Η κοινωνία των χώρκατων

Του Άντη Ροδίτη

Για τέσσερις-πέντε συνεχόμενες μέρες οι εφημερίδες ενημέρωναν φορτικά τούς αναγνώστες τους για το επερχόμενο γεγονός (20/6) της παρουσίασης του βιβλίου του Δρ Καίσαρα Μαυράτσα, «Η Κοινωνία των Χώρκατων», Παπαζήσης 2012.

Επειδή οι «χώρκατοι» της Κύπρου με την έννοια των νεόπλουτων και απαίδευτων, στερημένων  κάθε έννοιας πνευματικότητας Κυπρίων απασχολούν κι άλλους, πρόστρεξα στην παρουσίαση του βιβλίου με ενδιαφέρον αλλά και με συγκρατημένο ενθουσιασμό, έχοντας υπόψη κάποιες περίεργες απόψεις του κ. Μαυράτσα στο παρελθόν.

Το θέμα του άξεστου, ακαλλιέργητου πολίτη, συχνά ανεύθυνου και υπερόπτη,  που θεωρεί τον εαυτό του καλύτερο από κάθε άλλον και συμβαίνει κάποτε να κατέχει και θέσεις-κλειδιά και να παίρνει αποφάσεις που αφορούν στην καθημερινή ζωή και στο μέλλον πιο καλλιεργημένων και ευαίσθητων συμπολιτών του δεν είναι αποκλειστικά κυπριακό. Σε μας, όμως, λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών, των πρόσφατων ιστορικών γεγονότων και του μικρού πληθυσμού που διατρέχει άμεσο κίνδυνο, παρουσιάζεται οξύτερο και αμεσότερο. Έχει μεν τις αστείες και ανώδυνες καθημερινές εκφάνσεις του, αλλά έχει και τις σοβαρότερες, των οποίων ο αντίκτυπός αφορά στην επιβίωσή μας ως ελληνικής κοινωνίας στην ίδια την πατρίδα μας.

Το περασμένο καλοκαίρι στην Κύπρο συνέβη μια έκρηξη που αφαίρεσε τη ζωή 13 ανθρώπων, αξιωματούχων και απλών πολιτών του κράτους, κατέστρεψε τον κύριο ηλεκτροπαραγωγό σταθμό της χώρας και κόστισε περίπου ένα δις ευρώ. Ο Πρόεδρος αναζήτησε και βρήκε τον πιο κατάλληλο άνθρωπο στον οποίο ανέθεσε τη διεξαγωγή έρευνας,  το πόρισμα της οποίας, δήλωσε, θα εφάρμοζε κατά γράμμα. Το πόρισμα απέδωσε την πρώτη ευθύνη στον ίδιο τον Πρόεδρο. Τότε ο Πρόεδρος το απέρριψε και συνέχισε το «έργο» του σαν να μη συνέβη απολύτως τίποτε.

Πέρα από αυτή την απόλυτα «χωρκάτικη» συμπεριφορά, το κομμουνιστικό κόμμα Κύπρου, το οποίο αυτοαποκαλείται «πατριωτικό», «δημοκρατικό» και τα ρέστα, και αυτοδιαφημίζεται ότι δεν έβλαψε ποτέ τον τόπο, επίσης αποφάσισε ότι δεν τρέχει τίποτε και πολύ καλά έκαμε ο Πρόεδρος που δεν παραιτήθηκε. Κορυφαία «χωρκάτης» ο Πρόεδρος, αλλά κορυφαία «χωρκάτικο» και το κόμμα του, που ενώ γνωρίζει την αλήθεια όσον αφορά και άλλες πτυχές των ικανοτήτων και των επιτευγμάτων του Προέδρου, προτιμά να βλάπτεται η πατρίδα (το κοινόν συμφέρον) παρά να βλαφτεί το… γόητρό του!

Έτσι, η αστεία συμπεριφορά των «χώρκατων» (π.χ. του Ρίκκου Μάππουρου στην τηλεοπτική σειρά «Βουράτε Γειτόνοι», από όπου ξεκινά την «έρευνά» του ο κ. Μαυράτσας), έχει και μια πάρα πολύ σοβαρή πλευρά, την οποία δεν αγνόησε μεν ο Δρ Μαυράτσας στο βιβλίο του αλλά παρερμήνευσε πλήρως και προσπάθησε να την χρησιμοποιήσει για να προβάλει ακόμα μια φορά τις δικές του ιδεοληψίες.

