Γεώργιος Λαγουδόντης

O δαιμόνιος διπλός πράκτορας

Του Φοίβου Νικολαΐδη

Ο απελευθερωτικός αγώνας της ΕΟΚΑ το 1955-59 ενάντια στην κοσμοκράτορα τότε και παντοδύναμη γηραιά Αλβιόνα ήταν σκληρός και άνισος. Ως αυτοκρατορία με τεράστια μέσα, διατηρούσε εμπειροπόλεμο στρατό, άριστα οργανωμένες μυστικές υπηρεσίες και άρτιο δίκτυο πληροφοριών σε παγκόσμιο επίπεδο. Ακόμη και σήμερα η περιβόητη Ιντέλιτζενς Σέρβις θεωρείται ως μια από τις καλύτερες μυστικές υπηρεσίες στον κόσμο.

Το παράρτημα της Υπηρεσίας Πληροφοριών ΜΙ5 στην Κύπρο, το οποίο έχει την αρμοδιότητα σε θέματα εσωτερικής ασφαλείας είχε ενισχυθεί με έμπειρους πράκτορες, οι οποίοι στρατολόγησαν, οργάνωσαν και εκπαίδευσαν δεκάδες ντόπιους συνεργάτες.

Για να αντιληφθεί κάποιος το μέγεθος της δύναμης αυτής, θα πρέπει να συνυπολογίσει εκτός από τα παρακλάδια της Ιντέλιτζενς Σέρβις, την ΜΙ5, την αντίστοιχη υπηρεσία στρατού, της αστυνομίας και το τουρκικό στοιχείο που χρησιμοποίησαν. Αλλά και τον εντυπωσιακό αριθμό πρακτόρων, πληροφοριοδοτών (informers), συνεργατών και παντός είδους καταδοτών, ακόμη και εγκληματικών στοιχείων που στρατολόγησαν.

Οι Άγγλοι έδιναν μεγάλη σημασία στον τομέα των πληροφοριών, στην προσπάθεια τους για πάταξη του κινήματος της ΕΟΚΑ. Η συλλογή πληροφοριών ήταν ζωτικής σημασίας για τις επιχειρήσεις τους και την έκβαση του αγώνα. Όμως, χωρίς συνεργάτες και ερείσματα μέσα στην Οργάνωση, δεν θα μπορούσαν να πετύχουν σημαντικά αποτελέσματα.

Οι πράκτορες μαζί με τους πληροφοριοδότες των ειδικών ομάδων παρακολούθησης, ήταν η καρδιά εναντίον του αγώνα κατά της ΕΟΚΑ. Σχεδόν κάθε εντοπισμός κινήσεων και κάθε σημαντική σύλληψη αγωνιστών της ΕΟΚΑ οφείλετο σε εμπιστευτικές πληροφορίες ή προδοσίες.


Η διείσδυση των Άγγλων πρακτόρων και των συνεργατών τους στους κόλπους της ΕΟΚΑ ήταν σταθερός στόχος. Κανείς δεν γνωρίζει μέχρι ποιου σημείου είχαν πετύχει τους στόχους τους. Ο ίδιος ο Αρχηγός της ΕΟΚΑ μίλησε πολλές φορές για τους αργυρώνητους συνεργάτες των Άγγλων, αφού η προδοσία κατά κανόνα έχει να κάνει με τα τριάντα αργύρια.

Το κομμάτι αυτό της ιστορικής περιόδου που δικαιολογημένα παρουσιάζει μεγάλο ιστορικό ενδιαφέρον, δεν έχει ακόμη διερευνηθεί, λόγω των τραγικών γεγονότων της Τουρκικής εισβολής και κατοχής που επακολούθησαν.

Την περίοδο εκείνη, η ΕΟΚΑ επίσης, δημιούργησε δικό της δίκτυο πληροφοριών, που συνέλλεγε πληροφορίες από τις Μυστικές Υπηρεσίες των Άγγλων. Κατά κανόνα, Έλληνες αστυνομικοί που εργοδοτούνταν από το καθεστώς, ήταν η πηγή της ‘πρώτης ύλης’.

