Μετά από τον Γούναρη το χάος… Άντρος Χαραλάμπους: Συνέντευξη στον Ανδρέα Κούνιο

Ένα βράδυ που ‘βρεχε 

Εφημερίδα ΑΛΗΘΕΙΑ Κυριακή 15 Απριλίου, 2007

Μου μιλάει για τον Νίκο Γούναρη και αστράφτει ολόκληρος. Στα μάτια του κολυμπάνε οι νότες και οι κιθάρες. Γνωρίζει τα πάντα για τον μεγάλο αυτό τροβαδούρο, τον οποίο χαρακτηρίζει ως ερμηνευτικό κολοσσό και νομίζω πως έχει απόλυτο δίκαιο. Δεν ξέρω, βέβαια, τι σημαίνει για τη σημερινή νεολαία Γούναρης, ο Άντρος Χαραλάμπους όμως πιστεύει ότι μπορεί κάλλιστα να τη συγκινήσει. Ό,τι και να συμβαίνει, η αλήθεια είναι πως ο σημερινός μας φιλοξενούμενος είναι πολυβόλο. Μιλάει γρήγορα και κοφτά, λατρεύει τη μουσική, συμπεριλαμβανομένης και της Βυζαντινής, δεν ανέχεται, και καλά κάνει, επεμβάσεις στο γούστο και στην αισθητική του.

Στο κατάστημά του, και καθώς αφηγείται την προσωπική του διαδρομή, τα πρώτα ακούσματα στην εκκλησία της Λύσης, τα θρανία του Παγκυπρίου Εμπορικού Λυκείου Λάρνακας που τα είχε χαράξει με το ονοματεπώνυμο του ινδάλματός του, τα μουντζουρωμένα χέρια, τις στιγμές που σημάδεψαν τη σταδιοδρομία του Γούναρη αλλά και, γενικώς, κάθε πτυχή της ζωής του, ο χώρος πλημμυρίζει με μελωδίες.

Ταξιδεύω, λοιπόν στη Λύση, στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη, στο Κάιρο, ταξιδιώτης του παντός, όπως θα έλεγε και η Μούσχουρη, στροβιλιζόμενος σε αγαπημένες μελωδίες.

Άντρος Χαραλάμπους, λοιπόν. Διαβάστε τον. Έτσι, για να δραπετεύσετε λιγάκι από τη μούχλα της πολιτικής και της πρόσκαιρης δημοσιότητας και, κυρίως από τη μούχλα των δισκογραφικών εταιρειών που έχουν καταφέρει, να κάνουν τραγούδι και το κρα!

Άντρος Χαραλάμπους:

Μετά από τον Γούναρη το χάος…

Τι είναι, για εσάς, η μουσική, κύριε Χαραλάμπους;

Η ζωή μου.

Δηλαδή, χωρίς τη μουσική θα ήσασταν νεκρός;

Όχι, θα ήμουν πλοίο ακυβέρνητο στον ωκεανό.

Από πότε αγαπάτε τη μουσική;

Από την ημέρα που γεννήθηκα. Δεν είναι έτσι που απαντάνε όλοι συνήθως (χαμόγελα…);

Χρωστάτε, όμως, σε κάποιον το γεγονός ότι ακολουθήσατε αυτό το δρόμο;

Στον εαυτό μου. Εάν δεν αγαπούσα εγώ τη μουσική, καμία δύναμη στον κόσμο δεν θα κατάφερνε να με σπρώξει προς το μέρος της.

Τραγουδάτε, λοιπόν, από μικρός;

Από τότε που ήμουνα μαθητής. Δεν θα ξεχάσω ότι στο Δημοτικό κιόλας έψελνα ύμνους ενώ τα βράδια του καλοκαιριού, στη Λύση, γύριζα με τα γειτονόπουλα και τους φίλους και τραγουδούσα Μες της Πεντέλης τα βουνά.

