To μέλλον της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Του Ζαχαρία Κυριάκου*

Συχνά-πυκνά γίνεται λόγος για το μέλλον της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Κύπρο, το οποίο χαρακτηρίζεται δυσοίωνο. Διατυπώνονται απόψεις και εισηγήσεις για λήψη δραστικών μέτρων, με κύρια έμφαση στη συνεργασία ανάμεσα στους δήμους. Αλλά, το κυρίως ζητούμενο, η λεγόμενη μεταρρύθμιση των δήμων,  παραμένει σε θεωρητικό επίπεδο. Από τη μια  το κεντρικό κράτος, δηλαδή η κυβέρνηση, περικόπτει σημαντικά ποσά από την ετήσια χορηγία της στους δήμους και από την άλλη αποφεύγει να τους εκχωρήσει σημαντικές εξουσίες για να τους καταστήσει τοπικές κυβερνήσεις, ώστε να μπορέσουν να εφαρμόσουν καινοτόμα προγράμματα, μακριά από τη γραφειοκρατία κρατικών υπηρεσιών.

Ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον εκπαιδευτικό σεμινάριο που χρηματοδότησε η Ευρωπαϊκή Ένωση, υπό τον τίτλο «Διοίκηση και ηγεσία», έδωσε την ευκαιρία στους δημάρχους της Κύπρου να μπουν στο βάθος των πραγμάτων, όσον αφορά στο διοικητικό μοντέλο των δήμων και πως αυτό πρέπει να μετεξελιχθεί. Σε 12ωρη εκπαίδευση στην Κύπρο και σε εντατική τριήμερη εκπαίδευση σε εκπαιδευτικό κέντρο στο Winchester  της Αγγλίας, οι συμμετέχοντες Δήμαρχοι άκουσαν και είδαν πολλά. Σήμερα καλούνται να προχωρήσουν αποφασιστικά σε ανάληψη πρωτοβουλιών  που θ’ αλλάξουν τη σημερινή εικόνα που διέπει τη λειτουργία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Κύπρο.

Η εμπειρία που αποκομίσαμε από την επίσκεψη μας στο διοικητικό κέντρο Havant, σε διπλανή πόλη από το Winchester, ήταν πάρα πολύ σημαντική. Εκεί, κατάφεραν να δραπετεύσουν από τα δεσμά της γραφειοκρατίας, να συνενώσουν υπηρεσίες, να καταστούν ευέλικτοι και να εργαστούν κάτω από αυστηρώς μετρήσιμα κριτήρια όσον αφορά στην απόδοση του προσωπικού.

Τι είδαμε εκεί;

-          Γραφεία χωρίς στοίβες με πάσης φύσεως φακέλους.

-          Πλήρη κινητικότητα και αποτελεσματικότητα με τη μέθοδο της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης

-          Υπαλλήλους να έχουν την άνεση να εργάζονται από το σπίτι τους ή από όποιο άλλο χώρο επιλέγουν, αρκεί να είναι στο τέλος του μήνα εντός των πλαισίων αποδοτικότητας που τους καθορίζει ο προϊστάμενος. Η απόδοση αξιολογείται με αυστηρώς μετρήσιμα κριτήρια κι όχι μέσα από ένα τυπικό ωράριο και θεωρητικές προσεγγίσεις. Όσοι είναι εκτός των προκαθορισμένων δεικτών απόδοσης, όσοι συστηματικά αδυνατούν ν’ ανταποκριθούν, τίθενται από το σύστημα εκτός.

Είδαμε, ακόμη, πλήρη συνεργασία γειτονικών δήμων, οργανισμών και παρεμφερών υπηρεσιών, σε μια έμπρακτη εφαρμογή της συμπλεγματοποίησης, για την οποία γίνεται πολύς λόγος στην Κύπρο. Η ενοποίηση υπηρεσιών δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Υπήρχαν προβλήματα  συντεχνιακής μορφής. Αλλά, με σταθερή πολιτική βούληση και την κατάλληλη ενημέρωση των δημοτών, όλα ξεπεράστηκαν.

Όσα σχεδίασε και πρότεινε το διοικητικό κέντρο του Havant, είχαν ένα κοινό χαρακτηριστικό: Τη μείωση του κόστους για το δημότη. Την προσφορά καλύτερων υπηρεσιών, με μικρότερο οικονομικό τίμημα. Αυτό  εξασφάλιζε την αποδοχή του κοινωνικού συνόλου, οπότε η εφαρμογή καινοτόμων μέτρων ήταν εύκολο να γίνει αποδεκτή. Όταν αποφάσισαν, για παράδειγμα, να προέλθουν σε συμφωνία με γειτονική  διοικητική περιοχή για ν’ αναθέσουν από κοινού την περισυλλογή σκυβάλων σε ιδιωτικό φορέα, υπήρχαν αντιδράσεις. Αλλά με εξαντλητικό διάλογο και νομικές διευθετήσεις, πρώτα συμφώνησαν οι δυο μεγάλες περιοχές και μετά ενημέρωσαν και πήραν τη συγκατάθεση των επηρεαζόμενων δημοτών. Παρόμοια δράση εκδηλώνεται και για την αντιμετώπιση προβλημάτων κυκλοφοριακής διαχείρισης, συντήρησης και επέκτασης του πρασίνου, κλπ.

