Διασφαλίζεται η συνέχιση του κυπριακού κράτους;

Κυοφορείται ένα κρατικό μόρφωμα που θα προκύψει από "παρθενογένεση", όπως προβλεπόταν στο σχέδιο Ανάν

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Νίκος Αναστασιάδης, μιλώντας στο έκτακτο καταστατικό συνέδριο του ΔΗΣΥ, που πραγματοποιήθηκε στις 31/1/2016, αναφέρθηκε και στα όσα έχουν συμφωνηθεί στις συνομιλίες και τόνισε ότι αυτά διασφαλίζουν απόλυτα τη συνέχιση του κράτους. «Ρητά προνοείται ότι είμαστε και ότι θα παραμείνουμε μέλος της ΕΕ χωρίς νέα αίτηση, είμαστε και θα παραμείνουμε μέλος των Ηνωμένων Εθνών χωρίς νέα αίτηση, οι διεθνείς συνθήκες της Κυπριακής Δημοκρατίας θα συνεχίσουν, η συνθήκη Εγκαθίδρυσης θα υπάρχει, το πιο σημαντικό ή απλοϊκό, οι πρέσβεις που έχουν διαπιστευθεί στην Κυπριακή Δημοκρατία δεν χρειάζεται να επαναδιαπιστευθούν», σημείωσε.

Η Τουρκία σε καμιά περίπτωση δεν θα δεχθεί τη μετεξέλιξη της Κυπριακής Δημοκρατίας και ούτε συμφώνησε σε κάτι τέτοιο στην «κοινή διακήρυξη» της 11ης Φεβρουαρίου 2014. Εκείνο που κυοφορείται είναι ένα κρατικό μόρφωμα που θα προκύψει από «παρθενογένεση», όπως προβλεπόταν στο σχέδιο Ανάν. Η παράγραφος 4 της «κοινής διακήρυξης» προβλέπει ότι «το Ομοσπονδιακό Σύνταγμα θα ορίζει ότι η ενωμένη Κυπριακή Ομοσπονδία θα αποτελείται από δύο συνιστώσες πολιτείες ισότιμου καθεστώτος». 

Όπως προσπάθησα να αναλύσω σε προηγούμενα άρθρα μου, «συνιστώντα κράτη» (constituent states) σημαίνει κράτη που θα καθιδρύσουν το νέο κράτος. Δεν είναι «συστατικά κράτη» (component states), δηλαδή κράτη που θα αποτελέσουν τα μέρη του νέου κράτους, όπως πρόβλεπε αρχικά το σχέδιο Ανάν. 

Εμπνευστής του όρου των «constituent states», που δεν απαντάται σε κανένα σύγγραμμα συνταγματικού δικαίου, ήταν ο τότε Sir David Hannay, ο σημερινός Lord Hannay of Chiswick. Στο πολύ ενδιαφέρον και χρήσιμο για τους μελετητές του Κυπριακού βιβλίο του «Cyprus, The Search for a Solution, 2005», ο David Hannay είναι αρκετά αποκαλυπτικός για το πώς υιοθετήθηκε ο πιο πάνω όρος και, το πιο σημαντικό, σε τι η υιοθέτηση του όρου αυτού απέβλεπε. Ήταν μια από τις «εποικοδομητικές ασάφειες» για τις οποίες επαίρεται.

Όπως αναφέρει στις σελίδες 151 και 152, κατά το 2001, προτού ετοιμαστεί η πρώτη εκδοχή του σχεδίου Ανάν, υπήρχε μεγάλη διάσταση απόψεων μεταξύ των δύο πλευρών στα θέματα της συνέχειας, του καθεστώτος (status) και της κυριαρχίας. Για το πρώτο θέμα, η ελληνική πλευρά επιδίωκε τη συνέχιση της Κυπριακής Δημοκρατίας, ενώ η τουρκική επιδίωκε τη σύσταση ενός νέου κράτους από δύο ιδρυτικά κράτη, ένα από τα οποία θα ήταν η «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου». Εφευρέθηκε τότε από τα Ηνωμένα Έθνη η ιδέα της «παρθενογένεσης» της νέας Κύπρου.

Με βάση την ιδέα αυτή, η νέα Κύπρος θα ήταν πολιτικά νέο κράτος, αλλά νομικά δεν θα ήταν νέο κράτος και ως στοιχεία συνέχειας θα ήταν η διατήρηση σε ισχύ ό,τι είχε θεσπιστεί και από τις δύο πλευρές από το 1963 μέχρι την έγκριση με δημοψηφίσματα της συνολικής λύσης. Ως προς το θέμα της κυριαρχίας, ο David Hannay εισηγήθηκε στον Alvaro de Soto την ιδέα όπως ο όρος «συστατικά κράτη» (component states) αντικατασταθεί με τον όρο «συνιστώντα κράτη» (constituent states). Συνεχίζοντας ο David Hannay αναφέρει ότι αυτή η «σολομώντεια απόφαση» προέφερε στους Ελληνοκυπρίους την «ομοσπονδιακή ετικέτα» (federal label), στην οποία πάντα επέμεναν και «στους Τουρκοκυπρίους την ιδέα των συνιστώντων κρατών και ένα πολύ ελκυστικό όνομα για το κράτος τους. Θα μπορούσε να λεχθεί ότι η παρθενογένεση είχε επιτευχθεί».

Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης, για να καθησυχάσει -μάλλον να αποκοιμίσει- την κοινή γνώμη, επιστράτευσε βρετανικούς οίκους διεθνολόγων, οι οποίοι γνωμάτευσαν ότι η διευθέτηση στην κοινή διακήρυξη δεν θα επηρεάσει τη συνέχιση της Κύπρου ως κράτος στο διεθνές δίκαιο και ότι σ' αυτή δεν προβλέπεται ότι «το νέο ομοσπονδιακό σύνταγμα θα σηματοδοτήσει τη δημιουργία ενός νέου κράτους ή το τέλος της Κυπριακής Δημοκρατίας». 

Όμως, το πρόβλημα δεν είναι να πειστούμε οι Ελληνοκύπριοι για την ορθότητα της πιο πάνω ερμηνείας της κοινής διακήρυξης, αλλά και οι συνομιλητές μας. Η άλλη πλευρά, βασιζόμενη προφανώς στην παράγραφο 4, υποστηρίζει μια ερμηνεία εκ διαμέτρου αντίθετη από αυτή που έδωσαν οι έγκριτοι νομικοί. 

Έτσι, ο Έρογλου τόνιζε, μετά την «κοινή διακήρυξη», ότι η κυριαρχία θα μοιραστεί ανάμεσα στους Τουρκοκυπρίους και στους Ελληνοκυπρίους, και ότι «στον νέο συνεταιρισμό θα υπάρχουν δύο ιδρυτικά κράτη. Αυτά θα είναι ίσα». Επίσης, ο σημερινός πρωθυπουργός και τότε υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Αχμέτ Νταβούτογλου, δήλωνε ότι «έγινε αποδεκτό ένα κείμενο, το οποίο λαμβάνει υπόψη τις βασικές αρχές που υιοθετεί η τουρκική πλευρά, για μια λύση βασισμένη στα δύο ιδρυτικά κράτη».

Πώς οι Τούρκοι ερμηνεύουν τα συμφωνηθέντα 

Στον σοβαρό μελετητή του Κυπριακού δεν πρέπει να προκάλεσε έκπληξη η δήλωση του Αχμέτ Νταβούτογλου κατά την επίσκεψή του στα κατεχόμενα στις 1/12/2015 για τη δημιουργία «μιας νέας Κυπριακής Δημοκρατίας που να βασίζεται στη διζωνικότητα, στο δίκαιο και την πολιτική ισότητα, στη βάση δύο ιδρυτικών πολιτειών». 

Οι Νταβούτογλου και Ακιντζί έχουν, χωρίς περιστροφές, ξεκαθαρίσει πως η Κυπριακή Δημοκρατία και η «ΤΔΒΚ» θα μετεξελιχθούν ως ιδρυτικές οντότητες σε ελληνοκυπριακό και τουρκοκυπριακό κρατίδιο και θα ιδρύσουν τη νέα Κυπριακή Δημοκρατία. Ούτε προκάλεσε έκπληξη η δήλωση του Τούρκου Μονίμου Αντιπροσώπου στις Βρυξέλλες Σελίμ Γενέλ, ότι με τη λύση θα διαλυθεί η Κυπριακή Δημοκρατία. «Από τη συμφωνημένη λύση θα προκύπτει μία νέα χώρα, ομοσπονδιακή. Δεν θα είναι Κυπριακή Δημοκρατία», ανέφερε.

Δεν νομίζω ότι ο κ. Αναστασιάδης και «οι συν αυτώ» αγνοούν το πώς αντικρίζουν οι Τούρκοι τα συμφωνηθέντα. Φαίνεται, όμως, ότι έχουν ενθαρρυνθεί από τις επιτυχίες που έχει σημειώσει σ’ αυτόν τον τόπο η πολιτική της διαστρέβλωσης της αλήθειας, της δημαγωγίας και του αποπροσανατολισμού, λόγω, κυρίως, της αδράνειας και της απάθειας που δείχνουν οι περισσότεροι πολίτες. 

Όμως, ο κ. Αναστασιάδης και οι «συν αυτώ» καλό θα είναι να έχουν υπόψη τους αυτά που είπε ο Abraham Lincoln στις 8/9/1858: Μπορείς να κοροϊδεύεις τους πάντες για λίγο, μπορείς να κοροϊδεύεις τους λίγους για πάντα, αλλά δεν μπορείς να κοροϊδεύεις τους πάντες για πάντα.
Νίκος Χρ. Χαραλάμπους