Πάντως λατρεύετε τον Νίκο Γούναρη, έτσι δεν είναι;

Είναι η μεγάλη αδυναμία μου. Για μένα, ο Νίκος Γούναρης είναι η μεγαλύτερη και η καθαρότερη φωνή που έβγαλε ποτέ η Ελλάδα.

Πώς γνωρίσατε τη φωνή του;

Μέσω ραδιοφώνου. Άκουσα, για πρώτη φορά, τη φωνή του Γούναρη το 1951, όντας μαθητής στο Παγκύπριο Εμπορικό Λύκειο Λάρνακας. Στη Λύση, τότε, δεν είχαμε ραδιόφωνα. Έτσι, μόλις ήρθα σε επαφή με το ραδιόφωνο και γνώρισα την υπέροχη αυτή φωνή, την ερωτεύτηκα.

Τι ξεχωριστό διαθέτει η φωνή το Γούναρη;

Κατ’ αρχάς, είναι βελούδινη. Ύστερα, μπορεί, να ερμηνεύσει τα πάντα.

Να επιστρέψουμε στο Παγκύπριο Εμπορικό Λύκειο Λάρνακας;

Να επιστρέψουμε. Πρέπει, λοιπόν, να αναφέρω ότι σε όλα τα θρανία και σε όλους τους τοίχους του σχολείου βρίσκεται χαραγμένο το όνομα του Νίκου Γούναρη.

Εσείς ήσασταν ο δράσης;

Εγώ, και το δηλώνω με καμάρι.

Και πότε ακριβώς τον είδατε από κοντά;

Το 1955 είχε έρθει στην Κύπρο, στο κινηματοθέατρο Παλάς, στη Λάρνακα. Δημιουργήθηκε το αδιαχώρητο. Έφερε και την ορχήστρα του η οποία, πιστέψτε με, έμοιαζε με ποδοσφαιρική ενδεκάδα.

Και μετά;

Μετά ξαναήρθε στην Κύπρο, και εμφανιζόταν κάθε βράδυ στο κινηματοθέατρο Ρόγιαλ, στη Λευκωσία. Έπαιρνα κι εγώ το αυτοκίνητο, το γέμιζα με συγχωριανούς μου, οι οποίοι είχαν ήδη αρχίσει να μαγεύονται με τη φωνή του και κρεμόμασταν όλοι από τα χείλη του.

Πού εμφανιζόταν συχνότερα ο Γούναρης;

Παντού, αν και όταν πήγαινε στην Αμερική δεν τον άφηναν οι ομογενείς να φύγει. Τον κρατούσαν εκεί με το ζόρι.

Πότε πέθανε;

Στις 15 Μαίου του 1965.

Πώς πληροφορηθήκατε την είδηση του θανάτου του;

Από τις ειδήσεις στο ραδιόφωνο.

Και;

Και έβαλα τα κλάματα.

Θα μπορούσε, αλήθεια, ο Γούναρης να καθιερωθεί σήμερα, μέσα σε αυτά τα στερεότυπα που έχουν επιβληθεί;

Τι θα πει στερεότυπα;

Στερεότυπα θα πει μέτριες φωνές και τραγούδια-τσιχλόφουσκες.

Μα γι’ αυτό θα καθιερωνόταν και σήμερα ο Γούναρης. Ποιος μπορεί, να ακούσει τη φωνή του και να μείνει ασυγκίνητος;

Και οι νέοι;

Φυσικά και οι νέοι. Οι νέοι ζητάνε παλιά τραγούδια. Διάβαζα προχθές ότι ένα τραγούδι που κάνει θραύσεις τελευταίως στη νεολαία είναι το «Σε τούτο το παλιόσπιτο». Ξέρεις πότε γράφτηκε; Άρα, δεν έχει σημασία ο χρόνος που εμφανίστηκε ένα τραγούδι. Σημασία έχει η αλήθεια που κρύβει μέσα του.

