Ο επικίνδυνος Φόρεϊν Όφις

Του Φοίβου Νικολαΐδη

Παραφράζοντας μια ερμηνεία, της  ‘επιστήμης’, μπορεί, να λεχθεί ότι: «Η πολιτική πρέπει, να είναι μια διαρκής μάχη εναντίον της προδοσίας της λογικής»! Έτσι, η πλέον ανήθικη και ανεπίτρεπτη προδοσία που μπορεί, να κάνει ένας πολιτικός, είναι να προδώσει τη λογική… Γνωρίζουμε όμως, καλά, το τι συμβαίνει στις πλείστες όσες περιπτώσεις…

Δεν είναι δυνατόν, εξήντα χρόνια μετά που οι Βρετανοί αποικιοκράτες «έφυγαν, από τις βάσεις που έμειναν» στην Κύπρο, να εξακολουθούν διαχρονικά, να πολεμούν ανελέητα κάθε φωνή λογικής και δικαίου μας. Να συμπαρατάσσονται προκλητικά με τους Τούρκους σε βάρος μας, ακόμη και με Στρατηγικούς  Συνεταιρισμούς (2007).

Αποδίδουν μεγάλη αξία στις κατασκοπευτικές τους βάσεις, που φτάνουν στα άκρα, προκειμένου να τις προστατέψουν. Είναι αντιληπτό, να προσπαθούν, να διασφαλίζουν τα συμφέροντα τους. Εκείνο όμως, που είναι ανεπίτρεπτο, είναι, να εξακολουθούν έναντι κάθε τιμήματος, να χρησιμοποιούν την προσφιλή τους πολιτική, του «διαίρει και βασίλευε», τόσο ωμά και προκλητικά σε βάρος μας.

Σίγουρα, η εξωτερική πολιτική των Βρετανών καθορίζεται κυρίως από τους τεχνοκράτες του Φόρεϊν Όφις, οι πλείστοι των οποίων έχουν κολλήσει, στα σύνδρομα της πρώην κοσμοκράτειρας, των περασμένων αιώνων, όπου η ισχύς τους κατέληγε ως καταπίεση και εκμετάλλευση των άλλων.

Οι αδυσώπητες προσπάθειες της Βρετανίας να λυθεί το Κυπριακό στα μέτρα των συμφερόντων της είναι απροκάλυπτες. Κατά καιρούς δε, μας προτρέπει για ριζοσπαστική σκέψη και περισσότερη ευελιξία έναντι των τουρκικών εισβολέων, δηλώνοντας ότι: «Με θάρρος και συμβιβασμό από αμφότερες τις πλευρές μια συμφωνία είναι κατορθωτή. Το Ηνωμένο Βασίλειο θα συνεχίζει τη σταθερή του υποστήριξη για μια δίκαιη και διαρκή διευθέτηση και στεκόμαστε έτοιμοι, να βοηθήσουμε, να φέρουμε αυτή τη διαδικασία σε επιτυχή ολοκλήρωση». Οποία πράγματι ψευτιά και υποκρισία!

Κανένας δεν θέλει εχθρικές σχέσεις με τη Βρετανία, αλλά δυστυχώς, έχει ξεφύγει. Η κυνική και έντονα εχθρική πολιτική ενάντια στα δίκαια και στα συμφέροντα μας, δεν μπορεί συνέχεια, να μένει ανενόχλητη. Επικρίνουμε τον Τούρκο Αττίλα και σφυρίζουμε αδιάφορα για τον Βρετανό νεο-αποικιοκράτη, που με νύχια και με δόντια προσπαθεί, να μας επιβάλει από το 1958 πολιτική λύση με περιεχόμενο ότι χειρότερο μπορεί, να φανταστεί ένας λογικός άνθρωπος.

Δεν λέμε, να κηρύξουμε ανένδοτο στην αδικαιολόγητη Βρετανική εχθρότητα. Αλλά, ούτε, να συμπεριφερόμαστε μοιρολατρικά με φοβικά σύνδρομα υποτέλειας, μπροστά στις απαράδεκτες προκλήσεις.

Μέχρι σήμερα το πολιτικό προσωπικό της Κύπρου έχει δείξει μια ‘αξιοθαύμαστη υπομονή’, μια αξιομνημόνευτη αδιαφορία και μια αξιοπερίεργη ανοχή… Επιβάλλεται όμως άμεσα, αναθεώρηση της τακτικής  αυτής, ώστε, να γίνουν σοβαρά διαβήματα διαμαρτυρίας εναντίον των Βρετανών για την απαράδεκτη στάση τους εναντίον των δικών μας συμφερόντων. Από την ώρα που εμείς δεν αντιδρούμε, ο αλαζονικός ‘ιός’, του Φόρεϊν Όφις υποτροπιάζει. Στο τέλος η Βρετανική πολιτική εκτραχύνεται μέχρι του σημείου, να γίνεται έκδηλα επιζήμια για μας.

Το τελευταίο χτύπημα εναντίον μας έγινε στην «Οικουμενική Περιοδική Αξιολόγηση της Κυπριακής Δημοκρατία, στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, στην Γενεύη, όπου το Φόρεϊν Όφις πενερέβη για να ενημερώσει ότι: «Το Ηνωμένο Βασίλειο ανησυχεί για τη στέρηση ιθαγένειας στα παιδιά των Τουρκοκυπρίων, που ο ένας εκ των γονέων τους δεν είναι Κύπριος υπήκοος»… Αυτό, πρέπει, πάραυτα, να μας ταρακουνήσει.

Χρειάζεται πολύ αφέλεια για να πιστέψουμε ότι η Βρετανία είναι ο ουδέτερος τρίτος, που από δυνάστης, έγινε «καλός» μεσολαβητής, για να μας σώσει από τους κακούς Τούρκους. Μπορεί, να είμαστε αδύναμοι. Αφελείς όμως όχι. Ίσως, σήμερα χρειαζόμαστε περισσότερο λογική και λιγότερο επικοινωνιακή πολιτική, για να συνειδητοποιήσουμε τους φοβερούς αντιπάλους που έχουμε μπροστά μας και ποιές διπλωματικές μάχες οφείλουμε, να δώσουμε με σθένος.

Οι επιστήμονες λένε ότι, τα μάτια των φιδιών δεν κλείνουν ποτέ. Γι’ αυτό και το επικίνδυνο Φόρεϊν Όφις, μας παρακολουθεί άγρυπνα. Μένει κι εμείς, να ανοίξουμε τα δικά μας μάτια ανάλογα… Να φωτιστούμε για το τι οφείλουμε, να πράξουμε για τον τόπο μας με εντιμότητα, σοφία και πατριωτισμό. 

Φοίβος Νικολαΐδης

 

Κοτζιάς: Πρωτόγνωρη η συνεργασία και εμπιστοσύνη κυβερνήσεων Ελλάδας και Κύπρου

Παρουσίαση του βιβλίου, του Νίκου Κοτζιά με τίτλο “ΚΥΠΡΟΣ 2015-2018. Μια τριετία που άλλαξε το Κυπριακό. Η μάχη για την κανονικότητα χωρίς `παρεμβατικά δικαιώματα` και `εγγυήσεις`”

Δεν είμαστε υπέρ του δόγματος της υποχώρησης ή του δόγματος του αράγματος, δήλωσε την Τετάρτη το βράδυ, στη Λευκωσία, ο τέως Υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας, Νίκος Κοτζιάς, σημειώνοντας πως ο ίδιος ανήκει στη σχολή που είναι υπέρ του να παλεύει κανείς για την εξεύρεση ορθών λύσεων. Παράλληλα, ο κ. Κοτζιάς υπογράμμισε την πρωτόγνωρη συνεργασία και εμπιστοσύνη μεταξύ των κυβερνήσεων Ελλάδας και Κύπρου, στο πλαίσιο της προσπάθειας για επίλυση του Κυπριακού.

Όταν βρίσκω τις ορθές λύσεις, όπως έγινε με το Μακεδονικό, τις κάνω. Όταν δεν μπορώ να βρω ορθή λύση όπως με το Κυπριακό – όσο παραμένουν στρατεύματα κατοχής – δεν την κάνω, είπε ο κ. Κοτζιάς, μιλώντας κατά την παρουσίαση του βιβλίου του, με τίτλο “ΚΥΠΡΟΣ 2015-2018. Μια τριετία που άλλαξε το Κυπριακό. Η μάχη για την κανονικότητα χωρίς `παρεμβατικά δικαιώματα` και `εγγυήσεις`” που πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, στην παρουσία, μεταξύ άλλων, Υπουργών, Πρέσβεων, αρχηγών πολιτικών κομμάτων και βουλευτών.

Ο κ. Κοτζιάς μίλησε για μια πρωτόγνωρη συνεργασία και εμπιστοσύνη μεταξύ των κυβερνήσεων Ελλάδας και Κύπρου, σημειώνοντας χαρακτηριστικά πως “δεν έκανα εγώ ρούπι χωρίς να ρωτήσω και να συνεννοηθώ και δεν έκανε ρούπι η άλλη πλευρά χωρίς να συνεννοηθεί μαζί μας”.

“Όχι όπως οι Τούρκοι και οι Τουρκοκύπριοι που τους το επέβαλαν, αλλά ως δυο φίλες χώρες που ανήκουν στον ίδιο πολιτισμό, στην ίδια παράδοση, στην ίδια ιστορική συνέχεια η οποία εκφράζεται μέσα από την οργάνωση δυο διαφορετικών κρατών με άλλα συστήματα δικαίου, υποχρεώσεων, πλεονεκτημάτων κ.ο.κ.”, σημείωσε.

Ο κ. Κοτζιάς είπε πως όταν είχε αναλάβει τα καθήκοντα του Υπουργού Εξωτερικών είχε διαπιστώσει “ότι είχαμε χάσει το θέμα της κατοχής, και λέω τουλάχιστον για μας ως εγγυήτρια δύναμη, δεν λέω για τα εσωτερικά σας, και είχαμε φθάσει ο τσακωμός να είναι κάπως σαν πώς θα μοιράσει το κοινωνικό κράτος τα κέρδη, δηλαδή τους πόρους από το φυσικό αέριο”.

“Όχι ότι δεν είναι πρόβλημα αυτό. Είναι. Θέλει ρύθμιση, θέλει πρωτοβουλίες αλλά το βαθύτερο πρόβλημα ποιό ήταν; Δηλαδή η Ελλάδα γιατί ασχολιόταν με το Κυπριακό; Η πρώτη απάντηση είναι γιατί έχει κατοχή, η δεύτερη απάντηση είναι γιατί είναι οι εγγυήσεις”, επεσήμανε.

Σημείωσε ακόμη πως “τα είχαμε βρει με τον εαυτό μας και με τις συνήθειές μας και με το γεγονός ότι η Κύπρος δεν ήταν κανονικό κράτος. Είχε εγγυήσεις, είχε ξένα στρατεύματα και στη βάση αυτού γινόταν η κουβέντα,” επεσήμανε

Υπογράμμισε πως υπάρχουν ορισμένα θέματα στα οποία ο διεθνής παράγοντας έστω και αν δεν σε συμπαθεί και έχει άλλες απόψεις δεν μπορεί να τα παρακάμψει, και ανέφερε πως ο ίδιος είχε θέσει στον ΓΓ του ΟΗΕ το θέμα της ανάγκης για ένα κανονικό κράτος στην Κύπρο τον Απρίλιο του 2015, κατά το πρώτο του ταξίδι στις ΗΠΑ ως Υπουργός Εξωτερικών.

«Η Κύπρος με συγκινεί. Η Κύπρος είναι ο δρόμος που πολιτικοποιήθηκα και η ντροπή μου. Η ντροπή μου ως Έλληνας, που δεν καταφέραμε ακόμα και εμείς που παλεύαμε ενάντια στη χούντα να αποτρέψουμε το έγκλημα σε βάρος της Κύπρου», είπε ο κ. Κοτζιάς.

Γιατί όποια λύση και εάν αναζητήσουμε και την καλύτερη να κερδίσουμε δεν θα είναι αυτό που η ελληνική Χούντα χάλασε. Και αυτό είναι κάτι που θα το κουβαλάει κανείς σαν Έλληνας πολιτικός όλη του τη ζωή, σημείωσε.

“Φταίει η Χούντα αλλά πάντα σκέφτεσαι αν θα μπορούσαμε να την αποτρέψουμε, θα μπορούσαμε να είχαμε γλυτώσει τη Μεγαλόνησο, το χρυσοπράσινο φύλλο ριγμένο στην αγκαλιά της Μεσογείου από αυτό το δεινό”, πρόσθεσε.

Ο κ. Κοτζιάς ανέφερε πως το βιβλίο του περικλείει πιο πολύ ορθολογισμό από ό,τι συναίσθημα, εκφράζοντας παράλληλα την πεποίθηση πως η πολιτική πρέπει να έχει συναίσθημα.

Είπε πως δεν πιστεύει πως μια κυνική πολιτική είναι μια πολιτική που μπορεί να νιώσει τις χορδές των ανθρώπων και να λύσει προβλήματα μαζί τους, για να προσθέσει πως δεν λύνονται προβλήματα χωρίς τους ανθρώπους.

Εξέφρασε τη θέση πως στην εξωτερική πολιτική υπάρχει μια στρατηγική αδράνειας και παθητικότητας που έχει ανάγκη τη μη λύση των προβλημάτων . Μια δεύτερη σχολή, σημείωσε, είναι αυτή που θέλει πάση θυσία λύση, αυτή της υποχωρητικότητας, όπως την χαρακτήρισε, για να προσθέσει πως σε αυτές τις περιπτώσεις οι ξένοι μας θεωρούν καλά αλλά και χαζά παιδιά.

Υπάρχει και μια τρίτη σχολή που λέει ότι παλεύω για να βρω ορθές λύσεις. Όταν βρίσκω τις ορθές λύσεις, όπως έγινε με το Μακεδονικό, τις κάνω. Όταν δεν μπορώ να βρω ορθή λύση όπως με το Κυπριακό – όσο παραμένουν στρατεύματα κατοχής – δεν την κάνω, σημείωσε.

Δεν είμαστε του δόγματος της υποχώρησης ή του δόγματος του αράγματος. Θέλουμε μια ενεργητική, δημοκρατική εξωτερική πολιτική, υπογράμμισε ο κ. Κοτζιάς. Είπε ακόμη πως όταν πας σε μια διαπραγμάτευση πρέπει να έχεις ένα όραμα.

Αναφερόμενος στον τέως ειδικό σύμβουλο του ΓΓ του ΟΗΕ, ‘Εσπεν Μπαρθ ‘Ειντε, ο κ. Κοτζιάς είπε πως τον στήριζαν κάποιοι στην Ελλάδα και στην Κύπρο και πως ο Νορβηγός διπλωμάτης «διαχειριζόταν διάφορους πόρους προκειμένου να κάνει αντιπολίτευση στις κυβερνήσεις».

Είπε πως ο ίδιος ρωτούσε τον κ. ‘Ειντε γιατί δεν είχε συναντήσεις στην Άγκυρα με το κόμμα της αντιπολίτευσης, όπως το κουρδικό όπως έκανε με τα κόμματα της αντιπολίτευσης στην Ελλάδα.

Ανέφερε εξάλλου πως όπως αναφέρει και στο βιβλίο του είχε μιλήσει στον κ. ‘Ειντε για την περίπτωση της Νορβηγίας η οποία είχε επίσης εγγυήσεις στο παρελθόν, ρωτώντας τον γιατί δεν ακολουθεί το παράδειγμα της πατρίδας του που απαλλάχτηκε από τις εγγυήσεις. Επεσήμανε πως τότε ο Νορβηγός διπλωμάτης του απάντησε: «μα είχε εγγυήσεις η Νορβηγία;».