Ένας δαιμόνιος πράκτορας στον τομέα του αδυσώπητου μυστικού πολέμου, όταν άρχισε ο Αγώνας, ήταν ο Γεώργιος Λαγουδόντης, λοχίας του αστυνομικού σώματος, και σημαίνον στέλεχος της ΜΙ5 στην Κύπρο. Μαζί με άλλους, είχε εκπαιδευτεί στο Λονδίνο από άριστους Άγγλους πράκτορες.

Μετά την προειδοποίηση του Διγενή για τους Έλληνες αστυνομικούς που δεν θα συνεργάζονταν με την ΕΟΚΑ, το καλοκαίρι του 1955 ο Λαγουδόντης – αφοσιωμένος στο αποικιοκρατικό καθεστώς - αφού ενημέρωσε τους προϊσταμένους του, άρχισε τη συνεργασία του με την ΕΟΚΑ χρησιμοποιώντας το ψευδώνυμο Κλώτης. Ήταν ο βοηθός του γενικού διευθυντή του Γραφείου Επιχειρήσεων (operations room), το οποίο στεγαζόταν στα άδυτα του Αρχηγείου Αστυνομίας Λευκωσίας (Πύλη Πάφου).

Ο άνθρωπος «με τις εφτά μάσκες» όπως είχε γράψει χαρακτηριστικά η κυπριακή εφημερίδα της εποχής ‘Συναγερμός’ στις 9.6.1962, ήταν μια αντιφατική προσωπικότητα. Μεγάλος παίκτης στο συνωμοτικό παιγνίδι της συλλογής πληροφοριών, χωρίς αναστολές και διλήμματα ζωής, ο αμοραλιστής Λαγουδόντης ήταν η χαρακτηριστική περίπτωση διπλού πράκτορα. Μέσα στα πλαίσια της άριστης εκπαίδευσης και διατεταγμένης υπηρεσίας του για «διασφάλιση πληροφοριών», κατάφερε από το ξεκίνημα του Αγώνα να εμφανιστεί ως ‘αγωνιστής’.

Μαέστρος στη συγκάλυψη και καθοδηγούμενος από έμπειρους Άγγλους πράκτορες, καταφέρνει άριστα τον ρόλο του, χωρίς να κινεί υποψίες στην ΕΟΚΑ. Ούτως ή άλλως οι πληροφορίες που διοχέτευε δεν μπορούσαν να φιλτραριστούν από την Οργάνωση. Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι θα καταφέρει να διοριστεί από τον αρχηγό της ΕΟΚΑ Γεώργιο Γρίβα-Διγενή, αρχηγός αντικατασκοπίας της ΕΟΚΑ.

Άγρυπνος φρουρός των άκρως απόρρητων μυστικών και θεματοφύλακας των αγγλικών συμφερόντων στην Κύπρο, ο Λαγουδόντης πήρε τιμητικό δίπλωμα από τον σερ Χιου Φουτ για τις πολύτιμες υπηρεσίες του στους Άγγλους, που έχει ορκιστεί να υπηρετήσει. Μετά το τέλος του Αγώνα ο Αρχηγός της ΕΟΚΑ Γεώργιος Γρίβας-Διγενής του έδωσε πιστοποιητικό αγωνιστή.

Από αφηγήσεις Άγγλων πληροφορούμαστε μεταξύ άλλων ότι : «Ο Λαγουδόντης το 1963 πήγε στο Κάμπτεν Τάουν, προάστιο του Λονδίνου και εγκαταστάθηκε σ’ ένα διώροφο σπίτι. Σ’ ένα τοίχο του καθιστικού ήταν κρεμασμένο το τιμητικό δίπλωμα καλών υπηρεσιών που παρέλαβε από τον Γρίβα και ένα άλλο παρόμοιο τιμητικό πιστοποιητικό από τον τελευταίο Άγγλο Κυβερνήτη της Κύπρου. Μιλούσε με έπαρση για το ότι υπήρξε ο αρχηγός του Γρίβα στις Μυστικές Υπηρεσίες». (LAGOUDONTIS, George, Code name: Kiotis. Lagoudontis then moved to Camden Town, London, in 1963, and lived in a center-terraced house. A wall in the living room carried a framed commendation for ‘services rendered’ from Grivas and another similar certificate from the Governor of Cyprus at the end of Colonial Rule. He still boasted he had been ‘Grivas’s Intelligence Chief’).

