ΡΙΚ «60 χρόνια δημόσιας ραδιοφωνίας – ιστορία, προσφορά, προσδοκίες για το μέλλον»

Χαιρετισμός του Γ.Δ. του ΡΙΚ 

Θέμη Θεμιστοκλέους στην ημερίδα

ΡΙΚ «60 χρόνια δημόσιας ραδιοφωνίας –

 ιστορία, προσφορά, προσδοκίες για το μέλλον»

13 Δεκεμβρίου 2013

Αφού σας καλωσορίσω , ιδιαίτερα τους προσκεκλημένους μας εκτός ΡΙΚ, παρακαλώ να μου επιτρέψετε να ξεφύγω από το πλαίσιο ενός χαιρετισμού και να αναφερθώ στο παρόν και το μέλλον της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης, αφήνοντας την ιστορία και την προσφορά στους άλλους εισηγητές.

Αγαπητοί φίλοι, όλοι αντιλαμβανόμαστε ότι η ΔΡΤ βρίσκεται κάτω από πίεση σε όλη την Ευρώπη. Η νομιμότητα, η αποστολή, η λειτουργία και η χρηματοδότησή της αμφισβητούνται από ενδιαφερόμενους φορείς. Επιπροσθέτως, εξακολουθεί να αποτελεί κοινή στρατηγική των ιδιωτικών ραδιοτηλεοπτικών οργανισμών, να κατηγορούν τα δημόσια μέσα ότι - δήθεν - διαστρεβλώνουν την αγορά και εμποδίζουν τη δική τους επιτυχία. 

Ασφαλώς αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο.  Ωστόσο, σε μια περίοδο που η οικονομική κρίση τροφοδοτεί μια έλλειψη εμπιστοσύνης προς τους δημόσιους θεσμούς, προβάλλει πιο αναγκαία παρά ποτέ η ανάγκη υπεράσπισης της ΔΡΤ και του ρόλου της ως εγγυητή και εκφραστή οικουμενικών αξιών και παράγοντα  κοινωνικής συνοχής.

Συχνά λησμονείται η προσφορά της ΔΡΤ όχι μόνο για τη διασφάλιση μιας υγιούς Δημοκρατίας και τη διαθεσιμότητα ποιοτικών προγραμμάτων για όλους τους πολίτες, αλλά και για την προώθηση της καινοτομίας και τη δημιουργία νέων ευκαιριών στην αγορά από τις οποίες τελικά επωφελούνται και οι ιδιωτικοί οπτικο-ακουστικοί οργανισμοί.

Τα δεδομένα των τελευταίων ετών επιβεβαιώνουν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η ΔΡΤ στην εξασφάλιση της αναγκαίας χρηματοδότησης για την εκπλήρωση της αποστολής της. 

Ενώ τα συνολικά ονομαστικά έσοδα της ΔΡΤ στην Ευρώπη έχουν αυξηθεί από το 2007 μέχρι και το 2012 κατά 1,3%, τα πραγματικά έσοδα - λαμβανομένου υπόψη του πληθωρισμού - έχουν μειωθεί κατά 9,8%. 

Το 2011 το κόστος της ΔΡΤ στην Ευρώπη αντιστοιχούσε κατά μέσο όρο στο 0,211% του ΑΕΠ.  Το 2012 το ποσοστό περιορίστηκε στο 0,200% και η μειωτική τάση συνεχίστηκε στο 2013. Στην Κύπρο, μετά τις μειώσεις της κρατικής χορηγίας, αλλά και τον περιορισμό των εσόδων από τη διαφήμιση λόγω της οικονομικής κρίσης, το ποσοστό αυτό είναι κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και συγκεκριμένα το 2013 περιορίζεται στο 0,16% του ΑΕΠ, ενώ το 2014 θα μειωθεί ακόμα περισσότερο, παρά τη μείωση του ΑΕΠ.  Αν ληφθούν υπόψη και τα χρήματα που επιστρέφονται άμεσα και έμμεσα στο Κράτος από τη ΔΡΤ, τότε το πραγματικό κόστος λειτουργίας της είναι μικρότερο, και αυτό χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη τα οφέλη  που προσφέρει η ΔΡΤ.

Το 2013 βιώσαμε τις δραματικές εξελίξεις σε σχέση με τη ΔΡΤ στην Ελλάδα, αλλά και στην Πορτογαλία, την Ολλανδία, την Ισπανία και την Ισλανδία. Το κλείσιμο της ΕΡΤ και της τηλεόρασης στην αυτόνομη περιφέρεια της Βαλένθια, οι δραματικές μειώσεις των προϋπολογισμών στις άλλες χώρες που ανέφερα αλλά και στην Κύπρο,  επιβεβαιώνουν το πόσο αβέβαιη είναι η  δημόσια χρηματοδότηση της ΔΡΤ  και το πώς η κατάσταση αυτή περιορίζει τις δραστηριότητές της προς όφελος της κοινωνίας.

