Ομιλία από τον Επικοινωνιολόγο- Ειδικό για τα Μέσα
Ανδρέα Χριστοδούλου
Ημερίδα «Η Δημόσια Ραδιοτηλεόραση στην Κύπρο - Ανανέωση,
Αναδιάρθρωση, Εκσυγχρονισμός»
Ινστιτούτο Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας (ΙΜΜΕ)
Πανεπιστήμιο Λευκωσίας 4/4/2014
Ανδρέα Χριστοδούλου
Ημερίδα «Η Δημόσια Ραδιοτηλεόραση στην Κύπρο - Ανανέωση,
Αναδιάρθρωση, Εκσυγχρονισμός»
Ινστιτούτο Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας (ΙΜΜΕ)
Πανεπιστήμιο Λευκωσίας 4/4/2014
Οι Ευρωπαϊκές πολιτικές και το συναφές νομορυθμιστικό
πλαίσιο, που διέπουν τη λειτουργία της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης, μπορούν και
πρέπει να χρησιμοποιηθούν στην παρούσα συγκυρία στην τροχοδρόμηση των αναγκαίων
αλλαγών στη δημόσια ραδιοτηλεόραση της χώρας –το ΡΙΚ.
Στην Ευρωπαϊκή
Ένωση, τόσο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο όσο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,
στήριξαν κατά καιρούς με αποφάσεις τους το θεσμό της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης
τον οποίο θεωρούν ζωτικό για τον πλουραλισμό
των Μέσων και για τη διατήρηση της
πολιτιστικής ποικιλομορφίας. Σύμφωνα με το ευρωπαϊκό δίκαιο η κύρια
αρμοδιότητα για διαμόρφωση πολιτικών σε σχέση με τα Μέσα γενικά και ειδικότερα
για τη δημόσια ραδιοτηλεόραση, στη θεωρία τουλάχιστον, έχει παραμείνει στο
κράτος-μέλος – σύμφωνα με την αρχή της
επικουρικότητας (subsidiarity principle) -
όπως συμβαίνει π.χ. και στους τομείς παροχής ιατρικών, εκπαιδευτικών και των
περισσοτέρων άλλων «δημόσιων υπηρεσιών». Παρά ταύτα παρατηρείται τις τελευταίες δεκαετίες μεγαλύτερη εμπλοκή των θεσμικών
οργάνων της Ένωσης στον έλεγχο πολιτικών που αφορούν τα Μέσα και την
οπτικοακουστική πολιτική στα κράτη μέλη γενικότερα.
Το παραχθέν Ευρωπαϊκό νομορυθμιστικό πλαίσιο – τόσο της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και του Συμβουλίου
της Ευρώπης – επικεντρώνεται σε τρεις
βασικές συνιστώσες πολιτικές, που στηρίζουν το οικοδόμημα των δημόσιων
ραδιοτηλεοπτικών οργανισμών της Γηραιάς Ηπείρου, δηλαδή:
1.
Τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας των οργανισμών δημόσιας
ραδιοτηλεόρασης ή δημόσιων μέσων,
2.
Τον έλεγχο της κρατικής χρηματοδότησης των οργανισμών
δημόσιας ραδιοτηλεόρασης, και
3.
Τον έλεγχο του περιεχόμενου εκπομπών των οργανισμών
δημόσιας ραδιοτηλεόρασης.
1.
Διασφάλιση
της ανεξαρτησίας της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης
Το ΡΙΚ
λειτουργεί στη βάση ενός
ξεπερασμένου μοντέλου εταιρικής διακυβέρνησης, που συνεχίζει να εφαρμόζεται
παρά την ύπαρξη εκσυχρονισμένου εσωτερικού Κώδικα, με ανεξέλεγκτη δυνατότητα
ισχυρών παρεμβάσεων, ιδιαίτερα από την εκτελεστική εξουσία και λιγότερο από τη
νομοθετική και άλλα κέντρα εξουσίας, μέσω του Δ.Σ. αλλά και άμεσα στη
διευθυντική ομάδα και το προσωπικό, με
αποτέλεσμα τη νόθευση της συντακτικής ανεξαρτησίας αλλά και το βόλευμα των
εκάστοτε ημετέρων ως μόνιμο προσωπικό ή συνεργάτες με εμφανείς στόχους.
