Οι εξελίξεις του 2013 και το μέλλον

Του Χριστόφορου Χριστοφόρου

Τμήματα της αίθουσας του θεάτρου κατέρρεαν πάνω στο κοινό  ενώ έπεφτε η αυλαία και ο θίασος - η αδιάφορη εξουσία, παρέδιδε στη νεοεκλεγείσα ηγεσία. Με το νέο άνοιγμα της σκηνής, τον ήχο των βαριεστημένων χειροκροτημάτων κάλυψε ο πάταγος από την κατάρρευση μεγάλων τμημάτων της οροφής. “Λεπτομέρεια” τραγική, ο απερχόμενος θίασος υπήρξε για πολλούς η τελευταία μεγάλη ελπίδα. Αρχές του 2013, κλείνει ο κύκλος εναλλαγής στην εξουσία όλων των πολιτικών δυνάμεων. [Η ΕΔΕΚ υπήρξε επίσης, μέτοχος και κοινωνός στην εξουσία].

Κλείνει ο κύκλος; Τι υποδεικνύουν δράσεις και συμπεριφορές σήμερα; Τι άλλαξε και τι διαιωνίζεται; 

Όλο το πολιτικο-κομματικό σκηνικό, πλην της ΕΔΕΚ, παρουσιάζει αλλαγές. Κυβέρνηση, ηγεσίες ΔΗΣΥ, ΔΗΚΟ και Οικολόγους, θέσεις εξουσίας σε ΕΥΡΩΚΟ και  επιβολή της ομάδας Χριστόφια στο ΑΚΕΛ. Το νέο σχήμα, η Συμμαχία Πολιτών περιβάλλουν πλήθος ερωτηματικά. Πώς θα εξελιχθούν οι συσχετισμοί δυνάμεων;

Η κυβέρνηση, με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να εστιάζει επιμελώς στο επικοινωνιακό παιγνίδι, παρουσιάζεται επίσης επιμελής στην κατ'οίκον εργασία, στην εκπλήρωση δεσμεύσεων έναντι των δανειστών. Κερδίζει στα σημεία γιατί, αντίθετα με την προηγούμενη, “παίρνει αποφάσεις”. Εκκρεμούν πιο σημαντικά θέματα, η αντιμετώπιση της ανεργίας και η αποκατάσταση εμπιστοσύνης στην οικονομία και το σύστημα γενικά. Μόνο στο τέλος του 2014, πιο δύσκολου ακόμα, θα διαφανούν σαφώς οι πραγματικές επιδόσεις.

Με την αλλαγή ηγεσίας στο ΔΗΚΟ, οι σχέσεις στη συγκυβέρνηση αναμένονται πιο περίπλοκες. Η διαχρονική, Δηκοϊκή προσήλωση στην εξουσία κάνει κάθε πρόβλεψη για ρήξη μάλλον αδύνατο σενάριο. Ταυτόχρονα, δυσκολεύει η διείσδυση της Συμμαχίας Πολιτών, που πελαγοδρομεί πολιτικά χωρίς όποιας μορφής πυξίδα.

Το ΑΚΕΛ, επέλεξε το δρόμο που δεν φαίνεται ικανός να επαναφέρει αξιοπιστία στο κόμμα. Η πρόσδεση σε ομάδα που μέγιστη μερίδα πολιτών και οπαδών του κόμματος θέλουν να θάψουν οριστικά στο παρελθόν περιορίζει περισσότερο την επιρροή του. 

