Παρουσίαση βιβλίου «Μυστικός Όρκος Σιωπής», Σπίτι της Κύπρου, Κυπριακή Πρεσβεία, Αθήνα

Σπίτι της Κύπρου, Κυπριακή Πρεσβεία, Αθήνα

Πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 17 Μαρτίου, 2023 στο Σπίτι της Κύπρου στην αίθουσα εκδηλώσεων στην Αθήνα η παρουσίαση του βιβλίου, του Φοίβου Νικολαΐδη, «Μυστικός Όρκος Σιωπής».

Φοίβος Νικολαΐδης

Ο Φοίβος Νικολαΐδης γεννήθηκε στην Λευκωσία. Σπούδασε οικονομικά στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. Με υποτροφία του Ιδρύματος Φούλπραϊτ έκανε μετεκπαίδευση στη Διοίκηση Επιχειρήσεων με παράλληλη θήτευση στη Σχολή ΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο της Μιννεσότα των ΗΠΑ.

Έχει γράψει δυο βιβλία των οποίων οι εκδόσεις τους εξαντλήθηκαν. Το ένα κυκλοφορεί σε δεύτερη έκδοση από τις εκδόσεις Κ. Επιφανίου (Βιβλ. ΕΛΛΑΣ). Έγραψε επίσης δυο θεατρικά έργα.

Αρθρογράφος και συνεργάτης κατά καιρούς εφημερίδων και περιοδικών, τόσο στην Κύπρο όσο και στην Ελλάδα, έχει δημοσιεύσει μελέτες, αναλύσεις και άρθρα πάνω σε διάφορα θέματα της δημόσιας ζωή.

Έτυχε διακρίσεων σε διάφορους διαγωνισμούς με δεύτερο πανελλήνιο βραβείο στην έκθεση ιδεών. Ιδρυτικό μέλος διαφόρων ιδρυμάτων και σωματείων όπως η ‘Ένωση Νέων Επιστημόνων Κύπρου’, ‘Κυπριακό Κέντρο Μελετών’, ‘Κυπροφινλανδικός Σύνδεσμος Φιλίας’ κι άλλων.

Διοικητικό μέλος κατά καιρούς διαφόρων συνδέσμων, οργανώσεων, μη κυβερνητικών και δημόσιων οργανισμών όπως το ΡΙΚ. Είναι πρόεδρος του Παγκύπριου Συνδέσμου Συγγραφέων & Δημοσιογράφων Τουρισμού. 

Το βιβλίο παρουσίασε η Σοφία Αργυρίου, Δρ Πολιτικής Επιστήμης & Ιστορίας Παντείου Πανεπιστημίου. Σύντομο χαιρετισμό έκαναν ο Τάκης Βοΐλα, Πολιτιστικός Λειτουργός της Κυπριακής Πρεσβείας στην Αθήνα, ο εκδότης Μηνάς Παπαγεωργίου και η φιλόλογος Πόπη Νικολαΐδου. Εισαγωγική παρέμβαση έκανε η Βιργινία Μπαλαφούτα, Δικηγόρος, Δρ Διεθνούς Δικαίου & Περιφερειακών Σπουδών, Διδακτικό Προσωπικό Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Συντονίστρια της εκδήλωσης ήταν η δημοσιογράφος & παρουσιάστρια Βιβή Αναστασιάδου. Αποσπάσματα από το βιβλίο διάβασαν οι ηθοποιοί Κωστής Σαββιδάκης και Γεωργία Σιακαβάρα.
Ένα νέο, συνταρακτικό ιστορικό μυθιστόρημα για μια απελπισμένη αναζήτηση που διήρκεσε για τρεις γενιές. Στο νέο μυθιστόρημα τού συγγραφέα Φοίβου Νικολαΐδη «Μυστικός Όρκος Σιωπής», τρεις γενιές αναζητούν απεγνωσμένα τα χνάρια ενός αγωνιστή κατά τη διάρκεια του τιτάνιου Απελευθερωτικού Αγώνα της ΕΟΚΑ 1955 -59, η τύχη του οποίου συσκοτίζεται υπό το βάρος του όρκου σιωπής των συναγωνιστών του. Βασισμένο σε μια συγκλονιστική αληθινή ιστορία, το έργο ανασυνθέτει αριστοτεχνικά μια εποχή γεμάτη μυστήριο, αβεβαιότητες και τραύματα.
Ο «Μυστικός Όρκος Σιωπής», αποτέλεσμα εκτεταμένης έρευνας και μελέτης μιας ανθρώπινης τραγωδίας, σκόπιμα καταλήγει -μέσω της αφήγησης- να γίνει σαν παραμύθι, μία παραμυθία, δηλαδή παρηγοριά και ελπίδα.

Σε πολλές χώρες με παρόμοια ιστορικά γεγονότα υπήρχαν αναθεωρήσεις και αποκαταστάσεις ανθρώπων μετά από 100 και 150 χρόνια. Σ’ ένα ευνομούμενο κράτος η διαδικασία αυτή δεν σταματά ποτέ, γιατί η αποκατάσταση του δικαίου -έστω και εκ των υστέρων- είναι υποχρέωση που δεν παραγράφεται.

Η σκοτεινή πλευρά των πραγμάτων πάντα πίσω από ένα υπερυψωμένο τείχος σιωπής κρύβεται… Στο ερώτημα «ποια είναι η αποστολή της λογοτεχνίας» μερικοί απαντούν: «Να εγείρει ηθικά διλήμματα και να προσπαθήσει να τα κατανοήσει. Όχι να ορίσει τι είναι ηθική. Ούτε να δώσει απαντήσεις. Αλλά να θίξει ηθικά ζητήματα».

Αν μπορούσαμε να το θέσουμε διαφορετικά, θα λέγαμε ότι: «Αποστολή της λογοτεχνίας είναι, να μας οδηγεί στην άνοιξη των ιδεών»…
Το βιβλίο διατίθεται στα βιβλιοπωλεία: Πολιτεία, Πρωτοπορία, Ιανός, Public, Books Plus, Ευριπίδης Κηφισιάς και Ευριπίδης στο Χαλάνδρι στην Αθήνα. Στη Θεσσαλονίκη στα βιβλιοπωλεία: Ιανός, Public και Πρωτοπορία. Επίσης από τον εκδότη https://www.pigi.gr/.../alithini-istoria-mystikos.../...
Στην Κύπρο θα το βρείτε στα βιβλιοπωλεία Πάργα σε όλη την Κύπρο. Τηλ.: 22 327 740

Συντονισμός παρουσίασης από τη δημοσιογράφο, παρουσιάστρια Βιβή Αναστασιάδου

Η Βιβή Αναστασιάδου, καλωσορίζοντας τους ομιλητές, καθώς και το κοινό, σημείωσε πως το βιβλίο που παρουσιάζεται είναι αποτέλεσμα έρευνας χρόνων. Αφορά μια προσωπική ιστορία ενός αγωνιστή της ΕΟΚΑ κατά τη διάρκεια του αντιαποικιακού αγώνα της ΕΟΚΑ στην Κύπρο το 1955-59.