Ο κ. Κοτζιάς είπε εξάλλου πως κατά την γνώμη του ο Τούρκος ΥΠΕΞ Μεβλούτ Τσαβούσογλου και η ομάδα του δεν είχαν διαβάσει ποτέ τη Συνθήκη Συμμαχίας για την Κύπρο και πως ο ίδιος είχε επισημάνει στον κ. Τσαβούσογλου πως με βάση τη Συνθήκη αυτή ο στρατιωτικός διοικητής στην Κύπρο θα ήταν εναλλασσόμενος, δηλαδή ή Έλληνας, ή Τούρκος ή Κύπριος, κάτι που του είπε πως δεν δεχόταν ο Τούρκος ΥΠΕΞ.

Στη διαπραγμάτευση πρέπει να έχεις λογικά επιχειρήματα, να αναδεικνύεις τις αντιφάσεις του άλλου, τα αδιέξοδά του. Και πράγματι η τουρκική πλευρά βρέθηκε σε αδιέξοδο με τη Συνθήκη της Συμμαχίας, ανέφερε ο κ. Κοτζιάς.

Τόνισε πως σε αυτή τη διαπραγμάτευση δείξαμε τη μεγάλη σημασία που έχει να πηγαίνεις μελετημένος, προσθέτοντας πως αυτό που βοήθησε ωστόσο πολύ περισσότερο είναι το γεγονός πως ούτε η κυπριακή κυβέρνηση, ούτε η ελληνική κυβέρνηση, προερχόμενες από διαφορετικούς πολιτικούς χώρους, αντιμετώπισαν η μια την άλλη με δυσπιστία. “Η αν κάπου στο πίσω μέρους του κεφαλιού κάποιου υπήρχε εξαφανίσθηκε” σημείωσε.

Την αγαπάμε την Κύπρο, μας συγκινεί η Κύπρος και πάντα κουβαλάμε το βάρος της χούντας πάνω μας, κατέληξε ο κ. Κοτζιάς.

Μιλώντας κατά την παρουσίαση, ο Υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Χριστοδουλίδης, είπε πως το βιβλίο του κ. Κοτζιά είναι ένα ιστορικό ντοκουμέντο, το οποίο στην ουσία αποτελεί την προσωπική μαρτυρία ενός από τους πρωταγωνιστές της πιο πρόσφατης και ίσως της πιο καθοριστικής διαδικασίας για επίλυση του Κυπριακού. Είναι μια πλούσια παρακαταθήκη από την τελευταία διαπραγματευτική διαδικασία για επίλυση του Κυπριακού αλλά είναι και υψίστης σημασίας στην παρούσα κρίσιμη συγκυρία του Κυπριακού και στις προσπάθειές μας για επανέναρξη των συνομιλιών από εκεί που διακόπηκαν στο Κραν Μοντανά, επεσήμανε.

Ο κ. Χριστοδουλίδης είπε πως ο κ. Κοτζιάς παραθέτει στο βιβλίο του συζητήσεις, γεγονότα και έγγραφα που ξεκαθαρίζουν την εξέλιξη της διαπραγματευτικής διαδικασίας και απαντούν στους όποιους καλόπιστους ή και κακόπιστους, ιδίως εκτός Κύπρου, αναλυτές και άλλους, σε σχέση με τους λόγους που οδηγηθήκαμε σε ένα αρνητικό αποτέλεσμα στο Κραν Μοντανά.

Ο Υπουργός Εξωτερικών αναφέρθηκε στην ομιλία του σε συγκεκριμένα γεγονότα που αναφέρονται στο βιβλίο του κ. Κοτζιά σε κάποια εκ των οποίων ήταν και ο ίδιος αυτόπτης μάρτυρας. Μεταξύ αυτών και τα γεγονότα που αφορούν το δείπνο της 6ης Ιουλίου “που δυστυχώς ακόμα αμφισβητούνται από κάποιους”, ανέφερε ο κ. Χριστοδουλίδης.

“`Ενα από τα χαρακτηριστικά του Νίκου Κοτζιά που εκτιμώ πολύ στους πολιτικούς είναι η επιστημονική και ακαδημαϊκή του κατάρτιση, την οποία αξιοποιεί συνεχώς όπως και στο Κυπριακό για να προβάλει και να προωθήσει θέσεις και απόψεις του, όπως για το απαράδεκτο της όποιας εγγύησης τρίτης χώρας σε ένα κράτος,”, είπε επίσης ο Υπουργός Εξωτερικών.

Από την πλευρά του, ο τέως Υπουργός Εξωτερικών, Ιωάννης Κασουλίδης, ανέφερε πως για τον ίδιο είναι απώλεια για την Κύπρο το ότι ο Νίκος Κοτζιάς δεν είναι πλέον στο Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδας. “Είναι απώλεια για την Κύπρο, απώλεια για την ελληνική διπλωματία”, είπε ο κ. Κασουλίδης. Αναφέρθηκε στον πολιτικό/διπλωμάτη αλλά και καθηγητή Νίκο Κοτζιά, σημειώνοντας πως στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ πολύ συχνά ο κ. Κοτζιάς δίδασκε τους υπόλοιπους Υπουργούς. Ο κ. Κασουλίδης είπε πως και στην Ελλάδα και στην Κύπρο πρέπει να πιστώσουμε τον Νίκο Κοτζιά για τη μετατόπιση του Κυπριακού, αφού μετά από τόσες ατέρμονες συζητήσεις, ποτέ δεν είχε στο παρελθόν ξανά συζητηθεί το θέμα της ασφάλειας, που στην ουσία αφορά κυρίως την γενιά των παιδιών και των εγγονιών μας.

Ο κ. Κασουλίδης είπε πως από την ώρα που επικεντρώσαμε την προσοχή μας στα θέματα της ασφάλειας διαπιστώναμε ότι από τον ξένο παράγοντα είχαμε συνεχώς μια θετική σύλληψη των θέσεών μας. Αν μπαίναμε στα εσωτερικά του Κυπριακού, συνήθως ο συνομιλητής μας αφαιρείτο. `Οταν μιλούσαμε για ξένα στρατεύματα σε έναν ευρωπαϊκό κράτος, σε εγγυήσεις, σε μονομερή δικαιώματα, τότε αρχίσαμε να παίρνουμε θετικά αντικρίσματα, σημείωσε.

Ο δημοσιογράφος Κώστας Βενιζέλος ανέφερε, στην παρέμβασή του, πως ο Νίκος Κοτζιάς είναι ο πρώτος Υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδος που έθεσε ολοκληρωμένα μια πρόταση για το κεφάλαιο της ασφάλειας. Διαμόρφωσε μια ολοκληρωμένη πρόταση, με εισηγήσεις, πρακτικές προτάσεις υλοποίησης. Έχει παρουσιάσει μια πλήρη πρόταση για την ασφάλεια, θέτοντας ενώπιον των εμπλεκομένων και της διεθνούς κοινότητας την ανάγκη στην Κύπρο, με την κατάργηση της κατοχής, την απελευθέρωση, να καταστεί μια κανονική χώρα. Η αναφορά αυτή, για μια «κανονική χώρα», υιοθετήθηκε από τον ίδιο τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, όπως και τα βασικά στοιχεία της πρότασης, σημείωσε ο κ. Βενιζέλος.

Ο Πρόεδρος του Κυπριακού Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, Ανδρέας Θεοφάνους, ανέφερε, στον χαιρετισμό του, πως όταν σε πολιτικό επίπεδο ο Νίκος Κοτζιάς ανέδειξε την ανάγκη για ένα κανονικό κράτος στην Κύπρο η ικανοποίηση ήταν ιδιαίτερη και η συγκίνηση μεγάλη. Πρόσθεσε πως είναι σημαντικό ότι ο ίδιος ο ΓΓ του ΟΗΕ έχει χρησιμοποιήσει αυτό τον όρο, για να προσθέσει πως “αυτή η μεγάλη επιτυχία η οποία πιστώνεται στον Νίκο Κοτζιά θα πρέπει να έχει και συνέχεια”.

Πηγή: ΚΥΠΕ

Αποκαλύψεις στο βιβλίο Κοτζιά: Πόλεμος εντός και εκτός

Πολέμησαν με μένος την κατάργηση της κατοχής
Του Κώστα Βενιζέλου

Ο Νίκος Κοτζιάς αποκαλύπτει στο βιβλίο του τον ρόλο του απεσταλμένου του ΟΗΕ, Άιντε με στοιχεία, ενώ παρουσιάζει τις πρωτοβουλίες του για ανάδειξη του Κυπριακού ως θέματος εισβολής και συνεχιζόμενης κατοχής

Το Κυπριακό είναι μια μακρά πορεία, αλυσίδα αλλεπάλληλων πρωτοβουλιών, διαπραγματεύσεων και αδιεξόδων. Ενίοτε, στην εσωτερική πολιτική σκηνή, συζητείται στη δημόσια σφαίρα, η πορεία αυτή και επιδιώκεται να βρεθούν λάθη, παραλείψεις. Ένα στοιχείο που τίθεται είναι το θέμα της επανατοποθέτησης του Κυπριακού ως θέματος εισβολής και συνεχιζόμενης κατοχής.

Ανατροπή, δηλαδή, του άλλοθι το οποίο προσφέρθηκε στην Τουρκία από το 1974 και εντεύθεν, καθιστώντας το ζήτημα από θέμα εισβολής και συνεχιζόμενης κατοχής σε διακοινοτική διαφορά! Μια σημαντική στρέβλωση, που συνιστά επιτυχία της Τουρκίας, που βρέθηκε με τη βοήθεια τρίτων εκτός της μεγάλης εικόνας.

Την Τουρκία τοποθέτησε με τις πρωτοβουλίες του για την Ασφάλεια στη μεγάλη εικόνα ο Νίκος Κοτζιάς.«Κύπρος 2015-2018. Μια τριετία που άλλαξε το Κυπριακό. Η μάχη για την κανονικότητα χωρίς ‘‘παρεμβατικά δικαιώματα’’ και ‘‘εγγυήσεις’’», είναι το βιβλίο του Νίκου Κοτζιά. Είναι ένα βιβλίο-απολογισμός, που εκδόθηκε ενώ ήταν ακόμη υπουργός Εξωτερικών, αλλά και μια δική του προσωπική σφραγίδα για την πολιτική που χαράχθηκε στο Κυπριακό, όταν ανέλαβε επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας, με την εκλογική νίκη του Αλέξη Τσίπρα, το 2015.

Η ιστορία γράφεται από όσους βιώνουν τα γεγονότα. Καταθέτουν τη δική τους μαρτυρία, εργαλείο για τους ιστορικούς του μέλλοντος. Μπορεί ένας εν ενεργεία υπουργός να γράφει ιστορία; Ασφαλώς. Όσοι θα γράψουν μελλοντικά, θα αντλήσουν στοιχεία, μαρτυρίες και θα κρίνουν.

Ο Νίκος Κοτζιάς, είναι ο πρώτος υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδος, που έθεσε ολοκληρωμένα μια πρόταση για το κεφάλαιο της Ασφάλειας. Διαμόρφωσε μια ολοκληρωμένη πρόταση, με εισηγήσεις, πρακτικές προτάσεις υλοποίησης. Έχει παρουσιάσει μια πλήρη πρόταση για την Ασφάλεια, θέτοντας ενώπιον των εμπλεκομένων και της διεθνούς κοινότητας την ανάγκη στην Κύπρο, με την κατάργηση της κατοχής, την απελευθέρωση, να καταστεί μια κανονική χώρα. Η αναφορά αυτή, για κανονική χώρα, υιοθετήθηκε από τον ίδιο τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, όπως και τα βασικά στοιχεία της πρότασης.

Η πρωτοβουλία Κοτζιά, ξεκίνησε και εξελίχθηκε, σε ένα όχι ιδιαίτερα φιλικό πολιτικό περιβάλλον.

Δεν είχε μόνο απέναντι του την κατοχική Τουρκία, που επιδιώκει διαχρονικά την διασφάλιση την εσαεί παρουσία της στο νησί.
Είχε απέναντί του και την τότε αμερικανική κυβέρνηση. Τα τηλεφωνήματα της τότε υφυπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Βικτώρια Νούλαντ, προς Αθήνα και Λευκωσία, είχαν ένα στόχο: Σταματήστε τον ή να του πάρετε του το κεφάλι. Ούτε το ένα έγινε ούτε το άλλο, γιατί ήδη οι πρωτοβουλίες αυτές είχαν και την κοινωνική στήριξη. Κανείς δεν μπορούσε, σε Αθήνα και Λευκωσία να σταματήσει, ακόμη και εκείνοι που ήθελαν, αυτή την πρωτοβουλία.

Στο βιβλίο, που αποτελεί καταγραφή εξελίξεων, παρεμβάσεων, δημόσιων τοποθετήσεων, κατά την χρονική περίοδο που εξετάζεται, περιλαμβάνεται, μεταξύ άλλων τα εξής:
Επιστολές του Νίκου Κοτζιά προς τον Έσπεν Μπαρθ Άιντε, ειδικό σύμβουλο του ΓΓ του ΟΗΕ για την Κύπρο, του οποίου οι παρασκηνιακές του ενέργειες και μεθοδεύσεις είχαν προκαλέσει αντιδράσεις και ενοχλούσαν σφόδρα τις κυβερνήσεις Ελλάδος και Κύπρου.
Αντίστοιχες επιστολές για τον ρόλο Άιντε αποστέλλονται και στον ΓΓ του ΟΗΕ.
Μια επιστολή στον Γενικό Γραμματέα, που δεν είχε σταλεί τελικά.

Οι επιστολές προκάλεσαν -ως αναμενόταν- εσωτερικά αντιδράσεις σε Ελλάδα και Κύπρο, από εκείνους που δεν θέλουν να ενοχλούνται οι εν δυνάμει μεσολαβητές, ούτε ακόμη όταν ποδοπατούν τα δικαιώματα μας.

Στην πρώτη επιστολή προς τον κ. Άιντε ημερομηνίας 29 Ιουλίου 2015, ο Νίκος Κοτζιάς, του επαναλαμβάνει και ξεκαθαρίζει τη θέση της Αθήνας, ως προς τη διαδικασία αλλά και το κεφάλαιο της Ασφάλειας. Η επιστολή στάλθηκε ένα μήνα μετά την επίσκεψη Άιντε στην Ελλάδα και προφανώς κάτι θα έχει μεσολαβήσει που δεν είναι γνωστό. Κάποιο γεγονός που οδήγησε τον τότε Έλληνα ΥΠΕΞ να στείλει την επιστολή προς τον αξιωματούχο του ΟΗΕ. Του ξεκαθαρίζει, μεταξύ άλλων, τα εξής:
Τη σημασία «να διατυπώσουν όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη σαφώς, συγκεκριμένα και με ακρίβεια, τις κύριες θέσεις τους επί του θέματος εγκαίρως και όχι στο τέλος της διαδικασίας».