Είναι πλέον καιρός τα στοιχεία κρατισμού να εκλίψουν από το
ΡΙΚ έτσι ώστε να καταστεί μια πραγματικά ευρωπαϊκή δημόσια ραδιοτηλεόραση και
όχι όργανο προπαγάνδας και βολεύματος της εκάστοτε εξουσίας. Με τη
διασφάλιση της συντακτικής του ανεξαρτησίας και με αξιοκρατικούς διορισμούς για
την κατάλληλη στελέχωση από τους αρίστους στον τομέα τους το κυπριακό κοινό θα
αναβαθμίσει την εικόνα που έχει διαμορφώσει για το ΡΙΚ και θα αυξήσει την αξιοπιστία
του προς αυτή ιδιαίτερα όσον αφορά την προσφορά ποιοτικής, καθολικής,
πολυφωνικής και αξιόπιστης ραδιοτηλεοπτικής υπηρεσίας στην Κοινωνία των Πολιτών.
Για να επιτευχθεί ο πιο πάνω στόχος
πρέπει να χρησιμοποιηθούν ως πρότυπα οι κατευθυντήριες αρχές που περιέχονται σε
δυο από τα νομικά εργαλεία της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης – τη Σύσταση (Αρ.10) του 1996 (1) και την πιο πρόσφατη και ενημερωμένη
Σύσταση (Αρ. 1) του 2012 (2) - που καταγράφουν με ακρίβεια τις
παραμέτρους για τη διασφάλιση της
ανεξαρτησίας των δημόσιων ραδιοτηλεοράσεων.
Μια παράλληλη σημαντική παράμετρος που πρέπει,
επίσης, να ληφθεί υπόψη στη διαδικασία εκσυγχρονισμού της εταιρικής διακυβέρνησης
της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης στον τόπο μας
είναι η Ευρωπαϊκή πολιτική για τη
δημόσια ραδιοτηλεόραση όπως καθορίζεται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Commission.
Συγκεκριμένα κρίνεται καίριας σημασίας η αξιολόγηση στην οποία προέβη το 2011 η
Επιτροπή Πολιτισμού (CULT Committee) του Ευρωπαϊκού
Κοινοβουλίου της πορείας εφαρμογής της πολιτικής για τη δημόσια
ραδιοτηλεόραση, όπως αυτή καθορίζεται στο
Ψήφισμα του ΕΚ του Νοεμβρίου 2010 με τίτλο «Δημόσια Ραδιοτηλεόραση ως μέρος του
διττού ραδιοτηλεοπτικού τοπίου»(4).
Σύμφωνα με την αξιολόγηση της αρμόδιας επιτροπής
του ΕΚ για την ανεξαρτησία της των οργανισμών ραδιοτηλεόρασης «υπενθυμίζεται
στα κράτη μέλη η δέσμευσή τους με τα πρότυπα (του Συμβουλίου της Ευρώπης), και συνιστάται όπως αυτά παρέχουν
κατάλληλη, αναλογική και σταθερή χρηματοδότηση των οργανισμών δημόσιας
ραδιοτηλεόρασης, έτσι ώστε να μπορέσουν να εκπληρώσουν την αποστολή τους,
να εγγυώνται την πολιτική και οικονομική
ανεξαρτησία τους και να συμβάλλουν σε
μια περιεκτική πληροφόρηση και την κοινωνία της γνώσης» .
Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή Πολιτισμού του Κοινοβουλίου καλεί την Commission «να ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να ανταλλάσσουν βέλτιστες
πρακτικές σε διάφορα επίπεδα. Πιο σημαντικά, η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη της
ΕΕ και την Commission να παραχωρήσουν στο Ευρωπαϊκό Οπτικοακουστικό
Παρατηρητήριο υλικό για τη συλλογή στοιχείων και τη διεξαγωγή έρευνας σχετικά
με την εφαρμογή των κανόνων σχετικά με την οικονομική και πολιτική ανεξαρτησία
των δημόσιων μέσων για κράτη μέλη που αδυνατούν να εκπληρώσουν αυτές τις
δεσμεύσεις».
