Με το φακό των λέξεων

Ελένης Αρτεμίου Φωτιάδου

Στα μέσα του χειμώνα και στολίστηκε η φύση με ανθισμένες μυγδαλιές. Και αγναντεύουμε με βλέμματα ψυχής το φούντωμά τους μέσα στο ψυχρό ακόμα πέρασμα τ΄αγέρα. Και βλέπουμε τα πρώτα άνθη , που τολμούν , μέσα σε τόσο κρύο στη φύση και στις καρδιές, να προβάλλουν δειλά αλλά αποφασιστικά και ν΄αφήνουν πιτσιλιές από ροζ και λευκό στο γκρίζο σκηνικό ενός επίμονου χειμώνα μας. Τόση ομορφιά και τέτοια χάρη μέσα στη σκληρή γοητεία του χειμερινού τοπίου! Και όχι άδικα ο Ιωάννης Κονδυλάκης γράφει: «Όντεν ανθεί η για μυγδαλιά κι ο πεύκος όντε δένει κι η κοπελιά σα στολιστεί τον νου τ΄ανθρώπου παίρνει».

Χαρακτηριστική επίσης η γνωστή φράση του Νίκου Καζαντζάκη: « Αδελφή πες μου, τι είναι ο Θεός . Κι η μυγδαλιά άνθισε».

Οι αρχαίοι Έλληνες δεν έμειναν ασυγκίνητοι μπροστά στην τόλμη και την ομορφιά της αμυγδαλιάς. Επινόησαν και για την περίπτωσή της ένα χαρακτηριστικό μύθο. Σε αυτόν η Φυλλίς, η όμορφη κόρη του βασιλιά της Θράκης, ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε τον γιο του Θησέα Δημοφώντα. Σε λίγο καιρό, όμως, ο Δημοφώντας ένιωσε νοσταλγία για την ιδιαίτερη πατρίδα του την Αθήνα. Αποχαιρέτησε λοιπόν τη Φυλλίδα με την υπόσχεση ότι θα γυρίσει γρήγορα κοντά της και έφυγε για την πόλη του. Οι μέρες , όμως, περνούσαν και ο Δημοφώντας δεν φαινόταν. Η Φυλλίδα, ανεβασμένη σε μια αμυγδαλιά, όλο και αγνάντευε τον άδειο δρόμο κι έλεγε στην αμυγδαλιά τον καημό της, ποτίζοντάς την με τα δάκρυά της.

Τελικά δεν άντεξε την αναμονή και πέθανε κάτω από το δέντρο. Τότε και η αμυγδαλιά ξεράθηκε από τη λύπη της. Η ψυχή, όμως, της Φυλλίδας, πέρασε στον κορμό του δέντρου. Ήταν Γενάρης πια, όταν ο Δημοφώντας επέστρεψε στη Θράκη. Μόλις έμαθε για τον χαμό της γυναίκας του, απαρηγόρητος, έτρεξε στον κορμό της αμυγδαλιάς, έπεσε χάμω αγκαλιάζοντάς τον όπως θα αγκάλιαζε το άψυχο σώμα της αγάπης του και έκλαψε πικρά.

Τότε ξαφνικά το δέντρο της αμυγδαλιάς, λες και ξανάνιωσε, γέμισε με άσπρα και ροζ λουλούδια. Ήταν η ψυχή της Φυλλίδας, που βλέποντας κοντά της τον αγαπημένο της, πλημμύρισε από χαρά κι έδειξε την αγαλλίασή της με τα όμορφα άνθη μες στον βαρύ χειμώνα. Από τότε, όπως τελειώνει ο μύθος, οι αμυγδαλιές ανθίζουν μες στο καταχείμωνο , πριν ακόμα βγάλουν φύλλα, ανυπόμονες, πανέμορφες και ενθουσιώδεις.

Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που η περίπτωσή τους έχει αποτελέσει έμπνευση για ποιητές και άλλους δημιουργούς. Σε αρκετά ποιήματα, η ομορφιά της ανθισμένης αμυγδαλιάς ταυτίζεται με τη φρεσκάδα και την ομορφιά ενός κοριτσιού, που εμπνέει ιδιαίτερα τον ποιητή. Οι πλείστοι έχουμε σιγοτραγουδήσει τους στίχους του Γεώργιου Δροσίνη «…ετίναξε την ανθισμένη αμυγδαλιά με τα χεράκια της κι εγέμισε από τ΄ άνθη η πλάτη , η αγκαλιά και τα μαλλάκια της…». 

Ο δε Νικηφόρος Βρεττάκος , στο ποίημά του « Μια μυγδαλιά και δίπλα της», γράφει χαρακτηριστικά: «Μια μυγδαλιά και δίπλα της, εσύ. Μα πότε ανθίσατε ; Στέκομαι στο παράθυρο και σας κοιτώ και κλαίω. Τόση χαρά δεν την μπορούν τα μάτια. Δώσ’ μου, Θεέ μου, όλες τις στέρνες τ’ ουρανού να στις γιομίσω» .

Και ο Νίκος Γκάτσος, όμως , στο έργο του « Αμοργός», παραλληλίζει τη γυναικεία ομορφιά με την αμυγδαλιά: « Έτσι κοιμάται ολόγυμνη μέσα στις άσπρες κερασιές μια τρυφερή μου αγάπη. Ένα κορίτσι αμάραντο σα μυγδαλιάς κλωνάρι.»

Για τον Γιάννη Ρίτσο, στο έργο του «Όνειρο καλοκαιρινού μεσημεριού», οι αμυγδαλιές μπορούν να γίνουν μαντατοφόροι χαράς μέσα στη θλίψη του κόσμου. «Τη νύχτα οι μυγδαλιές με τ΄άσπρα τους φορέματα περάσαν κάτου απ΄τα παράθυρά μας αργές και λυπημένες, όμοιες με κείνα τα χλομά κορίτσια του ορφανοτροφείου… Αύριο θα στείλουμε τις μυγδαλιές περίπατο στο ακροθαλάσσι, να πλύνουνε το πρόσωπό τους απ΄τη σκόνη της λύπης μας». 

Αλλά κι ο Μίλτος Σαχτούρης, στο ποίημά του «Οι αμυγδαλιές», ταυτίζει τα άνθη της αμυγδαλιάς με φως και ελπίδα , όταν ψάχνει μέσα στο σπίτι την ευτυχία, με την μορφή του άνθους της αμυγδαλιάς: «Έκθαμβο σπίτι άσπρο και κόκκινο, σε ποιο δωμάτιο ν΄ανθίσαν οι αμυγδαλιές σου . Εγώ είχα ζήσει σ΄όλες τις γωνιές, στην κόκκινη και τη δυστυχισμένη…».

Η αμυγδαλιά , λοιπόν, το δέντρο της Φυλλίδας, παραμένει διαχρονικά, τόσο στην λογοτεχνία όσο και στην αντίληψή μας, σύμβολο ομορφιάς, ειδικού θάρρους, χαράς και ανυπόμονου μαντατοφόρου επερχόμενης άνοιξης.

Ελένη Αρτεμίου Φωτιάδου