Fake news και πουλιά στον αέρα

Του δημοσιογράφου Θανάση Φωτίου 

Έχω ορισμένους (λίγους, ευτυχώς!) διαδικτυακούς φίλους, οι οποίοι κάνουν share αναρτήσεις διαφόρων sites όπως «pentapostagma», «minmoupeis», «panagiamegalohari», η εγκυρότητα των οποίων συναγωνίζεται τον νου μιας πελλής όρνιθας. Μερικοί, υποτίθεται οι πιο σοβαροί, παρακολουθούν το περιβόητο «defencenet», το οποίο κάθε τρεις μέρες κάνει πόλεμο ενώ μια φορά την εβδομάδα (σταθερά!) οπτασιάζεται τον Πούτιν να γαμά τα πρέκια του Ερντογάν (είναι το ίδιο που είχε «δει» τον ρωσικό στόλο να υποδέχεται με κόλαση πυρός το Barbaros), το «epilekta» με τους επίσης γλαφυρούς τίτλους («Όταν μίλησαν τα Πολυβόλα στον Έβρο και οι Τούρκοι ούρλιαζαν… μη μπατζανάκη, μη καρντάση») το «volcanotimes» («Συμβαίνει τώρα: Πανικός στην Τουρκία. Ξύπνησε ανάποδα ο Πούτιν») και μερικά άλλα επιρρεπή στην ανοησία, που καθημερινά διαπιστώνουν να δικαιώνεται ο γέροντας Παΐσιος. Το γεγονός ότι δεν τους μπλοκάρω μπορείτε ελεύθερα να το χαρακτηρίσετε καθαρή διαστροφή και σας υπόσχομαι ότι δεν θα παρεξηγηθώ.

Πιο παλιά είχα κι έναν-δυο που έκαναν share κι από τον… Stoxo. O Stoxos είναι η εφημερίδα η οποία είχε αναγκαστεί από δικαστήριο να κατεξευτελιστεί απολογούμενη στην Έλενα Ακρίτα για μια σειρά χυδαίων δημοσιευμάτων σχετικά με τη σύνταξη του πατέρα της, τα οποία αναπαράχθηκαν με μεγάλη ταχύτητα και έκαναν τον γύρο του διαδικτύου πριν από ένα-δυο χρόνια. Γιατί, αυτό ακριβώς συμβαίνει με το διαδίκτυο, η βλακεία εξαπλώνεται όπως η γρίπη των πουλερικών στην Κίνα και ο Έμπολα στην Αφρική. Αρκεί ένας πιασάρικος τίτλος και πέφτουν κατά χιλιάδες τα θύματα της βλακείας στα social media. Και δεν αρκεί που τη διαβάζουν, την αναπαράγουν κιόλας. Η ιστοσελίδα ellinikahoaxes.gr (αξίζει να την παρακολουθείτε) δεν προλαβαίνει να ανασκευάζει βλακείες και ψευδείς ειδήσεις - τα λεγόμενα στις μέρες μας και «fake news». Ετοιμάζεται όντως η Κύπρος και η Ελλάδα να αγοράσουν οπλικά συστήματα από τη Ρωσία; Κατηγορούνται όντως για κατασκοπία οι συλληφθέντες στρατιώτες; Όντως ο Σκλαβενίτης απέσυρε τα τουρκικά προϊόντα από τα ράφια του; Όντως η Aegean μοιράζει δωρεάν εισιτήρια; Έρχεται πράγματι ο αμερικανικός στόλος για να υπερασπιστεί την κυπριακή ΑΟΖ;