Συνεπώς, στην περίπτωση της Κύπρου, θα πρέπει να γίνουν οι αναγκαίες
αλλαγές στο νομορυθμιστικό πλαίσιο, που διέπει το Ίδρυμα, το Νόμο περί ΡΙΚ του 1959 όπως τροποποιήθηκε μεταγενέστερα (3) όσον
αφορά τον διορισμό και τις εξουσίες του ΔΣ, και να εφαρμοστεί πιστά ο Κώδικας Εταιρικής Διακυβέρνησης με τρόπο ώστε το Ίδρυμα να εκπληρώνει την
αποστολή του, όπως θα επαναπροσδιοριστεί από την Πολιτεία και την Κοινωνία των
Πολιτών, με ταυτόχρονη εφαρμογή των σχετικών προνοιών νομικών εργαλείων του
Συμβουλίου της Ευρώπης (της Σύστασης
Αρ.10 του 1996, και, κατά
συνέπεια, της Σύστασης Αρ.1 του 2012), όπως περιγράφεται και στο ψήφισμα του ΕΚ του
2010. Με αυτόν τον τρόπο θα διασφαλιστεί η συντακτική και οικονομική
ανεξαρτησία του ΡΙΚ από κάθε πολιτική ή άλλη εξουσία ιδιαίτερα όσον αφορά τη σύνταξη των ειδήσεων, διαμόρφωση του
προγράμματος και τους διορισμούς προσωπικού.
Σημειώνεται ότι στα πιο πάνω νομικά εργαλεία καθορίζονται τα πρότυπα διακυβέρνησης των
ραδιοτηλεοπτικών οργανισμών, μεταξύ άλλων, όσον αφορά τους κάθετα διακριτούς ρόλους που πρέπει να έχουν η
διευθυντική ομάδα (εκτελεστικός ρόλος) και τα διοικητικά συμβούλιά τους
(εποπτικός ρόλος).
Σύμφωνα με το Ψήφισμα
του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου του Νοεμβρίου 2010, ενθαρρύνονται τα κράτη μέλη να
ακολουθήσουν βέλτιστες πρακτικές εφαρμογής των πιο πάνω προτύπων όπως στο παράδειγμα βέλτιστης πρακτικής του BBC στο οποίο έγινε αναφορά
σήμερα σε προηγούμενη παρέμβαση. Σημαντική πτυχή του μοντέλου του BBC είναι
ο τρόπος διορισμού των μελών του εποπτικού του σώματος, του BBC Trust, που διασφαλίζει, μέσω
εμπλοκής ανεξάρτητου εκτιμητή και κοινοβουλευτικής επιτροπής, την επιλογή, μέσω
διαφανών διαδικασιών, των μελών του Trust με συγκεκριμένα
αξιοκρατικά κριτήρια και κριτήρια αντιπροσωπευτικότητας.
Μια επιπλέον σημαντική
παράμετρος, που προσφέρουν τα νομικά εργαλεία τόσο της ΕΕ όσο και του
Συμβουλίου της Ευρώπης είναι και η
ισότιμη συμμετοχή της γυναίκας στα όργανα λήψης αποφάσεων, όπως τα διοικητικά
συμβούλια, στα ΜΜΕ, συμπεριλαμβανομένων
των δημόσιων ραδιοτηλεοράσεων. Πιο πρόσφατο νομικό εργαλείο είναι η Σύσταση της
Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης Αρ.1 του (2013) προς τα κράτη
μέλη για την ισότητα των φύλων στα Μέσα ιδιαίτερα όσον
αφορά τη συμμετοχή τους στα όργανα λήψης αποφάσεων (5).
2. Χρηματοδότηση δημόσιας ραδιοτηλεοπτικής
υπηρεσίας
Το παρόν σύστημα χρηματοδότησης στο
ΡΙΚ είναι μεικτό και συνίσταται από κρατική χορηγία από τον κρατικό
προϋπολογισμό, έσοδα από διαφημίσεις και άλλα έσοδα από παροχή υπηρεσιών.
Τα
προβλήματα που προκύπτουν από το παρόν σύστημα χρηματοδότησης είναι, μεταξύ
άλλων, η πολιτική εξάρτηση από την εκτελεστική/νομοθετική εξουσία, η ανάγκη για
ανταγωνισμό με ιδιωτικούς σταθμούς για εξασφάλιση διαφήμισης και ο
περιορισμένος ορίζοντας προγραμματισμού, που περιορίζεται στο ένα ημερολογιακό
έτος.
