Ο μύθος των «φτωχών Τούρκων»

Του Μάριου Ευρυβιάδη

Η φράση “poor Turks” (φτωχοί ή καημένοι Τούρκοι) υπήρξε εφεύρεση των Εγγλέζων. Τους ταλαιπωρούσαν τους “poor Turks” οι Έλληνες της Κύπρου και έτσι έτρεξαν προς υπεράσπισή τους αυτοί οι παράγοντες της αρετής και της ηθικής που ανέλαβαν να “εκπολιτίσουν” όλους εμάς τους ιθαγενείς. Όμως μέχρι να επιτευχθεί το αποτέλεσμα και ως προϋπόθεση για την επιτυχία του “εκπολιτισμού”, οι Εγγλέζοι “εφεύραν” τα στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Αφρική (δεν τα εφεύραν οι Ναζί), εφεύραν τους μαζικούς βομβαρδισμούς με χημικά αέρια κατά των Αράβων (δεν τους εφεύραν οι Ναζί) και κατασκεύασαν προπαγανδιστικά φανταστικούς εχθρούς του παγκόσμιου πολιτισμού, όπως τους Μάου-Μάου στην Κένυα και τους λοιπούς “τρομοκράτες” που πολέμησαν τον βρετανικό ιμπεριαλισμό για την ελευθερία τους. 

“Αποχωρώντας” από τις αποικίες τους οι Εγγλέζοι άφησαν πολλαπλές κληρονομιές (δείτε για παράδειγμα, Calder Walton, Empire of Secrets, 2013) αλλά άφησαν κυρίως πίσω τους “αποικιακούς ευνούχους” -εκείνους και τα παιδιά τους- που μέχρι τις μέρες μας επωφελούνται από διαφόρων μορφών οφίκια και, οι οποίοι, συνειδητά προπαγανδίζουν τους “παλιούς καλούς” καιρούς της βρετανικής αποικιοκρατίας.

Η χειρότερη και πιο επικίνδυνη μορφή αποικιακού ευνουχισμού υπήρξε και παραμένει η υποσυνείδητη οικειοποίηση της εγγλέζικης προπαγάνδας. Έχουμε δηλαδή δυο ειδών αποικιακούς ευνούχους στις πάλαι ποτέ εγγλέζικες αποικίες. Η πρώτη κατηγορία περιορίζεται σε μια αριθμητικά μικρή ελίτ που συνειδητά πρακτορεύει τα βρετανικά συμφέροντα στις πρώην αποικίες και επωφελείται υλικά και κοινωνικά. Η δεύτερη, που αποτελεί και την πλειοψηφία του πληθυσμού, λειτουργεί υποσυνείδητα και πληροί τον κλασικό ορισμό της σύγχρονης προπαγάνδας, όπως περιγράφεται σε επίσημα κείμενα του αμερικανικού Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας, που είναι πως “το υποκείμενο κινείται προς την κατεύθυνση που εσύ επιθυμείς πιστεύοντας πως το κάνει με δική του βούληση”. 

Στην Κύπρο είχαμε, αρχικά, την οικειοποίηση και ελληνοποίηση της εγγλέζικης προπαγάνδας, αργότερα της αγγλοαμερικανικής και τα τελευταία χρόνια και της τουρκικής.
Με αφορμή πρόσφατες δηλώσεις του Τούρκου υπουργού Οικονομίας πως η Τουρκία για δεκαπέντε χρόνια και μέχρι την τουρκική εισβολή, δηλαδή από το 1959 μέχρι το 1974, εξόπλιζε τους Τούρκους “μουτζαχεντίν” στην Κύπρο -η φράση “μουζταχεντίν” είναι δική του- επαναφέρει στο προσκήνιο τον ελληνοποιημένο, πλέον, προπαγανδιστικό μύθο των “poor Turks” και τα δεινά που υπέστησαν, τάχατες, στα χέρια των Ελλήνων. Και βέβαια η πολιτική προέκταση του μύθου αυτού είναι πως οι “poor Turks” πρέπει να “προστατευθούν” κατά μιας μελλοντικής παρόμοιας συμπεριφοράς και πως η προστασία αυτή θα πρέπει να εκφραστεί με πολιτικές κατασκευές όπως είναι η ρατσιστική (racialist) Δικοινοτική Διζωνική Ομοσπονδία που θα συνοδεύεται και με τις εσαεί εγγυήσεις της Τουρκίας. 

