Ο Νοάμ Τσόμσκι και οι δέκα στρατηγικές χειραγώγησης από τα ΜΜΕ

Του Πάμπου Κρασιά

Ο Νόαμ Τσόμσκι (Avraam Noam  Chomsky) είναι Αμερικανός καθηγητής στο Τμήμα Γλωσσολογίας  και Φιλοσοφίας του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ).

Γεννήθηκε στις 7 Δεκεμβρίου 1928. Έχει συγγράψει πλήθος βιβλίων και άρθρων, ενώ έχει δώσει και εκτενείς διαλέξεις πάνω  σε ένα ευρύτατο φάσμα θεμάτων τα οποία περιλαμβάνουν την γλωσσολογία, τη φιλοσοφία και την ιστορία της διανόησης. Επίσης ο Τσόμσκι έχει πλούσιο ιστορικό πολιτικού ακτιβισμού από τη δεκαετία του ’60 κι έπειτα, με πληθώρα βιβλίων τα οποία επικρίνουν την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, ενώ με δήλωση του τοποθέτησε ιδεολογικά των εαυτό του στον αναρχικό χώρο, αν και κατά καιρούς έχουν σχολιαστεί οι φιλελεύθερες καταβολές της πολιτικής του σκέψης. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια, απ’  όπου αποφοίτησε με πτυχίο φιλοσοφίας το 1949 και με μεταπτυχιακό στη γλωσσολογία το 1951. Η συνεργασία του εκεί με τον διάσημο γλωσσολόγο Zellig Harris έθεσε τις βάσεις για τις μετέπειτα θεωρίες του στη γλωσσολογία και την πολιτική του σκέψη.

Σύμφωνα με τον Τσόμσκι, όπως διαβάζουμε στο βιβλίο του Κώστα Χαραλαμπίδη «Ανθρώπου Λόγος», ο λόγος δεν είναι πολιτισμική εφεύρεση αλλά μέρος της γενετικής κληρονομιάς ή της εξελιγμένης βιολογίας του εγκεφάλου του HomoSapiens. Κάθε άνθρωπος κατέχει στον εγκέφαλό του ένα νοητικό λεξικό από σύμβολα (λέξεις) και μια νοητική γραμματική. Κι όλα αυτά χάρη στο εγκεφαλικό κέντρο που συλλαμβάνει την κάθε προφερόμενη λέξη με την ακοή. Η γλώσσα που χρησιμοποιούμε είναι το αποτέλεσμα της εκδίπλωσης ενός γενετικά καθορισμένου προγράμματος. Η δομή της αποκτούμενης δεξιότητας είναι έμφυτη στον άνθρωπο.

Ο Τσόμσκι είναι ο εισηγητής της λεγόμενης «γενετικής-μετασχηματιστικής γραμματικής». Η θεωρία για τη γενετική της γλώσσας, παρά τις διαρκείς εξελίξεις και αναθεωρήσεις της, εξακολουθεί σταθερά να χαρακτηρίζεται από κάποιες παραδοχές όπως η ακόλουθη. Η ικανότητα του ανθρώπου να παράγει και να κατανοεί μεγάλο αριθμό προτάσεων, είναι έμφυτη. Αυτή η θεωρία μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η γλώσσα βασίζεται σε συγκεκριμένες δομές και περιορισμούς που υπακούουν στη φύση του ανθρώπου, ανάλογα με το χρόνο, τη μόρφωση και αντίληψη. Η ύπαρξη μιας «Καθολικής Γραμματικής» καθιστά το παιδί ικανό να μαθαίνει τη μητρική του γλώσσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, παρά την επέμβαση ορισμένων δεδομένων τα οποία προσλαμβάνει ο άνθρωπος κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής του.

Το  κείμενο που γράφει ο Jean  Bricmont, με τίτλο «Οι 10 στρατηγικές χειραγώγησης των Μαζών», (μεταφρασμένο στα ισπανικά, γαλλικά, αγγλικά κλπ), αποδίδεται στο Νόαμ Τσόμσκι. Το κείμενο αυτό κριτικάρεται από τα «επίσημα» μήντια, τον Τσόμσκι ως «οπαδό των θεωριών της παγκόσμιας συνωμοσίας» ή της «παγκόσμιας κυριαρχίας των  illuminati. ….