Το
ευρωπαϊκό νομορυθμιστικό πλαίσιο στο θέμα της κρατικής χορηγίας έναντι
προσφοράς δημόσιας υπηρεσίας συνίσταται από τα ακόλουθα νομικά εργαλεία – το Πρωτόκολλο
του Άμστερνταμ του 1997 (6) και τις
Ανακοινώσεις της Επιτροπής του 2001 (7) και 2009 (8) για τις
προϋποθέσεις παραχώρησης κρατικής χορηγίας σε δημόσιους ραδιοτηλεοπτικούς
οργανισμούς - και στοχεύει στον
καθορισμό της αποστολής των δημόσιων ραδιοτηλεοράσεων και των όρων παροχής
κρατικών χορηγήσεων σε αυτές.
Σημειώνεται ότι βασικές πρόνοιες της Ανακοίνωσης του 2001
έχουν ήδη ενσωματωθεί στον περί ΡΙΚ Νόμο
σε σχετική τροποποίησή του το 2004, περιλαμβανομένης και της ερμηνείας και
αποσαφήνισης του όρου «ισορροπημένη
δέσμη προγραμμάτων» ως βασική παράμετρο της αποστολής της.
Επιπλέον, η Ανακοίνωση
του 2009 περιγράφει στο Κεφάλαιο 2 για
την αποστολή της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης (παράγραφοι 9 μέχρι 19) με μεγαλύτερη
λεπτομέρεια το ρόλο της δημόσιας
ραδιοτηλεόρασης.
Ιδιαίτερα σημαντική ως κατευθυντήρια γραμμή στον
καταρτισμό του προγράμματος του ΡΙΚ είναι η αναφορά στην παράγραφο 12 ότι «η δημόσια ραδιοτηλεόραση πρέπει να είναι σε
θέση να συνεχίσει να προτείνει ένα
ευρύ φάσμα προγραμμάτων σύμφωνα με
την αποστολή της όπως καθορίζεται από τα κράτη μέλη, ώστε να απευθύνεται
στο σύνολο της κοινωνίας. Στο πλαίσιο αυτό είναι θεμιτό η δημόσια
ραδιοτηλεόραση να προσπαθεί να απευθύνεται σε ευρύ κοινό».
Και οι πιο πάνω θέσεις στην Ανακοίνωση του 2009 πρέπει να αποτελέσουν μια άλλη παράμετρο
στην οποία θα πρέπει να βασιστεί ο προγραμματισμός για τον επανακαθορισμό της αποστολής
και ρόλου του ΡΙΚ.
Μια άλλη θέση που επίσης περιέχεται στην ίδια παράγραφο
της Ανακοίνωσης είναι ότι «η δημόσια
ραδιοτηλεόραση πρέπει να επωφεληθεί από την τεχνολογική πρόοδο να μεταφέρει στο
κοινό τα πλεονεκτήματα από τις νέες οπτικοακουστικές υπηρεσίες (όπως το βίντεο κατά παραγγελία), τις υπηρεσίες
πληροφόρησης και τις νέες τεχνολογίες και να αναλάβει τη διαφοροποίηση
δραστηριοτήτων στην ψηφιακή εποχή». Και
τα πιο πάνω είναι καθοριστικά και δείχνουν
προς το μέλλον όπου σημαντικό μέρος των δραστηριοτήτων των δημόσιων
ραδιοτηλεοπτικών οργανισμών θα διεξάγεται διαδικτυακά (online) μέσω και της Συνδεδεμένης
Τηλεόρασης (Connected TV).
Όσον αφορά τη φύση της
κρατικής χορηγίας προς τους οργανισμούς δημόσιας ραδιοτηλεόρασης για παροχή
δημόσιας ραδιοτηλεοπτικής υπηρεσίας σύμφωνα με την Ανακοίνωση του 2001 μπορεί
να έχει διττή μορφή από δημόσιους πόρους
και εμπορικές δραστηριότητες, κυρίως διαφημίσεις, όπως είναι το σημερινό μοντέλο χρηματοδότησης του ΡΙΚ.