Ο Άγγλος δεκανέας Ρ.Χ. της Βασιλικής Αεροπορίας που υπηρέτησε στο 24ο Αστυνομικό Τμήμα, της οδού Λάρνακας στη Λευκωσία που γνώριζε καλά τον Λαγουδόντη, θυμάται: «Είχε τέτοια εκτίμηση ο Λαγουδόντης που ήταν ο μοναδικός Έλληνας αστυνομικός που είχε άδεια οπλοφορίας. Απ’ ότι θυμάμαι, κρατούσε ένα μικρό Ιταλικό περίστροφο. Υποθέτω ότι γίναμε καλοί φίλοι με τον Λαγουδόντη. Όλοι οι φίλοι του από το 24ο Αστυνομικό Τμήμα παραβρέθηκαν στο πάρτι των γενεθλίων του για τα 40 του χρόνια, που έγινε σπίτι του. Σ’ αυτούς που είχαν πάει και μας υποδέχτηκε με χαρά, συμπεριλαμβανόταν ο διοικητής της πτέρυγας Σιέφαρτ και ο βοηθός του Στρατηγού. Αλλά, πριν μας δελεάσει αυτός ο άνθρωπος, είχαμε προειδοποιηθεί από την Υπηρεσία Ασφαλείας ότι δεν θα έπρεπε να τον εμπιστευόμασταν και ότι ήταν διπλός πράκτορας. Αλλά, επήγαμε εκεί και απλώς παίξαμε το παιγνίδι του». (R. H., a former corporal serving with 24 Royal Air Force Police District in Larnaca Road, Nicosia, knew Lagoudontis well. He remembers: ‘George was so highly thought of that he was the only Greek policeman allowed to carry a gun, a small Italian automatic pistol I recall. We became quite good friends I suppose, all of his friends from 24 PD went to his 40th birthday party at his house including Wing Cmdr Shephard) the Asst Provost Marshal and we were made most welcome. ‘But before you think we were all hoodwinked by this man, we were told by our own Security Branch that he was not to be trusted and he was a double agent, but we went along with him and just played his game’.).

Το ‘επίτιμο μέλος’ του Ειδικού Κλάδου

«Αυτός ο άνθρωπος έπαιξε τον ρόλο του τόσο καλά, που ακόμα και σήμερα, χρόνια μετά που έληξε ο ανταρτοπόλεμος στην Κύπρο, πολύ λίγοι κατάλαβαν την πραγματική του θέση. Εξακολουθεί να κατηγορείται στην Κύπρο ότι εργαζόταν για τους Άγγλους. Οι Άγγλοι γνώριζαν ότι είναι αφοσιωμένος. Εργάστηκε στην αίθουσα επιχειρήσεων του αρχηγείου της αστυνομίας, όπου σχεδιάζονταν οι έφοδοι και οι άλλες στρατιωτικές επιχειρήσεις, που αφορούσαν (τις ζωές) χιλιάδων στρατιωτών. Κάθε μέρα και κάθε νύχτα ασταμάτητα εκδίδονταν και εκτελούνταν διαταγές. Ο Λαγουδόντης έβλεπε όλα τα μηνύματα. Ενώ, πολύ πιο πριν όλοι οι Έλληνες Κύπριοι συνάδελφοι του απομακρύνθηκαν από τον Ειδικό Κλάδο*, αυτός παρέμεινε ως ‘επίτιμο μέλος’. Ο μόνος ανώτερος του στο τμήμα επιχειρήσεων ήταν ο Βρετανός διευθυντής». (And this man played his role so well that even today, years after the guerrilla warfare in Cyprus ended, few people there realize his true status. He is still accused there of working for the British. And the British knew that Lagoudontis was loyal. He worked in the operations room at police headquarters, where police raids and operations involving thousands of troops were planned. All through the day and night orders went out and results came in. Lagoudontis saw pretty well every message. Long after other Greek Cypriots had been removed from Special Branch, he remained an ‘honorary member’. His only senior in the operations department was a British superintendent.).