Το ίδιο το βιβλίο, λόγω του μικρού σχήματος και των λίγων σελίδων του, 124 εν όλω, εκ των οποίων 16 αποτελούν μια γενική εισαγωγή, 15 μια σκιαγράφηση του «Ρίκκου Μάππουρου» και πολλές άλλες αναπαράγουν το τι είπαν άλλοι κοινωνιολόγοι για παρόμοια φαινόμενα στις χώρες τους, δεν ξεπερνά ποτέ το επίπεδο των σημειώσεων, δεν εντοπίζει τα πραγματικά αίτια της έξαρσης του φαινομένου στη νεότερη εποχή στην Κύπρο και αγνοεί πλήρως σημαντικές τοπικές πηγές, που προηγήθηκαν του δικού του βιβλίου.

Περιορίζεται σε μελετητές που έχουν παρόμοιες απόψεις μαζί του (Attalides, Kitromilides, Markides, Loizos, Περικλέους, Ηρακλείδης, Χατζηδημητρίου), ότι ο κύριος φταίχτης για τα δεινά της σημερινής Κύπρου είναι ο ελληνοκυπριακός… «εθνικισμός»!

Νά, πώς τελειώνει το βιβλίο (σ. 124): «Στο βαθμό που η ελληνοκυπριακή πολιτική ηγεσία εξακολουθεί να λειτουργεί… με γνώμονα τον εθνικισμό… η χωρκατοσύνη θα συνεχίσει να είναι κυρίαρχη νοοτροπία»! Με δυο λόγια, για να «εκσυγχρονισθεί» και να «εκπολιτισθεί» ο Κύπριος, για να πάψει να είναι «χώρκατος», πρέπει πρωτίστως ν’ απαλλαγεί από τον «εθνικισμό» του!

Περιέργως, η «χωρκατοσύνη» μας αυξήθηκε δραματικά τα τελευταία τέσσερα χρόνια που στην εξουσία βρίσκεται Πρόεδρος και κόμμα εντελώς άσχετος με τον… εθνικισμό! Αυτό, όμως, δεν απασχολεί καθόλου τον κ. Μαυράτσα.

Όμως, τι ακριβώς είναι αυτός ο «εθνικισμός» που κατά τον κ. Μαυράτσα μάς οδηγεί κατ’ ευθείαν στη χωρκατοσύνη, δηλαδή την αδικαιολόγητη υπεροψία, την επιθετικότητα, την ανευθυνότητα, τον κυνισμό, την αναισθησία, την κουτοπονηριά, το γλείψιμο και τη δουλοπρέπεια, απλούς πολίτες, μορφωμένους και αμόρφωτους μέχρι αρχηγούς κομμάτων, μέχρι Προέδρους της Δημοκρατίας;

Ως δείγμα «χώρκατου» πολιτικού ηγέτη ο Μαυράτσας αναφέρει τον Βάσο Λυσσαρίδη, που παλαιότερα (σ. 75) «θεωρούσε ότι η καλύτερη επιλογή των Ελληνοκυπρίων για να λυθεί το κυπριακό ήταν ο πόλεμος» (εθνικισμός), ενώ σε κάποια άλλη στιγμή (σ. 75) «διακήρυττε ότι θα αναλάβει πρωτοβουλίες για την ειρηνική επίλυση του Αφγανικού ζητήματος» (υπεροψία, υπερεκτίμηση εαυτού που προκαλεί τον γέλωτα.) Δεν παραλείπει να παραλάβει και τον σημερινό αρχηγό της ΕΔΕΚ Γιαννάκη Ομήρου, από τον οποίο περιμένουμε ακόμα (σ. 75) να συντάξει, όπως δήλωσε, το νέο παγκόσμιο μανιφέστο του Σοσιαλισμού!

Διαφεύγουν, βέβαια, από τον κ. Μαυράτσα, λόγω, μάλλον, συγγενικών ιδεοληψιών, πολλές άλλες περιπτώσεις όπως για παράδειγμα εκείνη του πρώην ηγέτη του κόμματος των «Φιλελευθέρων» (1%) Νίκου Ρολάνδη, που φανταζόταν ότι του έπρεπε η θέση του Γ. Γ. του ΟΗΕ από όπου θα μπορούσε να επιλύσει τα προβλήματα της Υφηλίου!