Το κεφάλαιο του προπαγανδιστικού μύθου των “poor Turks” είναι μεγάλο και εδώ θα επικεντρωθώ, κυρίως, στην πιο σημαντική του πτυχή που είναι ο εξοπλισμός των “poor Turks”. Η παραδοχή του Τούρκου ΥΠΟΙΚ δεν είναι κάτι το καινούργιο. Θέλω όμως να υπογραμμίσω τον χρόνο στον οποίο αναφέρεται, στη σημειολογία της και τη συνάρτηση που κάνει με τον πόλεμο στη Συρία.

Αν αφαιρέσουμε δεκαπέντε έτη από το 1974, μιλάμε για το 1959, το έτος δηλ. που συνομολογήθηκαν οι συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου. Το κρατάμε αυτό. Ο Τούρκος αξιωματούχος, μιλά και όχι τυχαία, για “μουτζαχεντίν”, δηλ. “ιεροπολεμιστές”. Και διασυνδέει το θέμα του εξοπλισμού των “μουτζαχεντίν” στην Κύπρο, με τον εξοπλισμό των αποκεφαλιστών του ισλαμικού κράτους στη Συρία. Τα σχόλια του Τούρκου ΥΠΟΙΚ για τους “μουτζαχεντίν” της Κύπρου έγιναν με αφορμή τις κατηγορίες πως η ισλαμιστική Τουρκία του Ερντογάν εξόπλιζε τους τρομοκράτες στη Συρία. Το έπραττε, παραδέχθηκε, αλλά αυτοί -οι αποκεφαλιστές- δεν ήταν τρομοκράτες. Ήταν “ιεροπολεμιστές” ακριβώς όπως και οι αντίστοιχοί τους στην Κύπρο που η Τουρκία εξόπλιζε από το 1959 μέχρι το 1974. Όπως δηλ. υπάρχει Ιερός Πόλεμος (Jihad) στη Συρία και Ιράκ σήμερα υπήρξε (και υπάρχει) Ιερός Πόλεμος και στην Κύπρο.

Στην περίπτωση της Κύπρου το γεγονός αυτό τεκμηριώνεται από μια απλή ανάγνωση των τουρκικών συνθημάτων και προπαγάνδας στη διάρκεια της εισβολής. (Δείτε την τηλεοπτική συνέντευξη του Τούρκου καθηγητή Yalcin Kucuk, που υπηρέτησε ως Λοχαγός στη διάρκεια της εισβολής, όπως παραφράζεται στην αγγλόφωνη Cyprus Weekly, February, 20-26, 1998, “Turkish captain’s harrowing atrocities revelations”. Στο βιβλίο της Σοφίας Ιορδανίδου “νταλκά, νταλκά” (κύματα, κύματα), όπου καταγράφεται με λεπτομέρειες η μαρτυρία του Κucuk, αποκαλύπτεται πως οι νεαροί Τούρκοι στρατιώτες σκότωναν στο όνομα του Ισλάμ, όπως κάνει κάθε “ιεροπολεμιστής”).

Ως προς τους “poor Turks”, κατά την ελληνοποιημένη πλέον τουρκική προπαγάνδα, οι Έλληνες της Κύπρου όταν δεν τους βασάνιζαν ή δεν τους δολοφονούσαν τους είχαν, τάχατες, “μισταρκούς” (υπηρέτες-δούλους ή στην καλύτερη περίπτωση μισθωτούς κολίγους). 

Αρχίζω με το ζήτημα του εξοπλισμού των “poor Turks” μετά την υπογραφή των Συμφωνιών Ζυρίχης- Λονδίνου. 

Υπήρξε, βέβαια, το πασίγνωστο γεγονός με το πλοιάριο “Ντενίζ” που εντοπίστηκε να μεταφέρει όπλα στους “ιεροπολεμιστές”, μετά την υπογραφή των Συμφωνίων. Θεωρήθηκε τότε το γεγονός αυτό ως “μεμονωμένο” και έτσι έτρεξαν να το χαρακτηρίσουν όλοι, συμπεριλαμβανομένης και της κυβέρνησης Καραμανλή. Το “Ντενίζ” όμως υπήρξε η κορυφή του παγόβουνου. Από το 1959 μέχρι και σχεδόν το τέλος του 1961, οι Τούρκοι έφεραν στην Κύπρο εξοπλισμό για δέκα χιλιάδες “άνδρες- ιεροπολεμιστές”.