«Ο Γεώργιος Λαγουδόντης γνωστός σε μας, ως ‘Επιθεωρητής Τζορτζ’. Όπως όλοι γνωρίζαμε δούλευε και για τις δυο πλευρές. Όταν περιπολούσαμε μαζί του, νιώθαμε πάντα ασφαλείς». (George Lagoudontis " known as "Inspector George to us. As we knew he was working on both sides whenever we were on patrol with him we always felt pretty safe.).

Ένας άλλος Άγγλος πρώην πράκτορας περιγράφει τον Λαγουδόντη στην Αγγλική εφημερίδα Sunday Express to 1963 ως ένα από τους καλύτερους διπλούς πράκτορες όλων των εποχών. Αναφέρει χαρακτηριστικά: «Από όλους τους διπλούς πράκτορες (σ.σ. ασφαλώς δεν ήταν ο μόνος!) στα σύγχρονα κατασκοπευτικά χρονικά, κανένας άλλος δεν ήταν τόσο επιτυχημένος όσο ο Λαγουδόντης, αυτός ο ωραίος άνδρας των 41 χρόνων». (British security forces HQ’ by Sunday Express reporter A FORMER Cypriot police chief has revealed to me that while he was working for the British security branch during the Cyprus emergency. Of all double agents in the modern annals of espionage, none has been more successful than the handsome, 41-year-old Lagoudontis).

Ανεξάρτητα, το πώς και γιατί λέγονται ορισμένα πράγματα από τους Άγγλους, ο Λαγουδόντης τον οποίον δεν(;) εμπιστευόντουσαν οι Άγγλοι, ήταν ο μοναδικός που παρέμεινε στο πολύ σημαντικό πόστο του, ο μοναδικός Έλληνας που κρατούσε όπλο, ο μοναδικός που ενέπνεε εμπιστοσύνη στους Άγγλους και ήταν σε γνώση τους ο διπλός ρόλος του. Για όλα αυτά τα γνωστά, αλλά, προπάντων τα άγνωστα πήρε τιμητικά διπλώματα, ενώ ‘κορόιδευε’ τις πανίσχυρες Αγγλικές Μυστικές Υπηρεσίες, οι οποίες είχαν και τη γνώση και τα μέσα να ελέγξουν τις πληροφορίες που διοχέτευε, τις κινήσεις του, τις δραστηριότητες του, τα πάντα.

Στο ‘ΧΡΟΝΙΚΟΝ’ Αγώνος ΕΟΚΑ 1955-59 του Γεωργίου Γρίβα-Διγενή (επανέκδοση 1997), σελίδα 215, σε εκτεταμένη αφήγηση αγωνιστή της ΕΟΚΑ διαβάζουμε μεταξύ άλλων και τα εξής: «Κατά την διάρκειαν του αγώνος οι αγωνισταί της περιοχής συνειργάσθησαν μετά του αξιωματικού της Αστυνομίας Γ. Λαγουδόντη, παρά του οποίου έλαβον πληροφορίας ενδιαφερούσας τα μέγιστα την οργάνωσιν».

Το Καλοκαίρι του 1962 ο Γεώργιος Λαγουδόντης, Βοηθός Αρχηγός Αστυνομίας αναγκάστηκε να παραιτηθεί από το Αστυνομικό Σώμα και να εγκαταλείψει την Κύπρο, χωρίς να επιστρέψει πίσω ποτέ (πέθανε στην Αθήνα σε ηλικία 82 ετών στις 4.7.2003). Σ’ έρευνα που έγινε στο σπίτι του και σύμφωνα με τις εφημερίδες της εποχής, ανευρέθηκε μεταξύ άλλων, δίπλωμα του τελευταίου Βρετανού Κυβερνήτη της Κύπρου Σερ Χιού Φουτ (Sir Hugh Foot) προς τον Λαγουδόντη, ‘διά τας υπηρεσίας, τας οποίας ούτος προσέφερεν εις την Μεγάλη Βρετανίαν’. Το πιστοποιητικό αγωνιστή της ΕΟΚΑ θα βρεθεί αργότερα στο Λονδίνο, όπως μαρτυρεί ένας Άγγλος πρώην συνεργάτης του.

