To Ευρωπαϊκό Δικαστήριο υπέρ της προστασίας της ιδιωτικής ζωής στο χώρο της Τηλεφωνίας και του Διαδικτύου

Γράφει ο Δρ Ανδρέας Χριστοδούλου
Επικοινωνιολόγος-Ειδικός για τα Μέσα

Επιτέλους έχουμε καλά νέα από την Ευρώπη! Οι ευρωπαϊοι πολίτες έχουν δικαίωμα να είναι πιο αισιόδοξοι για τη νομική προστασία της ιδιωτικής τους ζωής στο ηλεκτρονικό περιβάλλον. Ο λόγος γι αυτή την αισιοδοξία είναι ότι οι εφαρμοζόμενοι νόμοι για τη μαζική ηλεκτρονική παρακολούθηση σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση για σχεδόν δέκα χρόνια, υπέστησαν σοβαρό πλήγμα από πρόσφατες εξελίξεις (12 Δεκεμβρίου 2013) στο ανώτατο δικαστήριο της Ευρώπης , το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, που εδρεύει στο Λουξεμβούργο.

Άνκαι οι πρόσφατες αποκαλύψεις του Edward Snowden για το ρόλο του NSA (Εθνικού Συμβουλίου Ασφάλειας των ΗΠΑ) έριξαν τα φώτα της δημοσιότητας στο όργιο κατασκοπείας και παρακολουθήσεων από τις Ηνωμένες Πολιτείες στην Ευρώπη, λίγοι ευρωπαίοι πολίτες γνωρίζουν σχετικά με παρόμοιες πρακτικές, που ακολουθούνται μη αμφισβητούμενες μέχρι τώρα, από τις δικές τους κυβερνήσεις .

Οι θετικές εξελίξεις αφορούν την υπόθεση (C-293/12) (1) που υποβλήθηκε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο από το Ανώτατο Δικαστήριο της Ιρλανδίας εκ μέρους του αιτητή - της Digital Rights Ireland - εναντίον της οδηγίας 2006/24/εκ (data retention directive)(2) για τη διατήρηση δεδομένων. Η εν λόγω οδηγία επιτρέπει στις εταιρείες τηλεφωνίας και παρόχους υπηρεσιών διαδικτύου να διατηρούν τα δεδομένα των τηλεφωνικών κλήσεων των πελατών και τα ηλεκτρονικά μηνύματα (e-mail ), καθώς και τη χρήση του διαδικτύου – σε ιστοσελίδες που επισκεπτόμαστε και τη χρήση μηχανών ερευνών που κάνουμε - για δύο χρόνια . Επιτρέπει, επίσης, στις κυβερνήσεις και τις μυστικές υπηρεσίες να παρακολουθούν και να αποθηκεύουν τα δεδομένα για τις μετακινήσεις , συναντήσεις , και τη χρήση του τηλεφώνου και του διαδικτύου για κάθε πολίτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η πιο πάνω οδηγία, στοχεύει, αδιακρίτως, 500 εκατομμύρια ανθρώπους σε ολόκληρη την Ευρώπη . Τα δεδομένα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να δημιουργήσουν ένα προφίλ της ιδιωτικής και κοινωνικής ζωής του κάθε πολίτη, το ιατρικό του ιστορικό , τις πολιτικές του διασυνδέσεις και τις οικονομικές του δραστηριότητες . Η γνωμοδότηση (οpinion), που υποβλήθηκε από το γενικό εισαγγελέα του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Pedro Cruz Villalón (3), αποτελεί το πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση μιας ισχυρότερης προστασίας της ιδιωτικής ζωής και των ατομικών ελευθεριών στην Ευρώπη .

Στη γνωμοδότησή του ο Cruz Villalón έκρινε, στην υπόθεση εναντίον των προνοιών της εν λόγω οδηγίας, ότι η μαζική παραβίαση της ιδιωτικής ζωής, που επιτρέπεται από την οδηγία και η απειλή που αυτή συνιστά για τα θεμελιώδη δικαιώματα στην Ευρώπη, υπερβαίνουν τα όποια ωφελήματά της. Η απόφαση αυτή επηρεάζει τους πολίτες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που χρησιμοποιούν υπηρεσίες ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ( e-mail) , προβαίνουν σε τηλεφωνικές κλήσεις , ή έχουν ένα έξυπνο τηλέφωνο που καταγράφει την ακριβή γεωγραφική τους θέση .

Τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και οι κυβερνήσεις των κρατών μελών πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι η προστασία προσωπικών δεδομένων είναι θεμελιώδης αρχή για τη δημοκρατία. Όλοι πρέπει να είναι ελεύθεροι να μοιραστούν και να καταναλώνουν απόψεις και ιδέες και χωρίς μάλιστα να χρειάζεται να κοιτάξουν πίσω ​​από την πλάτη τους . Η οδηγία του 2006 για τη διατήρηση δεδομένων, αποτελεί άμεση απειλή για την ελευθερία αυτή και προσφέρει μικρή προστασία όταν πρόκειται για τον τρόπο που τα δεδομένα μας μπορούν να χρησιμοποιηθούν χωρίς τη γνώση μας .

Στην καλύτερη περίπτωση, η οδηγία για τη διατήρηση δεδομένων έχει μια ανατριχιαστική επίδραση στην ελευθερία της έκφρασης και της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης . Όταν οι άνθρωποι γνωρίζουν ότι οι επικοινωνίες τους παρακολουθούνται αυτό αλλάζει αυτόματα τη συμπεριφορά τους . Στη χειρότερη περίπτωση , η οδηγία για τη διατήρηση δεδομένων επιτρέπει σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ευρωπαίων πολιτών.

Υποστηρικτές της οδηγίας για τη διατήρηση δεδομένων υποδεικνύουν τη χρησιμότητά της ως εργαλείο για τις υπηρεσίες επιβολής του νόμου, ιδιαίτερα εναντίον του ηλεκτρονικού εγκλήματος. Ωστόσο, καθώς το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έχει επισημάνει , η οδηγία του 2006 δεν κάνει πράγματι κάτι τέτοιο στην παρούσα μορφή της . Χαρακτηριστικά ο Cruz Villalón επέκρινε το γεγονός ότι στην εν λόγω οδηγία δεν περιέχεται ορισμός της έννοιας του «σοβαρού εγκλήματος» και αυτό επιτρέπει στους υπαλλήλους επιβολής του νόμου να χρησιμοποιούν τα δεδομένα των πολιτών κατά το δοκούν. Ο εισαγγελέας διαπίστωσε , επίσης, ότι δεν υπάρχει λόγος για τον ορισμό του ανώτατου ορίου διατήρησης των δεδομένων στα δύο χρόνια αντί σε λιγότερο από ένα.

Στη γνωμοδότηση που παρουσιάστηκε , ο γενικός εισαγγελέας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου περιέγραψε την οδηγία για τη διατήρηση δεδομένων ως «ιδιαίτερα σοβαρή προσβολή του δικαιώματος στην ιδιωτική ζωή». Άνκαι αυτή δεν αποτελεί μια δεσμευτική απόφαση , η γνώμη του γενικού εισαγγελέα του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου τείνει να καταστεί ένας χρήσιμος δείκτης για το πώς το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο θα αποφανθεί επί του θέματος.

Η δεσμευτική απόφαση από το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων σχετικά με την υπόθεση (C-293/12) για την οδηγία διατήρησης δεδομένων του 2006 αναμένεται να εκδοθεί μέσα στο 2014. Είναι επιτακτική ανάγκη το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο να πάρει τη σωστή απόφαση.

Συμπερασματικά, η ακύρωση της οδηγίας του 2006 για τη διατήρηση δεδομένων θα αποτελέσει σημαντικό βήμα στην πορεία εκτροπής της Ευρώπης μακριά από την επιβολή κατάστασης επιτήρησης των πολιτών της και της ηλεκτρονικής δικτατορίας που αυτή συνεπάγεται .

Ανδρέας Χριστοδούλου
Επικοινωνιολόγος-Ειδικός για τα Μέσα
Ιανουάριος 2014

Αναφορές

(1) http://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=125859&pageIndex=0&doclang=en&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=167537
(2) http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2006:105:0054:0063:EN:PDF
(3) http://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=145562&pageIndex=0&doclang=en&mode=req&dir=&occ=first&part=1&cid=575323
 
Βιογραφικό Pedro Cruz Villalon




Pedro Cruz Villalón
Born 1946; law degree (1963-68) and awarded Doctorate (1975) at the University of Seville; postgraduate studies at the University of Freiburg im Breisgau (1969-71); Assistant Professor of Political Law at the University of Seville (1978-86); Professor of Constitutional Law at the University of Seville (1986-92); Legal Secretary at the Constitutional Court (1986-87); Judge at the Constitutional Court (1992-98); President of the Constitutional Court (1998-2001); Fellow of the Wissenschaftskolleg zu Berlin (2001-02); Professor of Constitutional Law at the Autonomous University of Madrid (2002-09); elected member of the Council of State (2004-09); author of numerous publications; Advocate General at the Court of Justice since 14 December 2009

European Court of Justice