Η αναφορά αυτή σαφώς και αφορούσε την Τουρκία που απέφευγε να καταθέσει τις θέσεις της στο θέμα της Ασφάλειας. Αυτή η τακτική είναι που οδήγησε, αργότερα, δυο χρόνια μετά και στην κατάρρευση της Πενταμερούς στο Κραν Μοντανά (Ιούνιος-Ιούλιος 2017). Την ώρα της κρίσεως, ο Τούρκος ΥΠΕΞ, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, τίναξε στον αέρα την Πενταμερή Διάσκεψη. Ανέφερε, ως γνωστό, στον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, ότι δεν εννοούσε αυτά που ο Αντόνιο Γκουτέρες κατανόησε κατά τις συναντήσεις με τον Τούρκο ΥΠΕΞ. Κι αυτό προέκυψε μετά από διευκρινιστική ερώτηση Κοτζιά. Ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου επανέλαβε τις γνωστές τουρκικές απόψεις για την Ασφάλεια και τις Εγγυήσεις. Τότε έπεσε και η αυλαία της Πενταμερούς στο Κραν Μοντανά.

Στην επιστολή της 29ης Ιουλίου 2015 απορριπτόταν προσπάθεια καθορισμού χρονοδιαγράμματος ενώ διατυπωνόταν με σαφήνεια η ελληνική θέση για την Ασφάλεια, θυμίζοντας στον αξιωματούχο ότι δεν μπορούν να διατηρηθούν οι Συνθήκες του 1960 σε σχέση με τις Εγγυήσεις. «Στον 21ο αιώνα είναι αδύνατο για μια ανεξάρτητη κυρίαρχη χώρα, μέλος των Ηνωμένων Εθνών -εν προκειμένω και της Ευρωπαϊκής Ένωσης- να βαρύνεται με τέτοια σχέση δουλείας…».

Νέα επιστολή στον Άιντε στέλνει ο κ. Κοτζιάς στις 25 Αυγούστου και του υποδεικνύει πως δεν του απάντησε στα όσα του διατύπωνε τον περασμένο Ιούλιο. «Προσφάτως παρατήρησα μονομερή έμφαση στην ανταλλαγή πληροφοριών με την Τουρκία, η οποία συνεχίζει την παράνομη κατοχή επί της νήσου, ενώ από την άλλη πλευρά δεν μου έχετε γνωστοποιήσει τη θέση σας για τα ζητήματα που θίγω στην επιστολή μου, η οποία με λύπη μου διαπιστώνω ότι παραμένει αναπάντητη», αναφέρει και του στέλνει το πρώτο μήνυμα αμφισβήτησης: «Έχοντας εμπιστοσύνη στην αμεροληψία και αντικειμενικότητα σας, που αποτελούν τις αρχές -ακρογωνιαίου λίθου των Ηνωμένων Εθνών, είμαι πεπεισμένος ότι η έναρξη του διαλόγου επί των προαναφερθέντων ουσιωδών ζητημάτων που θα βασίζονται στην ειλικρινή ανταλλαγή απόψεων θα είναι επωφελής για όλες τις πλευρές και αναμένω με ενδιαφέρον τις παρατηρήσεις σας».

Σε επιστολή του προς τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, Μπαν κι Μουν, ημερομηνίας 30 Αυγούστου 2016, καταγγέλλει τον κ. Άιντε για αναφορές του για παρουσία τουρκικών στρατευμάτων και μετά την επίτευξη συμφωνίας στο Κυπριακό:
… «Υποστηρίζοντας επανειλημμένα τη συνέχιση της παρουσίας των τουρκικών κατοχικών στρατευμάτων, ακόμη και μετά την τελική λύση του Κυπριακού, αγνοεί απροκάλυπτα την τουρκική εισβολή του 1974 και τη συνεχιζόμενη παράνομη κατοχή του βόρειου τμήματος της Κύπρου, που καταδικάζουν τα σχετικά ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών».

Μια επιστολή, πριν την Διάσκεψη Κραν Μοντανά, προς τον Γενικό Γραμματέα, Αντόνιο Γκουτέρες, που τελικώς δεν απεστάλη, αλλά το περιεχόμενο αναφέρθηκε προφορικά, ήταν καταπέλτης για τον κ. Άιντε. Το βασικό στοιχείο ήταν πρωτίστως ότι απεσταλμένος του ΟΗΕ αγνοούσε την ουσία του Κυπριακού, ως θέματος εισβολής και συνεχιζόμενης κατοχής. Τον κατάγγειλε και για το εξής:
«Βρισκόμενος ο κ. Άιντε στην Αθήνα για συνάντηση με την ελληνική κυβέρνηση, πρώτα επισκέφθηκε εν κρυπτώ την τουρκική πρεσβεία. Περαιτέρω προέβη σε ενημερώσεις πρέσβεων στην πρεσβεία της Νορβηγίας, αντί στην αντιπροσωπεία του ΟΗΕ, όπου καλούνταν, ως θεσμικό ορθό και εκπρόσωπος της ελληνικής πλευράς. Ενημερώσεις οργάνωνε και ενημερώσεις σε σπίτια επιχειρηματιών».

Η αλληλογραφία συνεχίστηκε. Ο Νίκος Κοτζιάς, όπως προκύπτει από το περιεχόμενο των επιστολών, δεν άφηνε τίποτα να πέσει κάτω. Ό,τι ενοχλούσε το σημείωνε, καταγραφόταν η διαφωνία και η αντίδραση. Ό,τι έπρεπε να τονιστεί προληπτικά το διαμηνούσε γραπτώς. Scipta manent.

Στο βιβλίο, ο κ. Κοτζιάς σημειώνει τα εξής αποκαλυπτικά για το ρόλο του Έσπεν Μπαρθ Άιντε: «Στις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό, ιδιαίτερα στις δύο διεθνείς διασκέψεις, εκδηλώθηκε ένα ειδικό πρόβλημα:

Σε αντίθεση με τον ΓΓ του ΟΗΕ, ο προσωπικός απεσταλμένος του, που είχε ‘‘ξεμείνει’’ στον νυν (Γκουτέρες) από τον προηγούμενο (Μπαν Κι Μουν), δεν είχε συμβάλει στην καλή προετοιμασία τους, αλλά και δεν κατανόησε τη σημασία και του βάρος για τη λύση του Κυπριακού του ζητήματος των εγγυήσεων και της στρατιωτικής κατοχής της Κύπρου. Στην πορεία έκανε πρωτοφανή πράγματα, όπως διασυνδέθηκε με δημοσιογράφους στην Κύπρο και ακόμα περισσότερο στην Ελλάδα προκειμένου να κάνει αντιπολίτευση στις δυο κυβερνήσεις. Κάτι που δεν προσπάθησε καν να κάνει στην Τουρκία. Αφενός διότι το καθεστώς της Άγκυρας δεν θα του το επέτρεπε, αφετέρου διότι η Ελλάδα, ο ελληνισμός γενικότερα, έχει παράδοση σε εφιάλτες».

Καταγγέλλει όσους προσπάθησαν να εμποδίσουν τις πρωτοβουλίες του

Στον πρόλογο του βιβλίου, ο Νίκος Κοτζιάς, αναδεικνύει τη σημασία που έχει το Κυπριακό για τον ελληνισμό. Κι αυτό, όπως αναφέρει, είναι μια προσέγγιση που είχε από τα εφηβικά του χρόνια. Σημειώνει πως «από έφηβος πίστευα, και εξακολουθώ να πιστεύω, ότι το Κυπριακό είναι το πιο θεμελιακό πρόβλημα του ελληνισμού. Ότι είναι καθήκον κάθε Έλληνα πολίτη και πολύ περισσότερο ενός Έλληνα πολιτικού όντος να συμβάλλει στη λύση του». Και όντως, στις επαφές του, στις συναντήσεις, όταν συζητά με συνεργάτες και φίλους του για το Κυπριακό, τόνιζε και τονίζει πάντα πως η Ελλάδα έχει ευθύνη για την Κύπρο και για όσα συνέβησαν το 1974, την προδοσία που άνοιξε τις κερκόπορτες στην Τουρκία.

Το τονίζει και στη συνέχεια:

Το Κυπριακό είναι ένα εθνικό θέμα που προέκυψε από την παράνομη τουρκική εισβολή και κατοχή της μεγαλονήσου. Εισβολή που διευκολύνθηκε από τα εγκλήματα της χούντας. Η Τουρκία επικαλέστηκε τις δύο μικρές συνθήκες της Ζυρίχης/Λονδίνου, εκείνη «των Εγγυήσεων» και την άλλη της «Συμμαχίας» με τα συνοδευτικά κείμενα.

Ο Νίκος Κοτζιάς αναφέρει πως «το Κυπριακό τέθηκε από τη δική μας Κυβέρνηση Σωτηρίας σε νέες βάσεις. Με άλλα λόγια ετέθη εκ νέου, στις νέες συνθήκες, το θεμελιακό ζήτημα που το ορίζει: Η κατοχή, ασφαλώς παράνομη, μεγάλου τμήματος της Μεγαλονήσου».

Πώς έγινε αυτό, πώς προωθήθηκε και τι επιτεύχθηκε είναι το περιεχόμενο του βιβλίου. Δεν ήταν, όμως, εύκολο το εγχείρημα τούτο. Αναφέρει σχετικά και χωρίς περιστροφές σε αντιδράσεις που υπήρξαν στην πορεία υλοποίησης της πολιτικής αυτής και των πρωτοβουλιών που ανέλαβε και προώθησε:

«Ο τρόπος που έθεσα εξ αρχής το Κυπριακό προσέκρουσε σε ισχυρές αντιστάσεις. Οι απόψεις μου έγιναν αντικείμενο ύβρεων και εγώ προσωπικά αντικείμενο προβοκατόρικων επιθέσεων, συκοφαντιών και μιας καμπάνιας, σε εσωτερικό και εξωτερικό, δυσφήμισης. Οι υβριστές μου έχασαν αυτή τη μάχη διότι οι απόψεις που εξέφρασα αγκαλιάστηκαν από τη συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων και σχεδόν όλων των Ελληνοκυπρίων. Υιοθετήθηκαν αναγκαστικά, στην πορεία, από πολλούς εξ εκείνων που με συκοφάντησαν. Υιοθετήθηκαν σε μεγάλο βαθμό από τον ΟΗΕ, την ΕΕ και τα περισσότερα από τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας. Η δύναμη των ιδεών όταν είναι δίκαιες, συγκροτημένες και ορθές, κατακτούν κάθε καλοπροαίρετο άνθρωπο. Όταν μέσα από τη μάχη των ιδεών επιβεβαιώνεται η ορθότητά τους.

» Όταν ξεκίνησα να θέτω το τρίπτυχο: Κατάργηση των συνθηκών που αποτέλεσαν άλλοθι για την Τουρκία προκειμένου να εισβάλλει στην Κύπρο, διαμόρφωση νέων συμφωνιών μακριά από παρεμβατικά και εγγυητικά δικαιώματα και μετατροπή της Κύπρου σε ένα κανονικό κράτος, πολλοί μου επιτέθηκαν με ένα παράδοξο μένος και εμπάθεια. Θεωρούσαν ότι δεν έπρεπε να θέσω τέτοια θέματα, όπως την κατάργηση των εγγυήσεων και των «παρεμβατικών δικαιωμάτων». Ότι όταν αυτά τίθενται δεν υπάρχει λύση στο Κυπριακό. Η παραδοξολογία, βέβαια, ήταν ότι αυτά ακριβώς είναι ο πυρήνας του διεθνούς προβλήματος της Κύπρου, της εξωτερικής πτυχής του».

Όταν δημόσια τοποθετείται ο Νίκος Κοτζιάς πάντα αναφέρεται σε όλες τις κοινότητες της νήσου. Όπως αναφέρει και στον πρόλογο, «υπήρξε και ένα «μικρότερο» θέμα που έθεσα στη διαπραγμάτευση και που αφορά μερικά σοβαρά θετικά δικαιώματα συγκεκριμένων ομάδων. Η Μεγαλόνησος δεν έχει μόνο δύο κοινότητες, αλλά και τρεις μικρότερες μειονότητες (Λατίνοι, Αρμένιοι, Μαρωνίτες) που και οι τρεις δικαιούνται σε μια εξελισσόμενη Κυπριακή Δημοκρατία να κατοχυρώνουν όλο και πιο ευρύτερα δικαιώματα».

Ο τόμος χωρίζεται σε κατηγορίες κειμένων, ομιλίες, συνεντεύξεις, δηλώσεις, άλλα κείμενα. Αυτά όλα παρατίθενται κατά χρονολογική σειρά και καλύπτουν το διάστημα Ιανουαρίου 2015 μέχρι και τον Δεκέμβριο 2017. Ένα διάστημα, δηλαδή, τριών ετών. Η όλη εργασία για το βιβλίο έγινε από τις 31/12/2017 μέχρι τις 2/1/2018. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η δημοσίευση, μεταξύ άλλων, της πρότασης της Ελλάδος για την Ασφάλεια, όπως κι άλλων εμπλεκομένων.

Το βιβλίο του Νίκου Κοτζιά (που κυκλοφορεί τόσο σε ελληνική όσο και σε αγγλική έκδοση) αποτελεί εξ αντικειμένου μια ιστορική κατάθεση. Είναι εργαλείο διαχείρισης του Κυπριακού και μια σημαντική ιστορική μαρτυρία για τις εξελίξεις 2015-2018. Μια μαρτυρία για επανατοποθέτηση του εθνικού θέματος.

Την Τετάρτη η παρουσίαση του βιβλίου
Το Κυπριακό Κέντρο Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας οργανώνει, την ερχόμενη Τετάρτη, 20 Φεβρουαρίου 2019, στις 6:00 μ.μ., παρουσίαση του βιβλίου του Νίκου Κοτζιά «ΚΥΠΡΟΣ 2015-2018: Μια τριετία που άλλαξε το Κυπριακό. Η μάχη για την κανονικότητα χωρίς ‘‘παρεμβατικά δικαιώματα’’ και ‘‘εγγυήσεις’’» Εκδόσεις Ελληνική Δημοκρατία, Υπουργείο Εξωτερικών, 2018. Η εκδήλωση θα γίνει στο Cine Studio, Κεντρικό Κτίριο του Πανεπιστημίου Λευκωσίας. Το πρόγραμμα της εκδήλωσης: Χαιρετισμός και συντονισμός, Ανδρέας Θεοφάνους Πρόεδρος Κυπριακού Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων Πανεπιστήμιο Λευκωσίας. Για το βιβλίο θα μιλήσουν, ο υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Χριστοδουλίδης, ο τέως ΥΠΕΞ, Ιωάννης Κασουλίδης και ο δημοσιογράφος Κώστας Βενιζέλος. Αντιφώνηση από τον συγγραφέα, Νίκο Κοτζιά.

Διάλεξη την Πέμπτη
Ο Νίκος Κοτζιάς θα δώσει διάλεξη, σε ειδική ημερίδα, με θέμα «Αρχές και Στόχοι της Ελληνικής Εξωτερικής Πολιτικής» την Πέμπτη 21 Φεβρουαρίου, ώρα 6:00 μ.μ., στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου.

Κώστας Βενιζέλος
Πηγή: Εφημερίδα "Ο Φιλελεύθερος" 17 Φεβρουαρίου 2019  

«Οι Τούρκοι θέλουν εγγυήσεις και στρατό για έλεγχο της Κύπρου»

Συνέντευξη του Νίκου Κοτζιά
στον Κώστα Βενιζέλο, εφημερίδα «Ο Φιλελεύθερος»

Ο Νίκος Κοτζιάς συνέδεσε την παρουσία του στο Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδος με ένα σημαντικό γεγονός σε σχέση με την Κύπρο: Έθεσε στην ατζέντα των συζητήσεων το θέμα της Ασφάλειας, καταθέτοντας ολοκληρωμένη πρόταση. Αυτό, κατά τον ίδιο, κανείς δεν δικαιούται να αποστεί από αυτό το κεκτημένο. 

