Στο δεύτερο βιβλίο της «Ρητορικής» ο Αριστοτέλης μάς δίνει τον ορισμό της φιλίας: «Ας δεχτούμε λοιπόν ότι αγαπώ κάποιον και θέλω να τον έχω φίλο μου θα πει θέλω γι' αυτόν καθετί που το θεωρώ καλό, όχι για να κερδίσω κάτι ο ίδιος, αλλά αποκλειστικά για χάρη εκείνου». Το γεγονός ότι φιλία θεωρείται εκ των ων ουκ άνευ συστατικό της Αριστοτελικής ευδαιμονίας πιστοποιείται και στα «Ηθικά Νικομάχεια» όπου ο συγγραφέας αφιερώνει δύο ολόκληρα βιβλία για να την αναλύσει. «Πραγματικά, κανένας δε θα επέλεγε να ζει δίχως φίλους κι ας είχε όλα υπόλοιπα τα αγαθά», γράφει. Η φιλία έχει ευρύτερη έννοια από τη σημερινή, μπορεί να υπάρξει σε άτομα που τους συνδέουν δεσμοί αίματος (όπως ο γονιός και το παιδί του) και ανάμεσα στα πουλιά και σχεδόν όλα τα ζώα. «Αν οι άνθρωποι είναι φίλοι μεταξύ τους δεν έχουν ανάγκη τη δικαιοσύνη», υποστηρίζει. Αλλά δεν είναι όλες οι φιλίες ίδιες.
Υπάρχουν τρεις μορφές φιλίας, συνεχίζει στο ίδιο έργο: Κατ’ αρχάς, αυτοί που αγαπούν ο ένας τον άλλον και γίνονται φίλοι για τη χρησιμότητα, γιατί ωφελούνται από τους φίλους τους (στην κατηγορία αυτή εντάσσει τους γεροντότερους, αλλά και όσους από τους νέους επιδιώκουν το συμφέρον τους). Η δεύτερη κατηγορία αφορά τους νέους που έχουν στόχο την ευχαρίστηση ή την απόλαυση. Η φιλία αυτή είναι παροδική καθώς αλλάζουν τα πράγματα που τους είναι ευχάριστα. Τέλος, το τρίτο είδος είναι αυτό της πραγματικής φιλίας: «οι άνθρωποι όμως που θέλουν το καλό των φίλων τους για χάρη των φίλων τους είναι οι γνησιότεροι φίλοι», τονίζει ο Αριστοτέλης. Αυτού του είδους η φιλία είναι η μονιμότερη και ταυτόχρονα η πιο σπάνια. Εξάλλου, το τρίτο είδος φιλίας «χρειάζεται χρόνο και κλίμα αμοιβαίας οικειότητας».
Σήμερα, λόγω έλλειψης χρόνου, αναζητούμε φίλους μέσω της τεχνολογίας. Ενόσω είμαστε απασχολημένοι με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (ΜΚΔ), οι αλγόριθμοι εργάζονται για/στον λογαριασμό μας, προτείνοντάς μας υποψήφιους φίλους και δημιουργώντας ομάδες φίλων. Τα πιο δημοφιλή ΜΚΔ οφείλουν τη δημοτικότητά τους στην παθητικότητα του νέου μη κοινωνικού ανθρώπου που απεγνωσμένα προσπαθεί να φανεί περισσότερο κοινωνικός, αποκτώντας συνεχώς φίλους. Τα ΜΚΔ μας φέρνουν πιο κοντά με άτομα από όλο τον κόσμο (με τα οποία μοιραζόμαστε κοινά ενδιαφέροντα και γούστα), καθώς έχουν επενδύσει τεράστια χρηματικά ποσά στη συνεχιζόμενη βελτίωση των αλγόριθμων της φιλίας.
Δεν έχουμε πλέον χρόνο να δημιουργήσουμε και να διατηρήσουμε φιλίες. Απουσιάζουμε από τη ζωή μας επειδή δουλεύουμε, έχουμε να φροντίσουμε τα παιδιά, να ψωνίσουμε, επιτρέποντας στους αλγόριθμους να επιλέξουν ποιους θα κάνουμε «φίλους». Τα κριτήρια των αλγόριθμων αναβαθμίζονται συνεχώς: Ανιχνεύουν τις επαφές και την τοποθεσία μας (με την άδειά μας), φιλτράρουν τις προτιμήσεις και τις ηλεκτρονικές μας αγορές, μας γνωρίζουν καλύτερα από τον εαυτό μας (γιατί όχι;) και ανακαλύπτουν με ποιους θα ταιριάζαμε. Αλλά, όσο εμείς επικοινωνούμε συνεχώς με τους «φίλους» μας, απομυζούμε χρόνο από τους πραγματικούς μας φίλους. Με μεγάλη ευκολία μιλάμε με κάποιον μίλια μακριά, αλλά δε δίνουμε σημασία στους ανθρώπους δίπλα μας.
Σε ποιο είδος φιλίας ανήκουν οι νέοι μας «φίλοι»; Σίγουρα όχι στο τρίτο. Ο αλγόριθμος της πραγματικής φιλίας δεν έχει ακόμη βρεθεί. Εξάλλου, για το τρίτο είδος χρειάζεται χρόνος, κατά τον Αριστοτέλη. Χρόνος και οικειότητα. Και εμείς είμαστε πολύ απασχολημένοι για να επενδύσουμε στη φιλία.Δρ Έλσα Νικολαΐδου
Φιλελεύθερος 21.1.2019
No comments:
Post a Comment