Ο Γαλλικός Μάης του 1968

Τα αίτια και η κατάληξη της φοιτητικής εξέγερσης στο Παρίσι πριν 40 χρόνια, που είχε παγκόσμια απήχηση

Του Φοίβου Νικολαΐδη

Η Γαλλία, όπως πολλές άλλες χώρες, γνώρισε κατά καιρούς διάφορες κοινωνικές αναστατώσεις. Ακόμη και σήμερα οι απεργίες και οι διαδηλώσεις είναι στην ατζέντα των συνδικαλιστικών οργανώσεων και δίνουν το στίγμα της εκεί κοινωνικής δυσαρέσκειας και επαπειλούμενης.

Η μεγάλη όμως κρίση που δημιουργήθηκε από την εξέγερση των φοιτητών και τις απεργίες των εργατών στο Παρίσι, τον Μάη και Ιούνη του 1968 έχει σφραγίσει μια εποχή, η οποία έχει περάσει στην Ιστορία.

Ο Μάης του ’68 ήταν ένα μοναδικό φαινόμενο με παγκόσμια σημασία. Η ακτινοβολία αναμφισβήτητη, έκτοτε αποτελεί σημείο αναφοράς και μέτρο σύγκρισης με εξεγέρσεις που επακολούθησαν. Μπορεί ο Μάης του ’68 όλο και πιο πολύ ν’ αναφέρεται σήμερα από τους Γάλλους, όμως η αμφισβήτηση της εξεγερμένης νεολαίας και των εργαζομένων πριν 40 χρόνια, δεν είναι η ίδια με καμιά άλλη και ιδίως τη σημερινή.

Σήμερα, τη γαλλική κοινωνία τη μαστίζει η οικονομική κρίση η οποία δημιουργεί την ανεργία και επιφέρει κοινωνικές και πολιτικές αναστατώσεις. Στη δεκαετία όμως του 1960 τα πράγματα ήσαν διαφορετικά.

Τα γεγονότα του ’68 ουσιαστικά ξεκίνησαν ως έντονη διαμαρτυρία του φοιτητόκοσμου, που κατέληξαν σε γενική αμφισβήτηση της καθεστηκυίας τάξης πραγμάτων. Το «φαινόμενο ‘68» στη Γαλλία έχει τη δική του λογική, που είναι δύσκολο να επαναληφθεί. Την ίδια χρονιά έγιναν φοιτητικές εξεγέρσεις στο Λονδίνο, στο Βερολίνο, στη Ρώμη, στο Τόκιο, στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ των ΗΠΑ, ακόμη και στο Μεξικό.

Όμως, μόνο στη Γαλλία τους φοιτητές υποστήριξε το εργατικό κίνημα, δίνοντας έτσι μια εντελώς διαφορετική διάσταση στα γεγονότα εκείνα. Οι απλές φοιτητικές διεκδικήσεις ανακατεύθηκαν με γενικότερες ιδεολογικο-πολιτικές θέσεις, δημιουργώντας ένα εκρηκτικό μίγμα πολιτικής και κοινωνικής επανάστασης. Η ατμόσφαιρα της ιστορικής εκείνης εποχής θύμιζε κάτι από τις μέρες της παρισινής Κομμούνας.

Να υπενθυμίσουμε ότι την εποχή αυτή, ο πόλεμος στο Βιετνάμ βρίσκεται στο τέλος του και τα συνειδησιακά προβλήματα που προκαλεί, επηρεάζουν το παγκόσμιο. Στις 10 του Μάη φιλοξενούνται στο Παρίσι οι εκπρόσωποι των ΗΠΑ και του Βορείου Βιετνάμ για τη Διάσκεψη της Ειρήνης. Μέσα στον απόηχο του βρώμικου αυτού πολέμου η νέα γενεά διεκδικεί τον ρόλο της. Το αμερικανικό περιοδικό «ΤΙΜΕ» ανακηρύσσει πρόσωπο της χρονιά «τον νέο».

Την ίδια εποχή είχαμε την επιρροή της πολιτιστικής επανάστασης του Μάο στην Κίνα και της διάδοσης του «κόκκινου βιβλίου» στους πανεπιστημιακούς χώρους. Η σκληρή τότε ιδεολογικοπολιτική αντιπαράθεση και το ψυχροπολεμικό σκηνικό μεταξύ των δύο τότε σκληρά ανταγωνιζόμενων κόσμων, εξάπτει τη φαντασία και ερεθίζει την ευαίσθητη νεολαία, που σηκώνει παντιέρα.

Μέσα σ’ αυτό το πλέγμα της ιδεολογικής πάλης και το κλίμα του αντικομφορμισμού, η νεολαία γινόταν όλο και πιο μαχητική. Γι’ αυτό και οι διαμαρτυρίες και οι κινητοποιήσεις πολλαπλασιάζονταν μέρα με την μέρα. Στη Γαλλία από τα μέσα του Μάρτη άρχισαν βίαιες αντιδράσεις.