Είναι χαρακτηριστική η δημόσια δήλωση του Γενικού Διευθυντή  της ΔΡΤ της Ισλανδίας Pall Magnusson, για τις οδυνηρές επιπτώσεις από τις αποφάσεις της κυβέρνησης του Ρέικαβικ, που σε ευρωπαϊκό επίπεδο βέλτιστων πρακτικών αποτελούν παράδειγμα προς αποφυγή.  Η Ισλανδική Κυβέρνηση επέβαλε πρόσφατα δραματική μείωση του προϋπολογισμού για το 2014 και περιορισμό της εμπορικής δραστηριότητας του οργανισμού, οδηγώντας στη  μείωση του προσωπικού κατά 20%.  Επαναλαμβάνω τα λόγια του:

«Οι τηλεθεατές θα δουν μια διαφορά. Οι ακροατές θα την ακούσουν. Ορισμένα προγράμματα θα εξαφανιστούν από τις οθόνες και τα ραδιοκύματα, άλλα θα μειωθούν σε συχνότητα, και άλλα θα αλλάξουν ουσιαστικά. Η δυνατότητά μας να προσφέρουμε ειδήσεις στους πολίτες της χώρας θα περιοριστεί σημαντικά και τα δελτία ειδήσεων θα είναι συντομότερα και λιγότερα. Δεν έχουμε άλλη επιλογή προκειμένου να συμμορφωθούμε με τις περικοπές που απαιτεί η Κυβέρνηση, παρά να απολύσουμε προσωπικό και να μειώσουμε τα προγράμματα μας».  

Οι δραματικές αυτές εξελίξεις απασχόλησαν τη γενική συνέλευση της EBU στη Γενεύη την περασμένη εβδομάδα.  Τα μέλη, με κοινή δήλωση, εξέφρασαν έντονη ανησυχία, τονίζοντας ότι οι υπερβολικές περικοπές στα έσοδα των δημόσιων ραδιοτηλεοπτικών οργανισμών δεν αποτελούν τη λύση για τα οικονομικά προβλήματα των χωρών, και σημειώνοντας ότι είναι ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης που οι πολίτες χρειάζονται μια ισχυρή ΔΡΤ για να έχουν αξιόπιστη, ανεξάρτητη και αντικειμενική ενημέρωση.

Χωρίς να παραγνωρίζεται η δραματικότητα της οικονομικής κατάστασης και η ανάγκη για τη μέγιστη δυνατή περικοπή δαπανών  προκειμένου να υπάρξει συμμόρφωση με τις επιταγές του Μνημονίου που συμφωνήθηκε με την Τρόικα, μπορεί να λεχθεί απερίφραστα ότι το ΡΙΚ δεν είναι σε θέση να συνεχίσει να προσφέρει  την ίδια ενημέρωση, επιμόρφωση, πολιτισμό και ψυχαγωγία στους πολίτες της Κύπρου που ζουν στο νησί και στο εξωτερικό με τον περαιτέρω σημαντικά μειωμένο προϋπολογισμό που προβλέπεται για το 2014.

Τα προγράμματα ήδη έχουν επηρεαστεί από φέτος, προκειμένου να μη σημειωθούν υπερβάσεις στα κονδύλια του μειωμένου προϋπολογισμού του 2013. Αυτό υπήρξε φανερό από την καθυστέρηση στην έναρξη της νέας περιόδου, τις επαναλήψεις που συνεχίστηκαν και μετά το καλοκαίρι, και την αναστολή της παραγωγής νέων σειρών και προγραμμάτων.  Οποιαδήποτε περαιτέρω περιστολή στα προγράμματα - και στα είδη προγραμμάτων - θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε μια κατάσταση στην οποία το ΡΙΚ θα λειτουργεί για μια πολύ μικρή μερίδα του κόσμου. Δηλαδή, συρρικνώνεται η αποστολή και η προσφορά του, και ο κόσμος οδηγείται προς τα ιδιωτικά κανάλια, μαζί με τους διαφημιζόμενους και τους διαφημιστές.

Κατά συνέπεια, είναι φανερό ότι για να διατηρήσει το ευρύτερο δυνατό φάσμα προγραμμάτων, όπως επιτάσσουν και οι σχετικές αποφάσεις των θεσμικών οργάνων της Ευρωπαϊκής ΄Ενωσης και του Συμβουλίου της Ευρώπης, το ΡΙΚ θα πρέπει να μειώσει τις δαπάνες του σε σχέση με το προσωπικό.  