Ενός ξεχωριστού αγώνα για την απελευθέρωση από τα δεσμά του Αγγλικού ζυγού και Ένωση με τη μητέρα Ελλάδα. Παράλληλα, προσωπικές ιστορίες ήταν αναπόφευκτο να υπάρχουν, όπως η περίπτωση με τον ήρωα του βιβλίου, η οποία μας ταξιδεύει πίσω στο χρόνο. Μνήμες πικρές, μνήμες ηρωικές όλα μαζί σε μια ιστορική πορεία γεμάτη δόξα, πάθη, δάφνες και πικροδάφνες…

Τρεις γενιές παλεύουν ασταμάτητα για ανεύρεση και δικαίωση ενός αγνού πατριώτη και αγωνιστής τής ΕΟΚΑ, που χάθηκε ξαφνικά και μυστηριωδώς ένα βροχερό βράδυ τού Οκτώβρη του 1958.

Μυστικές υπηρεσίες με δόλιους συνεργάτες τους και δυνάμεις τού σκότους εξαφάνισαν άραγε τον πατριώτη ήρωα; Τον εκτέλεσαν άραγε οι ίδιοι οι συναγωνιστές του; Ποια να ‘ναι η σκληρή πραγματικότητα; Ποια η αλήθεια και ποια η πραγματικότητα; Ο «Μυστικός Όρκος Σιωπής» απόψε θα φανερωθεί ή θα μας κρατάει ακόμη σε αγωνία;

Στο αμφιθέατρο του Σπιτιού της Κύπρου και στο βήμα ο Τάκης Βοϊλας 

Την εκδήλωση άνοιξε ο Τάκης Βοϊλας, Μορφωτικός Λειτουργός τού Σπιτιού τής Κύπρου, καλωσορίζοντας και ευχαριστώντας τους προσκεκλημένους για την παρουσία τους.

Στο νέο του βιβλίο ο Φοίβος Νικολαΐδης θέτει τη γραφίδα του επί τον τύπον των ήλων και μας χαρίζει ένα συναρπαστικό ιστορικό μυθιστόρημα στο οποίο τρεις γενιές αναζητούν απεγνωσμένα τα ίχνη ενός δικού τους ανθρώπου, ενός εξαφανισμένου από τις τάξεις της ΕΟΚΑ, η τύχη του οποίου παραμένει άγνωστη πίσω από το βάρος ενός μυστικού όρκου σιωπής.

Εβδομήντα σχεδόν χρόνια από την έναρξη του Απελευθερωτικού Αγώνα της Κύπρου, η λογοτεχνική παραγωγή εξακολουθεί να αντλεί έμπνευση από τα γεγονότα της περιόδου 55-59 που σφράγισαν τη νεότερη ιστορία του νησιού. Το βιβλίο του Φοίβου Νικολαΐδη «Μυστικός Όρκος Σιωπής» αποτελεί σαφώς ένα εξαιρετικό παράδειγμα κατάθεσης ιστορίας και ψυχής.

Περισσότερα όμως για τον συγγραφέα, το βιβλίο και τους συντελεστές της εκδήλωσης από την καλή δημοσιογράφο Βιβή Αναστασιάδου, η οποία έχει αναλάβει και την ευθύνη για τον συντονισμό της σημερινής εκδήλωσης.

Λίγα λόγια από τον εκδότη Μηνά Παπαγεωργίου

Μετά τις ευχαριστίες και το καλωσόρισμα των προσκεκλημένων, ο εκδότης Μηνάς Παπαγεωργίου καλωσόρισε τον Φοίβο Νικολαΐδη, ένα άνθρωπο των γραμμάτων. Η συνεργασία μας μαζί του είπε, καθ’ όλη τη διάρκεια της παραγωγής του έργου, που πάνω κάτω πέρασε ένας χρόνος από τότε που κυκλοφόρησε, ήταν άψογη σίγουρα.

Το βιβλίο έχει περάσει στη δεύτερη έκδοση. Έχει συμμετάσχει στις μεγάλες εκθέσεις βιβλίου στην Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Συνεχίζει να κυκλοφορεί σε όλα τα ενημερωμένα βιβλιοπωλεία.

Η φιλόλογος Πόπη Νικολαΐδου στο βήμα για ένα σύντομο χαιρετισμό

Εκλεκτοί προσκεκλημένοι καλησπέρα σας,
Είναι με ιδιαίτερη χαρά που βρίσκομαι εδώ σήμερα, ανάμεσα σε ένα εκλεκτό ακροατήριο για να απευθύνω δυο λόγια για το βιβλίο «Μυστικός Όρκος Σιωπής».

Κάθε βιβλίο είναι μοναδικό γιατί πίσω από αυτό βρίσκεται ένας άνθρωπος, που το φρόντισε, το επεξεργάστηκε και το παρουσιάζει στο κοινό, πάντα με την ελπίδα ότι κάτι έχει να προσφέρει.

Αν και μυθιστόρημα, το βιβλίο «Μυστικός Όρκος Σιωπής» εξιστορεί αληθινά γεγονότα, τα οποία έζησαν άνθρωποι, μέσα από πολύ δύσκολες συνθήκες και τραγικές εμπειρίες. 
Το βιβλίο, μάς παίρνει λίγες μόνο δεκαετίες πίσω, σε μια εντελώς όμως διαφορετική εποχή, όχι μόνο από άποψη οικονομικής ζωής, αλλά νοοτροπίας και ηθών, τα οποία προσδιόριζαν σε μεγάλο βαθμό ανθρώπινες συμπεριφορές και στάση ζωής.
Έτσι, ο λόγος του ανθρώπου ήταν πολύ πιο ισχυρός από οποιοδήποτε άλλο γραπτό συμβόλαιο. Φανταστείτε λοιπόν κατά τη διάρκεια του Απελευθερωτικού Αγώνα της ΕΟΚΑ, -μιλούμε για το 1955-59- αγωνιστές να δίνουν όρκο τιμής με το χέρι στο ευαγγέλιο, όχι μόνο για την αποτίναξη του Αγγλικού ζυγού, αλλά και για ένα σωρό άλλα πράγματα.