Το Πανεπιστήμιο της Ναντέρ, λίγο έξω από το Παρίσι, έγινε εστία συνεχούς αναταραχής. Όσο παράξενο κι αν φαίνεται, όλα ξεκίνησαν από την απαγόρευση συγκατοίκησης των δύο φύλων στην πανεπιστημιούπολη. Βασικό αίτημα των φοιτητών ήταν το δικαίωμα να επισκέπτονται τους κοιτώνες των συμφοιτητριών τους. Η απλή αυτή αξίωση των φοιτητών στο τέλος ανακατεύτηκε με άλλα αιτήματα, δίνοντάς τους και πολιτική χροιά.

Οι φοιτητές κάνουν απεργίες, αλλά και κατάληψη του πανεπιστημίου, για να το μετατρέψουν, όπως έλεγαν, σε ανοικτό χώρο ελεύθερης ανταλλαγής ιδεών και διαλόγου. Με την ενέργεια αυτή των φοιτητών, γεννήθηκε ταυτόχρονα το «Κίνημα της 22ης του Μάρτη» ή όπως έγινε πιο γνωστό, από το όνομα του αρχηγού του φοιτητικού κινήματος «Κίνηση του Ντανιέλ Κον Μπεντίτ».

Στο διάστημα αυτό έγιναν συγκρούσεις μεταξύ αριστερών και δεξιών φοιτητών οι οποίες συνεχίστηκαν και τον Απρίλη. Το «Κίνημα του Ντανιέλ Κον Μπεντίτ» τράβηξε τη μεγαλύτερη προσοχή, αλλά και τη συμπάθεια πολλών, όχι μόνο διανοουμένων, αλλά και του απλού κόσμου.

Η κυβέρνηση τότε του στρατηγού Ντε Γκολ, δείχνει αμήχανη για τα γεγονότα και διατάζει την επέμβαση της αστυνομίας, τις συλλήψεις, τις δίκες των φοιτητών, πράξεις οι οποίες οδηγούν στη μεγαλύτερη αντίδραση των τελευταίων.

Το αποκορύφωμα όμως ήταν η σύλληψη στις 2 του Μάη, του ηγέτη των φοιτητών Ντανιέλ Κον Μπεντίτ ή «Κόκκινου» Ντανιέλ» όπως τον αποκαλούν οι συνάδελφοί του. Την επομένη, οι φοιτητές συγκεντρώνονται στο πανεπιστήμιο της Σορβόνης. Στην έξοδό τους από το πανεπιστήμιο, ισχυρότατες αστυνομικές δυνάμεις διαλύουν βίαια τους φοιτητές με δακρυγόνα και γκλομπς, γεμίζοντας τις κλούβες με συλληφθέντες.

Οι οργισμένοι φοιτητές αντιδρούν. Κάνουν εκδηλώσεις διαμαρτυρίας και συμπαράστασης και γεμίζουν το κέντρο του Παρισιού, που δονείται από συνθήματα. Για άλλη μια φορά η Αστυνομία βρίσκεται αντιμέτωπη με τους φοιτητές. Οι τραυματίες ήταν πολλοί και από τις δυο πλευρές.

Οδοφράγματα

Στις 10 και 11 του Μάη συνέβησαν τα πιο αιματηρά γεγονότα. Οι φοιτητές είχαν στήσει οδοφράγματα και το κέντρο της πόλης καιγόταν από τις βόμβες μολότοφ. Κόκκινες και μαύρες σημαίες, πανό και συνθήματα ήσαν παντού. Οι επαναστατημένοι αμφισβητίες κατεβάζουν όπως λένε, τη δημοκρατία στους δρόμους. «Φαντασία στην εξουσία», «Απαγορεύεται το απαγορεύεται», «Να ‘στε ρεαλιστές, ζητήστε το αδύνατο», «Ντε Γκολ παραιτήσου», «Ούτε Θεός ούτε αφέντης», «Αλλαγή», «Λαϊκή Κυβέρνηση», είναι μερικά από τα πολλά συνθήματα που κυριαρχούν.

Η ογκώδης πορεία περνά μέσα από τους δρόμους του Παρισιού και η ατμόσφαιρα δονείται από τη Μασσαλιώτισσα ανακατεμένη με τη Διεθνή. Το σκηνικό ερεθίζει και ο κόσμος γίνεται έξαλλος. Σε μια στιγμή κάποιοι διαδηλωτές ξηλώνουν πλακόστρωτα με εργαλεία που βρήκαν σε παρακείμενες οικοδομές, αναποδογυρίζουν αυτοκίνητα. Τότε, κάποιοι φωνάζουν «οδοφράγματα, οδοφράγματα». Σε ελάχιστα λεπτά, σωροί από ξύλα, κορμοί δέντρων, αυτοκίνητα, πέτρες και ό,τι άλλο βρισκόταν εκεί χρησιμοποιούνται για οδοφράγματα.

Ήδη είναι βράδυ πια και κανένας κατά βάθος δεν ξέρει γιατί στήθηκε αυτό το πολεμικό πεδίο. Όπως, είπε ένας δημοσιογράφος, οδοφράγματα και ανθρώπινα σώματα, υπερασπίζονταν κάτι που κανείς δεν ήξερε τι ακριβώς ήταν. Μπορεί την ελευθερία ή την αυτονομία, μπορεί κάποιο αόριστο όνειρο.