Η ισχύς των κομμάτων και οι συσχετισμοί δυνάμεων μεταβάλλονται, αλλά οι πρωτόγνωρες συνθήκες κρίσης και η απόσταση 40 μηνών από βουλευτικές καθιστούν θολή την εικόνα. Οι ιδιότυπες ευρωεκλογές προσφέρουν περιορισμένα στοιχεία ανάλυσης.Στην πράξη, όμως, αυτά είναι δευτερεύουσας σημασίας, αφού κύριο ερώτημα παραμένει: Ποια ουσιαστική αλλαγή επήλθε ή αναμένεται, με ευοίωνα μηνύματα;

Τι αλλάζει;

Παρά την κατανόηση ότι παλιές πρακτικές και περιθώρια δράσης περιορίστηκαν, οι πολιτικές δυνάμεις συνεχίζουν συμπεριφορές και ρητορική χωρίς νόημα και περιεχόμενο. Κακώς νοούμενα οφέλη, κομματικά και προσωπικά, παραβλάπτουν το κοινό καλό. Απλό παράδειγμα: Πόσο χρόνο ή ενέργεια αφιέρωσαν κόμματα και βουλή, ή η κυβέρνηση για θετική δράση; Αντίθετα, αναλώθηκαν σε ανέξοδες διακηρύξεις και λαϊκές δίκες της βουλής. Αλήθεια, γιατί δε προηγήθηκε έρευνα, αυτοκριτική βουλής και κομμάτων για δικές τους ευθύνες πριν εγκαλέσουν άλλους;

Σε επιμέρους θέματα, κρίσιμης σημασίας για το μέλλον, οι δομές παραμένουν, η προώθηση συμφερόντων, κομματικών, επαγγελματικών ομάδων και προσωπικών υποσκελίζει το κοινό καλό. Η αντίσταση των κομμάτων στη διαφάνεια, σε σαφή μέτρα κατά της διαφθοράς, αρχίζοντας από τα κομματικά ταμεία, υποδεικνύει τις βαθιές ρίζες του προβλήματος. Η αξιοκρατία παραμένει κύριο ζητούμενο και ...ανέκδοτο. Ο πολίτης μειδιά αν ρωτηθεί “πόσοι διορίστηκαν άξια, γνωρίζουν το αντικείμενό της θέσης και θα πάρουν τον τόπο μπροστά;”. Ακόμα, ο 'διάλογος' για τα συμβούλια των ημικρατικών, με αφετηρία το αξίωμα ότι πρέπει να υπηρετούν την πολιτική της κυβέρνησης, σαφώς πείθει ότι άτομα που γνωρίζουν το αντικείμενο, με ελεύθερη σκέψη, δεν έχουν θέση σε παρόμοιο σχήμα.

Σε επίπεδο κοινωνίας, η παραγωγή πολιτικής σκέψης, η προαγωγή δικαιωμάτων συνυφασμένων με τη σύγχρονη εποχή παραμένουν εμβρυώδη. 

Έλλειμμα δημοκρατικό και αξιακό

Μπορεί κάποιος να αντιτάξει στα πιο πάνω όσα επαγγέλλονται ο πρόεδρος στις πολλαπλές εξαγγελίες του, και τα κόμματα σε διακηρύξεις τους. Όμως, θα παραβλέψουμε πράξεις και συμπεριφορές ευνοώντας σε βαρύτητα τα λόγια τους;

Τέλος, ισχυρό επιχείρημα είναι η 'πρόοδος' και η εφαρμογή μνημονιακών μέτρων. Αυτό ακριβώς, οδηγεί στην μεγάλη παρεξήγηση, και, ταυτόχρονα, καλύπτει τους κινδύνους και τις στρεβλώσεις που προκαλεί η εστίαση στην οικονομική κρίση. Η αντιμετώπιση πιεστικών αναγκών και η υπακοή στην τρόϊκα καθίστανται τα μοναδικά προβλήματα μας. Με τέτοια προσέγγιση, το δημοκρατικό και αξιακό έλλειμμα σε μεθόδους και διαδικασίες συγκαλύπτονται. Το ίδιο και οι αιτίες της κρίσης, η οποία ΔΕΝ είναι οικονομική!