Ειδικά η 10^η στρατηγική, λέει πώς το «σύστημα» γνωρίζει πολύ καλύτερα τα άτομα απ’ όσο τα ίδια άτομα γνωρίζουν τον  εαυτό τους με αποτέλεσμα το «σύστημα» να είναι σε θέση να ελέγχει τα άτομα περισσότερο απ όσο τα ίδια μπορούν να ελέγχουν τον εαυτό τους…

Το κείμενο μου φάνηκε (λέει ο Bricmont) ότι υπεραπλουστεύει και διαστρεβλώνει τη σκέψη του Τσόμσκι, και μια που δεν έβρισκα το αγγλικό πρωτότυπο και για να έχω ήσυχη την συνείδηση μου, αποφάσισα να ρωτήσω τον ίδιο. Ιδού η απάντηση του. «Δεν έχω την παραμικρή ιδέα από πού προέρχονται όλα αυτά. Προσωπικά δεν έχω κάνει τέτοια λίστα, δεν έγραψα κάτι τέτοιο κι ούτε το δημοσίευσα στο Ιντερνέτ. Υποθέτω ότι όποιος το έκανε θα μπορούσε να ισχυριστεί  ότι πρόκειται για ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ των όσων έχω γράψει εδώ κι εκεί, αλλά σε καμία περίπτωση, ούτε υπό  αυτή την διατύπωση, ούτε υπό τη μορφή λίστας»

Όποια και νάναι η αλήθεια αυτές οι περιβόητες «δέκα στρατηγικές χειραγώγησης», έχουν τη σημασία τους και είναι αξιόλογες, έστω και αν ο μεγάλος αυτός στοχαστής και φιλόσοφος δηλώνει ότι μπορεί να πρόκειται για ερμηνείες των όσων έχει ο ίδιος γράψει.

Παραθέτω, λοιπόν μίαν έκαστη, τις δέκα στρατηγικές και μαζί εκ προοιμίου και ερώτημα σε σας, συμφωνείτε ή διαφωνείτε και αν διαφωνείτε ποια είναι η δική σας γνώμη.

1.Η Στρατηγική της απόσπασης της προσοχής

Το θεμελιώδες στοιχείο του κοινωνικού ελέγχου είναι η στρατηγική της απόσπασης της προσοχής που έγκειται στην εκτροπή της προσοχής του κοινού από τα σημαντικά προβλήματα και τις αποφασισμένες από τις οικονομικές και πολιτικές ελίτ αλλαγές μέσω της τεχνικής του κατακλυσμού συνεχόμενων αντιπερισπασμών και ασήμαντων πληροφοριών. Η στρατηγική της απόσπασης της προσοχής είναι επίσης απαραίτητη για να μην επιτρέψει στο κοινό να ενδιαφερθεί για απαραίτητες γνώσεις στους τομείς της επιστήμης, της οικονομίας της ψυχολογίας, της νευροβιολογίας και της κυβερνητικής. «Διατηρήστε την προσοχή του κοινού αποσπασμένη, μακριά από τα αληθινά κοινωνικά προβλήματα, αιχμάλωτη των θεμάτων που δεν έχουν καμιά σημασία. Διατηρήστε το κοινό απασχολημένο, τόσο πολύ ώστε να μην έχει καθόλου χρόνο να σκεφτεί-πίσω στο αγρόκτημα, όπως όλα τα υπόλοιπα ζώα» (απόσπασμα από το κείμενο, «Αθόρυβα όπλα για ήρεμους πολέμους»). 

