Οι κλιματικές αλλαγές και η αειφορία

Του βουλευτή
Προέδρου της Επιτροπής Παιδείας της Βουλής των Αντιπροσώπων
Νίκου Τορναρίτη
Οι κλιματικές αλλαγές και η αειφορία

Το ζήτημα των κλιματικών αλλαγών βρίσκεται στην προμετωπίδα όλων των χωρών του κόσμου ανεξάρτητα από το βαθμό ανάπτυξής τους. Αφορά τους πάντες και σε κάθε επίπεδο: από τον ΟΗΕ έως και την τελευταία κοινότητα σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης. Όπως γνωρίζετε στο τέλος του 2009 στην Κοπεγχάγη, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών οργάνωσε τη μεγαλύτερη από ποτέ διεθνή διάσκεψη για τις κλιματολογικές αλλαγές. Εκπρόσωποι από όλα τα κράτη της υφηλίου αναζήτησαν τρόπους για να αναχαιτίσουν τις φοβερές συνέπειες που προκαλεί η ανθρώπινη δραστηριότητα στο περιβάλλον και τον πλανήτη.

Ακόμα και οι πιο δύσπιστοι σήμερα βλέπουν με γυμνό μάτι τις επιπτώσεις της άκρατης κι αλόγιστης ανάπτυξης.
· Αύξηση της θερμοκρασίας
· Λιώσιμο των πάγων και άνοδος της στάθμης της θάλασσας
· Συχνότερα και εντονότερα ακραία καιρικά φαινόμενα
· Αλλοίωση ή ακόμα και ολική καταστροφή οικολογικών συστημάτων.

Η πατρίδα μας, η μικρή Κύπρος βρίσκεται σε μια περιοχή του πλανήτη που επηρεάζεται σοβαρά από τις κλιματικές αλλαγές. Είναι σχήμα οξύμωρο, αλλά και μια ωμή πραγματικότητα:

Η ευθύνη μας ως ρυπαντές για όσα συμβαίνουν αναφορικά με το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι ελάχιστη, αλλά είμαστε από τους πρώτους που καταβάλλουν το πιο ακριβό τίμημα. Αν δεν αλλάξει ουσιαστικά η παρούσα τάση διεθνώς, η πατρίδα μας βρίσκεται στη ζώνη ύψιστου κινδύνου και θα αντιμετωπίσει τις επόμενες δεκαετίες το φάσμα της ερήμωσης.
Δεν υπερβάλλω. Οι αλλαγές έχουν αρχίσει. Είμαστε εμείς η γενιά που τις αισθάνεται και εσείς, η νέα γενιά του 21ου αιώνα θα είστε εκείνοι που θα τις βιώνετε καθημερινά.

Αν δεν κινητοποιηθούμε, είναι άγνωστο τί πατρίδα και ποιό πλανήτη θα παραδώσουμε στα παιδιά μας.

Διεθνής ευθύνη:
Η διάσκεψη της Κοπεγχάγης σκιάστηκε από την οικονομική κρίση. Παρά την υψηλού επιπέδου παρουσία ηγετών από όλο τον κόσμο, παρά την μερική πρόοδο που επιτεύχθηκε, οι κυβερνήσεις δεν κατόρθωσαν να καταλήξουν σε συμφωνία με δεσμεύσεις περιορισμού των εκπομπών ρύπων, που είναι η κύρια αιτία της περιβαλλοντικής ανατροπής. Υπήρξε μια αναβολή και το πιο αισιόδοξο σενάριο είναι να επαναληφθούν οι διαπραγματεύσεις εντός 2010. Η δική μου εντύπωση είναι πώς δε θα υπάρξει δεσμευτική συνθήκη αν δεν υπάρξουν πρώτα μετρήσιμα στοιχεία ότι βγαίνει η παγκόσμια οικονομία από την κρίση. Αυτό μπορεί να πάρει 2 – 3 χρόνια. Εξηγούμαι: η ευθύνη έχει πολλά πλοκάμια...

Ο αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα φοβάται να πάρει αποφάσεις, ιστορικές για τη χώρα του και να τη δεσμεύσει. Άλλοι μεγάλοι ρυπαντές όπως η Κίνα και η Ινδία δεν αισθάνονται πίεση να δεσμευτούν. Η Ευρωπαϊκή Ένωση που επίσης υποφέρει από την κρίση, παραμένει πρωτοπόρα και δεσμεύεται στους στόχους του 2020: 20% εξοικονόμιση, 20% ανανεώσιμες πηγές, 20% μείωση των θερμοκηπιακών ρύπων σε σύγκριση με το 1990. Αν βγει γρήγορα από την κρίση θα είναι σε θέση να πιέσει περισσότερο.