Η κρίση υπήρξε εγγενής στην Κύπρο, αλλά συγκαλυπτόταν από τη γενική ευμάρεια και τη διαφθορά. Εντοπίζεται στο διαχρονικό δημοκρατικό έλλειμμα σε θεσμούς και συμπεριφορές, την απουσία διαφάνειας, σε μη σεβασμό άποψης, τη μη εξυπηρέτηση του κοινού καλού από τους θεσμούς, περιφρόνηση αξιοκρατίας, την ιδιοτέλεια, τη συναλλαγή και άλλα πολλά. Τα πιο πάνω, σε συνδυασμό με τις επιπτώσεις της παγκόσμιας κρίσης έφεραν την κατάρρευση. 

Στην κρίση συνέβαλαν δυστυχώς όλοι η θεσμοί. Αν οι αρχές και οι πολιτικές δυνάμεις φέρουν την κύρια ευθύνη, το ναυάγιο του τόπου οφείλεται κατά κύριο λόγο στην πλήρη ανεπάρκεια ΟΛΩΝ των θεσμών. Έστω ένας από αυτούς, τα ΜΜΕ, επαγγελματικές ή άλλες οργανώσεις, οι ακαδημαϊκοί, η παιδεία ή η εκκλησία, να λειτουργούσε επάξια, οι πολιτικοί δεν θα ήταν σε θέση να διαπράξουν το έγκλημα. Επομένως, έξοδος από την (οικονομική) κρίση δεν αποτελεί εγγύηση για επίλυση των δεινών ή αποτροπή παρόμοιων με τα παρόντα ή πιο καταστροφικών φαινομένων. Απαιτείται αλλαγή, προσήλωση σε δημοκρατικές αρχές και σε αξίες.

Αντ' αυτών, τρόποι και διαδικασίες για λύσεις ή έγκριση μέτρων υποσκάπτουν περαιτέρω το δημοκρατικό και αξιακό έλλειμμα. Κατ'αρχήν, οι δυνάμεις και κύριοι υπεύθυνοι των προβλημάτων χρίζονται σωτήρες. Δεν ανέχονται κριτική, πλήττοντας το θεμέλιο της δημοκρατίας και το δικαίωμα της ελευθερίας έκφρασης. 

Αναιρούνται στοιχεία ελέγχου

Ακόμα πιο παράδοξο, στο όνομα των 'λύσεων' ή συμμόρφωσης σε δεσμεύσεις - με μερικές να αντιβαίνουν τις θεμελιώδεις αρχές της ΕΕ, οι πολίτες δέχονται τους ηγέτες και το αναισθητικό, τη 'φυσικότητα' των μέτρων. Αυτή η 'αναισθητοποίηση' έναντι της παραβίασης αρχών, αξιών και θεσμών δημιουργεί προηγούμενο και ακόμα πιο μεγάλους κινδύνους: Όταν εξέλθει ο τόπος από τα μνημόνια, η προσήλωση και ο σεβασμός σε θεμελιώδη δικαιώματα θα έχουν εξασθενήσει κρίσιμα και θα είναι εύκολα αποδεκτή η παραβίαση κανόνων και αρχών. Κάτω από τέτοιες συνθήκες, τα στοιχεία ελέγχου που θα αποτελούσαν ασπίδα και εγγύηση ενάντια σε επιλήψιμες συμπεριφορές και καταχρήσεις, αναιρούνται. Και όμως, αυτά, ο ουσιαστικός ρόλος των θεσμών, ο σεβασμός των κανόνων δημοκρατίας, ένα πλαίσιο αρχών και αξιών, είναι απαραίτητα  ώστε να αποτραπεί νέα κρίση, οικονομική ή άλλη. 

Χριστόφορος Χριστοφόρου

Πολιτικός αναλυτής

Εμπειρογνώμονας του Συμβουλίου της Ευρώπης στα ΜΜΕ και τις εκλογές

Σημείωση: Δημοσιεύτηκε στο Φιλελεύθερο στις 29 Δεκεμβρίου 2013