Δεν αποτελεί μυστικό ότι η μείωση του προσωπικού του ΡΙΚ είναι επιταγή του αρμόδιου Υπουργείου, το οποίο δυστυχώς θεωρεί ότι υπάρχει πλεονάζον προσωπικό και ότι αρκετοί  αμείβονται  χωρίς να απασχολούνται πλήρως. Είναι επίσης γνωστό ότι ο μεγαλύτερος εταίρος στον κυβερνητικό συνασπισμό έχει καταθέσει στη Βουλή πρόταση νόμου για να απαγορευτεί η μετάδοση διαφημίσεων από το ΡΙΚ προκειμένου να ενισχυθούν οικονομικά, κατά την άποψη του, τα ιδιωτικά κανάλια. 

Εύλογα λοιπόν μπορεί ο καθένας να συμπεράνει ότι η ΔΡΤ, ενώ διακηρύσσεται πανταχόθεν η ανάγκη διατήρησης της λειτουργίας της, στην πραγματικότητα  οδηγείται σε συρρίκνωση και περιορισμό της προσφοράς της.  Ταυτόχρονα βιώνουμε μια προσπάθεια εμπέδωσης της αντίληψης ότι στη ΔΡΤ υπάρχει κακοδιαχείριση και σπατάλη, και άρα χρειάζεται εκ βάθρων αλλαγή.  Ο εκσυγχρονισμός και η αναδιάρθρωση είναι βεβαίως επιβεβλημένες ενέργειες για όλους τους ζώντες οργανισμούς, όταν αναλαμβάνονται με σκοπό την αναβάθμιση της λειτουργίας και προσφοράς τους,  προς όφελος της κοινωνίας που υπηρετούν.  Δεν πρέπει όμως να αποτελούν πρόσχημα για υποβάθμιση της αποστολής, των δραστηριοτήτων και της προσφοράς τους.

Όπως έχει ανακοινωθεί, επίκειται η ανάθεση σε εμπειρογνώμονες της εκπόνησης μιας μελέτης για την αποστολή, το ρόλο και την «εξορθολογισμένη», όπως λέγεται, λειτουργία του ΡΙΚ.  Επαναλαμβάνω ότι είναι καθόλα ευπρόσδεκτη η απόφαση.  Προσδοκώ ότι θα ακουστούν και θα ληφθούν υπόψη οι απόψεις και θέσεις όλων των ενδιαφερομένων περιλαμβανομένου του ιδίου του ΡΙΚ, καθώς και των πολιτών που χρηματοδοτούν τη λειτουργία του.  Προσδοκώ ότι θα διασφαλίζονται μονίμως η συντακτική ανεξαρτησία και η ευρύτητα του φάσματος των προγραμμάτων του ΡΙΚ. Προσδοκώ ακόμα, ότι θα καταλήξει σε μια σύμβαση μεταξύ της Πολιτείας και του ΡΙΚ,  η οποία θα δεσμεύει και τις δύο πλευρές, και μεταξύ άλλων θα κατοχυρώνει και τη χρηματοδότηση της ΔΡΤ στα αναγκαία επίπεδα για την εκπλήρωση της αποστολής της και για ένα διάστημα μεγαλύτερο από ένα έτος όπως ισχύει σήμερα, ώστε να είναι δυνατός ο στρατηγικός σχεδιασμός και προγραμματισμός της λειτουργίας και της ανάπτυξης του ΡΙΚ, όπως συμβαίνει σε πλείστα άλλα ευρωπαϊκά κράτη.

Στο διάστημα μέχρι την ολοκλήρωση της μελέτης και την κατάληξη σε αποφάσεις, η άμαξα πρέπει να παραμένει πίσω από τα άλογα.  Δεν μπορεί να λαμβάνονται και να επιβάλλονται αποφάσεις για το μελλοντικό ΡΙΚ,  χωρίς να είναι σαφές ποιο θα είναι αυτό.

Από την πλευρά της, η διευθυντική ομάδα του ΡΙΚ δηλώνει έτοιμη να συμβάλει ενεργά και εποικοδομητικά στην εκπόνηση της μελέτης, αρχίζοντας από τη διαμόρφωση των όρων εντολής των εμπειρογνωμόνων. Έτοιμη και πρόθυμη να συμβάλει με την εμπειρογνωμοσύνη της είναι και η Ευρωπαϊκή Ένωση Ραδιοτηλεόρασης (EBU) που όπως γνωρίζω παρακολουθεί τις εξελίξεις και στη χώρα μας και έχει στείλει και σχετική επιστολή στο αρμόδιο υπουργείο προσφέροντας τις υπηρεσίες της.

Ανέφερα στην αρχή ότι θα ασχοληθώ με το παρόν και το μέλλον.  Θα μου επιτρέψετε να κλείσω με μια παρέκκλιση, για να εκφράσω βαθειά εκτίμηση προς  τους λειτουργούς του ΡΙΚ, του παρόντος και του παρελθόντος, που επέτρεψαν στη δημόσια ραδιοτηλεόραση να έχει ιστορία και προσφορά. Σας ευχαριστώ που με ακούσατε.