Δεν αποφεύγει να υπενθυμίσει πως όταν ανέδειξε αυτό το ζήτημα «δέχθηκα επιθέσεις από τις πιο ‘’απίθανες’’ πλευρές. Ορισμένες από αυτές μου κουνάνε ακόμα το δάκτυλο, χωρίς να ερυθριάζουν».

Σε συνέντευξή του στον «Φ», ο τέως ΥΠΕΞ της Ελλάδος, Νίκος Κοτζιάς, αναφέρεται και στο θέμα του ΝΑΤΟ, που συζητήθηκε στη συνάντηση των εγγυητριών δυνάμεων, τον περασμένο Σεπτέμβριο στη Νέα Υόρκη. Είπε πως οι Τούρκοι «ρωτήθηκαν διερευνητικά αν θα τους έκανε το ΝΑΤΟ και αν σε αυτή την περίπτωση θα αποχωρούσαν. Ούτε αυτό τους άρεσε, επιπλέον, τους έφερνε σε δύσκολη θέση. Αποκαλύφθηκε, για άλλη μια φορά, ότι στην πραγματικότητα τις εγγυήσεις και τα στρατεύματα δεν τα θέλουν στην Άγκυρα για να προστατεύσουν τους Τουρκοκύπριους, αλλά για να έχουν τον έλεγχο της Κύπρου οι ίδιοι».

Για το σενάριο για λύση Συνομοσπονδίας είπε πως για πρώτη φορά το άκουσε από τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου. «Η σκέψη του ήταν ότι αν πάει καλά η συνομοσπονδία, μπορούμε να πάμε στην Ομοσπονδία, αν όχι, πρέπει ‘’να πάμε στα δύο κράτη’’».

Ο κ. Κοτζιάς είπε πως του υπογράμμισε πως «όταν πάει κανείς από ενιαίο κράτος σε Συνομοσπονδία, η κατάληξη είναι πάντα η ίδια: Διάλυση του κράτους. Αυτό το είδαμε στην πρώην Γιουγκοσλαβία, τελευταία πράξη ήταν η αποχώρηση του Μαυροβουνίου από τη Συνομοσπονδία με τη Σερβία. Το είδαμε στην Τσεχοσλοβακία κοκ».

Η πρότασή σας για την Ασφάλεια για την Κύπρο λέγεται πως έθεσε στην ατζέντα των συζητήσεων το κρισιμότερο ζήτημα του Κυπριακού. Είναι αλήθεια;
Η Κύπρος από σύστασής της ως ανεξάρτητο κράτος είχε να αντιμετωπίσει πολλά προβλήματα, εσωτερικά και εξωτερικά, ιδιαίτερα το πρόβλημα της «σχέσης» της με τις εγγυήτριες δυνάμεις, αλλά ανάμεσα σε Ελληνοκυπρίους και Τουρκοκυπρίους.

Παρά την παράνομη κατάληψη της βορείου Κύπρου από τον κατοχικό τουρκικό στρατό, το θέμα των εγγυήσεων και της ασφάλειας το βρήκα ως υπουργός Εξωτερικών εγκαταλελειμμένο. Είχαν κυριαρχήσει οι εσωτερικές πτυχές του προβλήματος, καθώς και η «κατανομή των πόρων» από τις πηγές ενέργειες, μια συζήτηση που περισσότερο θύμιζε προβλήματα κοινωνικού κράτους και όχι ενός κράτους υπό κατοχή. Το πρόβλημα της συνθήκης των εγγυήσεων και της κατοχής είχε τόσο υποχωρήσει, ώστε όταν το έθεσα, δέχθηκα επιθέσεις από τις πιο «απίθανες» πλευρές. Ορισμένες από αυτές μου κουνάνε ακόμα το δάκτυλο, χωρίς να ερυθριάζουν.

Μπορεί αυτή η πρόταση να ανατραπεί από την Αθήνα ή από Λευκωσία ή και από τις δύο κυβερνήσεις;
Η ιστορία των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό είναι η ιστορία της διολίσθησης κάθε διαπραγμάτευσης σε χειρότερες αφετηριακές θέσεις από ό,τι η προηγούμενη. Αυτή τη φορά στο Κραν Μοντανά καταφέραμε να βάλουμε πάνω στο τραπέζι την ουσία των πραγμάτων ως προς την εξωτερική πτυχή του Κυπριακού (διότι με αυτή δικαιούται να ασχολείται ένας Έλληνας ΥΠΕΞ και τίποτα άλλο). Έγινε αποδεκτό ότι στόχος όλων μας πρέπει να γίνει η Κύπρος ένα κανονικό κράτος.

Τον απλό αυτό όρο τον είχα εισαγάγει εγώ στη συζήτηση και ευτύχησα να ζήσω την υιοθέτησή του από τον ΓΓ του ΟΗΕ. Κανονικό κράτος σημαίνει, όμως, ότι πρέπει να καταργηθούν οι συνθήκες εγγύησης και ασφάλειας, που έτσι και αλλιώς είχαν παραβιαστεί πολλαπλώς. Κανείς από τις πλευρές που αναφέρατε δεν δικαιούται να αποστεί από αυτό το κεκτημένο. Επιτέλους, για πρώτη φορά υπάρχει ένα θετικό κεκτημένο από προηγούμενη διαπραγμάτευση.

Ακούγονται πολλά για λύση Συνομοσπονδίας δύο κρατών στην Κύπρο. Ποια η δική σας άποψη επί τούτου;
Τη σκέψη αυτή την άκουσα πρώτη φορά από τον Μεβλούτ. Η σκέψη του ήταν ότι αν πάει καλά η Συνομοσπονδία, μπορούμε να πάμε στην Ομοσπονδία, αν όχι, πρέπει «να πάμε στα δύο κράτη». Του εξήγησα ότι η διεθνής πείρα έχει δείξει ότι πράγματι μπορεί κανείς να πάει από Συνομοσπονδία σε Ομοσπονδία, αρκεί να έχει προηγηθεί η πολιτική βούληση ξεχωριστών πολιτικών οντοτήτων να συμβαδίσουν, όπως στην Ελβετία με τα καντόνια της.

Ταυτόχρονα του υπογράμμισα ότι όταν πάει κανείς από ενιαίο κράτος σε Συνομοσπονδία, η κατάληξη είναι πάντα η ίδια: Διάλυση του κράτους. Αυτό το είδαμε στην πρώην Γιουγκοσλαβία, τελευταία πράξη ήταν η αποχώρηση του Μαυροβουνίου από τη Συνομοσπονδία με τη Σερβία. Το είδαμε στην Τσεχοσλοβακία κοκ. Εξάλλου του επισήμανα, η συγκρότηση της Κύπρου ως Συνομοσπονδίας δεν αλλάζει τίποτα ως προς τα προβλήματα που αντιμετώπισαν μέχρι τώρα οι διαπραγματεύσεις, όπως του κατοχικού στρατού, της εναλλασσόμενης προεδρίας, των «Σημείων» βέτο κοκ. Ουσιαστικά η «λύση» Συνομοσπονδίας, μία από τις 4 εν δυνάμει λύσεις (όχι βέβαια αυτόματα και αποδεκτές) οδηγεί σε δύο κράτη με ορισμένα πλεονεκτήματα αλλά πολύ περισσότερο σε πάρα πολλά προβλήματα, όπως και κινδύνους.

Στο Κραν Μοντανά είχαμε φθάσει στο σημείο να κληθούν οι Πρωθυπουργοί για την τελική φάση. Ποια η αλήθεια για το θέμα αυτό; Γιατί πολλά λέγονται.
Για το Κραν Μοντανά ακούω διάφορες ιστορίες. Όλες τις διηγούνται άνθρωποι που δεν ήταν μέσα στην πολύωρη διαπραγμάτευση της τελευταίας βραδιάς. Υπάρχουν Ελληνοκύπριοι που ουδέποτε ρώτησαν την ελληνική πλευρά για το τι πραγματικά γινόταν. Ένας μάλιστα από αυτούς σε συνέντευξή του σε τηλεοπτικό σταθμό της Κύπρου με διέψευσε με βάση τις διηγήσεις των Τούρκων. Τα σχόλια περιττεύουν.

Να σας διηγηθώ, όμως, την ιστορία με τους πρωθυπουργούς. Στις 30/6 προς 1/7 αν θυμάμαι καλά, ο Άιντε μοίρασε ένα κείμενο λέγοντας, ψευδώς, ότι είναι η συμπύκνωση των συζητήσεών μας και ότι έχει την έγκριση του Γκουντέρες. Ότι στη βάση αυτού του γεγονότος αποφάσισαν να έρθουν οι πρωθυπουργοί εκείνο το πρωί.

Απέδειξα στον Άιντε, που το ομολόγησε εξάλλου ενώπιον όλων όσων συμμετείχαμε άμεσα στη διαπραγμάτευση, ότι αυτό το κείμενο ήταν δικό του. Ότι το ετοίμασε σε συνεννόηση με μία από τις εγγυήτριες δυνάμεις και δεν είχε καμία έγκριση από τον ΓΓ του ΟΗΕ. Επί τόπου δε, μίλησα με τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα που μου είπε «μα αν ήταν δυνατό να πω κάτι στον Άιντε χωρίς να συνεννοηθώ μαζί σου».

Σας είπε και κάτι άλλο ο κ. Τσίπρας;
Ο πρωθυπουργός με ενημέρωσε, ακόμα, ότι μόλις είχε μιλήσει με τον Τούρκο πρωθυπουργό που του είπε ότι κάθε άλλο παρά είχαμε επαρκώς προχωρήσει και δεν είχε καμιά πρόθεση να έρθει στην Ελβετία.

Και οι Βρετανοί;
Στη συνέχεια με πήρε τηλέφωνο από το Λονδίνο ο Μπόρις Τζόνσον, τότε Βρετανός ΥΠΕΞ, για να με ρωτήσει ποια είναι η άποψή μου για όσα έλεγε ο Άιντε, διότι η Μέι δεν ήθελε να έρθει στην Ελβετία, το θεωρούσε πρωθύστερο. Του εξήγησα πώς είχαν τα πράγματα. Κατόπιν ξαναμπήκα στην αίθουσα και είπα ευθέως στον Άιντε ότι έλεγε ψέματα. Απάντησε γελώντας ότι έκανε ένα κόλπο μπας και έπιανε. Του είπα ότι αυτή η συμπεριφορά του δεν δείχνει την απαιτούμενη σοβαρότητα. Το παραδέχτηκε ενώπιον όλων και προχωρήσαμε.

Κατά το μεσημέρι πήρε η εθιμοτυπία του ελβετικού Υπουργείου Εξωτερικών την πρεσβευτή μας στην Ελβετία, που ήταν μαζί μας, την κυρία Χαρούλα Σκουρελιάκου, και μας ρώτησε για τον τύπο του αεροπλάνου του πρωθυπουργού με το οποίο θα έφτανε στην Ελβετία, όπως μόλις τους είχε ειδοποιήσει ο Άιντε. Του ξαναλέω του Άιντε ότι αυτά δεν είναι σοβαρά πράγματα και μου απάντησε ότι ξεχάστηκε να ενημερώσει το τιμ του ότι δεν είχε «πιάσει το πρωινό κόλπο». Αυτά δεν ήταν σοβαρά πράγματα. Ακόμα λιγότερο, είναι κάποιοι να προσπαθούν να πλασάρουν το αποτυχημένο κόλπο του Άιντε ως απόδειξη δικών τους θέσεων. Συμπέρασμα, λοιπόν. Ουδέποτε σκέφτηκε κάποιος από τους τρεις πρωθυπουργούς να έρθει στην Ελβετία.

Είχατε δική σας πρόταση;
Η δική μας, ελληνική πρόταση, ήταν να έρθουν οι πρωθυπουργοί στη διαπραγμάτευση, σε έναν νέο γύρο που θα γινόταν στη Νέα Υόρκη, εφόσον θα είχαμε λύσει/συμφωνήσει στα χοντρά ζητήματα και θα είχαν μείνει μόνο ένα με δύο δύσκολα θέματα για να αποφασιστούν μόνο από τους ΥΠΕΞ. Και όχι να έρθουν για να καταγράψουν τυχόν ασυμφωνίες. Με την πρόταση αυτή συμφώνησαν, τουλάχιστον τυπικά, όλοι.

Πόσο κοντά, αλήθεια, φθάσαμε σε συμφωνία στο Κραν Μοντανά;
Κάποια στιγμή φάνηκε οι Τούρκοι να συμφωνούσαν να καταργηθούν οι δύο επιμέρους συνθήκες και να μετασχηματιστεί επιτέλους η Κύπρος σε κανονικό κράτος μέλος του ΟΗΕ και της ΕΕ. Αυτά υποτίθεται ότι τα είπαν στον Άιντε και με βάση αυτά θέλαμε ν προχωρήσουμε. Όταν το τελευταίο βράδυ ήρθε η ώρα να επιβεβαιωθεί κάτι τέτοιο ενώπιον του ΓΓ του ΟΗΕ, οι Τούρκοι δήλωσαν ότι ουδέποτε διατύπωσαν τέτοια ή κάποια ανάλογη θέση. Εκεί τέλειωσε το Κραν Μοντάνα.

Στη συνάντηση των εγγυητριών τον περασμένο Σεπτέμβριο στη Νέα Υόρκη, θέσατε ζήτημα ένταξης της Κύπρου στο ΝΑΤΟ.
Εντυπωσιάζουμε πόσο εύκολα κυκλοφορούν στην Κύπρο και στην Ελλάδα ειδήσεις για συζητήσεις που έγιναν ανάμεσα σε λίγα πρόσωπα. Δύο από κάθε αντιπροσωπεία. Όπως και με το Κραν Μοντάνα, κάποιοι όλα τα γνωρίζουν και όλα τα σφάζουν.

Να σας πω τι έγινε στη Νέα Υόρκη: Ο Μεβλούτ προσπάθησε αρχικά να ανοίξει θέματα που αφορούν τις εσωτερικές πτυχές του Κυπριακού. Όπως πάντα, του είπα ότι ως εγγυήτριες δυνάμεις δεν έχουμε αρμοδιότητα για μια τέτοια κουβέντα και δεν θα τον ακολουθήσω. Κατόπιν, μπήκαμε στο ζήτημα των δύο μικρών συνθηκών που εμπίπτουν και στη δική μας αρμοδιότητα. Στο τέλος της κουβέντας, τους είπα ότι υπάρχουν 4 λύσεις. Δεν πρότεινα. Κατέγραψα. Εξήγησα τα υπέρ και τα κατά τους. Είπα αυτά που είχα ήδη ενημερώσει τη δική μας πλευρά ότι θα πω.

Θεωρείτε ότι η ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ θα επιλύσει το θέμα της Ασφάλειας;
Αυτό που ψάχνουμε είναι μια λύση του Κυπριακού χωρίς στρατεύματα κατοχής και χωρίς δικαιώματα εγγυήσεων από τις τρεις χώρες που σήμερα τις διαθέτουν. Οι Τούρκοι ψάχνουν μια «λύση» τέτοια με την οποία μπορούν να διατηρήσουν τη στρατιωτική τους παρουσία στο νησί, κάτι που είναι απαράδεκτο για εμάς. Ρωτήθηκαν διερευνητικά αν θα τους έκανε το ΝΑΤΟ και αν σε αυτή την περίπτωση θα αποχωρούσαν. Ούτε αυτό τους άρεσε, επιπλέον, τους έφερνε σε δύσκολη θέση. Αποκαλύφθηκε, για άλλη μια φορά, ότι στην πραγματικότητα τις εγγυήσεις και τα στρατεύματα δεν τα θέλουν στην Άγκυρα για να προστατεύσουν τους Τουρκοκύπριους, αλλά για να έχουν τον έλεγχο της Κύπρου οι ίδιοι.