Ο Φίλιος Δαφνιώτης, ο ήρωας του βιβλίου, ο αγωνιστής της ΕΟΚΑ αγωνίστηκε, έμπλεξε και στο τέλος χάθηκε μυστηριωδώς, χωρίς ποτέ οι συναγωνιστές του, να μπορούν, να πουν κάτι γι’ αυτόν. Ένας άλυτος γρίφος σημάδεψε τη ζωή και την εξαφάνιση του.

Οι συναγωνιστές του έδωσαν όρκο τιμής να μην μιλήσουν ποτέ πια γι’ αυτόν. Τηρήθηκε άραγε ο ιερός αυτός όρκος μέχρι τέλους; Την απάντηση τη δίνει η συγκλονιστική ιστορία τριών γενεών, που αναζητούν επίμονα και επίπονα τον ήρωα τους…
Σας ευχαριστώ πολύ.

Χαιρετισμός από τη Βιργινία Μπαλαφούτα

Δικηγόρος, Δρ Διεθνούς Δικαίου και Περιφερειακών Σπουδών, 

Διδακτικό Προσωπικό Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Αρχικά, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κύριο Φοίβο Νικολαΐδη για την πρότασή του να απευθύνω χαιρετισμό στην παρουσίαση του βιβλίου του Μυστικός Όρκος Σιωπής. Εύχομαι να είναι καλοτάξιδο το βιβλίο σας.

Το εν λόγω βιβλίο πραγματεύεται το ζήτημα της εξαφάνισης ενός ανθρώπου, μέλους της ΕΟΚΑ, κατά τη διάρκεια του αντι-αποικιοκρατικού Αγώνα κατά των Βρετανών. Ο συγγραφέας μέσα από όσα γράφει στο βιβλίο του μάς καλεί να σκεφτούμε και να προβληματιστούμε για διάφορα ζητήματα. Εγώ θα ήθελα να τονίσω ορισμένα κρίσιμα ζητήματα νομικής φύσης, τα οποία έχουν ανθρωπιστικό χαρακτήρα.

Στο Διεθνές Δίκαιο, οι εξαναγκαστικές εξαφανίσεις προσώπων πέρα από αυτοτελές έγκλημα, είναι δυνατόν να εντάσσονται στο ευρύτερο context και να συνιστούν τρόπο τέλεσης διεθνών εγκλημάτων. Επισημαίνω ότι τα διεθνή εγκλήματα έχουν τόση απαξία, που έχει κριθεί ότι προσβάλλουν την ανθρωπότητα και την παγκόσμια συλλογική συνείδηση. Τελούνται από κρατικούς αξιωματούχους ή παρακρατική και παραστρατιωτική οργάνωση, πλην της τρομοκρατίας. Πιο συγκεκριμένα, οι εξαναγκαστικές εξαφανίσεις σε περίοδο διεθνούς ή εμφύλιας ένοπλης σύρραξης συνιστούν εγκλήματα πολέμου. Επιπλέον, όταν διαπράττονται ως μέρος ευρείας ή συστηματικής πρακτικής κατά οποιουδήποτε άμαχου πληθυσμού, συνιστούν εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Είναι δε δυνατόν να εντάσσονται και στο έγκλημα της γενοκτονίας, εάν με αυτές τις πράξεις επιδιώκεται η καταστροφή, εν όλω ή εν μέρει, μιας εθνικής, εθνοτικής, φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας. Τέλος, μέσω των εξαναγκαστικών εξαφανίσεων μπορεί να τελείται και το διεθνές έγκλημα της τρομοκρατίας.
Στενά συνδεδεμένο με το ζήτημα των εξαναγκαστικών εξαφανίσεων προσώπων και των αγνοουμένων -το οποίο είναι το βασικό θέμα του βιβλίου- είναι το δικαίωμα στην αλήθεια. Πρόκειται για το δικαίωμα των θυμάτων σοβαρών παραβιάσεων του Διεθνούς Δικαίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου και του Διεθνούς Ποινικού Δικαίου και των οικείων τους, να γνωρίζουν την πλήρη αλήθεια για τα γεγονότα που συνέβησαν, τις ειδικές περιστάσεις, τα άτομα που συμμετείχαν, τις συνθήκες κατά τις οποίες οι παραβιάσεις έλαβαν χώρα και τις αιτίες τους, την πρόοδο και τα αποτελέσματα των ερευνών, την τύχη και τον τόπο όπου βρίσκονται τα θύματα, τους λόγους που οδήγησαν στη θυματοποίηση του ατόμου.

Διαβάζοντας -με πολύ ενδιαφέρον- την ιστορία που ξετυλίγεται στον Μυστικό Όρκο Σιωπής, έκανα κάποιους παραλληλισμούς με το δικαίωμα στην αλήθεια, με το οποίο έχω ασχοληθεί ιδιαίτερα.

Αναφέρει χαρακτηριστικά ο συγγραφέας του βιβλίου: «Δεν μπορεί ένας άνθρωπος να χάνεται έτσι. Τίποτα δεν τελείωσε όταν δεν ξέρουμε τι ακριβώς συνέβη».

«Είναι καιρός πλέον να δοθεί ένα τέλος στο μαρτύριο των τραγικών συγγενών και κατ’ επέκταση της κοινότητάς μας.», αναφέρεται στο βιβλίο.

Μόνο με την αποκατάσταση της αλήθειας και της νομιμότητας -όσον αφορά την εξαναγκαστική εξαφάνιση ενός ατόμου- είναι δυνατόν να επιβληθούν ποινές στους αυτουργούς, να αποκατασταθούν τα θύματα και οι οικείοι τους, να ικανοποιηθεί το κοινό περί δικαίου αίσθημα, και να αποτραπεί η πιθανότητα τέλεσης αντίστοιχων παραβιάσεων στο μέλλον.

Το δε σχετικό δικαίωμα στην αλήθεια ενέχει το στοιχείο της αλληλεγγύης, της συλλογικότητας, και συνδέεται με τις παρούσες αλλά και με τις μέλλουσες γενεές.

Επιπλέον, η προαναφερθείσα φράση του βιβλίου, αναφερόμενη στο μαρτύριο των συγγενών και κατ’ επέκταση ολόκληρης της κοινότητας αναδεικνύει και μία ακόμη νομική πραγματικότητα: ότι το σχετικό δικαίωμα έχει ατομική και συλλογική διάσταση. Ειδικότερα, παράλληλα με το δικαίωμα των οικείων του εξαφανισμένου προσώπου να διεκδικήσουν τη διερεύνηση και αποκατάσταση της αλήθειας, υφίσταται η γενικότερη ανάγκη και το συλλογικό ενδιαφέρον ολόκληρης της κοινωνίας να αποκατασταθεί η αλήθεια και να απονεμηθεί δικαιοσύνη.

