Γιώργος Νικολαΐδης, ζωγράφος σημαντικής παιδείας και σπάνιας ευαισθησίας

The incarnation of space

 

George Niκolaides is a painter of considerable cultivation and rare sensitivity. He chooses his material and subjects, by means of which he conveys the living dialogue between light and surfaces and space, with careful thought. This is space which he incarnates with his figures, which consist largely of nude female bodies which bring out their masses, the plasticity, and their inner organic nature.

The bodies which Nikolaides negotiates in his art through their momentary stances and movements – but, above all, through their exuberance and dynamism – produce, and at the same time accumulate, light, hinting at visual means of access to the beholder, who explores, on the basis of their verisimilitude and tangibility (behind and beyond any disclosure) the mystery and  enigma which they suggest.

This artist possesses perfected capabilities in design and structural skills in handling each of his compositions, which are formed by subterranean complexes of axes and internal correspondences between the parts of which they are made up and the whole, which renders harmonized antithetical balances and an assimilated orderliness in the brush-stroke.

The body in the works of George Nikolaides, as it unfolds, is revealed, and at other times retreats. The body also becomes a landscape, and the landscape makes its appearance as light embodied by color, with the forms rising up o stress their natural, but also their primal and archetypal, presence among bedclothes, in washbasins, sometimes, or on sea-shores.

The body, at the same time, also serves as a ‘sign’ and as an ideogram, without, nevertheless, ever being turned into an abstract concept. On the contrary, it retains its sensuousness and its earthiness.  

Athina Schina, Critic and Art Historian

 Μικρό αφιέρωμα στο ζωγράφο Γιώργο Νικολαΐδη

 

Επειδή, είμαι σχεδόν σίγουρος ότι πολλοί θα με ρωτήσουν, αν με τον Γιώργο είμαστε συγγενείς!  Δηλώνω, ότι, με τον Γιώργο μας συνδέει μια μακρόχρονη φιλία από τα μαθητικά μας χρόνια. Ίσως, η συγγένεια πολλές φορές, να μην είναι τόσο δυνατή ως συνδετικός κρίκος μεταξύ ανθρώπων, όσο η πραγματική και άδολη φιλία.

Με τον Γιώργο μοιραζόμαστε όμορφες αναμνήσεις από τα νεανικά μας χρόνια, όπου αυτός, ήδη, μεσουρανούσε στη ζωγραφική, αλλά και στο τραγούδι. Το ταλέντο του φανερώθηκε πολύ ενωρίς και τα οράματά του συγκεκριμενοποιήθηκαν από τα μαθητικά του χρόνια. Έτυχε να πάμε και στο στρατό στο ίδιο σώμα, στα τεθωρακισμένα. Μετά τις σπουδές μας και την προσφυγιά, χαθήκαμε για λίγο.

Ο Γιώργος είναι ένα χαρισματικό άτομο, μια σπάνια προσωπικότητα, που όταν απλώσει τη σκέψη και τις ιδέες του, σε αιχμαλωτίζει άμεσα. Έχει μια ηρεμία λόγου και έκφρασης, που σε καθηλώνει. (Στη φωτογραφία η μητέρα του Γιώργου, Κλαίρη Νικολαΐδου).

Έχει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά του καλλιεργημένου ατόμου, του ανθρώπου με παιδεία, και ευγένεια. Κουβαλά μέσα του ένα σπάνιο ήθος, που δύσκολα θα βρεις, ιδιαίτερα στις μέρες μας.

 

Σεμνός και μετριόφρονας, απεχθάνεται την επίδειξη και την επιτήδευση. Στην τελευταία του έκθεση στη Λευκωσία τον περασμένο μήνα, τον ρώτησα γιατί δεν έφερε κανένα ‘σημαίνον’ άτομο, όπως συνηθίζεται, να τον προλογίσει και να κάνει τα εγκαίνια. Η απάντησή του ήταν κοφτή. «Δεν είναι απαραίτητο» μου απάντησε. (Στη φωτογραφία η Ράνια, η γυναίκα του Γιώργου, ένας σπάνιος και ευαίσθητος άνθρωπος κι αυτή).

Με τη στάση του αυτή, μου ξαναθύμισε μια αγαπημένη μου Κινέζικη παροιμία που λέει: «Ο άνθρωπος είναι όπως το ποτάμι, όσο πιο βαθύ είναι, τόσο πιο αθόρυβο είναι». Έτσι και ο άνθρωπος με βάθος, αποφεύγει τα θορυβώδη και τα ηχηρά.