Ο Δρ Μαυράτσας φαίνεται να πιστεύει ότι ο «εθνικισμός», που προκαλεί όλα αυτά τα συμπτώματα, οφείλεται στο γεγονός ότι «από το 1963 η Κυπριακή Δημοκρατία αντιπροσωπεύει μόνο τους Ελληνοκυπρίους» (σ. 122) και στο ότι η ένταξή μας στην Ευρώπη δεν συνοδεύτηκε από την «ανάδυση και συγκρότηση μιας ενοποιητικής», νέας, «κυπριακής ταυτότητας» σε βάρος των «διαιρετικών εθνοτικών» μας ταυτοτήτων, δηλαδή της ελληνικής και της τουρκικής.

Ο κ. Μαυράτσας θεωρεί ως αποκλειστικό αίτιο της μετατροπής των Ελλήνων της Κύπρου σε Ρίκκους  Μάππουρους (εξαιρουμένου του εαυτού του και των ομοϊδεατών του), την άρνησή μας να σταματήσουμε να αισθανόμαστε Έλληνες και να αρχίσουμε να αισθανόμαστε μόνο Κύπριοι. Το πόρισμα της «έρευνάς» του και η συμβουλή του είναι απλή: Σταματήστε να είστε Έλληνες για να γίνετε άνθρωποι! «Ο χώρκατος», λέει, «είναι σχεδόν εξ ορισμού και παλιάνθρωπος» (σ. 80)!

Λοιπόν, δεν θα ερωτηθεί τώρα, ο Δρ Μαυράτσας του Πανεπιστημίου της Βοστώνης και του Πανεπιστημίου Κύπρου (ούτε ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Κύπρου, που προλόγισε την παρουσίαση του βιβλίου στο Πανεπιστήμιο Κύπρου), πόσο χρονικά «αμαρτωλή» είναι η παρουσία Ελλήνων στην πατρίδα τους, την ελληνική εδώ και χιλιάδες χρόνια Κύπρο.

Oύτε θα αμφισβητηθεί η διαπίστωσή του ότι μεγάλο μέρος του ελληνικού πληθυσμού της Κύπρου έχουν μετατραπεί σε επιθετικούς υπερόπτες, κυνικούς και ανεύθυνους, κουτοπόνηρους, δουλοπρεπείς γλείφτες! «Χώρκατους», που δεν έχουν καμιά σχέση με τις γνήσιες, αγροτικές, ελληνικές και ορθόδοξες παραδόσεις των χωριών της καταγωγής τους. Εκτός από τους περισπούδαστους ξένους επιστήμονες και καθοδηγητές του και τους αντίστοιχους Κυπρίους (Attalides, Kitromilides, Markides, Loizos, Ηρακλείδης, Περικλέους, Χατζηδημητρίου), ας κοιτάξει και λίγο κείμενα όπως τον «Κόσμο της Κύπρου» του Αδαμάντιου Διαμαντή, για την «επίκτητη βαρβαρότητα» του Κυπρίου χωρικού που ήταν το αντίτιμο που πλήρωσε για να διατηρήσει με πενιχρότατα μέσα στα χρόνια της ξένης κυριαρχίας τις παραδόσεις και την ταυτότητά του, ας κοιτάξει την πρόσφατη λογοτεχνία του τόπου (εκείνη που ο Τάκης Χατζηδημητρίου σκόπιμα παρέλειψε ν’ αναφέρει παρουσιάζοντας το βιβλίο), ας κοιτάξει το «Εγώ είμαι η Κύπρος», του Τάκη Ευδόκα, που έπραξε την Κυπριακή Δημοκρατία εν τη γενέσει της  και, τέλος, ας κοιτάξει και λίγο ποια νοοτροπία και ποια «πολιτική» ακριβώς κρύβεται πίσω από τη λέξη «Μακάριος», λέξη που μόλις στη σελίδα 95 (!) του βιβλίου του κατορθώνει να κάμει μια… δειλή εμφάνιση.