Ταμπουρωμένοι οι διαδηλωτές πίσω από τα οδοφράγματα, φαίνονταν ενθουσιασμένοι από το «παιγνίδι» αυτό με τα «γουρούνια» της αστυνομίας. Ένιωθαν ευχαρίστηση που προκαλούσα το κατεστημένο και του τσαλάκωναν το γόητρο. Οι φοιτητές απαιτούν την απελευθέρωση των συναδέλφων τους. Οι διαπραγματεύσεις αποτυγχάνουν. Η Αστυνομία αποφασίζει να καταλάβει το «οχυρό» εξήντα οδοφραγμάτων. Οι μάχες μεταξύ 15.000 περίπου φοιτητών και 5.000 αστυνομικών συνεχίστηκαν μέχρι τα ξημερώματα.

Ο απολογισμός είναι βαρύς, οι τραυματίες πολλοί, οι ζημιές τεράστιες και το πολιτικό κόστος ανυπέρβλητο.


Απεργία

Στις 13 του Μάη αποφασίζεται γενική απεργία και πορεία διαμαρτυρίας εναντίον των βιαιτήτων της Αστυνομίας. Οι φοιτητικές οργανώσεις και τα εργατικά συνδικάτα καλούν τον λαό σε μεγάλη διαδήλωση με το σύνθημα «Συμπαράσταση στους φοιτητές εναντίον της καταπίεσης». Η μεγάλη διαδήλωση πέτυχε. Κάπου 8 εκατομμύρια εργατών απεργούν μαζί με τους φοιτητές. Η λαοθάλασσα από φοιτητές, σπουδαστές, μαθητές εργάτες, διανοούμενους και άλλους, φωνάζουν συνθήματα, τραγουδούν και διαδηλώνουν. Γίνεται κατάληψη του Πανεπιστημίου της Σορβόνης από τους φοιτητές. Την επομένη γίνεται κατάληψη του εργοστασίου αεροπλάνων στην Νάντη.


Μεταξύ 24ης και 25ης του ίδιου μήνα οι σκηνές βίας συνεχίστηκαν στους δρόμους της πρωτεύουσας με 456 τραυματίες και 795 συλλήψεις. Οι ειδήσεις για τα γεγονότα ταξιδεύουν στην επαρχία, όπου σημειώνονται κι εκεί ταραχές.

Ο Ντε Γκολ ανακοινώνει ότι θα διενεργήσει δημοψήφισμα. Ο Πρωθυπουργός Μομπιντού κάνει διαπραγματεύσεις για να δοθεί τέλος στην κρίση. Στις 27 του Μάη γίνεται συμφωνία μεταξύ των συνδικάτων, των εργοδοτών και της κυβέρνησης για αυξήσεις μισθών και άλλων ωφελημάτων. Οι απεργίες όμως συνεχίζονται. Κάτω από το τεράστιο αυτό βάρος, στις 30 του Μάη ο Ντε Γκολ ανακοινώνει διάλυση της Βουλής και προκηρύσσει βουλευτικές εκλογές για τις 23 και 30 Ιουνίου.

Τα αποτελέσματα των εκλογών που ακολούθησαν ήταν σωστός κόλαφος γι’ αυτούς που πίστεψαν στην εξέγερση του Μάη. Θριάμβευσαν οι Γκολικοί και αποδυναμώθηκε η Αριστερά. Οι ανατρεπτικές διαθέσεις, οι καταστροφές και οι αναρχικές τάσεις που παρατηρήθηκαν, φαίνεται ότι τρομοκράτησαν τους πιο πολλούς.

Ο αγώνας του Μάη του ’68 εναντίον των θεσμών της κοινωνίας ήταν αυθόρμητος, καθόλου ποδηγετημένος γι’ αυτό και άφησε εποχή, ανεξάρτητα του τι έγινε στο τέλος. Για πρώτη φορά ίσως, στην καρδιά της Ευρώπης, έγινε μια εξέγερση, χωρίς όμως καθορισμένα πλαίσια δράσης και αντίδρασης. Η αμφισβήτηση του κατεστημένου και του μηχανισμού της εξουσίας επισκίασε κάθε αίτημα και άλλη διεκδίκηση. Η καταστολή των γεγονότων ήταν δύσκολη γιατί ακριβώς δεν ήταν απλές διεκδικήσεις ή αιτήματα που προβάλλονταν, αλλά καθαρά μια εξέγερση η φύση της οποίας είχε όλα τα χαρακτηριστικά του επαναστατικού οίστρου, τελείως ξένης από μικροπολιτικές ή άλλες σκοπιμότητες.

Τα γεγονότα του ταραχώδους γαλλικού Μάη του ’68, ήταν μια ανεπανάληπτη ιστορική στιγμή, με την ολότελα δική τους ταυτότητα και νομοτέλεια, που καταγράφτηκαν ήδη και έμειναν χαρακτηριστικά ως ο γαλλικός Μάης του ’68.

Φοίβος Νικολαΐδης