Σημειώνεται ότι η ακριβής μορφή που θα έχει η κρατική
αυτή χορηγία εξαρτάται από τα κράτη μέλη στα πλαίσια της αρχής της επικουρικότητας και μπορεί να προέρχεται είτε αποκλειστικά από δημόσιους πόρους είτε
να έχει τη μεικτή μορφή δημόσιας χορηγίας και έσοδα από διαφημίσεις, που
προβάλλονται υπό τον όρο ότι δεν θα αποτελούν αθέμιτο ανταγωνισμό για τους
ιδιωτικούς ραδιοτηλεοπτικούς οργανισμούς (Υποκεφάλαιο
6.3. - Παράγραφοι 56-64 της Ανακοίνωσης του 2001. Σχετική και η παράγραφος 38
της ίδιας Ανακοίνωσης).
Σημειώνεται, επίσης, ότι οι περισσότερες δημόσιες
ραδιοτηλεοράσεις της Ευρώπης διέπονται από μικτό σύστημα χρηματοδότησης, από
κρατικούς πόρους και διαφήμιση, με μόνη σημαντική εξαίρεση το BBC του Ην. Βασιλείου.
Όσον αφορά τη μορφή της άμεσης κρατικής χορηγίας στις
δημόσιες ραδιοτηλεοράσεις η παροχή πόρων
από τον κρατικό προϋπολογισμό θεωρείται από το Συμβούλιο της Ευρώπης ως περισσότερο ευάλωτη σε πολιτικές πιέσεις.
Θεωρείται δε ως βέλτιστη μέθοδος για
τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας των οργανισμών δημόσιας ραδιοτηλεόρασης η
είσπραξη πόρων από τέλη άδειας που
πληρώνονται άμεσα από τον
καταναλωτή-θεατή. Παρά ταύτα, για την κυπριακή πραγματικότητα, ιδιαίτερα
όπως αυτή διαμορφώθηκε τα τελευταία χρόνια, υπάρχουν πρακτικά προβλήματα που
καθιστούν προς το παρόν μη-εδαφικό αυτό το τρόπο εξασφάλισης πόρων.
Όσον αφορά το κεφάλαιο των διαφημίσεων παρατηρείται στα κράτη μέλη της ΕΕ μεγάλη διακύμανση στους περιορισμούς που
έχουν στη νομοθεσία η οποία διέπει τη μετάδοσή τους από δημόσιες
ραδιοτηλεοράσεις όσον αφορά τους στον
τύπο διαφημίσεων που προβάλλουν και στη διάρκεια και τη χρονική περίοδο που τις προβάλλουν.
Στην περίπτωση της
Κύπρου η προβολή διαφημίσεων από το ΡΙΚ λειτουργεί κάτω από ένα από τα πιο φιλελεύθερα μοντέλα προβολής
διαφημίσεων αφού διέπεται από
ταυτόσημους κανόνες όπως και οι ιδιωτικοί ραδιοτηλεοπτικοί οργανισμοί και δεν υπάρχουν επιπλέον περιορισμοί
οποιασδήποτε μορφής.
Σχετικά αναφέρεται ότι, μεταξύ άλλων, η
Γερμανική δημόσια ραδιοτηλεόραση όπως και η Αυστριακή διέπονται από
αυστηρότερους περιορισμούς τόσο στον τύπο διαφημίσεων που προβάλλουν όσο
και από τη διάρκεια και τη χρονική περίοδο που τις προβάλλουν.
Συγκεκριμένα οι πιο πάνω δημόσιες ραδιοτηλεοράσεις δεν
προβάλλουν τηλεμπορικά μηνύματα, και δεν έχουν προγράμματα που τυγχάνουν χορηγίας
ενώ υπάρχουν σοβαροί περιορισμοί στα προγράμματα που περιέχουν τοποθέτηση
προϊόντων. Με άλλα λόγια η διαφήμιση περιορίζεται, κυρίως, σε spot advertising.
Ταυτόχρονα υπάρχουν και χρονικοί προσδιορισμοί της
περιόδου προβολής διαφημιστικών μηνυμάτων στη
Γερμανική δημόσια ραδιοτηλεόραση (ARD, ZDF, R3) στη ζώνη υψηλής
τηλεθέασης (18.00-22.00) αφού
επιτρέπεται μόνο η μετάδοση περιορισμένου αριθμού διαφημιστικών μηνυμάτων πριν
και μετά τα δελτία ειδήσεων και δελτίων καιρού που προβάλλονται εκείνη
την ώρα. Επίσης, επιτρέπεται η μετάδοση διαφημιστικών μηνυμάτων για τα ίδια προγράμματα στη ζώνη του πρωϊνού
τηλεμαγκαζίνου από τις 0600-0900. Στην Αυστρία,
παράλληλα, υπάρχει οροφή διαφημιστικού χρόνου 42 λεπτά ημερησίως
συνολικά για όλα τα κανάλια της
δημόσιας ραδιοτηλεόρασης της χώρας (ORF).