Το γεγονός αυτό είναι αδιαμφισβήτητο και το έχουμε από δυο επίσημες πηγές. Το έχουμε από την ελληνική Κυβερνητική Υπηρεσία Πληροφοριών (Κ.Υ.Π.) που δρούσε τότε στην Κύπρο. Και το έχουμε και από Τούρκους αξιωματούχους που οργάνωσαν την αποστολή ως μέρος της στρατηγικής της τουρκικής κυβέρνησης και που το παραδέχθηκαν μετά την εισβολή, σε δηλώσεις και σε απομνημονεύματά τους. 

Το εκπληκτικό είναι πως και οι δυο πηγές συμφωνούν στον αριθμό 10 χιλ., για την περίοδο 1959-1961. Όσο για την παραδοχή του Τούρκου ΥΠΟΙΚ, αυτή μας αποκαλύπτει το επιπλέον σημαντικό στοιχείο της διεξαγωγής Ιερού Πολέμου στην Κύπρο υπέρ, από, και για τους “poor Turks”. (Για εκπληκτικά λεπτομερή στοιχεία -ως προς το πού, πότε, πώς από ποιους και σε ποιους κατέληγαν τα όπλα, δείτε Μάνος Ηλιάδης, “Το Απόρρητο Ημερολόγιο της ΚΥΠ στην Κύπρο”, Εκδόσεις Λιβάνης 2007. Για επιβεβαίωση του αριθμού από τουρκικές πηγές δείτε, μεταξύ άλλων, και τις αποκαλύψεις των τότε πρωταγωνιστών, στην εφημερίδα, Μιλλιέτ στις 11/6/95).

Ο μύθος των “poor Turks” στην Κύπρο εκφράζεται με δυο κλισέ που ταυτίζονται μεν με διαδοχικές ηγεσίες του ΑΚΕΛ, αλλά δεν είναι αποκλειστικότητά τους. Σχεδόν όλο το Ανανικό συνονθύλευμα ταυτίζεται με αυτά. Αναφέρομαι στο περιβόητο κλισέ “εκάμαμεν τζιαι εμείς πολλά”, που χρησημοποιείται όποτε χρειάζεται να εκλογικευθεί μια απόφαση/θέση καθώς και το συμπλήρωμά του πως είχαν, οι Έλληνες τους Τούρκους “μισταρκούς”. Και τα δυο είναι ανιστόρητα επιχειρήματα και λειτουργούν, ιδεοληπτικά, ως υποκατάστατα της κριτικής σκέψης. 

Θα αρχίσω από το δεύτερο. Όχι μόνο δεν ευσταθεί, αλλά ιστορικά συνέβαινε το αντίθετο. Ήταν οι Έλληνες “άρκοντες” που είχαν “μισταρκούς” και αυτοί ήταν φτωχοί και καταχρεωμένοι αγρότες που κατέληγε να γίνονται μισταρκοί για να επιβιώσουν ή για να εξυπηρετήσουν τους Έλληνες τοκογλύφους την περίοδο της αγγλοκρατίας. (Επί τουρκοκρατίας, βέβαια, οι χριστιανοί ήταν στο σύνολό τους μισταρκοί-ραγιάδες των μουσουλμάνων). 

Κατέληγαν οι άμοιροι αυτοί άνθρωποι να μετατρέπονται σε σκλάβους ή να στέλνουν τις γυναίκες και τις κόρες τους στα σπίτια των “αρκόντων”, που βέβαια τις περιποιούνταν ανάλογα και “μεγαλόψυχα”. Και όποιος γνωρίζει στοιχειωδώς περί Ισλάμ, ξέρει πως κανένας μουσουλμάνος δεν επιτρέπεται να είναι μισταρκός σε άπιστο. Τώρα αν υπήρχαν μερικοί Τούρκοι που εργάζονταν ως “τσιράκια” σε Έλληνες “μάστρους” στις πόλεις στην περίοδο της αποικιοκρατίας (και όχι βέβαια στην περίοδο της τουρκοκρατίας), που υπήρχαν, αυτό δεν επιτρέπει γενικεύσεις και πολιτικές κατασκευές, για να εξυπηρετούνται, όποτε βολεύει έωλες ιδεολογίες, ή για να εκλογικεύονται παραχωρήσεις στους “poor Turks”. Αλλά και πάλι υπήρχαν στους “μάστορες” πολύ περισσότεροι Έλληνες μισταρκοί από όσο υπήρχαν Τούρκοι. 