2. Η δημιοργία προβλημάτων και μετά προσφορά λύσεων

Αυτή η μέθοδος καλείται επίσης «πρόβλημα- αντίδραση- λύση». Δημιουργείται ένα πρόβλημα, μια προβλεφθείσα «κατάσταση»  για να υπάρξει μια κάποια αντίδραση από τον κόσμο, με σκοπό αυτός ο ίδιος να ορίσει τα μέτρα που η εξουσία θέλει να τον κάνει να δεχτεί.

Για παράδειγμα. Αφήνεται να ξεδιπλωθεί και να ενταθεί η αστική βία, ή οργανώνονται αιματηρές επιθέσεις που αποσκοπούν στο να απαιτήσει ο κόσμος νόμους ασφαλείας και πολιτικές εις βάρος της ελευθερίας .Ή ακόμα, δημιουργούν μια οικονομική κρίση ώστε να γίνει αποδεκτή ως αναγκαίο κακό η υποχώρηση των κοινωνικών δικαιωμάτων και η διάλυση των δημοσίων υπηρεσιών.

3.Η Στρατηγική της σταδιακής εφαρμογής

Για να γίνουν αποδεκτά τα διάφορα απαράδεκτα μέτρα, αρκεί η σταδιακή εφαρμογή τους λίγο, λίγο επί συναπτά έτη. Κατά αυτόν τον  τόπον επιβλήθηκαν τις δεκαετίες του ΄80 και ΄90 οι δραστικά νέες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες (νεοφιλελευθερισμός). Ανύπαρκτο κράτος, ιδιωτικοποιήσεις, ανασφάλεια, ελαστικότητα, μαζική ανεργία, μισθοί που δεν εξασφαλίζουν ένα αξιοπρεπές εισόδημα, τόσες αλλαγές που θα είχαν προκαλέσει επανάσταση αν είχαν εφαρμοστεί μονομιάς.

4.Η στρατηγική της αναβολής

Ένας άλλος τρόπος για να γίνει αποδεκτή μια αντιλαϊκή απόφαση είναι να την παρουσιάσουν ως «επώδυνη και αναγκαία», εξασφαλίζοντας τη συγκατάθεση του λαού τη δεδομένη χρονική στιγμή και εφαρμόζοντας τη στο μέλλον. Είναι πιο εύκολο να γίνει αποδεκτή μια μελλοντική θυσία απ ότι μια άμεση. Κατά πρώτον επειδή η προσπάθεια δεν καταβάλλεται άμεσα και κατά δεύτερον επειδή το κοινό, η μάζα, πάντα έχει την τάση να ελπίζει αφελώς ότι «τα πράγματα θα φτιάξουν στο μέλλον» και ότι οι απαιτούμενες θυσίες θα αποφευχθούν. Αυτό δίνει περισσότερο χρόνο στο κοινό  να συνηθίσει στην ιδέα των αλλαγών και να τις αποδεχτεί με παραίτηση όταν φτάσει το πλήρωμα του χρόνου.

5.Ο λόγος προς το κοινό σαν αυτό να είναι στην παιδική ηλικία

Η πλειονότητα των διαφημίσεων που απευθύνονται στο ευρύ κοινό χρησιμοποιούν λόγο, επιχειρήματα, προσωπικότητες και τόνο της φωνής, όλα ιδιαίτερα παιδικά, πολλές φορές στα όρια της αδυναμίας, σαν ο θεατής να είναι ένα μικρό παιδάκι ή διανοητικά υστερημένος.

Όσο περισσότερο θέλουν να εξαπατήσουν το θεατή τόσο πιο πολύ υιοθετούν ένα παιδικό τόνο. Γιατί? «Αν κάποιος απευθύνεται σε ένα άτομο σαν αυτό να ήταν 12 χρονών ή και μικρότερο, αλλά λόγω της υποβολής είναι πολύ πιθανό να τείνει σε μια απάντηση ή αντίδραση απογυμνωμένη από κάθε κριτική σκέψη, όπως αυτή ενός μικρού παιδιού» (βλ.. Αθόρυβα όπλα για ήρεμους πολέμους).