Τι κρατάτε από τη συνεργασία σας ως ΥΠΕΞ της Ελλάδος με την κυπριακή πλευρά;
Την αμοιβαία εκτίμηση και αγάπη. Η συνεργασία μου με τον Γιαννάκη Κασουλίδη ήταν εξαιρετική. Έμαθα πολλά από εκείνον, ιδιαίτερα ως προς τον αραβικό κόσμο. Εκτίμησα την παρρησία και το σθένος του.

Ο Νικόλας Χριστοδουλίδης είναι ένας πολιτικός με μέλλον για τη Μεγαλόνησο. Έχει μυαλό, αλλά και αισθήματα. Αποκτήσαμε αδελφική σχέση και με αυτόν όπως και με τον Γιαννάκη.
Σημαντική ήταν και η συνεργασία μου με τον Πρόεδρο Αναστασιάδη. Μάθαμε πολλά ο ένας για τον άλλο. Εκτιμήσαμε ο ένας τον άλλο.

Με όλους αυτούς, υπηρετήσαμε με κόπο και συνέπεια την υπόθεση του Κυπριακού. Από τη σχέση μου με την Κύπρο κρατώ και την αγάπη των διπλωματών της για την Ελλάδα, τις στενές σχέσεις που έχουν οι υπηρεσίες των ΥΠΕΞ. Περισσότερο από όλα, βέβαια, κρατώ την αγάπη των Κυπρίων στο πρόσωπό μου. Μεγάλη τιμή και βάρος. Στα αρνητικά συγκρατώ την εμπάθεια ορισμένων κύκλων και εντύπων στο νησί, που έχουν ανάγει την υποχωρητικότητα σε επάγγελμα.

Τι έχετε αφήσει ως κληρονομιά στο ΥΠΕΞ κατά τη διάρκεια της σχεδόν τετράχρονης παρουσίας σας;
Μια Ελλάδα αναβαθμισμένη. Μια Ελλάδα που ο λόγος της μετρά και υπολογίζεται. Αυτό βέβαια δεν είναι μόνο δικό μου έργο. Είναι συλλογικό, τόσο της ελληνικής κυβέρνησης, όσο και του Υπουργείου Εξωτερικών συνολικά.

Αφήνω ένα αναδιαρθρωμένο και πιο εργατικό Υπουργείο πίσω μου, όπου οι γνώσεις και η επιστήμη παίζουν μεγαλύτερο ρόλο χάρη στη δημιουργία νέων θεσμών (όπως το ΚΑΣ και το επιστημονικό συμβούλιο), όπως, επίσης 17 καινούργιες περιφερειακές και διεθνείς οργανώσεις που δημιουργήθηκαν με ελληνική πρωτοβουλία. Πολλές από αυτές σε συνεργασία με την κυπριακή πλευρά. Θεσμοί που επεκτείνονται από τον πολιτισμό και τη γεωστρατηγική, μέχρι την ασφάλεια και τη σταθερότητα στις δύο πιο σοβαρές για μας περιοχές, Βαλκάνια και Ανατολική Ευρώπη.

Επίσης, έχουμε πολύ πιο στέρεες σχέσεις με την πλειοψηφία των κρατών του κόσμου, από τις ΗΠΑ, που φτάσαμε στον κοινό στρατηγικό σχεδιασμό, μέχρι τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, που μας θεωρεί ως τον πλέον αξιόπιστο εταίρο της στην ΕΕ. Η Ελλάδα έχει πια δικό της λόγο και επιλογές. Είμαστε διπλωματικά μια ανερχόμενη δύναμη της περιοχής. Αφήνω πίσω μου πολλούς καλούς φίλους, τόσο στο Υπουργείο όσο και στις σχέσεις μου με άλλους υπουργούς.

Καταφέραμε, επίσης, με την ενεργητική πολυδιάστατη εξωτερική μας πολιτική να λύσουμε πολλά προβλήματα, ή να συμβάλλουμε στο άνοιγμα του δρόμου λύσης τους, από το ονοματολογικό με τη ΦΥΡΟΜ μέχρι τις εγγυήσεις και την κατοχή της Κύπρου. Από θέματα ΑΟΖ και αιγιαλίτιδας, μέχρι ιστορικές δυσκολίες που βαίνουν προς το τέλος τους.

Είσαστε ο άνθρωπος που διαπραγματευτήκατε τη Συμφωνία των Πρεσπών. Οι ερμηνείες που δίνει ο κ. Ζάεφ σε μια σειρά ζητήματα μπορεί να τινάξουν στον αέρα τα συμφωνηθέντα;
Νομίζω ότι μερικές φορές η πίεση που ένιωσε τους δύο τελευταίους μήνες από την εσωτερική αντιπαράθεση τον έσπρωξε να αξιοποιήσει ορισμένα κενά της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής που εμφανίστηκαν το ίδιο διάστημα. Αλλά ο Ζάεφ είναι ένα πολιτικό ον που γρήγορα αντιλαμβάνεται το μάταιο τέτοιων ενεργειών.

Αυτός και ο ΥΠΕΞ της χώρας του, ο Νικόλας Δημητρόφ, είναι έξυπνοι άνθρωποι και κατανοούν πιο είναι το κύριο και πιο το δευτερεύον. Ότι η συμφωνία μας είναι ιστορική, δίκαιη και ορθή. Άρα η υπεράσπισή της είναι προς το κοινό μας συμφέρον και συμβάλλει στη σταθερότητα στην περιοχή.

Η συμφωνία των Πρεσπών είναι απόδειξη ότι πολιτική μας ήταν και είναι να βρούμε τολμηρές λύσεις στα προβλήματα που έρχονται από το παρελθόν για να ασχοληθούμε με το μέλλον. Ότι η ιστορία, όπως συνηθίζω να λέω, πρέπει να είναι σχολείο και όχι φυλακή. Να υπηρετεί μια πολιτική με αρχές και στη βάση αξιών.

Σαφώς και σας ενόχλησαν τα όσα διαδραματίσθηκαν και σας οδήγησαν σε παραίτηση. Δεν έχετε, ωστόσο, προκαλέσει οποιοδήποτε πρόβλημα στην κυβέρνηση, ούτε και λειτουργήσατε ρεβανσιστικά. Πώς θα πολιτευτείτε διά του Πράττω; Σε συνεργασία με τον ΣΥΡΙΖΑ;

Μόνο στην Ελλάδα παραιτείσαι και τμήματα του τύπου «μπιστόλια διαπλοκής» σε βρίζουν. Η παραίτηση είναι πράξη ευθύνης, υπευθυνότητας και αξιοπρέπειας. Πολλοί στην πολιτική σκηνή της χώρας μου πρέπει να σοβαρευτούν και να αναστοχαστούν όχι μόνο την πορεία τους προς τις εκλογές, αλλά και τις συνέπειες των πράξεων τρίτων και δικών τους για το μέλλον της χώρας.

Προς το παρόν το Πράττω ετοιμάζεται για τη μάχη των δημοτικών και περιφερειακών εκλογών. Σε αρκετές μας επιλογές συμπίπτουμε με τον ΣΥΡΙΖΑ, όπως στην Κρήτη, την Αττική και τη Θεσσαλονίκη. Δεν συμπίπτουμε αλλού ή έχουμε δικούς μας υποψήφιους, όπως στην Αθήνα, την Πάτρα και το Ηράκλειο. Σε αυτή την πορεία θα δούμε πώς θα προχωρήσουμε.

Εκείνο που επιδιώκουμε είναι η συγκρότηση μιας κοινωνικής συμμαχίας ανάμεσα στους ταλαντούχους, δραστήριους, εργατικούς Έλληνες, που θα βγάλει, επίσης, από το περιθώριο εκείνους τους πολίτες της χώρας μας βρίσκονται σήμερα εκεί, και θα πολεμά τους διαπλεκόμενους ολιγάρχες που δεν διαθέτουν παραγωγική βάση στη χώρα, αλλά «παράγουν και ζουν» από την παρα-οικονομία.

Αυτή η κοινωνική συμμαχία πρέπει να εκφραστεί πολιτικά, από μια συμμαχία της πατριωτικής μη αριστεράς μέχρι και την αριστερά σε όλες τις παραλλαγές της, τουλάχιστον την οικολογική, σοσιαλιστική, ριζοσπαστική και ασφαλώς πατριωτική.

Αισθάνεστε ότι σας ενώνει κάτι με την Κύπρο;
Η Κύπρος ήταν ο πρώτος πατριωτικός μου πόνος. Για εκείνη έφαγα το πρώτο μου ξύλο. Ένιωσα τις ευθύνες όλων μας για τα εγκλήματα της χούντας, που δεν μπορέσαμε να την αποτρέψουμε. Ζήτησα δημόσια σε Αθήνα και Κύπρο συγγνώμη για λογαριασμό του ελληνικού κράτους. Η Κύπρος είναι η αγάπη μου και εκεί που πάντα παίρνω αγάπη. Υπηρέτησα το καλό της Κύπρου όπως το καταλαβαίνω παντού και πάντα. Ελπίζω να συνέβαλα σε κάτι χρήσιμο για τη μεγαλόνησο. 









Κώστας Βενιζέλος
Συνέντευξη του Νίκου Κοτζιά στην εφημερίδα «Ο Φιλελεύθερος» 
23 Δεκεμβρίου 2018

Η Τουρκία θέλει ημι-αποικία την Κύπρο

Συνέντευξη του Νίκου Κοτζιά
στον Κώστα Βενιζέλο, εφημερίδα «Ο Φιλελεύθερος»

«Η Τουρκία στόχευε να νομιμοποιήσει την κατοχή της και αν μπορούσε να την επεκτείνει σε όλο το νησί». Αυτό αναφέρει ο υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδος Νίκος Κοτζιάς, σε συνέντευξή του στον «Φ».

Ο κ. Κοτζιάς είπε πως στο Κραν Μοντάνα η τουρκική πλευρά δεν απάντησε στο ερώτημα που έθεσε εάν η θέση της «για συνέχιση της Συνθήκης των Εγγυήσεών της επί της Κύπρου» σημαίνει συνέχιση της ντε φάκτο διχοτόμησης της Κύπρου ή διεκδίκηση ελέγχου όλου του νησιού.

Ομολόγησε, όμως, τελικά, όπως ανέφερε ότι επιθυμεί, μέσω της διατήρησης του δικαιώματος επέμβασης, να επεμβαίνει μονομερώς σε όλο το νησί όποτε εκείνη το επέλεγε. Ήταν το σημείο, τονίζει ο Έλληνας ΥΠΕΞ, ρήξης της (τουρκικής πλευράς) με τον ΓΓ του ΟΗΕ όπου και τελείωσε η διαπραγμάτευση.

Στη συνέντευξή του στον «Φ», ο κ. Κοτζιάς αναφέρεται και στους επικριτές του, σημειώνοντας πως κάποιοι «καλά θα έκαναν, αντί να μας λένε μαξιμαλιστές, να μας πουν γιατί η παραχώρηση δικαιώματος επέμβασης της Τουρκίας σε όλο το νησί αποτελεί λύση του Κυπριακού».

Ο Έλληνας ΥΠΕΞ απαντώντας σε ερώτησή μας για τυχόν αδυναμίες της ελληνικής πλευράς πριν και κατά τη διάσκεψη, είπε πως «οι αδυναμίες μας, που εγώ κατέγραψα στο Κραν Μοντάνα, ήταν ότι δεν φροντίσαμε να δείξουμε εξαρχής τα υλικά συμφέροντα που συνδέουν ένα συγκεκριμένο κύκλωμα που θεωρεί ως διαπραγμάτευση την άνευ όρων παράδοση».

Επέκρινε παράλληλα τον ρόλο του κ. Άιντε για την έλλειψη προετοιμασίας, για ψέματα που έλεγε, σημειώνοντας πως «το γνώριζε ότι έλεγε ψέματα, αλλά δεν τον πείραζε ότι πιανόταν στα πράσα». Αναφέρθηκε και σε επαφές που είχε ο αξιωματούχος του ΟΗΕ στην Αθήνα, λέγοντας πως συναντιόταν εν κρυπτώ με επιχειρηματίες (γιατί άραγε;) που όπως φάνηκε συνδέονται με συγκεκριμένους διεθνείς παράγοντες και επιλογές για το Κυπριακό. Ο Νίκος Κοτζιάς αναφέρθηκε και στους Τουρκοκύπριους τονίζοντας πως δεν μπορέσαμε να τους απεξαρτήσουμε από την Τουρκία.

Τονίζοντας πως μια ευρωπαϊκή Τουρκία θα είναι κέρδος για όλους μας υπέδειξε πως αυτό σίγουρα δεν πετυχαίνεται με την υπόκλιση σε σουλτανικού τύπου απαιτήσεις και ανατολίτικα παζάρια.

Διάφοροι κύκλοι υποστηρίζουν ότι δεν είναι αρκετά, ακόμα και ορθά, όσα έγιναν στο Κραν Μοντάνα από ελλαδικής και ελληνοκυπριακής πλευράς, τι έχετε να πείτε;
Η συντριπτική πλειονότητα του ελληνικού λαού είναι σύμφωνη με τον τρόπο που ετοιμάσαμε και πραγματοποιήσαμε τις διαπραγματεύσεις. Επιτέλους τέθηκε στο τραπέζι των συζητήσεων το θέμα της κατοχής της Κύπρου από τρίτη χώρα. Υπήρξε συνέπεια ανάμεσα στα όσα προτάξαμε πριν δυόμισι χρόνια και τα όσα πράξαμε στην Ελβετία. Μάλιστα, σε αντίθεση με όσα διατείνονται διάφοροι, στο θέμα της κατάργησης της Συνθήκης Εγγυήσεων και κατά προέκταση της κατάργησης των όποιων παρεμβατικών δικαιωμάτων των εγγυητριών δυνάμεων, καταφέραμε να σμιλεύσουμε τη μέγιστη δυνατή συμμαχία ανάμεσα στην Κύπρο, την Ελλάδα, την ΕΕ, τον ίδιο τον ΓΓ του ΟΗΕ και, κατά το μεγαλύτερο διάστημα, το ΗΒ. Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί αυτή η απομόνωση των παράνομων επιθυμιών της Τουρκίας ενόχλησε κάποιους.

Άλλα προβλήματα δεν υπήρξαν;
Κατά τη γνώμη μου, το μεγαλύτερο διαχρονικό πρόβλημα υπήρξε και είναι ότι δεν μπορέσαμε να απεξαρτήσουμε τους Τουρκοκύπριους από την Τουρκία. Ότι δεν αναδείξαμε το γεγονός ότι οι Τουρκοκύπριοι νιώθουν, πλέον, ξένοι στην πατρίδα τους και ζουν σε ένα στρατοκρατούμενο καθεστώς. Ότι υπέφεραν και υποφέρουν όπως και οι Ελληνοκύπριοι πρόσφυγες. Υποφέρουν από την στρατοκρατία, αλλά και τους έποικους που αλλοιώνουν τον πολιτισμό, τις παραδόσεις και τα χαρακτηριστικά τους.