Ας δούμε, κατ’ αντιστοιχία, τι επικρατεί στην Κύπρο:

-          Τεράστια γραφειοκρατία. Το σύστημα είναι «πνιγμένο» μέσα σε χιλιάδες φακέλους που πηγαινοέρχονται από γραφείο σε γραφείο.

-          Καμία ουσιαστική μορφή συμπλεγματοποίησης, για δραστική εξοικονόμηση χρημάτων. Για παράδειγμα: Σε συγκεκριμένες περιοχές της Λευκωσίας συναντιούνται δις της εβδομάδας τρία σκυβαλοφόρα οχήματα προερχόμενα από τρεις διαφορετικούς δήμους για να μαζέψουν σκύβαλα.

 

 -          Να δώσω ακόμη ένα παράδειγμα;

-           Η τοπιοτέχνηση της λεωφόρου Αρχαγγέλου έγινε  στη μια πλευρά της από ένα δήμο και σε απόσταση μερικών μέτρων, στην άλλη πλευρά του δρόμου, από άλλο δήμο. Διαφορετικά συνεργεία έκαναν την ίδια εργασία. Διπλή χρήση οχημάτων, διπλά καύσιμα, διπλές προσφορές, διπλές αγορές, διπλή συντήρηση εκ των υστέρων!

-          Στην Κύπρο, παρατηρείται ακόμη προσκόλληση σε διαδικασίες του παρελθόντος, οι οποίες καθιστούν αδύνατη την επιβολή αποτελεσματικού ελέγχου ώστε ν’ αποτρέπεται, για παράδειγμα, η συχνότατη και εύκολη καταφυγή προσωπικού στα λεγόμενα «σίκλιφ», που επηρεάζουν αρνητικά την παραγωγικότητα.

Τελευταίως, οι δήμοι της μείζονος Λευκωσίας άρχισαν να κάνουν κάποια καλά βήματα προόδου, εκδηλώνοντας συνεργασίες στους τομείς της δημιουργίας καταφυγίου ζώων και της διεκδίκησης ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Τα βήματα πρέπει να γίνουν άλματα.

Ας γίνει ξεκάθαρο: Το μέλλον της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Κύπρο, δεν εξαρτάται μόνο από το εάν η κυβέρνηση (κεντρικό κράτος), έχει την πολιτική βούληση να εκχωρήσει εξουσίες στους δήμους, ή από το πόση χορηγία θα τους δώσει. Εφόσον αυτές οι προϋποθέσεις δεν διασφαλίζονται, οι ίδιοι οι δήμοι οφείλουν να κάνουν πράξη αυτά που ζητούν από το κράτος, παίρνοντας οι ίδιοι τις πρωτοβουλίες στα δικά τους χέρια και υιοθετώντας σύγχρονες μεθόδους διοίκησης, με ένα και μοναδικό στόχο: Την καλύτερη εξυπηρέτηση του δημότη. Η συμπλεγματοποίηση υπηρεσιών δεν θα επιτευχθεί με θεωρίες. Οφείλουν οι ίδιοι οι δήμοι να την επιτύχουν, εκδηλώνοντας την απαιτούμενη πολιτική βούληση.

 

Αυτή τη στιγμή για να δώσω ένα παράδειγμα, κάθε δήμος έχει τα δικά του συνεργεία περισυλλογής σκυβάλων. Δεκάδες οχήματα (που η συντήρηση τους στοιχίζει πανάκριβα), διακινούνται καθημερινά στους δήμους. Τι εμποδίζει τα δημοτικά συμβούλια να ενώσουν τις δυνάμεις τους ; Τι εμποδίζει να συσταθεί μια διαδημοτική εταιρεία η οποία θα προσφύγει στον ιδιωτικό τομέα; Τίποτε δεν εμποδίζει. Απλά, πρέπει να εκδηλωθεί απ’ όλους η δέουσα πολιτική βούληση και αποφασιστικότητα. Στο Δήμο Έγκωμης έχουμε τη βούληση να προχωρήσουμε με γειτονικούς Δήμους.

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση στην Κύπρο δεν θα επιλύσει τα προβλήματα της, αναμένοντας από το κεντρικό κράτος να μεταβάλει γραμμή πλεύσης και στάσης ώστε να καταστήσει τους δήμους τοπικές κυβερνήσεις, όπως συμβαίνει σε πολλές άλλες χώρες. Ένας τρόπος υπάρχει  για να πάει μπροστά η Τοπική μας Αυτοδιοίκηση: Να πάρει η ίδια πρωτοβουλίες, να εφαρμόσει μέτρα συνένωσης υπηρεσιών και συμπλεγματοποίησης. Να αξιοποιήσει τον ιδιωτικό τομέα, να μειώσει έξοδα, να μοιραστεί έξοδα, να προσφέρει καλύτερες υπηρεσίες, για να μπορεί να έχει δίπλα της και το δημότη.

Ουδείς δημότης θ’ αντιδράσει στα πιο πάνω, επειδή το κέρδος θα το εισπράξει ο ίδιος.

Ζαχαρίας Κυριάκου*

* Δήμαρχος Έγκωμης