Ενόψει των ανωτέρω
εισηγούμαι όπως, υπό τις δυσχερείς οικονομικές καταστάσεις που επικρατούν στον
τόπο μας σήμερα, υιοθετηθεί ένας συνδυασμός του
Γερμανικού/ Αυστριακού μοντέλου για την προβολή διαφημίσεων προσαρμοσμένος
στον προγραμματισμό του ΡΙΚ.
Με αυτό τον τρόπο
επιτυγχάνoνται οι ακόλουθοι στόχοι:
·
η δημόσια ραδιοτηλεόραση της χώρας θα παρουσιάζει
διαφοροποιημένη εικόνα έναντι των σταθμών ιδιωτικής ραδιοτηλεόρασης αφού τα
προγράμματά της θα είναι σημαντικά αποφορτωμένα από διαφημιστικά μηνύματα,
·
η δημόσια ραδιοτηλεόραση δεν θα αποστερηθεί από μεγάλο
μέρος του διαφημιστικού εισοδήματος που έχει σήμερα,
·
η χορηγία από τον κρατικό προϋπολογισμό θα είναι ανάλογα
μειωμένη, και, τέλος,
·
οι ιδιωτικοί ραδιοτηλεοπτικοί οργανισμοί θα επωφεληθούν
τόσο από την απαγόρευση συγκεκριμένων μορφών διαφήμισης όσο και το χρονικό περιορισμό της προβολής
τους από το ΡΙΚ.
3.
Περιεχόμενο
εκπομπών δημόσιας ραδιοτηλεόρασης
Όσον αφορά το θέμα του ελέγχου περιεχομένου εκπομπών, το
ΡΙΚ γενικά έχει προσαρμοστεί σχεδόν πλήρως με το σχετικό ευρωπαϊκό κεκτημένο,
μετά από διαδοχικές τροποποιήσεις από το 1998 μέχρι σήμερα, στο στο Νόμο περί ΡΙΚ, Κεφ. 300 του 1959
μέχρι 2011.
Πιο συγκεκριμένα οι
ραδιοτηλεοπτικοί οργανισμοί της ΕΕ πρέπει να ακολουθούν ελάχιστους κανόνες
εναρμονισμένους με το Ευρωπαϊκό κεκτημένο και ιδιαίτερα σειρά οδηγιών, πρώτα την Οδηγία «Τηλεόραση χωρίς Σύνορα» του
1989 και 1997 και σήμερα την Οδηγία «Υπηρεσιών Οπτικοακουστικών Μέσων»
2010/13/ΕΕ (9), που ρυθμίζει τον
έλεγχο του περιεχομένου των προγραμμάτων και των διαφημίσεων και που
περιέχει, μεταξύ άλλων, τις ακόλουθες πρόνοιες:
1.
Ποσόστωση 50%+ για Ευρωπαϊκά έργα
μυθοπλασίας (fiction) – κινηματογραφικές
ταινίες και σίριαλ
2.
Ποσόστωση 10%+ για ανεξάρτητες
παραγωγές (independent productions)
3.
Προστασία ανηλίκων
4.
Δικαίωμα απάντησης
5.
Κανόνες προβολής εμπορικών
οπτικοακουστικών μηνυμάτων – διαφήμισης, τηλεαγοράς, χορηγίας και τοποθέτησης
προϊόντων
6.
Εκδηλώσεις μείζονος σημασίας για το
κοινό
7.
Αυξημένη πρόσβαση ατόμων με
ακουστική ή/και οπτική αναπηρία στις ραδιοτηλεοπτικές υπηρεσίες
8.
Απαγόρευση προβολής ρατσιστικών
μηνυμάτων κλπ.