Και ως προς τη δική σας πλευρά υπήρξαν αδυναμίες;
Παλέψαμε μια ορθή γραμμή τόσο πρακτικά, όσο και στο επίπεδο των ιδεών. Οι αδυναμίες μας που εγώ κατέγραψα στο Κραν Μοντάνα ήταν ότι, πρώτον, δεν φροντίσαμε να δείξουμε εξαρχής τα υλικά συμφέροντα που συνδέουν ένα συγκεκριμένο κύκλωμα που θεωρεί ως διαπραγμάτευση την άνευ όρων παράδοση. Επί παραδείγματι, ο κ. Άιντε, στις επισκέψεις του στην Ελλάδα συναντιόταν εν κρυπτώ με επιχειρηματίες (γιατί άραγε;), οι οποίοι όπως φάνηκε συνδέονται με συγκεκριμένους διεθνείς παράγοντες και επιλογές για το Κυπριακό. Σε αυτές τις συναντήσεις ήταν παρόντες και ορισμένοι από τους δημοσιογράφους που αρέσκονται να με υβρίζουν προσωπικά και προσπαθούν να αμαυρώσουν την κοινή προσπάθεια της ελληνικής και κυπριακής Κυβέρνησης. Δεύτερον, ότι μας πήγε ο κ. Άιντε σε αυτή τη φάση της διαπραγμάτευσης χωρίς να έχει κάνει ο ίδιος επαρκή προεργασία. Τρίτον του επιτρέψαμε να λέει για μεγάλο χρονικό διάστημα πολλαπλά ψέματα. Του τα κατέδειξα ένα προς ένα μέσα στην ίδια τη Διάσκεψη. Το γνώριζε ότι έλεγε ψέματα, αλλά δεν τον πείραζε ότι πιανόταν στα πράσα. Ευτυχώς υποχρεώθηκε σε αναδίπλωση όταν προσπάθησε να εμφανίσει σε έγγραφο τις δικές του θέσεις ως δικές μας. Φοβάμαι ότι συνεχίζει αυτή την τακτική του και μετά την Ελβετία.

Έχετε και ενώπιον της Βουλής των Ελλήνων αποκαλύψει τις πραγματικές προθέσεις της Άγκυρας, μπορείτε να καταγράψετε τις σημαντικότερες;
Η Τουρκία στόχευε να νομιμοποιήσει την κατοχή της και αν μπορούσε να την επεκτείνει σε όλο το νησί. Για αυτό δεν απάντησε ποτέ στο ερώτημά μου, εάν η θέση της «για συνέχιση της Συνθήκης των Εγγυήσεών της επί της Κύπρου» σημαίνει συνέχιση της ντε φάκτο διχοτόμησης της Κύπρου ή διεκδίκηση ελέγχου όλου του νησιού. Ομολόγησε, όμως, τελικά, ότι επιθυμεί, μέσω της διατήρησης του δικαιώματος επέμβασης, να επεμβαίνει μονομερώς σε όλο το νησί όποτε εκείνη το επέλεγε. Ήταν το σημείο ρήξης της με τον ΓΓ του ΟΗΕ όπου και τελείωσε η διαπραγμάτευση. Προκαλεί, λοιπόν, μεγάλη απορία τι ακριβώς θέλουν όσοι λυσσομανούν γιατί αρνηθήκαμε να παραχωρήσουμε τέτοιο δικαίωμα στην Τουρκία. Δικαίωμα που είναι ενάντια στις αρχές του ΟΗΕ, της ΕΕ, του Διεθνούς Δικαίου, του δημοκρατικού πολιτικού πολιτισμού, των ίδιων των αρχών του διαφωτισμού, σύμφωνα με τις οποίες ο στρατός πρέπει να είναι υποταγμένος στην πολιτική. 

Αλλά είναι και ενάντια στα όσα οι ίδιοι οι Τούρκοι καταγγέλλουν για τους πραξικοπηματίες αξιωματικούς, οι οποίοι είχαν και τη διοίκηση του στρατού κατοχής στην Κύπρο, εξ ου και οι πολλαπλές συλλήψεις αξιωματικών που έγιναν στα κατεχόμενα. Κάποιοι, λοιπόν, καλά θα έκαναν, αντί να μας λένε μαξιμαλιστές, να μας πουν γιατί η παραχώρηση δικαιώματος επέμβασης της Τουρκίας σε όλο το νησί αποτελεί λύση του Κυπριακού. Και πάντως είναι απορίας άξιο πώς αρνούνται να δουν και να δεχτούν αυτό που δήλωσε ο ίδιος ο ΓΓ του ΟΗΕ, ότι, δηλαδή, δεν νοούνται παρεμβατικά δικαιώματα πάνω σε ένα ανεξάρτητο κράτος-μέλος του ΟΗΕ και της ΕΕ.

Θεωρείτε πως η Τουρκία δεν είναι έτοιμη για λύση; Πώς μπορεί αυτή η στάση να ανατραπεί;
Πιστεύω ότι τμήματα του τουρκικού πολιτικού συστήματος και του κατεστημένου έχουν πρόβλημα να αντιληφθούν τις αλλαγές στον σημερινό κόσμο και συμπεριφέρονται, κατά προέκταση, ως να είμαστε ακόμα στην εποχή της αποικιοκρατίας και των προτεκτοράτων. Δυσκολεύονται, επίσης, να δεχτούν να αφήσουν με διπλωματικά μέσα όσα θεωρούν ό,τι κατέκτησαν με στρατιωτικά. Τις ίδιες δυσκολίες έχουν και για να υπακούσουν στην ιρακινή κυβέρνηση και να αποσυρθούν από τα εδάφη του Ιράκ. Ταυτόχρονα, πιστεύω, ότι ισχυρές δυνάμεις στην Τουρκία επιθυμούν λύση πραγματική και ουσιαστική. Οφείλουμε να τις βοηθήσουμε ώστε να κινηθούν σε μια τέτοια κατεύθυνση. Για αυτό υποστηρίζουμε τον εκδημοκρατισμό της τουρκικής κοινωνίας και τον εξευρωπαϊσμό της. Μια ευρωπαϊκή Τουρκία θα είναι κέρδος για όλους μας. Αλλά αυτό σίγουρα δεν πετυχαίνεται με την υπόκλιση σε σουλτανικού τύπου απαιτήσεις και ανατολίτικα παζάρια. Όσοι μετά το τέλος της Διάσκεψης στηρίζουν τις τουρκικές θέσεις για «λύση του Κυπριακού» ουσιαστικά αποτρέπουν την αναγκαία εξέλιξη στον τρόπο σκέψης της ίδιας της Τουρκίας.

Υπήρξαν κι άλλοι παράγοντες, πέραν της Τουρκίας, που με τη στάση τους λειτούργησαν αρνητικά; Ο κ. Άιντε για παράδειγμα;
Ναι, υπήρξαν. Αλλά δεν είναι του παρόντος. Επιπλέον, στις διαπραγματεύσεις μεγάλο ρόλο παίζουν οι γνώσεις και οι εμπειρίες που κουβαλά κανείς μαζί του. Ο κ. Άιντε φάνηκε κάποια στιγμή να μπερδεύεται όταν του επισήμανα ότι και η Νορβηγία βρισκόταν από το 1867 υπό καθεστώς εγγυήσεων, που ανανεώθηκε το 1907, αλλά καταργήθηκε το 1927. Τότε, η Νορβηγία δήλωσε ότι δεν μπορεί να είναι μέλος της Κοινωνίας των Εθνών, ενώ, ταυτόχρονα, να υπόκειται σε καθεστώς εγγύησης τρίτων. Εξήγησα κατά προέκταση ότι το ίδιο ισχύει και για την Κύπρο ως μέλος της ΕΕ και του ΟΗΕ. Η Νορβηγία έκανε αυτό το βήμα, σε μια εποχή που ακόμα υπήρχαν αποικίες και προτεκτοράτα. Στη σημερινή εποχή, που όλα αυτά είναι παρελθόν, δεν μπορεί να υφίστανται εγγυήσεις για την Κύπρο.

Σε σχέση με το θέμα των τεσσάρων ελευθεριών, η Ελλάδα πώς τοποθετείται;
Σε αντίθεση με την Τουρκία, η Ελλάδα δήλωσε εξαρχής ότι υποστηρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία και δεν πρόκειται να έχει –και πολύ λιγότερο να εκφράσει– άποψη για την εσωτερική πτυχή του Κυπριακού. Σεβαστήκαμε και σεβόμαστε απόλυτα την Κύπρο ως ανεξάρτητο και κυρίαρχο κράτος. Η θέση μας αυτή επέτρεψε να γίνουν συνομιλίες ανάμεσα στις δύο κοινότητες χωρίς την ανάμειξη τρίτων.

Το ζήτημα των τεσσάρων ελευθεριών είναι ένα ιδιαίτερο ζήτημα. Κατ’ αρχάς δεν έχει άμεση σχέση με τη λύση του Κυπριακού, αλλά έμμεση. Αφορά εν μέρει τη σχέση της Τουρκίας με την ΕΕ. Η πρώτη απαιτεί να κερδίσει πόντους ως προς την ΕΕ προκειμένου «να διευκολύνει» τα όποια βήματα στο Κυπριακό. Κανονικά έπρεπε να ισχύει η αντίστροφη σχέση, να διευκολύνει η Τουρκία τη λύση στο Κυπριακό για να διευκολυνθεί η πορεία της στην ΕΕ. Γενικότερα στην υπόθεση των τεσσάρων ελευθεριών και του τουρκικού στρατού διακρίνουμε μια διάθεση να αναβαθμιστεί η γεωπολιτική-γεωστρατηγική θέση της Τουρκίας μέσω του Κυπριακού.

Τέλος έχει σημασία να σημειώσω ότι ενώ τις πρώτες μέρες οι Τουρκοκύπριοι κάναν λόγο για την ανάγκη να παραμείνουν τα κατοχικά στρατεύματα προκειμένου να νιώθουν οι ίδιοι ασφαλείς, στη συνέχεια, και προς το τέλος, υπογράμμιζαν ότι η Τουρκία πρέπει να γίνει ο εγγυητής της ασφάλειας της Κύπρου έναντι τρίτων. Η δεύτερη θέση είναι εντελώς διαφορετική της πρώτης και πολύ αποκαλυπτική των πραγματικών προθέσεων της Τουρκίας.

Η Ελλάδα έχει δηλώσει πως εμπλέκεται μόνο στα θέματα της Ασφάλειας. Τα υπόλοιπα ζητήματα αφορούν τη λειτουργικότητα του κράτους, της χώρας. Ως θέμα αρχής, πώς θα βλέπατε την Κύπρο μετά τη λύση; Με ποια χαρακτηριστικά;
Στην αρχή της διαπραγμάτευσης εισήγαγα τον όρο «Κύπρος ως κανονικό/φυσιολογικό κράτος». Με αυτό τον όρο προσπάθησα να ανατρέψω τον τρόπο που γινόταν μέχρι τότε η συζήτηση. Υπογράμμισα ότι πρέπει να συμφωνήσουμε τι κράτος θέλουμε να είναι η Κύπρος μετά τη συμφωνία, στο «new state of affairs». Ότι η Κύπρος πρέπει να γίνει ένα κανονικό κράτος, δηλαδή ανεξάρτητο και κυρίαρχο, χωρίς εγγυήσεις τρίτων και κατοχικά στρατεύματα. Σε αυτό δεν έφερε κανείς αντίρρηση. Μάλιστα είχα την τιμή να υιοθετήσει ο ίδιος ο ΓΓ του ΟΗΕ τον όρο. Κατόπιν εξήγησα ότι αν συμφωνούμε όλοι ότι αυτή είναι η επιδίωξή μας, τότε όλα τα προβλήματα, ιδιαίτερα ως προς τη διεθνή πτυχή του Κυπριακού που εμπλέκει/αφορά και την Ελλάδα, πρέπει να λυθούν υπό τη σκοπιά αυτής της επιδίωξης. Οι επικριτές μου, σε αντίθεση με την ΕΕ και τον ΟΗΕ, επιθυμούν μια Κύπρο σε ημι-αποικιακή κατάσταση. Και αυτό είναι το θεμέλιο όλων των διαφορών μας.

Η Τουρκία να μην προσπαθήσει να διχοτομήσει και την Ε.Ε.
Στα ευρωτουρκικά υπάρχει πεδίο ακόμη να αξιοποιηθεί ως εργαλείο πίεσης της Τουρκίας; Ποια η στάση σας στην υπό συζήτηση αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης;

Ήμουν την προηγούμενη Δευτέρα και Τρίτη στην Κύπρο για να συζητήσουμε τη συνέχεια. Ανάμεσα στα θέματα είναι και η Τελωνειακή Ένωση Ε.Ε. – Τουρκίας. Θεωρώ ότι πρέπει να συμβάλουμε στην υλοποίησή της, που μπορεί να αποφέρει 50-60 δισεκατομμύρια τζίρο στην Τουρκία, υπό τον όρο ότι η Τουρκία δεν θα προσπαθεί μετά την Κύπρο να διχοτομήσει και την Ε.Ε. Να διαχωρίσει, δηλαδή, την τελευταία σε κράτη με τα οποία συναλλάσσεται και σε κράτη με τα οποία δεν συναλλάσσεται, ανάμεσα σε αυτά που σέβεται και σε εκείνα που δεν σέβεται, όπως προσπαθεί να κάνει μέχρι τώρα.

Οι προτάσεις μας και η ατζέντα των δύο γύρων διαπραγμάτευσης είναι η κοινή μας προίκα

Μπορούν να ανανεωθούν οι προσπάθειες στο Κυπριακό; Βεβαίως το ζητούμενο δεν είναι μια νέα Διάσκεψη, αλλά να υπάρξει αποτέλεσμα.

Οι διαπραγματεύσεις απαιτούν νηφαλιότητα, υπομονή και επιμονή. Πίστη στην υπόθεση που καλείσαι να υπερασπιστείς και να προωθήσεις. Είναι μια «μάχη» μαραθώνιου σε ανοικτό πεδίο και όχι 60 μέτρων κλειστού στίβου. Ταυτόχρονα, πρέπει να καταλαβαίνει κανείς ότι η διαπραγμάτευση δεν διεξάγεται μόνο τη στιγμή που τα διαφορετικά μέρη συναντώνται, αλλά και με πολλές άλλες μορφές, όπως τη δημόσια διπλωματία, τις επαφές με τρίτους, τη διπλωματία των πολιτών. Επίσης, η επιτυχία της εξαρτάται από το πόσο πεισμένο είναι το δικό σου κοινό για αυτό που ζητάς. Με άλλα λόγια οι διαπραγματεύσεις περνάνε από πολλές φάσεις, στάδια και δομές.

Η διάσκεψη της Ελβετίας δεν ήταν καλά προετοιμασμένη από τον Άιντε. Αντίθετα εμείς, όπως και η Δημοκρατία της Κύπρου, ήμασταν προετοιμασμένοι, παραγωγικοί και συνετοί. Διατυπώσαμε πολλαπλές προτάσεις. Επί παραδείγματι, ζητήσαμε την κατάργηση της Συνθήκης Εγγυήσεων και την υιοθέτηση ενός μηχανισμού για την παρακολούθηση της υλοποίησης της λύσης. Πρόταση που υιοθέτησε ο ΟΗΕ και ο ΓΓ παρουσίασε τις δικές του θέσεις επί αυτού του μηχανισμού. Θέσεις τη συζήτηση των οποίων κάποιοι σκοπίμως απέτρεψαν. Επίσης, παρουσιάσαμε την πρότασή μας για ένα «Σύμφωνο φιλίας Τουρκίας, Κύπρου και Ελλάδας» που θα καταργούσε τη «Συνθήκη Συμμαχίας» και, κατά προέκταση, τους ξένους στρατούς στη Μεγαλόνησο. Αυτές οι προτάσεις, όπως και η ατζέντα των δύο γύρων διαπραγμάτευσης το 2017 στην Ελβετία, είναι η κοινή μας προίκα με την οποία θα πορευτούμε σε επόμενο γύρο διαπραγμάτευσης, που πρέπει να έχει ετοιμαστεί επαρκώς προκειμένου να πετύχει. Ονειρεύομαι μια Κύπρο ανεξάρτητη, εδαφικά ακέραιη, κυρίαρχη, ομοσπονδιακή, με τον λαό της ενεργό στην υλοποίηση του μέλλοντός της.