Απ’ όλα τα τραγούδια του Γούναρη, ποιο σας συγκινεί περισσότερο;

Θεωρώ ως ανώτερο τραγούδι του Γούναρη το «Ένα βράδυ που ‘βρεχε». Και αξίζει τον κόπο, στο σημείο αυτό, να κάνουμε μια παρένθεση. Το 1954, μετά από τους σεισμούς στο Ιόνιο, πραγματοποιήθηκε μία συναυλία στο Παναθηναϊκό Στάδιο, τα έσοδα της οποίας θα πήγαιναν για ενίσχυση των σεισμοπαθών. Στη συναυλία θα τραγουδούσε και ο Γούναρης. Άργησε, όμως, να πάει και όπως υποστηρίζει ο γιός του, όταν έφτασε εκεί αρκετός κόσμος είχε εγκαταλείψει ήδη το Στάδιο. Όταν, λοιπόν, μαθεύτηκε ότι πήγε ο Γούναρης και ήταν έτοιμος να τραγουδήσει, όλος ο κόσμος επέστρεψε και ζήτησε επιτακτικά το «Ένα βράδυ που ‘βρεχε».

Ωστόσο, δεν ήταν μόνο αυτή η μεγάλη του επιτυχία.

Όλα τα τραγούδια του Γούναρη ήταν επιτυχίες.

Κι αν σας ζητούσα το δεύτερο καλύτερο, σύμφωνα με τα δικά σας γούστα;

Σίγουρα, το «Στο παλιό το ταβερνάκι».

Δεν σας αρέσουν και άλλοι ερμηνευτές πλην του Γούναρη;

Μετά από τον Γούναρη το χάος (χαμόγελα…).

Αυτό είναι ειδωλολατρία.

Και που βλέπεις το κακό με την ειδωλολατρία; Κακό είναι να αγαπάς κάποιον που δεν αξίζει. Άμα αξίζει όμως…

Ασχέτως αυτού, μετά από τον Γούναρη και το χάος, ποιοι ακολουθούν;

Για να είμαι δίκαιος, μου αρέσουν πολύ ο Καζαντζίδης, ο Γαβαλάς, ο Στράτος Διονυσίου, ο Πάριος, ο Νταλάρας, η Χαρούλα Αλεξίου.

Και από τους σύγχρονους;

Ποιους σύγχρονους; Είναι σύγχρονοι οι σημερινοί; Σήμερα, τα πάντα κινούνται από τις δισκογραφικές εταιρείες. Έτσι βγαίνουν τα τραγούδια που διαρκούν μια βδομάδα, άντε το πολύ ένα μήνα και στο τέλος χάνονται. Εξαφανίζονται. Δεν είναι τραγουδιστές οι σημερινοί.

Αλλά τι;

Φωτομοντέλα και μαριονέτες (χαμόγελα…).

Εσείς γιατί τραγουδάτε;

Επειδή μου αρέσει το τραγούδι.

Κι εμένα μου αρέσει το τραγούδι, αλλά δεν τραγουδώ.

Προσωπικά, αισθάνομαι ότι μου χάρισε ο Θεός μια φωνή, που πρέπει, να αξιοποιήσω.

Ακούγεται ιεροσυλία, αλλά μοιάζει η φωνή σας με εκείνην του Γούναρη; Σας ρωτώ γιατί έχω ακούσει αυτόν τον ισχυρισμό από πολλούς.

Καθόλου. Εγώ είμαι βαρύτονος. Αντιθέτως, η φωνή του Γούναρη είναι αέρινη, διάφανη. Σαν ένας φλοίσβος που σβήνει στην ακτή.

Είστε και ψάλτης.

Ναι. Είμαι ψάλτης στην Εκκλησία Χρυσαλινιώτισσας στη Λευκωσία. Θυμάμαι, όταν πήγαινα παιδί στην εκκλησία, το ένα μου αυτό άκουγε τη Χορωδία του Σουρουλλά και το άλλο μου αυτί άκουγε τους παπάδες στο ιερό.