To ανησυχητικό είναι που στις μέρες μας τα fake news μπορούν, πλέον, να αναπαραχθούν αβρόχοις ποσί, τόσο από σοβαρές ιστοσελίδες όσο κι από τον σοβαρό έντυπο Τύπο (για να είμαστε ειλικρινείς και δίκαιοι, μερικές φορές, ευτυχώς σπανιότατα, σκαρφίζονται και μερικά, αλλά η κατάσταση μπορεί να χαρακτηριστεί «ελεγχόμενη»). Ειδικά στην περίπτωση των συλληφθέντων στον Έβρο στρατιωτών το κακό είχε παραγίνει. Ίσως γιατί εκεί, εκτός από τα fake news, τις κατασκευασμένες ειδήσεις από τις μονίμως καυλωμένες, πολεμοχαρείς ιστοσελίδες, είχαμε και πολλά δημοσιεύματα που καταδείκνυαν την αχαπαροσύνη των συντακτών τους και την αδυναμία τους να διαβάσουν μια δήλωση ή ένα δελτίο Τύπου, ώστε να βγάλουν τη σωστή είδηση. Θυμάμαι, πάλι, που πριν από λίγο καιρό, έκανε τον γύρο του διαδικτύου μια συγκλονιστική «είδηση»: «ΒΟΜΒΑ: Η Ρωσική Δούμα ζητά την επιστροφή της Αγιάς Σοφιάς στη Χριστιανοσύνη και στο Πατριαρχείο». Κι αυτή η εξόφθαλμα κουλή «είδηση» έτυχε, δυστυχώς, προβολής κι από σοβαρές ειδησεογραφικές ιστοσελίδες! Που υποτίθεται τσεκάρουν τις πηγές τους και διασταυρώνουν τις πληροφορίες τους πριν τις σερβίρουν στους αναγνώστες τους. Στην πραγματικότητα καμιά Δούμα δεν είχε ζητήσει την επιστροφή της Αγιάς Σοφιάς στη χριστιανοσύνη. Απλά, ένας βουλευτής είχε ζητήσει από τη Δούμα να ζητήσει την επιστροφή. Το από πού κι ως πού, μην το ψάχνετε. Δεν το έψαξαν, άλλωστε, ούτε οι σοβαρές ιστοσελίδες. Και αναπαρήγαγαν μια κουλαμάρα.

Τον περασμένο μήνα, πάλι, αναπαράχθηκε μια ιστορία μ’ ένα μικρό κοριτσάκι από τη Συρία που έκλεινε με τα χέρια του τα μάτια της κούκλας που κρατούσε, για να μη βλέπει το δράμα της χώρας της. Η συγκινητική ιστορία της έκανε τον γύρο του διαδικτύου και μάλιστα προβλήθηκε κι από τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων. Η αλήθεια είναι πως επρόκειτο για μια φωτογραφία προ δεκαετίας, από ένα κοριτσάκι που δεν ήταν στη Συρία, αλλά σ’ ένα χωριό της Προύσας, στην Τουρκία. Και το κοριτσάκι έκρυβε τα μάτια της κούκλας της γιατί το ένα ήταν χαλασμένο και αλληθώριζε. Και ντρεπόταν το κοριτσάκι. Και ο φωτογράφος που είχε βγάλει τότε τη φωτογραφία, το 2007 παρακαλώ, πήγε και της αγόρασε μια καινούρια. Η ίδια φωτογραφία που συγκίνησε εμάς το 2018, κάνει τον γύρο του διαδικτύου δέκα ολόκληρα χρόνια. Και μπορεί τώρα να ήταν «ένα κοριτσάκι της Συρίας», το 2014 όμως, η ίδια φωτογραφία, μιλούσε για «ένα κοριτσάκι στην Παλαιστίνη». Προφανώς κάποιοι είτε είναι τόσο αθκιασεροί είτε έκαναν το ψέμα επάγγελμα. Λες και δεν αρκεί η τραγική πραγματικότητα για να μας συγκλονίσει...
Το εντυπωσιακό, τώρα, είναι που σε πρόσφατη έκθεση του ευρωβαρόμετρου που δημοσιεύτηκε στις Βρυξέλλες, το 91% των Κυπρίων θεωρούν ότι οι ψευδείς ειδήσεις (fake news) αποτελούν πρόβλημα! Που για να τα θεωρείς πρόβλημα, πάει να πει ότι τα αντιλαμβάνεσαι κιόλας. 


Μάλιστα, το ποσοστό αυτό μας κατατάσσει στην πρώτη θέση των ερωτηθέντων - οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι δεν είναι τόσο ξύπνιοι όσο εμείς και το αντιλαμβάνονται ως πρόβλημα μόνο κατά 85%. Να υποθέσουμε, λοιπόν, ότι η αναπαραγωγή των αναληθών δημοσιευμάτων στην Κύπρο γίνεται μόνο από το 9% και οι υπόλοιποι πιάνουμε πουλιά στον αέρα;
Θανάσης Φωτίου
Φιλελεύθεος & Down Town 19 Μαρτίου 2018
Facebook