«Είμαι ένας από τους πολλούς Έλληνες που αφοσιωθήκαμε στα δίκαια του κυπριακού λαού»

Οι θέσεις και οι προσπάθειές σας τυγχάνουν καθολικής σχεδόν υποδοχής στην Κύπρο. Σας φορτώνει αυτό περισσότερες ευθύνες και πίεση;

Ως Έλληνας, νιώθω τις ιστορικές μας ευθύνες που δεν καταφέραμε να αποτρέψουμε τα εγκλήματα της χούντας. Για αυτό το γεγονός έχω ζητήσει δύο φορές δημόσια συγγνώμη από τους Κυπρίους. Πίστευα και πιστεύω ότι η Ελλάδα πρέπει να συμβάλει στην υπέρβαση των όσων ακολούθησαν των εγκλημάτων της χούντας των Αθηνών.

Με αυτή τη λογική κινήθηκα πάντα. Είμαι ένας από τους πολλούς Έλληνες που αφοσιωθήκαμε στα δίκαια του κυπριακού λαού. Η πρακτική μου εμπειρία από τα πολλά χρόνια στα κινήματα και την Αριστερά, από τα πολλά χρόνια στο υπουργείο Εξωτερικών και στα πανεπιστήμια, μου δώσαν γνώσεις και πείρα, στοιχεία χρήσιμα για τη δουλειά που κάνω. Όμως συχνά τα προβλήματα είναι μεγαλύτερα των ανθρώπων. Από αυτή τη σκοπιά το Κυπριακό είναι ένα πρόβλημα που απαιτεί κάθε μέρα να μαθαίνουμε, να ψηλώνουμε, να γινόμαστε πιο ικανοί. Η επιτυχία τού χθες δεν είναι η διασφάλιση ότι και την επόμενη φορά θα τα καταφέρει κανείς.

Κάθε βήμα προς τα μπρος αυξάνει τις απαιτήσεις και τις προσδοκίες και το βάρος που συσσωρεύεται αντιμετωπίζεται μόνο με αναστοχασμό, συλλογικότητα, νηφαλιότητα και υπομονή. Το χθεσινό καλό είναι επιπλέον λόγος για να μην εφησυχάζει κανείς και να καταβάλλει ακόμα μεγαλύτερες προσπάθειες. Αυτή είναι η προσωπική σχέση με το Κυπριακό, την Κύπρο και τον λαό της.

Τα «παρεμβατικά δικαιώματα» συνδέονται με τη συμπεριφορά της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ

Οι προκλήσεις των Τούρκων στην κυπριακή ΑΟΖ αλλά και στο Αιγαίο μέχρι πού μπορούν να φθάσουν και πώς αντιμετωπίζονται;

Η περίοδος του Ερντογάν, τουλάχιστον μέχρι τώρα, είναι μια περίοδος στην οποία δεν έχει εκδηλωθεί κάποιο θερμό επεισόδιο. Μπορεί να υπάρχουν προκλήσεις στο Αιγαίο και στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά δεν είχαν σχεδιασμένη θερμή εξέλιξη. Εκείνο που με ανησυχεί είναι ότι οι προκλήσεις της Τουρκίας –μιας δύναμης αναθεωρητικής και νευρικής– μπορούν εύκολα να οδηγήσουν σε λάθη και ατυχήματα. Για αυτό καλό είναι να σταματήσουν οι προκλήσεις, να υπάρξει αυτοσυγκράτηση και να διασφαλιστεί έτσι ότι δεν θα υπάρξουν ατυχείς κλιμακώσεις.

Αξίζει, επίσης, να μελετήσουμε τη διασύνδεση που υπάρχει ανάμεσα στην απαίτηση της Τουρκίας να διατηρήσει «παρεμβατικά δικαιώματα» με τη συμπεριφορά της ως προς την κυπριακή ΑΟΖ.
Κώστας Βενιζέλος
Συνέντευξη του Νίκου Κοτζιά
Στον Κώστα Βενιζέλο, Εφημερίδα «Ο Φιλελεύθερος» 24 Ιουλίου 2017

Η συγγραφέας Ισμήνη Μπάρακλη και τα βιβλία της

Η καταξιωμένη συγγραφέας Ισμήνη Μπάρακλη

Ισμήνη Μπάρακλη Facebook

Η Ισμήνη Μπάρακλη κατάγεται από το Ναύπλιο. Είναι κόρη του συγγραφέα Χαράλαμπου Μπάρακλη (1935-2012). Είναι παντρεμένη και μητέρα ενός αγοριού. Φοίτησε στο St. George Commercial College και εργάστηκε ως Υπεύθυνη Εκδηλώσεων και Συνεδρίων σε μεγάλη οικονομική εφημερίδα για αρκετά χρόνια.

Η Ισμήνη Μπάρακλη κατάγεται από το Ναύπλιο. Είναι κόρη του συγγραφέα Χαράλαμπου Μπάρακλη (1935-2012). Είναι παντρεμένη και μητέρα ενός αγοριού. Φοίτησε στο St. George Commercial College και εργάστηκε ως Υπεύθυνη Εκδηλώσεων και Συνεδρίων σε μεγάλη οικονομική εφημερίδα για αρκετά χρόνια. 

Η Ισμήνη Χ. Μπάρακλη γεννήθηκε και μεγάλωσε σε ένα σπίτι γεμάτο βιβλία και μυρωδιές μαγειρικής. Σπουδάζει, εργάζεται, ταξιδεύει, παντρεύεται, γίνεται μαμά, λατρεύει τη φύση, υμνεί τη φιλία και ονειρεύεται έναν καλύτερο κόσμο με περισσότερο χιούμορ, ειλικρίνεια και αγνότητα! Ευσεβής της πόθος είναι, μέσα από τις αράδες της να κάνει τους αναγνώστες της να γελούν. Πιστεύει ότι το γέλιο είναι πηγή ζωής και τρόπος επιβίωσης σε χαλεπούς καιρούς και θεωρεί το βιβλίο ως το πιο υγιές μέσο για να το πετύχουμε. Γράφει 

για παιδιά και μεγάλους.

Βιβλία της Ισμήνης Χ. Μπάρακλη

(2019) Το χελιδόνι του Βορρά, εκδ. Ψυχογιός 
(2017) Σμύρνη. Κυνήγι μαγισσών, εκδ. Ψυχογιός 
(2016) Το μυστικό της πεταλούδας, εκδ. Ψυχογιός 
(2015) Το ημερολόγιο ενός κακομαθημένου, τόμ. Γ, εκδ. Μίνωας 
(2014) Λικέρ τριαντάφυλλο, εκδ. Μίνωας 
(2014) Το ημερολόγιο ενός κακομαθημένου, τόμ. Β, εκδ. Μίνωας 
(2013) Από τα Gucci στο... ταγάρι, εκδ. Μίνωας 
(2013) Το ημερολόγιο ενός κακομαθημένου, τόμ. Α, εκδ. Μίνωας

Το χελιδόνι του Βορρά

Λίγα λόγια

Αθήνα, 1982.
Η Δάφνη, μια δυναμική αρχιτέκτονας, με αφορμή τη συνάντηση με τον μεγάλο έρωτα των φοιτητικών της χρόνων, θα αναμοχλεύσει αναμνήσεις της ζωής της, για να γυρίσει πολλά χρόνια πίσω και να συναντήσει ανθρώπους που τη σημάδεψαν, πριν κιόλας πάρει την πρώτη της ανάσα.

Κεντρική Μακεδονία, αρχές του προηγούμενου αιώνα.
Ένα μωρό, μοναδικό απομεινάρι μιας φλεγόμενης καλύβας του βάλτου, αγωνίζεται να παραμείνει στη ζωή.
Δυο αδέρφια, με τα χέρια φυτεμένα στο μνήμα του πατέρα τους, ορκίζονται να πάρουν εκδίκηση.

Λίγα χρόνια μετά, ένα κορίτσι με μαρμαρωμένα πόδια αποχωρίζεται τον πατέρα του, που τον στέλνουν στην εξορία.

Παιδιά της ελληνικής Ιστορίας, ξετυλίγουν το κουβάρι του μύθου μέσα στη δίνη της, όταν εκείνη τρυπώνει ύπουλα στις ζωές τους για να τις συγκλονίσει, σε μια παραμυθένια πολιτεία, τα Γιαννιτσά, έναν ζωντανό μπερντέ με τα παλάτια του και τις καλύβες του, κι ανθρώπους λογιών λογιών που θα περάσουν εμπρός του, δειλούς και ήρωες, εχθρούς και φίλους.

Σμύρνη: Κυνήγι Μαγισσών

Λίγα λόγια

1922, Σμύρνη
Το κατατρεγμένο κορίτσι επιβιβάζεται στο πλοίο της σωτηρίας του, με προορισμό την Αμερική. Το μυστικό της θα γίνει ο ίσκιος που θα την ακολουθεί για μια ζωή.

1989, Δημοτικό Κοιμητήριο Κυλλήνης
Τα φτυάρια παλεύουν με το σκληρό χώμα πάνω από ένα αζήτητο μνήμα. Ξαφνικά παγώνουν όλα. Η εκταφή ματαιώνεται. Το μνήμα θαρρείς πως αντιστέκεται, σαν να κρύβει μέσα του μια ολόκληρη ιστορία. Ζωντανή. Στοιχειωμένη.

1993, Νέα Υόρκη
Το σημαδεμένο κορίτσι καταδύεται συχνά σε έναν αλλόκοτο εφιάλτη∙ φωτιά κι αντάρα, ουρλιαχτά και ολολυγμοί, και μια γυναικεία φιγούρα να ζητά από εκείνη κάτι… Άραγε τι; Ώσπου, μια παλιά φωτογραφία θα της γίνει εμμονή… ένα κυνήγι μαγισσών θα ξεκινήσει.

Πόσο μακριά μπορεί να φτάσει η αλήθεια μέχρι να αναδυθεί στο φως, ακόμα κι αν άργησε μια ολόκληρη ζωή;

Το μυστικό της πεταλούδας

Λίγα λόγια

«Τιποτένιος ο άνθρωπος, οσμή από χώμα, καρτερεί τα φτερά να πετάξει, να ξυπνήσει μια μέρα πεταλούδα. Μυστικός ο αγώνας, κρυφός, μόνο για κείνον».

Τέσσερις γυναίκες στο χθες και το σήμερα ξεδιπλώνουν έναν τρισυπόστατο άντρα, ορίζοντας μοιραία και αμετάκλητα τη ζωή του, αυτή του Φραγκούλη του Ληστή, του Αυγουστή Παπαδάκη, του Γέροντα Ιωάννη∙ ενός επικίνδυνου ανθρώπου, ενός μοναδικά υπέροχου άντρα, ενός ταπεινού ασκητή… Ένας αόρατος διαβήτης χαράζει μοίρα προς μοίρα τον κύκλο της ζωής του, κεντώντας σταυροβελονιά παρόν με παρελθόν...

Ο ταραγμένος βίος ενός αμαρτωλού που τα βήματά του θα τον οδηγήσουν μέχρι τα πιο βαθιά μονοπάτια της αγάπης. Η παρανομία, τα πάθη, το έγκλημα θα συγκρουστούν με το βαθύτερο στοιχείο της ύπαρξης, τη συνείδηση. Κι ένας ισόβιος αγώνας ξεκινά, με τρόπαιο την κάθαρση και τίμημα τον αβάσταχτο έρωτα ανάμεσα σ’ έναν άντρα με σκοτεινό παρελθόν και μια γυναίκα με λαμπρό μέλλον… Πώς μπορεί ένας αδιέξοδος έρωτας να γεμίσει φως τις ζωές των ανθρώπων;

Το μυστικό της πεταλούδας ταξιδεύει παντού... 

Σύνοψη του βιβλίου «Λικέρ τριαντάφυλλο»

1904.
Η Ασημίνα μεγαλώνει στην παλιά πόλη του Ναυπλίου χωρίς την αγάπη του σκληρόκαρδου πατέρα της, μα μελώνει ως το φυλλοκάρδι από τη στοργή και τη γλύκα της μάνας της.
Μετά τον θάνατο της μητέρας της, σε ηλικία εννιά ετών, αναλαμβάνει να αναθρέψει τα ορφανά αδέρφια της.
Λίγα χρόνια αργότερα, γνωρίζει τον Παναή και ανάμεσά τους γεννιέται ένας μοιραίος έρωτας, που ανθίζει σε μια σχισμή του βράχου της Ακροναυπλίας, μέχρι την επιστράτευση του αγαπημένου της για τον πόλεμο στην απέναντι όχθη του Αιγαίου. 

1924.
Η Ασημίνα βρίσκεται στην Αθήνα διωγμένη από τον πατέρα της και παντρεμένη χωρίς τη θέλησή της…
1939.
Λίγο πριν το ξέσπασμα του Β΄ Παγκόσμιου, επιστρέφει στο Ναύπλιο, για να συνδεθεί και πάλι το νήμα της ζωής της με την ιστορία του τόπου της...
Μια μεθυστική ιστορία αγάπης που συμπορεύεται με την ιστορία της Ελλάδας.
Ένα μυθιστόρημα βασισμένο σε ιστορικά γεγονότα, που οι σελίδες του αναδίδουν άρωμα από λικέρ τριαντάφυλλο...

Από τα Gucci στο... ταγάρι

...Η ζωή λοιπόν στην αρχή ήταν συναρπαστική. Σαν σοκολατάκι πολυτελείας που το ξεδιπλώνεις με λαχτάρα, ενθουσιασμό και περιέργεια να γευτείς μια πολύ φίνα γεύση. Ακριβώς έτσι την πάτησα κι εγώ. Και εκεί που το είχα δαγκώσει και περίμενα να ξεχυθεί η βελούδινη πραλίνα..., μου σκάει μια φαρμακίλα άλλο πράγμα, σαν ληγμένη αντιβίωση. Και είχα και όλα αυτά τα παραπλανητικά γλυκόλογα του «αφεντικού», που μου είχαν κάνει πλύση εγκεφάλου... «Είσαι το μισό μου πορτοκάλι, είσαι το σύμπαν μου, είσαι ο ήλιος μου, είσαι το φως μου, είσαι η αδελφή ψυχή», που μάλλον ερμηνεύεται ως «θα σου βγάλω την ψυχή, αδελφούλα»!...

Η Ιόλη, μια φαινομενικά εύθραυστη αλλά κατά βάθος δυνατή γυναίκα, αγωνίζεται να βρει τις ισορροπίες της, την εσωτερική της γαλήνη και τη χαμένη αισιοδοξία της. Αυτοσαρκάζεται, διακωμωδεί, απομυθοποιεί, αλλά μέσα από όλη αυτή τη διαδρομή κάνει τον απολογισμό της, στην πιο αστεία του εκδοχή. Αλλάζει ιδέες, αναθεωρεί αντιλήψεις του παρελθόντος και προχωράει μπροστά, κρατώντας μόνο τις ουσιαστικές αξίες της ζωής. Με άλλα λόγια... «Από τα Gucci στο... ταγάρι». 