Η εξαναγκαστική εξαφάνιση ενός προσώπου συνιστά σύμφωνα με το Διεθνές Ποινικό Δίκαιο διεθνές έγκλημα απαράγραπτο. Κανένα διεθνές έγκλημα δεν παραγράφεται και μπορεί να διεκδικηθεί και να αποδοθεί δικαιοσύνη γι’ αυτό όσα χρόνια και αν έχουν παρέλθει από την τέλεσή του. Ενδεικτικά, αναφέρω την πρόσφατη αναγνώριση οφειλής αποζημιώσεων από τη Μεγάλη Βρετανία προς χιλιάδες Κενυάτες θύματα εγκλημάτων κατά την εξέγερση των Μάο Μάο κατά της βρετανικής αποικιοκρατίας.

Αναφέρεται στο βιβλίο: «Το πρώτο κακό που έγινε το 1958 διαιωνίζεται σήμερα με ένα δεύτερο χειρότερο ίσως του πρώτου». Θα ήθελα να τονίσω, σχετικά, ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έχει κρίνει ότι η μακροχρόνια αβεβαιότητα και αγωνία για την τύχη ενός αγνοουμένου προσώπου προκαλεί στους συγγενείς του ψυχικό πόνο που συνιστά απάνθρωπη μεταχείριση, και συνεπάγεται διαρκή παραβίαση του άρθρου 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Για κακομεταχείριση ή βασανιστήρια των οικείων των αγνοουμένων προσώπων κάνουν λόγο και η Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, η Διαμερικανική Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και η Αφρικανική Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Λαών.

Επιπρόσθετα, η έρευνα δεν πρέπει να σταματά με την εύρεση του σώματος κάποιου ή με το να τεκμαίρεται ο θάνατός του, αλλά με την εύρεση και τη δίωξη των αυτουργών, με το να στοιχειοθετηθεί και να αποδοθεί κρατική και ατομική ποινική ευθύνη.
Περαιτέρω, ο συγγραφέας θέτει επιτακτικά την αναγκαιότητα «για ανεύρεση και ενταφιασμό του νεκρού».

Επί αυτού, προσωπικά θεωρώ ότι το έγκλημα των εξαναγκαστικών εξαφανίσεων προσώπων ανάγεται πέρα και από τον θάνατο, διότι με το να μην επιβεβαιώνεται εάν ο εξαφανισθείς βρίσκεται εν ζωή ή όχι και με το να αποκρύπτεται η τοποθεσία του σώματός του, φτάνει να αμφισβητείται ο «πυρήνας της ανθρώπινης ύπαρξης». Επιπλέον, καταπατάται πλήρως η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, δεν γίνεται σεβαστό ούτε το σώμα του νεκρού (καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις οι εξαναγκαστικές εξαφανίσεις προσώπων ακολουθούνται από τον θάνατο και την εξαφάνιση των σωμάτων τους), και επιτείνεται η ψυχική οδύνη των οικείων του θύματος.

Διαβάζοντας στο βιβλίο για τον τρόπο που βιώνουν οι συγγενείς την εξαφάνιση του αγαπημένου τους προσώπου, θα ήθελα να αναφέρω ότι σε υποθέσεις αγνοουμένων το δικαίωμα στην αλήθεια έχει συνδεθεί και με το δικαίωμα στον θρήνο. Η συγκεκριμένη διατύπωση αποτελεί οξύμωρο σχήμα, καθώς το περιεχόμενο των δικαιωμάτων του ανθρώπου συνήθως έχει θετική χροιά, στην περίπτωση όμως των εξαναγκαστικών εξαφανίσεων προσώπων ούτε το δικαίωμα στον θρήνο δεν είναι αυτονόητο για τους οικείους τους.

Κλείνοντας, θα ήθελα να τονίσω ότι όσα ανέφερα αφορούν φυσικά και στο ζήτημα των αγνοουμένων στην Κύπρο μετά από την Τουρκική εισβολή το 1974. Για το ζήτημα των αγνοουμένων στην Κύπρο, λόγω του διαρκούς χαρακτήρα του εγκλήματος, και δεδομένου ότι πληρούνται όλες οι απαιτούμενες δικονομικές προϋποθέσεις, -αξιοποιώντας και την πολύτιμη σχετική νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου- η Κυπριακή Δημοκρατία θα μπορούσε να προσφύγει στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο.
Σας ευχαριστώ πολύ

Παρουσίαση βιβλίου

Σοφία Αργυρίου

Δρ Πολιτικής Επιστήμης & Ιστορίας Παντείου Πανεπιστημίου

Με τον Φοίβο μας συνδέει φιλία πολλών χρόνων. Γνώρισα την φιλόξενη και αγαπητή οικογένεια του Φοίβου κατά τις πρώτα ταξίδια μου στην Κύπρο για τους σκοπούς της έρευνάς μου. Έκτοτε η γνωριμία μας ανανεώθηκε αφού επισκέπτομαι την Κύπρο πολύ συχνά. Γνωρίζω το δημοσιογραφικό και συγγραφικό του ταλέντο και με πολλή χαρά δέχτηκα να παρουσιάσω το νέο του βιβλίο «Μυστικός όρκος σιωπής».

Το κατά πόσο μπορεί ένας συγγραφέας να μεταπλάθει τον ιστορικό σε λογοτεχνικό λόγο εξαρτάται από την ενημέρωση που έχει, τις γνώσεις του, το πόσο εξοικειωμένος είναι με την ιστορία αλλά και από το αφηγηματικό του ταλέντο. Όπως διαπιστώνει ο αναγνώστης, ο Φοίβος Νικολαΐδης τα κατέχει όλα αυτά σε μεγάλο βαθμό. Διατρέχοντας το βιβλίο, αντιλαμβανόμαστε ότι ο συγγραφέας έχει αναλάβει ένα δύσκολο εγχείρημα. Να αποτυπώσει μια εποχή. Κατορθώνει να αποδώσει ένα πλήθος ιστορικών αναφορών με όπλο του την λογοτεχνία. Χωρίς συναισθηματικές εξάρσεις καταγράφονται η στράτευση στον αγώνα της ΕΟΚΑ, ο μυστικός όρκος, η τυφλή υπακοή στις εντολές της οργάνωσης, το δίκτυο επικοινωνίας, η μεταφορά και απόκρυψη αγωνιστών και οπλισμού και εν γένει η συμβολή του κυπριακού λαού και ο ενεργός ρόλος που διαδραμάτισε. 

