Το Αρμένικο ποδόσφαιρο στην Κύπρο

Γράφει ο

Αλέξανδρος-Μιχαήλ Χατζηλύρας
Από Λευκωσία

Η πρώτη αρμένικη ποδοσφαιρική ομάδα στην Κύπρο (1927-1928) προπονείτο στο γυμναστήριο του Homenetmen επί της οδού Belik Pasha από τον Onnig Yazmadjian. Το μόνο που διασώζεται απ’ αυτήν είναι μια φωτογραφία μπροστά από το τζιρίττιν, παρά τον προμαχώνα Roccas (που το 1955 έγινε γήπεδο της Τσεττίν Καγιά). Το 1930 ιδρύθηκε η ομάδα Gaydzak (Αστραπή), κυρίως από μαθητές του Melkonian· ήταν πολύ δυνατή, και το Μάρτιο του 1931 κατάφερε να ανακηρυχθεί (ανεπίσημα, καθώς η ΚΟΠ ιδρύθηκε το 1934) κυπελλούχος Κύπρου, αφού νίκησε διαδοχικά το Παγκύπριο Γυμνάσιο, την Τουρκική Λέσχη και το ΑΠΟΕΛ: ενοχλημένοι, οι οπαδοί του ΑΠΟΕΛ ανέμιζαν σκόρδους στους οπαδούς του Καϊτζάκ, αποκαλώντας τους «σκορτοφάους», και έβαλαν σκόρδους στο κύπελλο! Παρά την επιτυχία της, η ομάδα αυτή έλαμψε και έσβησε σαν αστραπή, και το μόνο που έμεινε στην ιστορία είναι δύο φωτογραφίες των παικτών της και το όνομα.
Λίγα χρόνια μετά την ίδρυση του Εκπαιδευτικού Ινστιτούτου Μελκονιάν το 1926, ο γυμναστής Levon Apkarian σχημάτισε και ποδοσφαιρική ομάδα, η οποία χαρακτηριζόταν δυνατή και συμμετείχε σε ενδοσχολικούς αγώνες (κυρίως με το Διδασκαλικό Κολλέγιο Μόρφου, τη Σχολή Σαμουήλ, το Τουρκικό Λύκειο, την Αγγλική Σχολή και την Αμερικανική Ακαδημία Λάρνακας). Κατά τις δεκαετίες 1950-1960 έπαιζε φιλικά παιγνίδια με ομάδες της Α’ κατηγορίας. Διαλύθηκε με το άδικο κλείσιμο του Μελκονιάν τον Ιούνιο 2005.

Με την ίδρυση της στα τέλη του 1934, η AYMA (Armenian Young Men’s Association - Ένωση Αρμενίων Νέων) σύντομα δημιούργησε και ερασιτεχνική ποδοσφαιρική ομάδα, αφού αρχικά δεν κατάφερε να σχηματίσει επαγγελματική. Οι πρώτοι της επίσημοι αγώνες ήταν στις 14/11/1943 στο πρωτάθλημα six-a-side που διοργανώθηκε από τον ΠΟΛ. Το 1945 εγγράφηκε στην ΚΟΠ, η πρώτη και μόνη (μέχρι το 1999) αρμενοκυπριακή ομάδα. Στις 11/11/1945 κέρδισε την Ανόρθωση σε ειδικούς αγώνες Β’ κατηγορίας, ενώ στις 27/11/1946 προσκλήθηκε από την ΚΟΠ για να λάβει μέρος σε γενική αθλητική παρέλαση, με την τρίχρωμη σημαία της πρώτης Δημοκρατίας της Αρμενίας. Το 1947-1948 μπήκε στην Α’ κατηγορία, με έδρα το ΓΣΠ. Στις 23/05/1948 συμμετείχε σε τιμητικό πρωτάθλημα υπέρ της ΚΟΠ, το 1953-1954 σε αγώνες υπέρ των σεισμοπαθών Πάφου και το 1958-1959 στο Κύπελλο Ανεξαρτησίας. Παρόλον ότι δεν κατάφερε ποτέ να πάρει το πρωτάθλημα ή το κύπελλο, είχε υψηλό κύρος, πολύ καλές παρουσίες και εκτίμηση από το αθλητικό κοινό και τον τύπο· μάλιστα, ονομάστηκε «ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΗ ΑΫΜΑ» για την καλή τεχνική και το πειθαρχημένο και καθαρό παιγνίδι της, και τρεις φορές της δόθηκε το μετάλλιο ήθους. Το 1955 της δόθηκε από την ΚΟΠ τιμητικό δίπλωμα «εις αναγνώρισιν των πολυτίμων υπηρεσιών αυτής διά την προαγωγήν του Κυπριακού Ποδοσφαίρου».
Ήρθε μια εποχή που οι παίκτες της μειώθηκαν αισθητά και στις 19/12/1962 το σωματείο αναγκάστηκε να ζητήσει από την ΚΟΠ όπως πάψει να είναι μέλος της. Με τη διάλυση της ομάδας, επιτράπηκε στους παίκτες να εγγραφούν στον Ολυμπιακό Λευκωσίας. Ωστόσο, πάντοτε με υπέρτατη θυσία, η ΑΥΜΑ κατάφερε να διατηρήσει την ποδοσφαιρική ομάδα της σε ερασιτεχνικό επίπεδο, παρά τις διάφορες μετακινήσεις της [τον Ιανουάριο του 1935 στην οδό Βικτωρίας 14 και λίγους μήνες μετά στην οδό Dervish Pasha 8, περί το 1940 στην οδό Mufti Ziyai Effendi και περί το 1946 σε άλλο οίκημα στον ίδιο δρόμο, το 1948 στην οδό Βικτωρίας 70, το 1961 σε ιδιόκτητο οίκημα στην οδό Τανζιμάτ 18, το 1964 στην οδό Ρηγαίνης 70-72, το 1965 στη Λεωφόρο Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’ 27, το 1973 στην οδό Ανδρέα Δημητρίου 13, το 1977 στη Λεωφόρο Γρίβα Διγενή & Ιάσονος 12 και από το 1986 στο ιδιόκτητο οίκημα στην οδό Αλασίας & Βαλτετσίου 8 στο Στρόβολο].