Η Ιόλη είναι μια απ' όλες μας και λίγο απ' όλες μας. Είμαστε εμείς!

Το ημερολόγιο ενός κακομαθημένου 3

Μετά την τελευταία σχολική χρονιά και τα απίστευτα γεγονότα που συνέβησαν, το μόνο που είχα ανάγκη περισσότερο από οτιδήποτε άλλο… ήταν ΔΙΑΚΟΠΕΣ!

Κι όταν λέμε διακοπές, εννοούμε καλοκαιρινές διακοπές! Τα νεύρα μου είχαν γίνει σαν αποκριάτικες ποδοπατημένες σερπαντίνες ύστερα από πάρτι βουβάλων… Κουρέλια δηλαδή! Μέχρι να τελειώσει το σχολείο, είδα και έπαθα*…

Και εκεί που νόμιζα πως η τύχη είχε γυρίσει πάλι με το μέρος μου, ύστερα από ένα μακρύ διάστημα δοκιμασιών και ατυχών συμβάντων, διαπίστωσα πως αυτά ήταν μόνο η αρχή μέσα στην απίστευτη κακοτυχία μου. ‘Η πως αυτό που ζω είναι απλώς η κανονική ζωή!
Και η κανονική ζωή είναι γεμάτη απρόοπτα όπως και… φαντάσματα που βρίσκονται παντού.
Ναι, ναι, σωστά ακούσατε… Φαντάσματα παντού!
Μανούλα μου…

Συνέντευξη με τη συγγραφέα Ισμήνη Μπάρακλη

στη Σπανού Γεωργία- Μαρία, Ιστορικό. 

Η συνέντευξη αυτή πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του Πρώτου Πανελλήνιου Συμποσίου Συγγραφέων Αργολίδας, με πρωτοβουλία και διοργάνωση του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. 

Συνιστά μια προσπάθεια γνωριμίας με την Ισμήνη Μπάρακλη, τη συγγραφέα, τον
άνθρωπο, μια ανάγνωση του έργου της μέσα από τα δικά της μάτια, μιας σκιαγράφηση
της προσωπικότητας της, που αναμφισβήτητα αφήνει τα χνάρια της στο συγγραφικό της
έργο, το οποίο αποτυπώνει κάθε φορά διαφορετικές εσωτερικές ανάγκες και παρορμήσεις.

Βιογραφικά Στοιχεία  Ισμήνης Μπάρακλη

Πριν μιλήσω για το συγγραφικό έργο  της Ισμήνης Μπάρακλη, θα ήθελα, να μιλήσω για εκείνη, ως άνθρωπο, ως προσωπικότητα. Είναι ανήσυχο πνεύμα, ιδιαίτερα εργατική και πολυτάλαντη. 

Παρατηρεί και αφουγκράζεται με ιδιαίτερη ευαισθησία, η οποία και αποτυπώνεται σε όλα τα έργα της, τον άνθρωπο στον μικρόκοσμό του και κατορθώνει με ευκολία να συγκεράσει τις πιο αντιφατικές πτυχές της ανθρώπινης ψυχής, τα πάθη και τα λάθη της, χωρίς κριτική
διάθεση, μα με μια διάθεση κατανόησης, κοινωνοί της οποίας γινόμαστε όλοι μας μέσα από την πέννα της. Η αγάπη της για τον άνθρωπο είναι έκδηλή, γι’ αυτό μπορεί και διεισδύει στην ψυχή του, γι’ αυτό και βλέπει ό,τι δεν φαίνεται...

Το συγγραφικό της έργο ξεκινά το 2013 με την έκδοση δυο έργων της που σημείωσαν μεγάλη επιτυχία Μέχρι σήμερα έχει εκδώσει τρία βιβλία της παιδικής της σειράς «Το ημερολόγιο Ενός Κακομαθημένου». Τo πρώτο βιβλίο της τριλογίας της απέσπασε το δεύτερο Βραβείο Εφηβικής Λογοτεχνίας 2014 - Οι πένες της χρονιάς, καθώς και τρία μυθιστορήματα.

Η Ισμήνη με αμεσότητα και πολύ χιούμορ επιχειρεί στην παιδική της σειρά, αφενός να αποτυπώσει την καθημερινότητα με όλες τις αντιφάσεις των σύγχρονων εφήβων και αφετέρου να τις ερμηνεύσει, με καλή πάντα προαίρεση και με ιδιαίτερα διεισδυτική ματιά, όντας και η ίδια μάνα ενός έφηβου αγοριού.

Η θεματική των μυθιστορημάτων της ποικίλει, το πρώτο της μυθιστόρημα : «Από το Gucci... στο Ταγάρι» πραγματεύεται τη θέση της γυναίκας του σήμερα, τους πολλαπλούς της ρόλους και τα αδιέξοδα της μ’ έναν ανάλαφρο και κωμικό τρόπο, μα ιδιαίτερα αιχμηρό και καυστικό κάποιες φορές. Αποτυπώνει τις αυταπάτες, που υπαγορεύει ο σύγχρονος τρόπος ζωής της και τα προβλήματα, που εκείνη καλείται να διαχειριστεί, με συναισθηματικό κόστος , για να καταλήξει η ιστορία της έπειτα από περιπλάνηση στην μεγάλη αλήθεια « η ευτυχία δεν έχει να κάνει με τα υλικά αγαθά και τις Gucci τσάντες, αλλά με την εσωτερική μας γαλήνη».

Το «Λικέρ Τριαντάφυλλο», το αμέσως επόμενο μυθιστόρημα της , συνιστά μια αναδρομή στο χθες , ένα ταξίδι στη γενέτειρα πόλη της στο Ναύπλιο, που ταλανίζεται από τις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις του 20ου αιώνα. Σ’ αυτό με περίσσια νοσταλγία θα έλεγε
κανείς, ότι ανασυνθέτει κομμάτια από το πάζλ εκείνης της εποχής διασώζοντας λαογραφικά και ιστορικά στοιχεία. Αποτυπώνει με ρεαλιστικό και άμεσο τρόπο
στερεότυπα , που καθόρισαν τις δομές και τον πυρήνα της κοινωνίας και της οικογένειας
του 20ου. Τα συναισθήματα όμως πρωταγωνιστούν…

Τέλος, το τελευταίο της μυθιστόρημα «Το Μυστικό της Πεταλούδας» αποτελεί μια προσπάθεια γνωριμίας με την ανθρώπινη ψυχή της δυνατότητές της, τα πάθη της, τον αγώνα της για προσωπική τελείωση και κάθαρση. Στο έργο αυτό διακρίνεται περίτρανα η
εσωτερική πάλη του ανθρώπου με το καλό και το κακό και ο διαρκής αγώνας του
ανθρώπου απέναντι στον εαυτό του. Ο ήρωας του έργου Αυγουστής Παπαδάκης μέσα από
την πολυτάραχη ζωή και τον δύσβατο δρόμο του, μας οδηγεί ασυνείδητα σε μια προσωπική ενδοσκόπηση, αναφορικά με τις επιλογές της ζωής που συνειδητά ή ασυνείδητα μας οδηγούν προς την προσωπική τελείωση.

Συνέντευξη 

Θα ήθελα να σε ευχαριστήσω θερμά για την παραχώρηση αυτής της συνέντευξης, καθώς
μας δίνεις τη δυνατότητα να σε γνωρίσουμε και ως άνθρωπό, όχι μόνο ως συγγραφέα.
1. Η συγγραφή είναι συνήθως απότοκο μιας εσωτερικής ανάγκης, που άλλοτε υπαγορεύεται από συναισθήματα , που αδυνατούν να εκφραστούν με άλλο τρόπο και άλλοτε από εξωγενή ερεθίσματα, που κρίνεται αναγκαίο με κάποιο τρόπο να αποτυπωθούν. Κάνοντας μια αναδρομή στο χθες, τι πιστεύεις ότι σε ώθησε να καταπιαστείς με το γράψιμο;
Πολλές φορές αδυνατώ κι εγώ να κατανοήσω αλλαγές οι οποίες εισβάλλουν στη ζωή, απόρροια προφανώς εσωτερικών διεργασιών. Κι αδυνατώ, γιατί είναι μυστικές, ήσυχες, εσωτερικές, καμωμένες σίγουρα από καιρό, που περίμεναν καρτερικά την κατάλληλη στιγμή για να ευδοκιμήσουν. Δεν ξέρω τι ακριβώς με ώθησε να καταπιαστώ με τη γραφή, ξέρω όμως πως ήρθε αυθόρμητα στη ζωή μου, σαν εσωτερική ανάγκη που ζητούσε διέξοδο, ίσως ένα δώρο της ζωής το οποίο τιμώ και σέβομαι.

2. Τι αποτύπωμα άφησε το πρώτο σου βιβλίο στην ψυχή σου;
Το πρώτο μου βιβλίο ήταν Το Ημερολόγιο Ενός Κακομαθημένου, ένα βιβλίο που στη συνέχεια έγινε σειρά, μια επιτυχημένη τριλογία που αγαπήθηκε πολύ από τα παιδιά και έφερε χαρές και γέλια. Το πρώτο βιβλίο μου, σίγουρα πίσω από το ευτυχές γεγονός της επιτυχίας του, με βοήθησε να πιστέψω στις δυνάμεις μου για να μπορέσω να συνεχίσω. Κι έτσι έγινε.

3. Αν σου ζητούσα να ξεχωρίσεις κάποιο από τα βιβλία σου θα μπορούσες;
Αν εξαιρέσεις την παιδική μου σειρά, το κάθε μυθιστόρημα μου, αντιπροσωπεύει για εμένα μια λέξη, μια έννοια. Το πρώτο μου βιβλίο «Από τα Gucci στο ταγάρι» μέσα από μια ιδιαίτερα χιουμοριστική, σύγχρονη ιστορία, αντιπροσωπεύει για μένα την υπομονή. Το «Λικέρ Τριαντάφυλλο» μια γλυκόπικρη ιστορία του προηγούμενου αιώνα διαπραγματεύεται την αγάπη με την ουσιαστική της έννοια, ως αρετή που λυτρώνει και εξυψώνει τον άνθρωπο. Το τελευταίο μου μυθιστόρημα «Το Μυστικό της Πεταλούδας», κατά τη γνώμη μου το σημαντικότερο λογοτεχνικό μου βιβλίο, διαπραγματεύεται το μακρύ ταξίδι του ανθρώπου από το σκοτάδι στο φως. Και νομίζω πως είναι πολύ βαθύ και δύσκολο σαν θέμα, που με απασχόλησε δυο ολόκληρα χρόνια για να το γράψω. Είναι ένα βιβλίο με βαθιά μηνύματα πίσω από μια συγκλονιστική ιστορία με ήρωα έναν άντρα που στην αρχή θα μισηθεί αγρίως, στην πορεία όμως θα αγαπηθεί με πάθος από τους αναγνώστες του.

4. Πιστεύεις ότι τα προσωπικά σου βιώματα, οι μνήμες και οι εικόνες της ζωής σου, παρεισφρέουν με κάποιο τρόπο στις ζωές και στους ήρωες των βιβλίων σου;
Τα βιώματα, οι εικόνες, οι άνθρωποι που πέρασαν από τη ζωή μας… όλα μας σφραγίζουν, συνειδητά ή ασυνείδητα. Όλα αφήνουν το κατακάθι τους μέσα μας. Και από τη φύση μου ήμουν πάντα άνθρωπος που προτιμούσα να ακούω παρά να ακούγομαι. Να παρατηρώ τον κόσμο και να μένω έξω από αυτόν, να συλλέγω εντυπώσεις, εικόνες, οσμές, αλλά και κάτι άλλο ουσιαστικότερο, να παρακολουθώ τα γυρίσματα της μοίρας, τις επιπτώσεις των πράξεων μας, αυτήν την ανεξήγητη και ανεξέλεγκτη συνήθεια της ζωής να αντιζυγίζει πράξεις.

5. Τι σου προσφέρει εντέλει το γράψιμο, ως άνθρωπο, εκτός από την αναγνωσιμότητα και την επιτυχία.
Το γράψιμο είναι λαχτάρα, αγάπη και μεράκι, είναι όμως και μια τέχνη μεγάλης ευθύνης που εξαργυρώνεται στην καρδιά του αναγνώστη σε γραμμάτια σεβασμού. Και νομίζω τελικά πως αυτό που προσφέρει στον αναγνώστη το έχει προσφέρει ήδη και στον δημιουργό του… ημέρευση ψυχής, ανάταση καρδιάς και νου, εξημέρωση συναισθημάτων.

6.Τι πιστεύεις ότι προσφέρεις στους αναγνώστες σου ή τι θέλεις να προσφέρεις;
Η πρόθεσή μου είναι αυτή ακριβώς που προείπα. Ουσιαστικός προβληματισμός,
φωτεινά συναισθήματα, ψυχική ανάταση και ίσως ακόμη μέσα από το βιβλίο κατορθώσει ο αναγνώστης να ανακαλύψει δικά του μονοπάτια στο προσωπικό του ταξίδι.

7. Αν σου ζητούσα να επιλέξεις ένα ή μια συγγραφέα, που άγγιξε την ψυχή σου και αποτέλεσε πρότυπο για σένα , ποιον θα επέλεγες.
Είναι τόσοι πολλοί. Λειτουργώ σαν τις μέλισσες και μαζεύω την πολύτιμη γύρη από παντού. Και είναι πραγματικά δύσκολο να ξεχωρίσεις κάτι και κάποιον. Τις προάλλες με προσκάλεσαν σε έναν εφηβικό διαγωνισμό για τη βράβευση κειμένων που διακρίθηκαν, και ειλικρινά διαβάζοντας τα κείμενα των παιδιών ένιωσα να καθαρίζει το μυαλό μου με τη φρεσκάδα και την αλήθεια τους. Πώς να ξεχωρίσεις κάτι; Γίνεσαι μαθήτρια της ζωής μέχρι την τελευταία στιγμή, ευαίσθητη και ανοιχτή σε νέες συγκινήσεις, γιατί πάντα, εκεί, μέσα στο χυλό της κοινωνίας, στη γενικευμένη πνευματική και ηθική κατάπτωση, θα συνεχίσουμε να βρίσκουμε φωτεινά κείμενα που θα ταιριάζουν με τη συνείδησή μας, θα μας καθαρίζουν το βλέμμα, θα μας ζεσταίνουν την καρδιά και θα μας τονώνουν τον βηματισμό σε τούτη τη ζωή…

8. Εάν έπρεπε να στείλεις μονάχα ένα μήνυμα στους αναγνώστες σου, ποιο θα ήταν;
Είμαστε περαστικοί σε έναν σύντομο βίο. Ας εκμεταλλευτούμε τον χρόνο αυτό με όσα μέσα φυσικά και υλικά μας έδωσε η ζωή, ας αδράξουμε τις στιγμές, ας οικοδομήσουμε ό,τι μπορούμε με καλοσύνη και αγάπη. Ας γίνουμε, εμείς, φωτεινοί και ακτινοβόλοι, ας επηρεάσουμε, εμείς, το περιβάλλον μας! Φείδου χρόνου, λοιπόν!

Συμπέρασμα 
Ένα καλό βιβλίο σε κάνει καλύτερο άνθρωπο, αναδεικνύει αποχρώσεις της ψυχής
σου, που μπορεί ποτέ να μη διέκρινες, αν δεν είχε πέσει στα χέρια σου. Ένα καλό βιβλίο αποτελεί και θα αποτελεί πάντα ένα ταξίδι προς την αυτογνωσία, μια απόδραση από το σήμερα. Η πέννα της Ισμήνης , είναι το μονοπάτι…