Σε αυτήν την ανασύνθεση της ιστορίας παρά τη χρονική απόσταση ο συγγραφέας δεν στέκεται απόμακρος στη ζοφερή πραγματικότητα της εποχής. Στέκεται με παρρησία στο πλευρό του κυπριακού λαού και των αγωνιστών, σέβεται το πνεύμα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Στιγματίζει την αποικιοκρατία, την επίδειξη δύναμης, την περιφρόνηση των αποικιοκρατών, την προπαγάνδα, τους απαγχονισμούς, τις διώξεις, τα βασανιστήρια, τα curfew. Στις σελίδες του βιβλίου παρελαύνουν οι ηρωομάρτυρες της ΕΟΚΑ στους οποίους ο συγγραφέας αποτίει φόρο τιμής και οι οποίοι τροφοδοτούν τις δικές του αναζητήσεις. Εμπνευσμένος από τη θυσία τους, χωρίς ίχνος ιστορικής εποπτείας, κρατά μια διαμεσολαβητική ματιά με την εποχή και μας επιβάλει το σεβασμό και τον θαυμασμό. Από την άλλη κατακρίνει τους «Ιούδες», τους καταδότες, τους προδότες και συνεργάτες των Βρετανών, την αποδοχή του αποικιοκρατικού ζυγού. Ο κανόνας της ΕΟΚΑ ήταν σαφής. Η ακριτομυθία που θα έθετε κάποιον αγωνιστή ή μέλη της ομάδας του σε κίνδυνο ή θα οδηγούσε σε αποκάλυψη μυστικών της οργάνωσης θα τιμωρούνταν ακόμη και με θάνατο.
Ένα από τα πιο δυνατά κατά τη γνώμη μου σημεία του βιβλίου είναι το συνταρακτικό πρώτο κεφάλαιο που μας γεμίζει με αγωνία. Με αφηγηματική τόλμη ο Νικολαΐδης παράλληλα με το ιστορικό δράμα, αναδεικνύει μια οικογενειακή ιστορία. Ο συγγραφέας κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον μας σε μια εξιστόρηση που παίρνει τραγικές διαστάσεις. Ακολουθεί τη μέθοδο του σασπένς καθώς οι ψηφίδες του δράματος συμπληρώνονται με αργό βηματισμό. Θέλει να μας εισαγάγει με τρόπο αργό και αποκαλυπτικό στην καρδιά ενός προσωπικού δράματος. Αγνός πατριώτης που φέρει το στίγμα του προδότη, πικραμένος και απογοητευμένος ο Φίλιος Δαφνιώτης έχει χρεωθεί χωρίς να ξέρει το λόγο και πληρώνει ένα βαρύτατο τίμημα, την ίδια του τη ζωή. «Ποτέ δεν θα μπορούσα να προδώσω Τα πιστεύω μου. Η καρδιά μου χτυπά για την πατρίδα μου. Εσάς που πάει ο νους σας;» διαμαρτύρεται ο Φίλιος. Δεν έχει ζηλευτό τέλος ούτε ηρωικό, δεν αποθεώνεται όπως οι άλλοι αγωνιστές της ΕΟΚΑ αλλά τον ακολουθεί μια επώδυνη τιμωρία. Ο αιφνίδιος θάνατός του ήταν άραγε εκτέλεση από τους ίδιους τους συμπατριώτες του και φίλους του;

Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στη σχέση φιλίας και αλληλεγγύης η οποία αναπτύσσεται ανάμεσα στον Φίλιο και στον επιστήθιο φίλο του Φειδία. Τονίζεται ακόμη η εκτίμηση από τον Φώτο τον φίλο και συναγωνιστή που όρκισε τον Φίλιο στον αγώνα της ΕΟΚΑ. Οι τρεις φίλοι των οποίων τα ονόματα αρχίζουν από φι παραπέμπουν ευθέως στη χρυσή τομή η οποία διαταράχτηκε και διαρράγηκε εξαιτίας του μυστικού όρκου σιωπής. Ασφαλώς η μυστικότητα και η εχεμύθεια ήταν στοιχεία του συνωμοτικού χαρακτήρα της ΕΟΚΑ. Κάποιοι δεν αποκάλυψαν ποτέ την αλήθεια γιατί θεώρησαν ότι ο όρκος που έδωσαν ήταν απαράβατος κάποιοι ίσως για να προστατέψουν τις δάφνες τους τις οποίες ο Φίλιος Δαφνιώτης δεν έδρεψε. «Ξερίζωσαν τις δάφνες σου και άφησαν μόνο τις πικροδάφνες» γράφει με πικρία η γυναίκα του Φίλιου. Οι συμβολισμοί στα ονόματα είναι φανερή σε όλο το βιβλίο.

Είναι ένα μυθιστόρημα με πολλές και πλούσιες μαρτυρίες και κατάθεση αισθητηριακών εμπειριών δοσμένη με συνοπτικό, αλλά εντυπωσιακό τρόπο. Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι οι ίδιοι οι χαρακτήρες και ο ψυχισμός τους αλλά και η κοινωνία η οποία πλαισιώνει το δράμα. Ο Φοίβος αφήνει τους πρωταγωνιστές να αναλάβουν καθοριστικούς ρόλους στη διαμόρφωση μιας αβεβαιότητας η οποία περικυκλώνει και ταυτόχρονα πλημμυρίζει τη ζωή τους. Ξεδιπλώνει το στοχασμό του μέσα από τη συναισθηματική πορεία των ηρώων του. Αναπλάθοντας τη ζωή τους αποκαλύπτει το χαρακτήρα τους. Προτείνει αναγνώσεις όψεων της ζωής ενός κόσμου που αρνείται να σκεπάσει όπως όπως τη μνήμη του. Η μνήμη που αποτελεί καθοριστικό παράγοντα και σταθερό σημείο αναφοράς μας προκαλεί να αναλογιστούμε τη σχέση της μνήμης με την ιστορία, την επαφή του παρόντος με το παρελθόν.

Η άλλη παράμετρος που μας ενδιαφέρει είναι η ανάπτυξη της δράσης στο χώρο. Οι ήρωες μετακινούνται, ταξιδεύουν. Ο συγγραφέας παρακολουθεί τις περιπλανήσεις τους και καθιστά τον αναγνώστη θεατή συναρπαστικών τοπίων και γεγονότων. Στο βιβλίο αναδύεται η εκπληκτική δύναμη της περιγραφής. Ως αποτέλεσμα μας προσφέρεται ένα ανάγνωσμα που μας φέρνει πιο κοντά στην πραγματική ζωή της Κύπρου, μας δίνει τη δυνατότητα να ακούσουμε τις γνώμες των ανθρώπων και να μάθουμε σημαντικά γεγονότα της καθημερινής ζωής τους καθώς επίσης και δυσάρεστα συμβάντα. Τα στοιχεία που παρατίθενται αποτελούν μια ηθογραφία της εποχής μια πιστή παρουσίαση των ηθών, της συμπεριφοράς και εν γένει του συλλογικού τρόπου ζωής των ανθρώπων. Πολλές φορές μια περιπετειώδης αφήγηση σημαδεύεται με σταθμούς που αποκαλύπτουν συνήθειες, τρόπους ζωής, παραδόσεις, έθιμα. Άλλοτε οι περιγραφές χαρακτηρίζονται από μια στοχαστική διάθεση και άλλοτε αποτυπώνονται σε μεγάλη έκταση. Άλλες φορές η αφήγηση συνιστά μια προσήλωση στο μυστηριακό που οδηγεί σε αρκετές περιπτώσεις σε μια εκρηκτική ατμόσφαιρα. Είναι άλλες που ξεχειλίζει πικρή ειρωνεία.