Τέλος οι πλούσιες χώρες δεν έχουν καταλήξει σε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο χρηματοδοτικής ενίσχυσης των αναπτυσσομένων χωρών για να μην επαναλάβουν αυτές το ίδιο λάθος: Υπό την πίεση για οικονομική ανάπτυξη και άνοδο του βιοτικού επιπέδου των πολιτών τους, να υιοθετούν το μοντέλο της αντιπεριβαλλοντικής, μη βιώσιμης ανάπτυξης, την μαζική οικοδομοποίηση, την αποψίλωση δασών, τα απόβλητα και τόσα άλλα.

Οι πιο έγκυροι διεθνείς οργανισμοί εκτιμούν ότι για να αρχίσουν να αναχαιτίζονται οι επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών, η μείωση των εκπομπών θερμοκηπιακών αερίων θα πρέπει έως το 2020 να φθάσει το 40% και να τύχει καθολικής αποδοχής. Μάλιστα έως το 2050 το ενεργειακό μοντέλο ανάπτυξης θα πρέπει να αλλάξει εντελώς, ώστε να εγκαταλειφθεί η χρήση ορυκτών καυσίμων και το σύνολο σχεδόν της ενέργειας να παράγεται με άλλα μέσα, φιλικά προς το περιβάλλον.

Κάτω από αυτά τα δεδομένα, η πρόκληση για τον πλανήτη είναι ενώπιόν μας. Ακέραιη. Η αποτυχία των ισχυρών να προχωρήσουν δε σημαίνει ότι καταργείται η δική μας ευθύνη, στο επίπεδο της Κύπρου. Ή αν θέλετε η ευθύνη απέναντι στον εαυτό μας, το λαό μας, τον τόπο μας. Το δίλημμα που έχουμε ενώπιόν μας είναι κατά την άποψή μου το εξής:
Είτε θα συνεχίσουμε το μοντέλο ανάπτυξης που βιώνουμε εδώ και τρεις δεκαετίες τουλάχιστον. Είτε θα κάνουμε μια ποιοτική στροφή προς την πραγματική αειφορία, τη βιώσιμη ανάπτυξη, την εξοικονόμηση, την προστασία του φυσικού μας πλούτου.

Θεωρώ ότι το υφιστάμενο αναπτυξιακό και ενεργειακό μοντέλο μας, είναι στηριγμένο σε ξεπερασμένες πρακτικές, στη μαζική κατανάλωση, το πρόσκαιρο κέρδος. Δε διέπεται από ολοκληρωμένες σύγχρονες προσεγγίσεις, δεν υποστηρίζεται ικανοποιητικά από πολιτικές και κίνητρα της κυβέρνησης. Είναι επανάληψη του μέτριου εαυτού μας.

Δεν μπορούμε άλλο να κτίζουμε χωρίς να μεριμνούμε για τη βιωσιμότητα των κτιρίων, της προδιαγραφές τους, την έκταση που καλύπτουμε, το νερό που καταναλώνουμε, την ενέργεια που θα αναλώνουμε είτε σε ρεύμα, είτε σε πετρέλαιο. Θεωρώ μεγάλο ευτύχημα το γεγονός ότι εξ αιτίας της ένταξής μας στην ΕΕ έχουμε μια νέα δυνατότητα να μην επαναλάβουμε τα λάθη μας. Να ακολουθήσουμε τις εμπειρίες της ΕΕ και των ευρωπαίων εταίρων που είναι καλύτεροι μας, τις βέλτιστες πρακτικές, προσαρμοσμένες στο κλίμα, το χώρο και τις ιδιαιτερότητες της πατρίδας μας.

Αν δεν το πράξουμε μας περιμένει μια συνεχής φθίνουσα πορεία: Μια ολοένα και χειρότερη ποιότητα ζωής στις πόλεις, μια υποβαθμισμένη ύπαιθρος, ένα μειωμένων αποδόσεων τουριστικό προϊόν. Και ο λόγος θα είναι γιατί συνεχίζουμε να μη βλέπουμε σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα.

Θα παραθέσω ορισμένα παραδείγματα: Πρώτον, η διαχείριση υδάτινου πλούτου. Οι πόροι μας είναι περιορισμένοι. Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε για τα επόμενα 50 χρόνια να φτιάχνουμε αφαλατώσεις. Ήρθε η ώρα για υδάτινη πολιτική που εξοικονομεί μόνιμα και συστηματικά, όχι με περικοπές και ταλαιπωρίες. Απαιτεί φυσικά επένδυση, αλλά θα επιστρέψει το όφελος σε μια δεκαετία.