Ο Γιώργος είναι σίγουρα, ένας καλλιτέχνης με βάθος, ένας πνευματικός άνθρωπος με μεστό λόγο, γεμάτος ευαισθησίες και αγάπη για τους γύρω του. Όπως, είπε και η κριτικός Αθηνά Σχινά, ο Γιώργος Νικολαΐδης είναι ένας ζωγράφος «σημαντικής παιδεία και σπάνιας ευαισθησίας». (Στη φωτογραφία η ανηψιά του Γιώργου, Κλαίρη και η Ράνια, της οποίας το ωραίο χαμόγελο, μου θυμίζει αυτό της Μελίνας Μερκούρη).

Στο Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου, δέχτηκε πίεση για να δώσει μια συνέντευξη για την τέχνη.  Το συνόδευσα μέχρι τους ραδιοθαλάμους του σταθμού του ΡΙΚ. Πριν αρχίσει η εκπομπή, τον αποχαιρέτισα. Ήμουν πραγματικά πολύ κουρασμένος εκείνη την ημέρα. Η εκπομπή άρχιζε στις 10 η ώρα το βράδυ και θα διαρκούσε μέχρι  τις δώδεκα. Κάθισα όμως, λίγο να τον ακούσω στην αρχή με τη γυναίκα του Ράνια που τον συνόδευε. Άρχισε λοιπόν ο φίλος Γιώργος να μιλά για την τέχνη και τη ζωή. Τελικά, δεν το κούνησα από την καρέκλα μου… ούτε που κατάλαβα, πώς τελείωσε η δίωρη εκπομπή! Αυτός είναι ο Γιώργος ο Νικολαΐδης. Ο άνθρωπος που σε αιχμαλωτίζει με το λόγο του και σε καθηλώνει με την τέχνη του.

Φοίβος Νικολαΐδης

Η έκθεση που παρουσίασε στην γκαλερί 'Αποκάλυψη' ήταν μια εικαστική ενότητα με τίτλο "Το γυμνό και το ιδεόγραμμά του". (Στη φωτογραφία η αδελφή του καλλιτέχνη, Λένα και η Ράνια).

Ο Γιώργος Νικολαΐδης γεννήθηκε στη Λευκωσία, όπου παράλληλα με τις γυμνασιακές του σπουδές, φοίτησε στα εργαστήρια των καταξιωμένων Κύπριων ζωγράφων Λευτέρη Οικονόμου και Τηλέμαχου Κάνθου.

 

Έκανε προετοιμασία για την Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών στο εργαστήρι ελευθέρων σπουδών του Γιώργου Βογιατζή.  Στην εισαγωγή στο προκαταρκτικό είχε δάσκαλο τον Νίκο Νικολάου και βοηθό τον Λευτέρη Κανακάκη. Στο εργαστήρι της Α.Σ.Κ.Τ. είχε δάσκαλο τον Γιώργο Μαυροΐδη και βοηθό τον Παναγιώτη Μεταξά. Παρακολούθησε παράλληλα νωπογραφία στο εργαστήρι του Κωνσταντίνου Ξυνόπουλου και ψηφιδωτό με τον Γιάννη Κολέφα. (Στη φωτογραία η Κλαίρη Νικολαΐδου, μητέρα του Γιώργου).

 

Κέρδισε υποτροφίες και διακρίσεις σε όλα τα έτη σπουδών του. Πήρε επίσης δίπλωμα θεωρητικών σπουδών. Από το 1977 ταξιδεύει συχνά σε Ολλανδία, Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία, Βέλγιο, Αγγλία, ΗΠΑ και φυσικά στην ιδιαίτερή του πατρίδα την Κύπρο. (Στη φωτογραφία η μικρή ανηψιά Κλαίρη και ο Βουλευτής Λευκωσίας Ιωνάς Νικολάου).

 

Έργα του βρίσκονται στο Υπουργείο Πολιτισμού Ελλάδος, Τράπεζα Ελλάδος, Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Κύπρου, Προεδρικό Μέγαρο Κύπρου, σε Ιδρύματα, Τράπεζες και πολλές ιδιωτικές συλλογές.

Από το 1977 μέχρι σήμερα, έχουν αναφερθεί στο έργο του οι Γιώργος Μαυροΐδης, Γιάννης Τσαρούχης, κωνσταντίνος Ξυνόπουλος, Ανδρέας Καραγιάν, Μάνος Στεφανίδης, Νίκος Αλεξίου, Στέλιος Λιδάκης, Αθηνά Σχινά και άλλοι.

