Παραείμαστε κίβδηλοι Του Φοίβου Νικολαΐδη
«Εκείνοι που ξεχωρίζουν την πολιτική από την ηθική, ποτέ δεν θα καταλάβουν ούτε την μία ούτε την άλλη».
Αυτά έλεγε με πικρία ο Ρόδιος φιλόσοφος Απολλώνιος (296-215 π.Χ.) σχολιάζοντας την πολιτική συμπεριφορά και δράση της εποχής του. Γι’ αυτόν, όπως και για κάθε έντιμα σκεπτόμενο άνθρωπο υπήρχε μια αδιαχώριστη σχέση και ταύτιση μεταξύ πολιτικής ενέργειας και ηθικών αρχών ώστε του ήταν αδιανόητο να φανταστεί την πολιτική ξέχωρα από την ηθική.
Φυσικά, από τότε που ειπώθηκαν αυτές οι απόψεις, πέρασαν σχεδόν τρεις χιλιετηρίδες. Η αναδρομή στην παλιά αυτή ρήση του Απολλώνιου θα φαινόταν αναχρονιστική σήμερα, αν δεν διατηρούσε αναλλοίωτη την αξία της! Οι άνθρωποι φαίνεται να άλλαξαν πολύ λίγο από τότε.
Έτσι, βλέπουμε ακόμη και σήμερα το ηθικό στοιχείο στην πολιτική συμπεριφορά και δράση, συστηματικά να αγνοείται και ολοένα να παραμερίζεται, δίνοντας τη θέση του στις εκάστοτε πολιτικές σκοπιμότητες και οφέλη. Γι’ αυτό και το «επιθυμητό» και «πρέπον» αντικαθίσταται σχεδόν πάντοτε από το «επιβαλλόμενο» και «σκόπιμο».
Παρά δε τις σημαντικές αλλαγές που έχει υποστεί από τότε η πολιτική συμπεριφορά και τον μετασχηματισμό στην πολιτική δράση του ανθρώπου, εντούτοις, τα πολιτικά κίνητρα σπάνια χαρακτηρίζονται από καλή πίστη και ηθικές αρχές γενικά.
Είναι φανερό ότι το ηθικό στοιχείο συνέχεια υποτιμάται σε όλη την έκταση της κοινωνικοπολιτικής δραστηριότητας και συμπεριφοράς του ανθρώπου. Θα μπορούσε για παράδειγμα να αναφερθεί το δίπτυχο «Οικονομία και Ηθική» όπου κι εδώ παρατηρούνται μειωμένες ηθικές συμπεριφορές.
Γενικά, όπως, σε όλες σχεδόν τις εκδηλώσεις των ανθρωπίνων σχέσεων, έτσι, μοιραία και στην πολιτική το σύστημα αξιών και κανόνων που υποτίθεται ότι υπάρχει για να εξυπηρετεί και να ρυθμίζει τα πολιτικά δρώμενα παίζει συνέχεια δευτερεύον ρόλο. Φαίνεται ότι από τη βάση ων ανθρωπίνων σχέσεων δεν ξεριζώθηκε ακόμη το αυστηρά ιδιοτελές, ατομικό συμφέρον.
Μοιραία, έτσι, ο ιδεαλισμός που θεωρητικά τουλάχιστον παρουσιάζεται στις πολιτικές διακηρύξεις, στην πράξη μένει γράμμα κενό. Είναι μάλλον οι εξαιρέσεις παρά ο κανόνας όπου στην πολιτική τους δράση, εκείνοι που έχουν την πρωτοβουλία, επιτρέπουν την αντιμετώπιση καταστάσεων και υποθέσεων σύμφωνα με τις ηθικές αξίες. Αντίθετα, όχι λιγότερο από άλλες εποχές, τα πολιτικά κίνητρα χαρακτηρίζονται από έντονο κυνισμό και ηθικό αμοραλισμό.
Στον λαβύρινθο των ανθρωπίνων σχέσεων φαίνεται ότι κυριαρχούν οι έντονα συμφεροντολογικές συμπεριφορές. Γι’ αυτό και είναι δύσκολο να ξεριζώσει κανείς τη γενική αντίληψη πως η πολιτική δεν έχει σχέση με την ηθική. Αντίθετα, μάλιστα, είναι εδραιωμένη η άποψη ότι οι διακηρύξεις αξιών, οι αρχές και οι θεσμοί που προβλέπονται στην πολιτική δράση, εφαρμόζονται όλο και λιγότερο στην πράξη.
Οι αντισταθμιζόμενες δε από κάποιο ηθικό προσανατολισμό ηθικές ενέργειες, δυστυχώς δεν αποτελούν τον κανόνα όπως θα έπρεπε, αλλά τις εξαιρέσεις. Έτσι, τις πιο πολλές φορές, το ηθικό στοιχείο για ευνόητους λόγους θυσιάζεται χάριν της σκοπιμότητας, συνεχίζοντας έτσι να παραείμαστε κίβδηλοι.
Η υποκρισία και ο κυνισμός εξακολουθούν να κυριαρχούν στην πολιτική πράξη, υπενθυμίζοντας μας ότι για το «επιθυμητό» και το «πρέπον» δεν αρκούν μόνο οι καλές προθέσεις, πολύ δε περισσότερο οι γενικολόγες διακηρύξεις που βασίζονται σε ψεύτικες ηθικολογικές έννοιες.
Η κρίση των αξιών και η απαξίωση της πολιτικής βρίσκεται σε δοκιμασία σε όλο τον κόσμο. Η αδυναμία που παρουσιάζεται και μας χαρακτηρίζει ως άτομα δεν βοηθά. Μόνο η δύναμη της ανθρώπινης θέλησης μπορεί να το κάνει. Είναι δύσκολο αλλά όχι αδύνατο. Γι’ αυτό πρέπει να ελπίζουμε.
Φοίβος Νικολαΐδης
No comments:
Post a Comment