Του Νίκου Χρ. Χαραλάμπους
Η τουρκική πλευρά επανειλημμένα προβάλλει τον ισχυρισμό ότι, με βάση το Σύνταγμα του 1960, η Κυπριακή Δημοκρατία λειτουργούσε συνεταιρικά μεταξύ της Ελληνικής και Τουρκικής κοινότητας της Κύπρου και ότι αυτό το «συνεταιρικό» κράτος της Κυπριακής Δημοκρατίας έπαυσε να υφίσταται από το 1963. Είναι αρκετά αποκαλυπτική η επιστολή που έστειλε στις 26 Ιανουαρίου 2015 ο τέως υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Βολκάν Μποζκίρ, στην εισηγήτρια της Ευρωβουλής Κάτι Πίρι, που δημοσίευσε πρόσφατα ο «Φιλελεύθερος». Σύμφωνα με την επιστολή, η Κυπριακή Δημοκρατία «έχει πάψει να υφίσταται από το 1963» (has ceased to exist) και τα ζητήματα της εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων αλλά και του «διαμοιρασμού των εσόδων» πρέπει να αποφασιστούν από τους «δύο λαούς», οι οποίοι καλούνται να εγκαθιδρύσουν έναν «νέο συνεταιρισμό» στο νησί, στη βάση της δήλωσης της 11ης Φεβρουαρίου 2014.
Όπως επεσήμανα σε αριθμό άρθρων μου, οι συνομιλίες που διεξάγονται για λύση με βάση την «κοινή διακήρυξη» της 11ης Φεβρουαρίου 2014 μεταξύ Αναστασιάδη και Έρογλου, οδηγούν στην κατάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας και στην αποδοχή, άνευ όρων, των τουρκικών επεκτατικών σχεδιασμών. Η τουρκική πλευρά δεν έκρυψε τον ενθουσιασμό της για την πιο πάνω συμφωνία Αναστασιάδη-Έρογλου, και είναι χαρακτηριστικές οι δηλώσεις Τούρκων και Τουρκοκυπρίων ηγετών. Μετά τον Αχμέτ Νταβούτογλου, ο οποίος δήλωσε ότι «το κείμενο λαμβάνει υπόψη τις βασικές αρχές που υιοθετεί η τουρκική πλευρά για λύση βασισμένη στα δύο ιδρυτικά κράτη», ακολούθησε το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών το οποίο σε ανακοίνωσή του ανάφερε: «Η Τουρκία, στο πλαίσιο του κοινού ανακοινωθέντος και της προσέγγισης που διασφαλίστηκε στη διαδικασία, επιθυμεί την εξεύρεση μίας δίκαιης, μόνιμης και βιώσιμης λύσης στη βάση ενός νέου συνεταιρισμού, με πολιτική ισότητα των δύο πλευρών, που θα αποτελείται από τα δύο ισότιμα συνιστώντα κρατίδια».
Επίσης, ο Έρογλου τόνιζε ότι «στο νέο συνεταιρισμό θα υπάρχουν δυο ιδρυτικά κράτη. Αυτά θα είναι ίσα. Το Κοινό Ανακοινωθέν περιλαμβάνει αυτή την αρχή. Το ομόσπονδο κράτος δεν θα έχει το δικαίωμα να επεμβαίνει σε θέματα, για τα οποία τα ιδρυτικά κράτη θα έχουν εξουσία». Δήλωνε, επίσης, ότι επί 50 χρόνια η συνεταιρική Κυπριακή Δημοκρατία βρίσκεται υπό την «κατοχή» των Ελληνοκυπρίων και προσθέτει: «Δεν θέλουμε να ζήσουμε κάτι τέτοιο στο μέλλον». Τέλος, τόνισε εμφαντικά ότι η τ/κ πλευρά δεν πρόκειται να αποδεχθεί την μετεξέλιξη της Κυπριακής Δημοκρατίας σε μια ομοσπονδία.