Η ΑΥΜΑ συμμετείχε και σε αγώνες του Homenetmen. Στο ερασιτεχνικό πρωτάθλημα της ΚΟΕΠ (συμμετέχει από το 1975-1976· από το 2002-2003 στη Β’ κατηγορία) είχε πολύ καλές και πειθαρχημένες παρουσίες: το 1977-1978 κέρδισε το διπλό, το 1990-1991 κέρδισε το κύπελλο και ήρθε δευτεραθλήτρια, ενώ το 1999-2000 ήταν φιναλίστ του κυπέλλου. Σήμερα διατηρεί ομάδες (ηλικίες 8-12, 12-16 και 16+), δίνοντας την ευκαιρία στους Αρμενοκύπριους νέους να παίξουν ποδόσφαιρο. Είναι η μοναδική αρμενοκυπριακή ομάδα που έπαιξε στην Α’ κατηγορία (1947-1956 & 1960-1962: 176 αγώνες, 23 νίκες, 27 ισοπαλίες και 126 ήττες)· μεταξύ 1945-1953 & 1956-1960 έπαιζε και στη Β’ κατηγορία, ενώ μεταξύ 1953-1956 & 1960-1962 έπαιζε και στα Αναπληρωματικά. Τις δεκαετίες 1970 και 1980 στην ομάδα της ΑΥΜΑ έπαιζε και ο Πρόεδρος της Βουλής, Μάριος Καρογιάν.
Όταν το 1944 ιδρύθηκε η Ένωση Φίλων της Αρμενίας (Hayastani Paregamats Mioutiun), δημιούργησε την ποδοσφαιρική ομάδα Nor Gaydzak (Νέο Καϊτζάκ), στην οποία συμμετείχαν και Ελληνοκύπριοι παίκτες που έφυγαν από το ΑΠΟΕΛ. Συμμετείχε στους αγώνες του 1943-1944 και διαλύθηκε περί το 1948· κάποιοι από τους παίκτες της [Dikran Missirian, Sarkis Bedigian (γνωστός ως Kilis), Robert Gosdanian και Khajag Baladouni] ήσαν στην πρώτη εντεκάδα της Ομόνοιας το 1948. Το 1951 ιδρύθηκε η ομάδα Ararat, με παίκτες από το AGBU και την AYMA, η οποία όμως διαλύθηκε το 1954. Περί το 1957 το AGBU ίδρυσε μία ομάδα με την ονομασία Gaydzak· αρκετά καλή, έπαιζε στο πρωτάθλημα της Β’ κατηγορίας μεταξύ 1961-1963, αλλά διαλύθηκε το 1964, λίγους μήνες μετά την κατάληψη της αρμενικής συνοικίας από Τουρκοκύπριους εξτρεμιστές. Και οι τρεις αυτές ομάδες προπονούνταν στην τάφρο της Λευκωσίας, παρά τον προμαχώνα Ρόκκας.