Το ‘παράδοξο’ της υπόθεσης είναι ή ‘έκπληξη’ που κατέλαβε τότε τους υπεύθυνους, οι οποίοι για ‘πρώτη’ φορά μάθαιναν ότι ο Γεώργιος Λαγουδόντης τιμήθηκε για την συνολική πολύτιμη προσφορά του προς το αποικιοκρατικό καθεστώς, που με τόση αφοσίωση υπηρέτησε.

Τρία χρόνια όμως, προηγουμένως, στην επίσημη εφημερίδα των αποικιοκρατικών αρχών «The Cyprus Gazette» ημερομηνίας 13.6.1959 λίγο πριν την ανακήρυξη της Κυπριακής ανεξαρτησίας, με την ευκαιρία των γενεθλίων της Βασίλισσας, ανακοινώνεται η είδηση για την απονομή του πιστοποιητικού καλών υπηρεσιών στον Γεώργιο Λαγουδόντη.




Ήταν πράγματι εκπληκτικό ο διπλός πράκτορας και πολύτιμος συνεργάτης των Άγγλων, ο παρ’ ολίγον αρχηγός του Αστυνομικού Σώματος (κάποιοι τον υποστήριζαν ανεπιφύλακτα και τον προωθούσαν), να εξαναγκάζεται να εγκαταλείψει την ιδιαίτερη του πατρίδα με σοβαρές κατηγορίες, συμπεριλαμβανομένης και αυτής του συνεργάτη των Άγγλων…

Κάποιοι που συνεργάστηκαν μαζί του, δικαιολογημένα, δυσκολεύονται να πιστέψουν ότι ο κυνικός Λογουδούντης δεν ορρωδούσε προ ουδενός. Τα μετέπειτα γεγονότα και τα λιγοστά έστω στοιχεία που υπάρχουν, μιλούν από μόνα τους γι’ αυτούς που με νηφαλιότητα, πατριωτισμό, σεβασμό προς τον απελευθερωτικό μας αγώνα και αγάπη γι’ αυτό τον τόπο, αναζητούν την ιστορική αλήθεια, μακριά από κάθε είδους σκοπιμότητες.

*Ήταν το ειδικό τμήμα της αστυνομίας, παράρτημα της υπηρεσίας πληροφοριών ΜΙ5, που είχε κύρια αρμοδιότητα τη συλλογή πληροφοριών για τη δράση της ΕΟΚΑ. Το Σπέσιαλ Μπραντς με τους ειδικά εκπαιδευμένους πράκτορες του, ήταν αυτό που χάλκευε τις ειδήσεις, που διέδιδε ‘ειδήσεις’, στρατολογούσε τα μίσθαρνα όργανα που κατάφερνε να εμπλέξει, σχεδίαζε και οργάνωνε τις πάσης φύσεως επιχειρήσεις (βρομοδουλειές) σε βάρος της ΕΟΚΑ. Ήταν ο φόβος και ο τρόμος των πολιτών.

Ακόμη και σήμερα πρώην πράκτορες του, εξακολουθούν με ειδικούς συνεργάτες να διαδίδουν ‘εμπιστευτικές πληροφορίες’, της εποχής, χαλκευμένα ιστορικά ‘ντοκουμέντα’ (ειδικά για τους συνεργάτες τους) σε βάρος του αγώνα της ΕΟΚΑ, προσπαθώντας να διαβάλουν και να διαστρεβλώσουν το περιεχόμενο, του απελευθερωτικού αγώνα ενάντια στην αποικιοκρατία.

Φοίβος Νικολαΐδης

©All Rights Reserved/Phivos Nicolaides. No part of this article may be reproduced and/or copied by any means without prior consent from Phivos Nicolaides.