Η άποψη ότι το 1960 καθιδρύθηκε «συνεταιρικό» κράτος – που γίνεται τελευταία αποδεκτή και από μερικούς της ελληνοκυπριακής πλευράς – δεν ευσταθεί. Το Σύνταγμα δεν προβλέπει οποιαδήποτε έννοια συνεταιρισμού και ούτε νομικά είναι νοητός συνεταιρισμός μεταξύ των δυο κοινοτήτων οι οποίες αποτελούν τον λαό της Κύπρου, ένα από τα συστατικά στοιχεία ενός κράτους. Η έννοια «συνεταιρικό κράτος» είναι άγνωστη στο δημόσιο δίκαιο. Οπωσδήποτε, δεν είναι νοητή στην περίπτωση ενιαίου κράτος ή ομοσπονδιακού κράτους. Μπορεί να υπάρξει ένα είδος «συνεταιρισμού» σε συνομοσπονδίες κρατών ή συνεργασίας μεταξύ κρατών σε θέματα που αφορούν την άσκηση εξωτερικής κυριαρχίας, καλούμενη condominium ή coimperium, αλλά σε καμιά περίπτωση συνεταιρισμός μεταξύ κοινοτικών ομάδων υπήρξε ή είναι δυνατό να υπάρξει, σύμφωνα με τις αρχές του δημοσίου δικαίου. (Κρίτων Γ. Τορναρίτης, Το Πολιτειακόν Δίκαιον της Κυπριακής Δημοκρατίας, (1982), σελ. 30). Ακόμα και το εκτρωματικό «Σχέδιο Μακμίλλαν» δεν πρόβλεπε συνεταιρισμό μεταξύ των δυο κοινοτήτων αλλά συνεταιρισμό μεταξύ Μεγάλης Βρετανίας, Ελλάδας και Τουρκίας στην άσκηση κυριαρχίας στην Κύπρο.
Με βάση το Σύνταγμα, το πολίτευμα της Κύπρου είναι προεδρικό και το κράτος είναι ενιαίο, παρά το ότι οι διάφορες διατάξεις του, που σκόπευαν να ρυθμίσουν τις σχέσεις των «δύο κοινοτήτων», Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, είχαν ως συνέπεια, το πολίτευμα να παρουσιάζει μια ιδιομορφία που δεν συναντάται σε άλλα ενιαία κράτη. Ειδικά, αναφέρομαι στις διατάξεις οι οποίες συνιστούσαν περιορισμό των εξουσιών του Προέδρου από τον Τούρκο Αντιπρόεδρο και υποχρεωτική συμμετοχή και των δύο κοινοτήτων στα όργανα της νομοθετικής και της δικαστικής εξουσίας.
Όμως, τα πιο πάνω, δεν αναιρούν, από άποψη συνταγματικού δικαίου, τον χαρακτηρισμό του κράτος ως ενιαίου. Προβλέπεται ενότητα της κρατικής διάρθρωση υπό την έννοια ότι τα κρατικά όργανα ασκούν το σύνολο της κρατικής εξουσίας, ενότητα λαού υπό την έννοια ότι όλες οι κρατικές λειτουργίες δεσμεύουν ολόκληρο τον λαό και εδαφική ενότητα υπό την έννοια ότι δεν υπάρχουν αυτόνομες και αυτοδιοικούμενες περιοχές, αλλά τουναντίον το έδαφος της Δημοκρατίας είναι ενιαίο και αδιαίρετο. Τα πιο πάνω δεν αναιρούνται από την ύπαρξη των «Κοινοτικών Συνελεύσεων» οι οποίες δεν ασκούσαν κρατική εξουσία, αλλά περιορισμένη αρμοδιότητα επί θεμάτων καθαρά κοινοτικής φύσης, όπως θρησκευτικών, εκπαιδευτικών, μορφωτικών και προσωπικού θεσμού.