Έχει κάνει αμέτρητες ατομικές εκθέσεις και συμμετείχε σε πολλές ομαδικές στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Αφιερώματα στην τηλεόραση της Υ.Ε.Ν.Ε.Δ., Ε.Ρ.Τ., Ρ.Ι.Κ., και Ρ.Ι.Κ. Satelite. Από το 1970 ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Έχει δυο παιδιά και είναι παντρεμένος με τη Ράνια (φωτογραφία).

Χρησιμοποιεί τα τελευταία χρόνια ως θέμα -ή αφορμή- το γυναικείο σώμα. "Ουσιαστικά μιλώ απλά και αληθινά για τον άνθρωπο", εξηγεί ο ίδιος, "την οντότητα που αντιπροσωπεύει τη ζωή σε σχέση με το περιβάλλον, διαμορφώνοντας καταστάσεις αντιληπτές της καθημερινότητας". (Στη φωτογραφία η γλυκιά ανηψιούλα, Κλαίρη).

«Η καταγραφή των μεταβολών γίνεται ανάλογα με την προσωπικότητα, το χαρακτήρα και τη φύση του θέματος. Δεν με απασχολεί η θετική ή αρνητική πλευρά των πραγμάτων μόνο, αλλά και οι απλές καθημερινές στιγμές, γιατί με λόγο και το ρόλο τους, δημιουργούν συγκινήσεις απαραίτητες. Τα θέματα μου είναι από τη φύση, σε παραλίες ή εσωτερικούς χώρους. Το ευχάριστο ή το δυσάρεστο εναλάσσονται και στις δυο περιπτώσεις χωρίς προκατάληψη».

«Από εικαστική πλευράς, μ’ ενδιαφέρει πάντα ο ανθρωποκεντρισμός, από την χειρονομιακή ζωγραφική του παρελθόντος μέχρι και τα γρήγορα σκίτσα παρόντος». (Στη φωτογραφία ο αδελφός του Βαγγέλης, η μικρή του κόρη Κλαίρη και μια ξαδέλφη).

 «Από τις απλούστερες έως τις πλέον σύνθετες μορφές, διηγούμαι ιστορίες της ανθρώπινης ύπαρξης. Η φόρμα είναι το μέσο και όχι το ζητούμενο. Μεταβάλλεται για ν’ αποδοθεί καλύτερα η ουσία, αποβάλλοντας το περιττό. Η μορφή δεν είναι αυτοσκοπός, συντελεί στην ανάδειξη της ύπαρξης, Η ενεργοποίηση επιβάλλει την παρουσία και το αίσθημα προκαλεί».

«Η ζωή είναι απλή. Η ευτυχία απλούστερη, αλλά δύσκολο να την πετύχεις. Ο αγώνας είναι άνισος, Μεγάλες οι δυσκολίες αλλά το ταξίδι υπέροχο. Το ταξίδι αυτό καταγράφω σαν ημερολόγιο. Σε μερικούς χρησιμεύει, σε άλλους όχι. Η γοητεία της γεωμετρικής ή οργανικής φόρμας δεν αμφισβητείται, αυτοσημαίνεται και αναδεικνύει τη ζωτικότητα των μορφών».

(Στη φωτογραία, Βαγγέλης Νικολαΐδης, Ιωνάς Νικολάου, Φοίβος Νικολαΐδης, Γιώργος Νικολαΐδης, Χρίστος Κτωρίδης και Γιώργος Παπαδόπουλος).

«Κυριαρχούν τα γήινα χρώματα, τα οποία συμφιλιώνουν τη ματαιότητα της ανθρώπινης ύπαρξης με τη φύση της». Θέμα των έργων οι απλοί, καθημερινοί άνθρωποι σε στατικές ή σύνθετες πόζες. Η γραφή απελευθερώνεται για την καταγραφή του στιγμιαίου. (Στη φωτογραφία από αριστερά, η Νατάσα Τοφαρίδου, ιδιοκτήτρια της γκαλερί και η Δέσπω).

(Στη φωτογραφία: Ο Γιώργος Νικολαΐδης με την αδελφή του Λένα, τον ξάδελφό του Πέτρο Πατσιά, τη γυναίκα του Ράνια και τον αδελφό του Βαγγέλη με τη γυναίκα του Έλλη). 
Η ενσάρκωση του χώρου: Της Αθηνάς Σχινά

Ο Γιώργος Νικολαΐδης είναι ένας ζωγράφος σημαντικής παιδείας και σπάνιας ευαισθησίας. Επιλέγει με περίσκεψη το υλικό του και τα θέματά του, μέσα απ’ όπου μεταφέρει τον ζωντανό διάλογο του φωτός με τις επιφάνειες και τον χώρο. Έναν χώρο, που τον ενσαρκώνει με τις μορφές του, οι οποίες αποτελούνται κυρίως από γυμνά γυναικεία σώματα που αναδεικνύουν τους όγκους , την πλαστικότητα τους και την εσωτερική τους οργανικότητα.