Όσο δε για το κλισέ “εκάμαμεν τζιέ εμείς πολλά”, ας διαβάσουν οι ηγέτες ΑΚΕΛ και οι Ανανικοί παρατρεχάμενοί τους -αν βεβαίως γνωρίζουν την υπάρξή του- το έργο του Richard A. Patrick, “Political Geography and the Cyprus Conflict 1963-1971” (University of Waterloo, 1976, 486, σελ.) Το έργο αυτό δεν είναι καθόλου τυχαίο. Ο συγγραφέας του υπηρέτησε με το καναδικό ειρηνευτικό απόσπασμα από την αρχή της κρίσης, πήγε πίσω στον Καναδά και εκπόνησε διδακτορική διατριβή βασισμένη σε πρωτογενή έρευνα πεδίου από την Κύπρο. Η μελέτη του είναι από μη φιλική ώς εχθρική για τους Έλληνες και εκδόθηκε από το πανεπιστήμιο μετά που έφυγε από τη ζωή λόγω ασθένειας. 

Ας μελετήσουν το έργο του Patrick όλοι αυτοί που με κάθε ευκαιρία βγάζουν τη γλώσσα τους περίπατο και φορτώνουν “όλες” τις αμαρτίες, αλλά και τις “εικαζόμενες”, στις πλάτες των Ελλήνων διότι αλλιώς θα καταρρεύσουν οι πολιτικοί τους μύθοι και τα ιδεοληπτικά τους κατασκευάσματα. Θα μάθουν και θα εκπλαγούν, π.χ., πόσοι αθώοι Τούρκοι εκτελέσθηκαν μεταξύ 1963-67. 

Η καταπληκτική πλειοψηφία αυτού του τόπου δεν μπορεί να είναι και “δαρμένοι και κερατωμένοι” επειδή κάποιοι ιδεοληψίες, μαζί με τους αποικιακούς ευνούχους έχουν ελληνοποιήσει την τουρκική προπαγάνδα και έχουν υιοθετήσει και την εγγλέζικη, για τους “poor Turks”. 

Η αδυναμία της ιδεοληπτικής σκέψης είναι η “λογική” των κλισέ. Οι ιδεοληπτικοί υπεραπλουστεύουν τα πράγματα, τα εκλογικεύουν, και έτσι αποφεύγουν να συγκρουστούν με την πραγματικότητα (αυτό ισχύει και στις διαπροσωπικές σχέσεις). Και συνεπώς ο αναστοχασμός, μια εκ των ων ουκ άνευ συνθήκη για να κατανοούμε τον κόσμο γύρω μας, δεν έχει θέση μέσα στην ιδεοληπτική τους γυάλλα.

Τέλος και πέραν των γνωστών δεινών, η Κύπρος απειλείται σήμερα και από το εξτρεμιστικό (Σουνιτικό) Ισλάμ με εργαλείο τους “poor Turks” της Κύπρου. Σε αυτό αναφέρεται ο Τούρκος ΥΠΟΙΚ, χαρακτηρίζοντας τους Τούρκους της Κύπρου ως “τζιχαντιστές”. Ποιος όμως αποτολμά να θέσει το ζήτημα αυτό στην ατζέντα; 

Ποιος αποτολμά να θέσει ως θέμα το θεμελιακό γεγονός πως το Ισλάμ είναι, εξ ορισμού, ασυμβίβαστο με το κοσμικό σύστημα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας; Ποιο σύστημα διακυβέρνησης έχουν κατά νου οι θιασώτες της ΔΔΟ όταν την υπερασπίζονται; Αυτό που είναι αντιληπτό και κοινός τόπος στη Δύση, ή αυτό που επιβάλλεται από το θεόπνευστο Κοράνι;

Μάριος Ευρυβιάδης

Εφημερίδα "Ο Φιλελεύθερος" 22.1.2018