Η γυναίκα του Φίλιου η Αντιγόνη παλεύει με τα φαντάσματα της προηγούμενης ζωής, αγωνίζεται να μην καταρρεύσει. Οι μνήμες την συνεπαίρνουν, διαρκείς εκλάμψεις μνήμης της εποχής που την σημάδεψε και του νεκρού που ποτέ δεν λησμόνησε. Ο χρόνος επιστρέφει και οδηγεί στο μέρος μιας πληγής που δεν κλείνει και δείχνει καταστάσεις που την τραυμάτισαν ανεπούλωτα. Ο συγγραφέας περιγράφει τα πικρά βιώματα της και συνθέτει την απελπιστική εικόνα έλλειψης στηριγμάτων και την καχύποπτη επιφυλακτικότητα απέναντι της. Καθώς εξελίσσεται η πλοκή μιας μυστικής ιστορίας το πάθος για δικαίωση πυρώνει την καρδιά της. Οι απογοητεύσεις διαρκείς και ενώ φαίνεται να έχει σπαταλήσει και τα τελευταία ίχνη ψυχικής αντοχής την βλέπουμε να ορθώνεται και να αντιστρατεύεται την αγριάδα της καθημερινότητας.

Ως μια άλλη τραγική Αντιγόνη που υπακούει στους άγραφους νόμους και αψηφά την εντολή του Κρέοντα να μην ταφεί ο Πολυνείκης ως προδότης, θέλει να θάψει τον νεκρό της. Με σπαραγμό και οδύνη ψηλαφίζει στο χώρο απελπισμένα ζητώντας βοήθεια για τον εντοπισμό του τάφου του άντρα της και τελικά δεν χάνεται μέσα στη δίνη της απόγνωσης. Προσηλωμένη στο στόχο της κρατάει με τη φλόγα της καρδιάς της άσβεστη την ελπίδα και παραδίδει τη σκυτάλη στο γιο της. Μια επώδυνη αποδοχή αποδεικνύεται αυτή για τον γιο τον Θάσο και μετά από χρόνια για την κόρη του και εγγονή του Φίλιου τη Φιλιώ. Το βαρύ χρέος απέναντι στον νεκρό άντρα, πατέρα και παππού. Οι χαρακτήρες αναπτύσσουν με τον νεκρό μια σχέση που σημαδεύεται από τα κατάλοιπά του, την παρακαταθήκη του. Το κουτί με τα προσωπικά αντικείμενα του Φίλιου παραδίδεται στο γιο και μετά στην εγγονή σαν ιερό κειμήλιο. Οι έρευνες τους όλα αυτά τα χρόνια αποτελούν παράλληλες εκδηλώσεις που έχουν μεταξύ τους συμπληρωματική σχέση.

Παρατηρούμε ότι το βιβλίο διέπεται από ηθικές και ανθρωπιστικές αξίες. Ο συγγραφέας θέτει τους χαρακτήρες προ ηθικών διλημμάτων απέναντι στα οποία δεν μένουν απαθείς. Θα έρθουν αντιμέτωποι με αξίες απαράβατους κανόνες και με το παρελθόν τους. Όλοι θα σταθούν άκαμπτοι, δέσμιοι του μυστικού όρκου σιωπής που έχουν δώσει και έχει χαράξει την ύπαρξή τους. Θα παραμείνουν αλήθεια άλυτα μυστήρια, αινίγματα, αναπάντητα ερωτήματα; Ήταν θεμιτός ο φόνος του Φίλιου; Η ρήση του Τσώρτσιλ που παρατίθεται στο βιβλίο αποδίδει τη σκληρή πραγματικότητα: «Είναι πρωταρχικό καθήκον του ανθρώπου να σκοτώνει και να σκοτώνεται για τον τόπο που ζει, και να τιμωρεί με παραδειγματική αυστηρότητα όλα τα μέλη της φυλής που ζέσταναν τα χέρια τους στο τζάκι του εισβολέα». Υπάρχουν πολλοί λόγοι να θανατώσεις κάποιον. 

Ο αγωνιστής λοιπόν το κάνει για κάποιο σκοπό και είναι δικαιολογημένος γιατί έχει την ευλογία της οργάνωσης. Η εκτέλεση θεωρείται έγκλημα κοινού δικαίου, δεν είναι προσωπικός σκοπός και θεωρείται πράξη δικαιοσύνης γι αυτόν που τη διαπράττει. Τότε είναι όμως που η εξέγερση παρεκκλίνει, όταν εκθειάζει τη βία που φτάνει στα όρια της παραφροσύνης. Η οργάνωση εντάσσει το φόνο σε ομαδική ευθύνη. Είναι όμως και προσωπική. Όπως αποκαλύπτεται η βία που προκλήθηκε προξένησε κακό όχι μόνο σε αυτόν που την υπέστη αλλά και σε αυτούς που την προκάλεσαν. Η μοίρα των φίλων του Φίλιου σημαδεύεται από άσχημα γεγονότα. Μόνο ο Καγιάς, ο τομεάρχης της ΕΟΚΑ, στεφανωμένος με τις δάφνες του αγώνα, σε μια θολή αναμέτρηση με το παρελθόν, δεν διακρίνει πια τον φίλο από τον εχθρό.
Ο γιος του Φίλιου ο Θάσος αγωνίζεται να μάθει την αλήθεια από φίλους και συναγωνιστές. Ιδιαίτερο βάρος και μέγεθος δίνεται στις επιστολές που εστάλησαν σε πρωταγωνιστές και παράγοντες του τόπου. Σε μια πολυσέλιδη καταγραφή τους διαπιστώνουμε ότι οι απόγονοι επωμίζονται το βάρος της ιστορίας του πατέρα για την αποκατάσταση post mortem της φήμης του. Ο συγγραφέας επιχειρεί να αρθρωθούν με σαφήνεια τα καταγγελτικά μηνύματα της οικογένειας του Φίλιου. Θέλουν να προσδώσουν αναδρομικά το νόμο του εθιμικού δικαίου και να τηρήσουν ευλαβικά την πρέπουσα τιμή προς τον νεκρό, την ταφή του σύμφωνα με τους ιερούς κανόνες της χριστιανικής πίστης και παράδοσης. Η ηθική διάσταση της σκέψης τους ψάχνει να στηριχτεί σε στοιχεία που θα φέρουν μια μεταθανάτια καταξίωση. Οι αναζητήσεις τους μαρτυρούν μια υποδειγματική έρευνα η οποία συνθλίβεται πάνω σε ερμητικά κλειστές θύρες. Αντιλαμβανόμαστε, ότι δεν υπάρχει η προτεραιότητα του αύριο. Υπάρχει μόνο η αβεβαιότητα του χτες και του σήμερα στις εναγώνιες προσπάθειες των ηρώων.