Το ΡΙΚ εφαρμόζει τις πιο πάνω πρόνοιες με εξαίρεση το ποσοστό Ευρωπαϊκών έργων στα προγράμματα
του ΡΙΚ, που τα τελευταία δυο χρόνια
ήταν πολύ χαμηλότερο του 50% με αντίστοιχα υψηλότερο ποσοστό για τις
Αμερικανικές παραγωγές. Αυτή είναι μια
από τις παραμέτρους που πρέπει να ληφθεί υπόψη στον καταρτισμό του νέου
προγράμματος του ΡΙΚ.
Εκκρεμεί, επίσης, η αύξηση
της πρόσβασης στις ραδιοτηλεοπτικές του υπηρεσίες ατόμων με ακουστική ή/και
οπτική αναπηρία. Σημειώνεται παράλληλα ότι αναμένεται ότι η Αρχή
Ραδιοτηλεόρασης Κύπρο θα προχωρήσει
σύντομα σε δημόσια διαβούλευση με στόχο τον καταρτισμό εθνικού καταλόγου
εκδηλώσεων μείζονος σημασίας.
Το τηλεοπτικό κοινό θα πρέπει να έχει, σύμφωνα με τις
πρόνοιες της Οδηγίας, ελεύθερη πρόσβαση
σε αυτές τις εκδηλώσεις, δηλαδή χωρίς την καταβολή οποιουδήποτε τιμήματος. Η δημόσια ραδιοτηλεόραση έχει υποχρέωση για
μετάδοση τέτοιων εκδηλώσεων στην περίπτωση που δεν υπάρχει ενδιαφέρον από
ιδιωτικό ραδιοτηλεοπτικό οργανισμό, να προβάλει δωρεάν μια τέτοια εκδήλωση.
Τέλος, η Αρχή Ραδιοτηλεόρασης προωθεί για όλους τους
ραδιοτηλεοπτικούς οργανισμούς την αυτορύθμιση-συρρύθμιση
στο θέμα της απαγόρευσης μετάδοσης διαφημιστικών μηνυμάτων για ανθυγιεινά
τρόφιμα-ροφήματα στη ζώνη προβολής παιδικών προγραμμάτων σε συνεργασία με το
Σύνδεσμο Ελέγχου Διαφημίσεων (ΣΕΔ).
Ταυτόχρονα, το Συμβούλιο
της Ευρώπης έχει εκδώσει δεσμίδα νομικών εργαλείων τα οποία καλύπτουν ένα ευρύ
φάσμα των ειδικών υποχρεώσεων που έχουν οι οργανισμοί δημόσιας ραδιοτηλεόρασης
στα κράτη μέλη έναντι του κοινού στο οποίο απευθύνονται.
Μεταξύ των προϋποθέσεων που περιέχονται στα σχετικά
νομικά εργαλεία του Συμβουλίου της Ευρώπης είναι η καθολικότητα της παροχής δημόσιας ραδιοτηλεοπτικής υπηρεσίας στο
σύνολο του κοινού, η παροχή
υπηρεσιών σε όλες τις εθνικές/θρησκευτικές/κοινωνικές ομάδες του πληθυσμού,
η ισότητα των φύλων σε ότι αφορά τα Μέσα,
η προστασία των ανηλίκων, κλπ. Σε ότι αφορά το ΡΙΚ ιδιαίτερου ενδιαφέροντος
είναι η παροχή υπηρεσιών σε όλες τις
εθνικές /θρησκευτικές/ κοινωνικές ομάδες του πληθυσμού.
Είναι γεγονός ότι οι
δημογραφικές αλλαγές που έχουν συντελεστεί στο τόπο μας την τελευταία
εικοσαετία σαν αποτέλεσμα αναγκών της οικονομίας αλλά και ως συνέπεια της
ένταξης της χώρας μας στην ΕΕ δεν έχουν την ανάλογη αντιστοιχία στις
τηλεοπτικές αλλά και στις ραδιοφωνικές εκπομπές του ΡΙΚ.
Για βελτίωση της κατάστασης και τήρηση των πιο πάνω
προτύπων του Συμβουλίου της Ευρώπης αλλά και της ΕΕ θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί, κατ΄αρχήν, μια
ραδιοφωνική συχνότητα για τη μετάδοση προγραμμάτων που να απευθύνονται στους
αλλοδαπούς (νέες μειονότητες) στην Κύπρο.