Τα σώματα που εικαστικά ο καλλιτέχνης διαπραγματεύεται μέσα από τις στιγμιαίες στάσεις ή κινήσεις τους, αλλά κυρίως μέσα από τη σπαργή και τον δυναμισμό τους παράγουν και ταυτοχρόνως συσσωρεύουν φως, υποδεικνύοντας οπτικές προσπελάσεις στον θεατή που ανιχνεύει, με βάση την αληθοφάνεια και την απτότητά τους, (πίσω και πέρα από την όποια φανέρωση), το μυστήριο και την αινιγματικότητα που υποβάλλουν.

 

Ο συγκεκριμένος ζωγράφος διαθέτει άρτιες σχεδιαστικές ικανότητες και δομοσυστατικές δεξιότητες χειρισμού της κάθε του σύνθεσης, που συγκροτείται με υπόγεια πλέγματα αξόνων κι εσωτερικών ανταποκρίσεων των τμημάτων που τους απαρτίζουν προς το σύνολο, το οποίο αποδίδει εναρμονισμένες αντιθετικές ισορροπίες και αφομοιωμένη στην πινελιά ευρυθμία. Από την άποψη αυτή, ο καλλιτέχνης ως προς τη φόρμα λειτουργεί διττά, συνδυάζοντας το βλέμμα του ζωγράφου με εκείνο του γλύπτη.

 

Μορφοποιεί, μέσα από τα χρώματά του επιφάνειες και όγκους, εγγύτητες και αποστάσεις, οικοδομώντας σταδιακά τα επίπεδά του μέχρι το βάθος της εικόνας, με υφολογικές χροιές και ελεγχόμενη αισθαντικότητα. Το σώμα, στα έργα του Γιώργου Νικολαΐδη, εκτυλισσόμενο αποκαλύπτεται κι άλλοτε αναδιπλώνεται.

Το σώμα επίσης γίνεται τοπίο και το τοπίο εμφανίζεται ως ένα χρωματικά σωματοποιημένο φως, με τις μορφές να αναδύονται τονίζοντας τη φυσική, αλλά και την πρωτογενή ή αρχετυπική παρουσία τους ανάμεσα σε κλινοσκεπάσματα, άλλοτε σε λουτήρες ή σε παραθαλάσσιες ακρογιαλιές. (Στη φωτογραφία, ο Γιώργος Νικολαΐδης με τον Μίκη Κασάπη, κατά τη διάρκεια της ραδιοφωνικής εκπομπής του ΡΙΚ).

Το σώμα λειτουργεί παράλληλα ως «σήμα» και ως ιδεόγραμμα, χωρίς ωστόσο να μετατρέπεται ποτέ σε αφηρημένη έννοια. Αντίθετα, διατηρεί την αισθαντικότητα και την χοιϊκότα του. Μεταφέρει χυμούς ζωής και υφέρποντα ερωτισμό, ενώ έχει κανείς την εντύπωση πως ταυτοχρόνως πρόκειται για σώμα από σάρκα και πηλό ή για σώμα με στίλβουσες τις επιφάνειές του, θαρρείς από μάρμαρο ή αλάβαστρο. (Στη φωτογραφία, Μίκης, Γιώργος και Ράνια).

Η γραφή αποδίδεται με ρεαλιστικό τρόπο που αποκαθηλώνει όμως τα παρουσιαζόμενα και τις αναμεταξύ τους συνάφειες.  Ο ρεαλισμός επίσης, σε ορισμένα έργα του καλλιτέχνη, συνδυάζεται με γεωμετρικά και κυβιστικά στοιχεία, ενώ άλλοτε επισημαίνονται εξπρεσιονιστικές απηχήσεις. (Στη φωτογραφία, Γιώργος, Ράνια και Φοίβος).

Οποιαδήποτε ωστόσο προσωπική γραφή κι αν χρησιμοποιεί ο Γιώργος Νικολαΐδης, υπακούει στον εγγενή ρυθμό του κάθε έργου του, που μετουσιώνει λάμψεις και αντανακλάσεις, αληθοφάνειες και ψευδαισθήσεις, οι οποίες ενεργοποιούν την στοχαστικότητα και τη φαντασία του θεατή, μετατρέποντας τον σε μέρος της εικόνας, των φανερών και των παραλειπομένων της, των συνειρμών που αυτή γεννά και της ομιλητικής της, αλλά γεμάτης νοήματα σιωπής της.  

Αθηνά Σχινά, Κριτικός & Ιστορικός Τέχνης