Οι αφηγηματικές καταστάσεις δεν αποβάλλουν το βίαιο πνεύμα τους. Οι ήρωες παλεύουν, αντιστέκονται, επιτίθενται, συγκρούονται. Ενώ εξελίσσεται η πλοκή διαφαίνονται ατμοσφαιρικά στοιχεία δράσης καθώς ο συγγραφέας αποκαθιστά δεξιοτεχνικά εικόνες μιας εποχής. Στο βιβλίο εικονογραφείται η εμπλοκή του Φίλιου σε σκοτεινές ιστορίες, η πορεία του σε σκοτεινά μονοπάτια με σκοτεινούς ανθρώπους, όπως ο Τζακ Σκοτεινός. Ο συγγραφέας μας προϊδεάζει στην αρχή του βιβλίου λέγοντας: «Όταν κυριαρχεί το σκοτάδι αλλάζουν τα πάντα ακόμα και η λογική». Ο ρόλος του Τζακ Σκοτεινού ή Ντάρκερ από την Σκότλαντ Γιαρντ είναι καθοριστικός στην εξέλιξη του δράματος. Ίσως γι αυτό ο Φοίβος στο 5ο κεφάλαιο κάνει μια μοναδική εξαίρεση και επιλέγει να βάλει τον Φίλιο να αφηγηθεί ο ίδιος τη μυστική αποστολή που του ανέθεσε ο Σκοτεινός, να περιγράψει τα επίβουλα καλέσματα του και τον τρόπο που προσπαθούσε να τον παγιδεύσει. Η ατομική του ιστορία εκτονώνεται με εκρήξεις λαθών, παρερμηνειών, κατηγοριών και συνωμοσιών. Δεν είναι τυχαίο ότι σε αυτό το κεφάλαιο ο συγγραφέας κάνει τις απαραίτητες αποκαλύψεις της πλεκτάνης που στήθηκε για τον Φίλιο ώστε ο αναγνώστης να οδηγηθεί στα δικά του συμπεράσματα.

Υπάρχουν όμως και φωτεινά σημεία στην ιστορία. Διαβάζουμε στο βιβλίο «Ας ψάξουμε για φωτεινά σημεία που οδηγούν σε ήρεμα νερά». Πράγματι, σε μια ατμόσφαιρα φορτισμένη από συγκίνηση διαφαίνονται ίχνη αποκατάστασης της φήμης του Φίλιου. Η Φιλιώ προσπαθεί να στηριχτεί στην αξιοποίηση του διαλόγου και της εμπιστοσύνης μεταξύ των ανθρώπων. Πραγματοποιείται μια έκκληση στο συναίσθημα και όχι πια στη λογική. Ο ερχομός του δισέγγονου του Φίλιου και του Καγιά ο μικρός Φίλιος συνιστά μιαν απρόσμενη αλλά φωτεινή και λειτουργική κατακλείδα του βιβλίου. Φωτίζει τα σκοτάδια τους με μια αχτίδα ανθρωπιάς. Τότε ακόμα και ο Καγιάς λυγίζει στο βάρος της ανθρώπινης αξίας. Εν τέλει πρέπει να παραμείνουμε άνθρωποι και να μην χάσει ο αγώνας το νόημά του.

Ολοκληρώνοντας να τονίσουμε ότι ο τρόπος με τον οποίο ο Φοίβος Νικολαΐδης εξετάζει τους χαρακτήρες του είναι εσωτερικός και εμπεριέχει μια μορφή ενσυναίσθησης κατευθύνοντας έτσι τον αναγνώστη στην ανάπτυξη ενός ανήσυχου προβληματισμού για ζητήματα ηθικής. Επιπλέον πραγματοποιεί μια εύστοχη συναρμολόγηση παρελθόντος και παρόντος. Διατηρεί την ιστορική ματιά στην περιγραφή της περιόδου, συμβάλλει με το διεισδυτικό του βλέμμα σε ερμηνείες και αν δεν είναι αυτό το πρωταρχικό του μέλημα μας προσφέρει ένα ευχάριστο ανάγνωσμα.

Ανάγνωση αποσπασμάτων από το βιβλίο

διάβασαν οι ηθοποιοί

Κωστής Σαββιδάκης

&

Γεωργία Σιακαβάρα

Γεωργία Σιακαβάρα

Η παρέλαση ήταν προς το τέλος της. Αμέτρητα φύλλα δάφνης έπεφταν βροχή από το έξαλλο πλήθος που ζητωκραύγαζε με μανία. Οι τελευταίοι αγωνιστές περνούσαν καμαρωτοί γεμάτοι υπερηφάνεια.

«Δεν τον βλέπω πουθενά. Δεν μπορεί», ψέλλισε απελπισμένα. Συγκέντρωσε όση δύναμη τής είχε απομείνει κι αγκάλιασε τη μητέρα της: «Κάποιο λάθος πρέπει να έχει γίνει», της είπε με παράπονο.

Αν δεν γυρίσει ορκίζομαι εδώ μπροστά σας ότι θα παλέψω να τον βρω». Δεν τολμούσε να πει ζωντανό ή νεκρό… κι έσφιξε τη γροθιά της. Η καρδιά της Αντιγόνης χτυπούσε τώρα ακόμη πιο δυνατά. Όταν πέρασε από μπροστά της και ο τελευταίος αγωνιστής, η γη άρχισε να φεύγει κάτω από τα πόδια της.

Κοίταξε αποσβολωμένη προς το μέρος που χάθηκαν από τα μάτια της οι τελευταίοι αγωνιστές, όπως κοιτάζει λυπημένα το μικρό παιδάκι στην παραλία τον αγαπημένο του πύργο στην άμμο που τον διαλύει το κύμα…

Κωστής Σαββιδάκης

Βγαίνοντας αργά από το βυζαντινό εκκλησάκι ξαφνικά πετάχτηκε σαν φάντασμα εμπρός του ένας ψηλόλιγνος ασκητικός καλόγερος με μακριά μαύρη γενειάδα και λαμπερά μάτια, που δεν μπορούσες να τον κοιτάξεις κατάματα.