Το AGBU απόκτησε ξανά ποδοσφαιρική ομάδα το 1984, με την ονομασία Ararat. Η ομάδα αυτή συμμετείχε σε αγώνες του αγροτικού πρωταθλήματος στην Κύπρο, και σε τουρνουά στην Αρμενία και το εξωτερικό, όπως και στους παναρμενικούς αγώνες Navasartian. Το 1998-1999 το Αραράτ ήταν ανάμεσα στους πρωτοπόρους-ιδρυτές ομάδας φούτσαλ στην Κύπρο. Έκτοτε, το AGBU Ararat κυριαρχεί στο χώρο, μάλιστα δε το 2000-2001 έγινε η πρώτη ομάδα που αντιπροσώπευσε την Κύπρο στο κύπελλο πρωταθλητριών Ευρώπης. Στην ομάδα συμμετέχουν τόσο Αρμενοκύπριοι, όσο και Ελληνοκύπριοι και ξένοι. Η ισχυρή αυτή ομάδα έχει στο ενεργητικό της 6 πρωταθλήματα, 5 κύπελλα, τρία διπλά και 6 εκπροσωπεύσεις της Κύπρου στους αγώνες της UEFA. Η νεαρότερη αρμενοκυπριακή ομάδα φούτσαλ είναι αυτή του Homenmen, η οποία ιδρύθηκε το 2006 από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Nor Serount (Νέα Γενιά), αγωνίζεται ερασιτεχνικά στη Γ’ κατηγορία φούτσαλ, και έχει ως κύριο στόχο να δώσει την ευκαιρία στα μέλη της να αθλούνται.
* * * * *
Σημαντική η συνεισφορά της αρμενοκυπριακής κοινότητας και στον ποδοσφαιρισμό της Κύπρου μας. Αρμενοκύπριοι ποδοσφαιριστές έπαιξαν και σε μη-αρμένικες ομάδες: τη δεκαετία του 1920 (ΑΜΟΛ και ΠΟΛ), του 1930 (Ανόρθωση, Άρης, ΕΠΑ, Ολυμπιακός, Rovers, ΤΡΑΣΤ και Μεικτή Λάρνακας), του 1940 (ΑΕΛ, Αλκή, ΑΜΟΛ, Ανόρθωση, ΕΠΑ, Ολυμπιακός, Ομόνοια, Μεικτή Λευκωσίας και Μεικτή Κύπρου), του 1950 (ΑΕΛ, Αλκή, ΑΜΟΛ, Ανόρθωση, ΕΠΑ, Νέα Σαλαμίνα, Ολυμπιακός, Ομόνοια, Ορφέας, Μεικτή ΚΕΠΟ και Μεικτή Κύπρου), του 1960 (ΑΕΛ, Αλκή, ΕΠΑ και Ορφέας), του 1980 (ΑΠΟΕΛ, ΕΠΑ, ΠΟΛ και Εθνική Κύπρου), και του 1990 (ΑΠΟΕΛ και Ολυμπιακός). Αρμενοκύπριοι υπηρέτησαν και ως διαιτητές αγώνων (δεκαετίες 1930-1960), αλλά και ως προπονητές ομάδων: ο Roupen Berberian στον ΑΣΙΛ (1933-1934, ο πρώτος) και τη ΛΑΛΛ (1934-1935), ο Dikran Missirian στην Ομόνοια (1948-1952, ο πρώτος) και ο Aram Chaderdjian στην Ανόρθωση (1948-1949 & 1956-1958) και τη Νέα Σαλαμίνα (1962-1964).

Ευχαριστίες στους Dr. Antranik Ashdjian, Dr. Vahakn Atamyan, Haig Aynedjian, Takouhy Devledian, Hagop Dikranian, Hagop Kazandjian, Γιώργο Στεφανίδη, Karnig & Annig Tourian, Ναυσικά Χαραλάμπους-Θεοφάνους και ιδιαίτερα στους Artin Aivazian και Vahan Aynedjian.
Αλέξανδρος-Μιχαήλ Χατζηλύρας

katoomba@cytanet.com.cy