Κρατούσατε και εξαπτέρυγα;

Ασφαλώς. Και ένιωθα μεγάλη συγκίνηση.

Θα μπορούσε να είναι ψάλτης ο Γούναρης;

Ο Γούναρης θα μπορούσε να είναι τα πάντα. Πρόκειται για έναν ερμηνευτικό κολοσσό που δεν μπορεί κανένας, να βάλει σε καλούπια.

Τη θλίψη, τελικά, τραγούδησε ο Γούναρης;

Και τη θλίψη και τη χαρά και τον έρωτα και την απόρριψη και τον πόνο και την προδοσία και την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη και το Κάιρο.

Στο στίχο, στην ερμηνεία ή στη σύνθεση δίνετε τη μεγαλύτερη σημασία;

Η αλήθεια είναι πως το πρώτο που με ενδιαφέρει είναι η φωνή.

Κι όταν ο στίχος είναι κακός;

Δεν μου έρχεται στο μυαλό εκείνος που το είπε, αλλά, συμφωνώ απολύτως μαζί του: μια καλή φωνή μπορεί, να κάνει επιτυχία και τον τηλεφωνικό κατάλογο (χαμόγελα…). Δώσε στον Πάριο τον πιο απαίσιο στίχο. Δεν θα τον ανεβάσει στην κορυφή;

Γυρίζοντας πίσω, δεν υπήρχαν στη δεκαετία του ’50 άλλα αστέρια; Μόνο ο Γούναρης έλαμπε;

Έλαμπαν και ο Πολυμέρης και ο Παναγόπουλος ίσως και άλλοι. Ο Γούναρης όμως, δεν ήταν απλώς ένα αστέρι. Ήταν ένας γαλαξίας.

Πες μας ένα τραγούδι, πέραν του Γούναρη που σε αγγίζει έντονα.

Τα μουντζουρωμένα χέρια.

Ποια είναι τα μουντζουρωμένα χέρια;

Τα χέρια του εργάτη, του οικοδόμου, του βιοπαλαιστή, τα χέρια της εντιμότητας.

Γίνονται τραγούδια και τα αμουντζούρωτα χέρια;

Γιατί να γίνουν; Τι έχουν να πουν στον απλό κόσμο τα χέρια χωρίς μουντζούρες; Τίποτα απολύτως. Πώς να συγκινήσουν τον κόσμο τα χέρια του ξενοδόχου που μετατρέπει τα δωμάτια του ξενοδοχείου του σε διαμερίσματα, παραβιάζοντας το νόμο; Πώς να συγκινήσουν τον κόσμο τα χέρια του χρηματιστή που πατάει ένα κουμπί και γίνεται πλούσιος εν μια νυχτί; Και πώς να συγκινήσουν τον κόσμο τα χέρια του κυρίου με το κοστούμι και τη γραβάτα που αρμέγει αθώους ανθρώπους;

Ποιο είναι το εκφραστικότερο μουσικό όργανο;

Η κιθάρα. Είναι από μόνη της μία ορχήστρα;

Τι άλλο αγαπάτε στη ζωή σας κύριε Χαραλάμπους;

Την οικογένεια μου, τα παιδιά μου τα εγγόνια μου, τις μουσικές ραδιοφωνικές εκπομπές που όμως, υπηρετούν την ποιότητα, τα ντοκιμαντέρ, τις όμορφες κινηματογραφικές ταινίες.

Πότε είδατε τη Λύση για τελευταία φορά;

Μέσα στην εβδομάδα του πραξικοπήματος.

Και έκτοτε;

Έκτοτε δεν έχω πάει. Και κατά την άποψη μου όσοι πηγαίνουν στα κατεχόμενα διαπράττουν λάθος.

Αν, λοιπόν, μπορούσατε, να αφιερώσετε ένα τραγούδι στη Λύση, συμβολικά εννοώ, ποιο θα ήταν αυτό;

Όμορφη μου Αθήνα.