Δεύτερον, η ενεργειακή Πολιτική. Το ετήσιο πρόστιμο για την εκπομπή ρύπων έως το 2013 που θα λειτουργήσει η ΑΗΚ με φυσικό αέριο είναι σήμερα ένα χαράτσι για τον κάθε φορολογούμενο. Και ένα ισχυρό ράπισμα για τους πολιτικούς και τις πολιτικές που έπαιζαν με το χρόνο. Την ίδια αναβλητικότητα είδαμε στην έναρξη εφαρμογής πολιτικής για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Το πρώτο αιολικό πάρκο μόλις τώρα αρχίζει να δημιουργείται στην Πάφο.

Η τεχνολογία των φωτοβολταϊκών, ενώ είναι η προσφερότερη για οικιακή χρήση, παραμένει εγκλωβισμένη σε γραφειοκρατικές διαδικασίες, ικανές να απωθήσουν τον πολίτη και τα όποια κίνητρα επιδότησης εισηγήθηκε η κυβέρνηση. Στη Γερμανία έχουν το 25% της δικής μας ηλιοφάνειας. Κι όμως, έχουν τόσο απλοποιήσει το σύστημα επιχορήγησης που ο χρήστης μπορεί να πηγαίνει σε μια οποιαδήποτε τράπεζα, να υποβάλλει το τιμολόγιο εγκατάστασης του φωτοβολταϊκού και να λαμβάνει την επιδότηση.

Τρίτον, τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς. Είναι παρήγορο που η παρούσα κυβέρνηση κίνησε τη συζήτηση και τη διαδικασιά για τη δημιουργία αξιόπιστων μέσων μαζικής μεταφοράς. Ακολουθώντας το μόνιμό μας σύνδρομο, έπρεπε να περιμένουμε έως ότου τα πράγματα φτάσουν στο απροχώρητο:

Την 100% εξάρτηση από το πετρέλαιο
Την 95% εξάρτηση από το Ι.Χ. για την αυτοκίνηση
Την δημιουργία πρωτοφανών για το μέγεθος και τον πληθυσμό στις πόλεις μας, κυκλοφοριακών εμφραγμάτων,
Την κάκιστη ποιότητα αέρα στις κυπριακές πόλεις, που καταγράφεται στις εκθέσεις της ΕΕ ως ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τη δημόσια υγεία

Όσο σημαντική είναι η προσπάθεια, άλλο τόσο είναι να παραμείνει η κυβέρνηση προσηλωμένη και με έργα να τηρήσει χρονοδιαγράμματα και να αναστρέψει την μονοδιάσταση εξάρτηση από το αυτοκίνητο.

Θα καταλήξω με μια ειδική αναφορά για τον Πύργο και την ευρύτερη περιοχή, με την εξής επισήμανση. Σας καλώ φίλες και φίλοι να μετατρέψετε το ακριβό τίμημα της απομόνωσης και τα όσα υποφέρετε εξ αιτίας της κατοχής, σε ΜΕΓΑΛΟ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ για το μέλλον.

Η περιοχή σας έμεινε εξ αιτίας της πολιτικής κατάστασης ήδη από το 1964 μια περιοχή με περιορισμένη ανάπτυξη, ουσιαστικά μια παρθένα περιοχή. Εύχομαι σύντομα με το άνοιγμα του Λιμνήτη, αλλά ακόμα περισσότερο με την επίλυση του Κυπριακού και τον τερματισμό της κατοχής, να βγείτε οριστικά από αυτή την κατάσταση.

Ταυτόχρονα εισηγούμαι: Σχεδιάστε από τώρα την ανάπτυξή σας στη βάση της αειφορίας. Αναπτύξτε πολεοδομικά τις εκτάσεις με σεβασμό προς το περιβάλλον. Αποφύγετε τη μαζική οικοδόμηση. Επιλέξτε το μέτρο και την ποιότητα. Το συνδυασμό της φύσης με τον τουρισμό υψηλών εισοδημάτων και υψηλής ποιότητας υπηρεσιών. Κερδίστε το στοίχημα για το μέλλον, μετατρέποντας το μειονέκτημα 4 δεκαετιών υποβάθμισης, σε ανάπτυξη στηριγμένη στους κανόνες της αειφορίας.

Σε αυτή σας την επιδίωξη, που σας βεβαιώνω δεν είναι μόνο περιβαλλοντική, είναι και έξυπνη, ανταγωνιστική και κερδοφόρα, θα είμαι μαζί σας. Σας καλώ να μετατρέψετε την κοινότητά σας και την περιοχή σε πρότυπο για την Κύπρο, σε ένα από τους πλέον ελκυστικούς τουριστικούς προορισμούς της Μεσογείου.
Νίκος Τορναρίτης