6.Η πολύ περισσότερη χρήση του συναισθήματος παρά της λογικής

Η χρήση του συναισθήματος είναι μια κλασική τεχνική προκειμένου να επιτευχθεί  βραχυκύκλωμα στη λογική ανάλυση και στην κριτική σκέψη των ατόμων. Από την άλλη, η χρήση των συναισθημάτων ανοίγει την πόρτα για την πρόσβαση στο ασυνείδητο και την εμφύτευση ιδεών, επιθυμιών, φόβων, καταναγκασμών ή την προτροπή για ορισμένες συμπεριφορές.

7.Η διατήρηση του κοινού στην άγνοια και στη μετριότητα

Κάντε το κοινό να είναι ανήμπορο να κατανοήσει τις μεθόδους και τις τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο και τη σκλαβιά του. «Η ποιότητα της εκπαίδευσης που δίνεται στις κατώτερες κοινωνικές τάξεις πρέπει να είναι η φτωχότερη και μετριότερη δυνατή, έτσι ώστε το χάσμα της άγνοιας μεταξύ κατωτέρων και των ανωτέρων κοινωνικών τάξεων να είναι και να παραμένει αδύνατον να γεφυρωθεί» (βλ. Αθόρυβα όπλα για ήρεμους πολέμους).

8.Η ενθάρρυνση του κοινού να είναι ικανοποιημένο με τη μετριότητα

Προωθήστε στο κοινό την ιδέαν ότι είναι της μόδας να είσαι ηλίθιος, χυδαίος και αμόρφωτος.

9.Η ενίσχυση της αυτοενοχής

Κάντε τα άτομα να πιστέψουν ότι αυτά και μόνο είναι ένοχα για την κακοτυχία τους, εξαιτίας της ανεπάρκειας της νοημοσύνης τους, των ικανοτήτων τους ή των προσπαθειών τους. Έτσι, τα άτομα, αντί να εξεγείρονται ενάντια στο οικονομικό σύστημα, υποτιμούν τους εαυτούς τους και νοιώθουν ενοχές, κάτι που δημιουργεί μια γενικευμένη κατάσταση κατάθλιψη, της οποίας απόρροια είναι η αναστολή της δράσης. Και χωρίς δράση, δεν υπάρχει επανάσταση.

10.Το σύστημα γνωρίζει τα άτομα καλύτερα απ’ ότι αυτά γνωρίζουν τους εαυτούς τους

Κατά τα τελευταία 50 χρόνια, η ταχεία πρόοδος της επιστήμης έχει δημιουργήσει ένα αυξανόμενο κενό μεταξύ των γνώσεων του κοινού και εκείνων που κατέχουν και χρησιμοποιούν οι κυρίαρχες ελίτ. Χάρη στη βιολογία, στη νευροβιολογία  και στην εφαρμοσμένη ψυχολογία, το σύστημα έχει επιτύχει μια εξελιγμένη κατανόηση των ανθρώπων, τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά. Το σύστημα έχει καταφέρει να γνωρίζει καλύτερα τον «μέσο άνθρωπο» απ’ ό,τι αυτός γνωρίζει τον εαυτό του. Αυτό σημαίνει ότι στις περισσότερες περιπτώσεις το σύστημα ασκεί μεγαλύτερο έλεγχο και μεγάλη εξουσία πάνω στα άτομα, μεγαλύτερη από αυτήν που τα ίδια άτομα ασκούν στους εαυτούς  τους.

Αλήθεια, πόσο αυτό το σημείο, θυμίζει Κύπρο!!

Είναι κοινή διαπίστωση ότι ο πλανήτης σήμερα βιώνει μια εκ θεμελίων καταβαράθρωση αρχών και αξιών. Ηθική κατάπτωση και αποπροσανατολισμό των ανθρώπων και στροφή προς μια άκρατη καταναλωτική μανία.  Ο σύγχρονος άνθρωπος βρίσκεται μέσα σ΄ ένα εφιαλτικό πλέγμα που δεν μπορεί να αντιληφθεί τις παγίδες χειραγώγησής του, ιδιαίτερα από τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας.

Πάμπος Κρασιάς

05/12/2013