Πιο συγκεκριμένα θα μπορούσαμε να έχουμε μια ενότητα ενημερωτικού-ψυχαγωγικού
προγράμματος για τους κοινοτικούς, μια άλλη ενότητα για τους τριτοκοσμικούς και
μια τρίτη για τους υπόλοιπους, κυρίως, ρωσόφωνους κατοίκους της χώρας.
Ταυτόχρονα θα πρέπει να αυξηθεί η «ορατότητα» με θετικό τρόπο και χωρίς
στερεότυπα των νέων μειονοτήτων και στα τηλεοπτικά προγράμματα του ΡΙΚ.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Κλείνοντας θα μπορούσαμε να συνοψίσουμε ότι προκύπτουν
αρκετές αναγκαίες αλλαγές για τη δημόσια ραδιοτηλεόραση της χώρας από το
συναφές Ευρωπαϊκό νομορυθμιστικό πλαίσιο σημαντικότερες των οποίων είναι -
·
πρώτον, η
διασφάλιση της πολιτικής ανεξαρτησίας της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης, κυρίως μέσω
αλλαγών στην διαδικασία επιλογής μελών του ΔΣ καθώς και στην εταιρική
διακυβέρνηση γενικότερα σύμφωνα και με βέλτιστες πρακτικές σε προηγμένα κράτη
μέλη,
·
δεύτερο,
πιθανές διαφοροποιήσεις στη μεικτή χρηματοδότηση της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης,
ιδιαίτερα στην προβολή διαφημήσεων, ώστε να συνάδουν και με το υφιστάμενο περιβάλλον
και πραγματικότητες του ραδιοτηλεοπτικού τοπίου στον τόπο μας, και
·
τρίτο, στον
τομέα του περιεχομένου εκπομπών
περαιτέρω εκσυχρονισμός με προγράμματα για όλες τις ομάδες του πληθυσμού, με
αυξημένη πρόσβαση σε ειδικά σύνολα όπως τα άτομα με οπτική ή ακουστική
αναπηρία, την εφαρμογή του κατάλογου
εκδηλώσεων μείζονος σημασίας για το κοινό κ.λπ.
Ανδρέας Χριστοδούλου
Επικοινωνιολόγο-
Ειδικό για τα Μέσα
(1)
Σύσταση
της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης (Αρ. 10) του 1996 για τη
διασφάλιση της ανεξαρτησίας της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης
(2)
Σύσταση
της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη Διακυβέρνηση των Μέσων
Δημόσιας Υπηρεσίας (Αρ.1) του (2012)
(3)
Νόμος
περί Ραδιοφωνικού Ιδρύματος Κύπρου, Κεφ. 300, του 1959 όπως
τροποποιήθηκε μεταγενέστερα
(4)
Ψήφισμα
του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με τίτλο «Δημόσια Ραδιοτηλεόραση ως μέρος του
διττού ραδιοτηλεοπτικού τοπίου», Νοέμβριος 2010
(5)
Σύσταση της Επιτροπής
Υπουργών του Συμβουλίου Υπουργών (Αρ. 1) του 2013 σχετικά με μέτρα για την
ισότητα των φύλων σε σχέση με τα Μέσα
(6) Πρωτόκολλο του Άμστερνταμ για το σύστημα δημόσιας
ραδιοτηλεόρασης στα κράτη μέλη,
Συνθήκη του Μάαστριχτ, 1997
(7)
Ανακοίνωση
της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του 2001 (C320-4) σχετικά με την εφαρμογή κανόνων για
τις κρατικές ενισχύσεις που αφορούν δημόσιες υπηρεσίες ραδιοτηλεοπτικών μεταδόσεων
(8)
Ανακοίνωση
της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του 2009 (C 257/01) σχετικά με την εφαρμογή κανόνων
για κρατικές ενισχύσεις στη δημόσια ραδιοτηλεόραση
(9)
Οδηγία της Ευρωπαϊκής
Ένωσης «Υπηρεσιών Οπτικοακουστικών Μέσων», 2010/13/ΕΕ για τον συντονισμό
ορισμένων νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων των κρατών μελών
σχετικά με την παροχή υπηρεσιών οπτικοακουστικών μέσων
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2010:095:0001:0024:EL:PDF
No comments:
Post a Comment