Η άποψη ότι το 1960 καθιδρύθηκε «συνεταιρικό» κράτος – που γίνεται τελευταία αποδεκτή και από μερικούς της ελληνοκυπριακής πλευράς – δεν ευσταθεί. Το Σύνταγμα δεν προβλέπει οποιαδήποτε έννοια συνεταιρισμού και ούτε νομικά είναι νοητός συνεταιρισμός μεταξύ των δυο κοινοτήτων οι οποίες αποτελούν τον λαό της Κύπρου, ένα από τα συστατικά στοιχεία ενός κράτους. Η έννοια «συνεταιρικό κράτος» είναι άγνωστη στο δημόσιο δίκαιο. Οπωσδήποτε, δεν είναι νοητή στην περίπτωση ενιαίου κράτος ή ομοσπονδιακού κράτους. Μπορεί να υπάρξει ένα είδος «συνεταιρισμού» σε συνομοσπονδίες κρατών ή συνεργασίας μεταξύ κρατών σε θέματα που αφορούν την άσκηση εξωτερικής κυριαρχίας, καλούμενη condominium ή coimperium, αλλά σε καμιά περίπτωση συνεταιρισμός μεταξύ κοινοτικών ομάδων υπήρξε ή είναι δυνατό να υπάρξει, σύμφωνα με τις αρχές του δημοσίου δικαίου. (Κρίτων Γ. Τορναρίτης, Το Πολιτειακόν Δίκαιον της Κυπριακής Δημοκρατίας, (1982), σελ. 30). Ακόμα και το εκτρωματικό «Σχέδιο Μακμίλλαν» δεν πρόβλεπε συνεταιρισμό μεταξύ των δυο κοινοτήτων αλλά συνεταιρισμό μεταξύ Μεγάλης Βρετανίας, Ελλάδας και Τουρκίας στην άσκηση κυριαρχίας στην Κύπρο.
Με βάση το Σύνταγμα, το πολίτευμα της Κύπρου είναι προεδρικό και το κράτος είναι ενιαίο, παρά το ότι οι διάφορες διατάξεις του, που σκόπευαν να ρυθμίσουν τις σχέσεις των «δύο κοινοτήτων», Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, είχαν ως συνέπεια, το πολίτευμα να παρουσιάζει μια ιδιομορφία που δεν συναντάται σε άλλα ενιαία κράτη. Ειδικά, αναφέρομαι στις διατάξεις οι οποίες συνιστούσαν περιορισμό των εξουσιών του Προέδρου από τον Τούρκο Αντιπρόεδρο και υποχρεωτική συμμετοχή και των δύο κοινοτήτων στα όργανα της νομοθετικής και της δικαστικής εξουσίας.
Όμως, τα πιο πάνω, δεν αναιρούν, από άποψη συνταγματικού δικαίου, τον χαρακτηρισμό του κράτος ως ενιαίου. Προβλέπεται ενότητα της κρατικής διάρθρωση υπό την έννοια ότι τα κρατικά όργανα ασκούν το σύνολο της κρατικής εξουσίας, ενότητα λαού υπό την έννοια ότι όλες οι κρατικές λειτουργίες δεσμεύουν ολόκληρο τον λαό και εδαφική ενότητα υπό την έννοια ότι δεν υπάρχουν αυτόνομες και αυτοδιοικούμενες περιοχές, αλλά τουναντίον το έδαφος της Δημοκρατίας είναι ενιαίο και αδιαίρετο. Τα πιο πάνω δεν αναιρούνται από την ύπαρξη των «Κοινοτικών Συνελεύσεων» οι οποίες δεν ασκούσαν κρατική εξουσία, αλλά περιορισμένη αρμοδιότητα επί θεμάτων καθαρά κοινοτικής φύσης, όπως θρησκευτικών, εκπαιδευτικών, μορφωτικών και προσωπικού θεσμού.
Με βάση τα όσα εκτίθενται πιο πάνω, προκύπτει ότι η Κυπριακή Δημοκρατία δεν υπήρξε ποτέ «συνεταιρικό» κράτος. Ένα τέτοιο «κράτος» θα προκύψει μόνο σε περίπτωση κατάλυσής της Κυπριακής Δημοκρατία και διαδοχής της από μια συνομοσπονδία, που θα έχει το ψευδεπίγραφο της «Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας», μεταξύ των δυο συνιστώντων (ιδρυτικών) κρατών που προβλέπονται στην «κοινή διακήρυξη» της 11ης Φεβρουαρίου 2014.Νίκος Χρ. Χαραλάμπους(Φιλελεύθερος, 5.6.2016)
No comments:
Post a Comment