Το αδιαμφισβήτητο και αδιαπραγμάτευτο δικαίωμα της ιστορικής πλειονότητας των Ελλήνων κατοίκων της Κύπρου να έχουν τον πρώτο λόγο για το μέλλον της ιδιαίτερης τους πατρίδας, την απόφασή τους να το κρατήσουν με κάθε θυσία, ο Δρ Μαυράτσας το αποκαλεί «εθνικισμό» και του αποδίδει όλα τα δεινά που ταλανίζουν τη σημερινή Κύπρο. Και για να μην είμαστε «εθνικιστές» και «ρατσιστές» (σ. 83) και κατ’ ακολουθίαν «χώρκατοι» και «παλιάνθρωποι» θα πρέπει να παραχωρήσουμε  στους Τουρκοκυπρίους πολύ περισσότερα από τα μειονοτικά τους δικαιώματα (σ. 93)!

Στις διαστρεβλωμένες απόψεις του Δρ Μαυράτσα απαντά ο πρέσβης των ΗΠΑ στη Λευκωσία, Τέυλορ Μπέλτσερ, από τις 7 Απριλίου 1964: «Μια ακόμα πρόχειρη λύση το μόνο που μπορεί να φέρει στο μέλλον είναι περισσότερα και μεγαλύτερα προβλήματα. Η ασφάλεια τής περιοχής απαιτεί αναγνώριση της βασικής αρχής τής δημοκρατίας, της αρχής τής κυβερνώσας πλειοψηφίας.» (Απόρρητο έγγραφο 1078, L.B.J. Library, N.S.F., Country File, Cyprus, Vol. 6) Στη συνέχεια του ιδίου εγγράφου ο Μπέλτσερ εισηγείται τη «μετανάστευση των Τουρκοκυπρίων». Κι ο Αμερικανός πρέσβης στην Αθήνα, Χένρυ Λαμπουίς, την επομένη, 8 Απριλίου, λέει: «Η ελληνική πλειονότητα δεν μπορεί και δεν πρόκειται να εγκαταλείψει την επιδίωξή της να εξασφαλίσει τον βαθμό ελέγχου τού νησιού που δικαιούται, όπως συμβαίνει και σε κάθε άλλο  σύγχρονο κράτος.» Και πιο κάτω: “…με λογική προστασία των δικαιωμάτων τής μειονότητας η πλειονότητα πρέπει να κυριαρχεί.» (Απόρρητο έγγραφο 1510, L.B.J. Library, N.S.F., Country File, Cyprus, Vol. 6).

Πώς ακριβώς όλες αυτές οι απόψεις και προθέσεις των Αμερικανών (που δεν είναι ούτε μεμονωμένες ούτε μοναδικές) δεν υλοποιήθηκαν (στις 23 Αυγούστου 1964, ο Υπ. Εξ. των ΗΠΑ, Ντην Ρασκ, εισηγείτο και ψήφισμα της Γ. Σ. του ΟΗΕ που να ζητά από τους Τούρκους να τα μαζεύουν και να φεύγουν από την Κύπρο – απόρρητο έγγραφο 479 Ν.A.R.A., POL 27 CYP), πώς, λοιπόν,  όλες αυτές οι θέσεις δεν υλοποιήθηκαν, όχι μόνο αφορά στη νοοτροπία, τις πρακτικές και τις «πολιτικές» που ακολούθησε ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, αλλά ακριβώς ερμηνεύει την απελπιστική κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα η Κύπρος, όπως και αυτή την εξεστραμμένη συμπεριφορά των Κυπρίων, που είδαν τον μέγιστο των Ηγετών τους να αποτυγχάνει στην πραγμάτωση των οραμάτων επιβίωσής τους με όλους τους δυνατούς τρόπους που συνεπάγεται ο όρος «αποτυχία».

Μπορεί αυτή να είναι εποχή παρακμής και δυσπραγίας, πλην όμως είναι και εποχή ευρείας επικοινωνίας και διαφάνειας, οπότε καλό θα ήταν για όλους να είναι πολύ προσεχτικοί στη διατύπωση των απόψεων και των «θεωριών» τους, οι οποίες εκεί που σκοπεύουν να δρέψουν δάφνες ως «προχωρημένες» και χρήσιμες, αποδεικνύονται στο τέλος όχι απλώς άστοχες αλλά εκθέτουν και τους εκφραστές τους για καταπάτηση και των πιο βασικών αρχών της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της δημοκρατίας.

Άντης Ροδίτης