Με το φακό των λέξεων

Ελένης Αρτεμίου Φωτιάδου

Κανονικά σήμερα θα μας αποχαιρετούσε κούτσα κούτσα, με βαθύ παράπονο για το λιγότερο που του έχει κληροδοτηθεί. Μόνο είκοσι οχτώ μέρες, όταν ο αμέσως προηγούμενος και ο αμέσως επόμενος μήνας ακουμπούν αισίως τις τριάντα μία! Μοιάζει λες και σκοπίμως ο Κουτσοφλέβαρος έχει αποκλειστεί από το νόμιμο μερίδιό του. Λες και κάποιοι εσκεμμένα βούτηξαν τα χέρια τους μες στη διάρκειά του. Φέτος, όμως, παίρνει κι αυτός τη μικρή εκδίκηση της τετραετίας. Ορμάει μες στις μέρες κι αρπάζει περιχαρής σαν τρόπαιο το δίσεκτο του θέματος. Μα... έστω κι έτσι! Το δίκαιο του μικρού!

Κι αν κανείς τον κατηγορήσει πως δεν απέδωσε τα αναμενόμενα, πως αμφιταλαντεύτηκε ανάμεσα στον χειμώνα και την άνοιξη, μην μπορώντας τα μηνύματα ξεκάθαρα να δώσει, πότε σαν τρελός βοριάς, πότε σαν τολμηρή αμυγδαλιά, έχει αμέσως στην άκρη των… ημερών του, την καλή δικαιολογία. «Λίγος , λιγότερος ο καιρός μου και δεν προλαβαίνω!»

Μπαίνω πάντα στον πειρασμό, τέτοιες μέρες , να ανατρέχω στη λαϊκή σοφία, απότοκο ίσως των αρχαίων ελληνικών μύθων, που ερμήνευαν με τρόπο αντιληπτό τα ανερμήνευτα του κόσμου τούτου. Σύμφωνα λοιπόν με τη λαϊκή προσέγγιση, ο Γενάρης, ο Φλεβάρης και ο Μάρτης ήτανε αδέρφια κι είχανε στην κατοχή τους χωράφια με αμπέλια. Τρύγησαν λοιπόν τα σταφύλια τους και έφτιαξαν κρασί. Επειδή, όμως, τη συγκεκριμένη χρονιά η παραγωγή ήτανε πολύ μικρή, συμφωνήσανε να βάλουν όλο το κρασί τους σε ένα πιθάρι και να το χρησιμοποιούν από κοινού και εξίσου. 

Ο Φεβρουάριος, λίγο πονηρός και σκανταλιάρης, αλλά και λάτρης του κρασιού, σκέφτηκε ένα τρόπο να πάρει το μερίδιό του χωρίς να το καταλάβουν οι άλλοι. ΄Εβγαλε, λοιπόν, μια τρύπα στο πιθάρι και από εκεί έπινε κρυφά κρασί. Πίνοντας, όμως, λίγο λίγο και κρυφά, δεν ήπιε μόνο το δικό του κρασί αλλά και των άλλων. Όταν τ΄αδέρφια του το ανακάλυψαν, θύμωσαν τόσο, που αποφάσισαν να τον τιμωρήσουν. Αφού κρασί δεν υπήρχε πλέον, του πήραν από μία μέρα. Κι έτσι, Γενάρης και Μάρτης έχουν από τριάντα μία μέρες, ενώ ο Φλεβάρης έμεινε στις είκοσι οχτώ.

Πέραν της λαϊκής ερμηνείας, όμως, σύμφωνα με ιστορικές πηγές, η προσθήκη μιας επιπλέον μέρας στον Φεβρουάριο ξεκίνησε το 44 π.Χ., όταν ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Ιούλιος Καίσαρας άλλαξε το ρωμαϊκό ημερολόγιο με τη βοήθεια ενός ΄Ελληνα αστρονόμου, του Σωσιγένη. Ο Σωσιγένης, αφού βασίστηκε και στους υπολογισμούς του ΄Ιππαρχου, ο οποίος 100 περίπου χρόνια προηγουμένως είχε αποδώσει 365,242 μέρες στο ηλιακό έτος, δημιούργησε ένα ημερολόγιο με 365 μέρες, με την προοπτική να προστίθεται μία ακόμη μέρα σε κάθε τέταρτο έτος, μετά την « έκτη προ των καλενδών του Μαρτίου», που ονομαζόταν «bis sextus». Η μέρα αυτή, επειδή υπολογιζόταν δύο φορές , ονομάζεται μέχρι σήμερα « δις έκτη», το δε έτος που την περιέχει ονομάζεται δίσεκτο.

Λόγω της απόκλισης των έξι ωρών που έχουμε σε κάθε ηλιακό έτος, αν δεν υπολογίζαμε το μέγεθος αυτό και αν δεν το προσθέταμε ως μία ακόμα μέρα σε κάθε τετραετία, μετά από λίγα χρόνια θα μετατοπίζονταν οι μέρες, οι νύχτες κι ύστερα οι εποχές και δεν θα είχαμε σωστή μέτρηση με βάση τη θέση μας όσον αφορά τον ήλιο. Το δίσεκτο έτος, αποκαθιστά, κατά κάποιο τρόπο, τις ισορροπίες του χρόνου και των εποχών κι ας παραμένει παρεξηγημένο στη συνείδηση του λαού ως έτος δύσκολο, με αντιξοότητες και δυστυχίες. 

Ίσως να πρόκειται απλώς για μια κακή ερμηνεία του συνθετικού «δις-» ως «δυς-», που παραπέμπει σε δυσκολίες. Όσες μέρες, όμως, κι αν περιέχει ο Κουτσοφλέβαρος, είκοσι οχτώ ή είκοσι εννιά, με βαριά ή ηπιότερη χειμωνιά, ο λαός ξέρει πως… «ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει, καλοκαίρι θα μυρίσει!»

Ελένη Αρτεμίου Φωτιάδου