Η αυστηρή μορφή του τον ξάφνιασε. Το πρόσωπό του ήταν σαν βιβλική μορφή. Το φωτοστέφανο που διέκρινε στο γλυκό πρόσωπο, τού μοναχού τον ενθάρρυνε να τον πλησιάσει.

«Ήθελα δάσκαλε να ρωτήσω και κάτι τελευταίο για την κατάσταση τώρα που επικρατεί με τον Αγγλικό λέοντα στο σβέρκο μας και τους σκληρούς αγώνες που κάνει με τόσο πείσμα για να συνεχίσει να μας διαφεντεύει».

«Ένα μόνο πράγμα έχω να σου πω και να το βάλεις καλά στο μυαλό σου. Το εγγλέζικο λιοντάρι μπορεί να είναι πιο δυνατό, αλλά το Κυπριακό αγρινό -το μοναδικό και σπάνιο είδος θηλαστικού σ’ όλο τον κόσμο- δεν δίνει παραστάσεις στο τσίρκο…

Γεωργία Σιακαβάρα

Αγαπημένε μου Φίλιο,
Θυμάμαι που μου είχες πει κάποτε ότι η ζωή μοιάζει με την πανέμορφη πεταλούδα που ζει πολύ λίγο, αλλά προλαβαίνει να εκπληρώσει την αποστολή της.

Για σένα όμως ο κύκλος δεν πρόλαβε να συμπληρωθεί γιατί στην αρχή κιόλας της διαδρομής σου, κόπηκε ξαφνικά το νήμα της ζωής. Αναλογίζομαι τη συμμετοχή και την προσφορά σου στον Αγώνα. Την πίστη σου σ’ αυτόν, την αφοσίωση αλλά και την παιδική αφέλεια που είχες για τους άλλους.

Είναι αλήθεια ότι καταλαβαίνω καλύτερα πολλά πράγματα, τώρα που κουβαλώ κάμποσα χρόνια στην πλάτη, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι συμφωνώ. Η τελευταία φορά που σε είδα ήταν στο κατώφλι του σπιτιού μας όταν σε συνέλαβαν οι Εγγλέζοι.

Η σκηνή που αγκάλιαζες τις πικροδάφνες και μας αποχαιρετούσες με τις χειροπέδες στα χέρια έμεινε για πάντα χαραγμένη στη μνήμη μου. Από τότε δεν έπαψα να σε κουβαλάω μέσα μου και να σ’ αναζητώ παντού.

Η χαρά μου όλη είναι στοιβαγμένη σ’ εκείνα τα πέντε ευτυχισμένα χρόνια που ζήσαμε μαζί. Ήταν τόσο σύντομη παρένθεση που ακόμη διερωτώμαι το γιατί. Ο χαμός σου στο άνθος της νιότης σου με δυο μωρά που δεν πρόλαβαν να πουν τη λέξη πατέρας είναι ανείπωτη τραγωδία.

Εκεί που έψαχνες να πιείς νερό από την πηγή της ζωής κάποιοι “δικοί” σου σε πότισαν δηλητήριο…

Μπήκαν λαθραία στον κήπο μας, ξερίζωσαν τις δάφνες σου και άφησαν μόνο τις πικροδάφνες…
Κωστής Σαββιδάκης

«Για μένα όμως δεν τελείωσε τίποτα ακόμη. Μπορεί ο αγώνας εκείνος να έληξε, όμως η αναμέτρηση με την ιστορία -γιατί περί αυτού πρόκειται- συνεχίζεται».

«Σ’ αυτό έχεις απόλυτο δίκαιο Θάσο. Η ΕΟΚΑ άφησε βαριά την ιστορική της σφραγίδα στον τόπο. Προσωπικές όμως ιστορίες όπως του πατέρα σου δεν τελείωσαν με το τέλος του αγώνα.

Θα ‘πρεπε να υπήρχε μεγαλύτερη ευαισθησία και περισσότερη ωριμότητα από την κοινωνία γενικά, ιδιαίτερα μετά τη βάρβαρη Τουρκική εισβολή το 1974 με τους νεκρούς και αγνοούμενους που άφησε πίσω της».

«Σίγουρα είναι άδικο γιατί δίκαιη κοινωνία μάλλον δεν υπάρχει. Πιστεύω όμως ότι κάπου, κάπου υπάρχουν μόνο δίκαιοι άνθρωποι όπως εσένα για παράδειγμα Θάσο, για να υπενθυμίζουν το άδικο σ’ αυτό τον σκληρό κόσμο που ζούμε».

«Να προσθέσω κάτι ακόμη. Δεν υπάρχει Αλέξανδρε ούτε ηρωική εποχή όπως νομίζουν μερικοί. Μόνο ήρωες υπάρχουν που συμπεριφέρονται και δρουν ηρωικά με τις πράξεις και τις ενέργειες τους».

Γεωργία Σιακαβάρα

«Προσπάθησε να δεις τα πράγματα και λιγάκι από την αντίπερα όχθη. Η δική σου αλήθεια είναι το ψέμα των άλλων…», επέμενε ο Μίλτος.

«Ο όρκος σιωπής φαίνεται πως ήταν πιο δυνατός και πάνω από ανθρώπινους συναισθηματισμούς. Έχουν περάσει όμως από τότε πάνω από 60 ολόκληρα χρόνια.

Έχει καμιά σημασία πια τι πιστεύεις εσύ ή οποιοσδήποτε άλλος; Για μια υπόθεση μάλιστα τόσο σκοτεινή και τραγική;».

Σκέψου για λίγο ότι μας χωρίζουν δυο ολόκληρες γενεές. Δεν υπάρχει μόνο διαφορά ηλικίας αλλά και εποχών.

«Φαίνεται παππού πως η τελευταία μάχη που θα πρέπει να δώσεις σαν αγωνιστής, είναι με τον εαυτό σου!

Πήρε αργά το βρέφος ο Μίλτος και το έβαλε προσεχτικά στην αγκαλιά του παππού: «Αυτό είναι το δώρο σου ένας ολόκληρος ανεκτίμητος θησαυρός παππού μου».

Όταν συνειδητοποίησε ότι ο μικρός Φίλιος ήταν αίμα του, λύγισε κι έβαλε τα κλάματα.
«Κανένας δεν έρχεται τυχαία στο δρόμο μας παππού. Μια μοναδική μέρα σαν κι αυτή, είναι πολύ σπουδαιότερη από πολλά χρόνια μαζεμένα», είπε ο Μίλτος που του κράτησε σφιχτά το χέρι. 

Κωστής Σαββιδάκης

«Μακάρι ο χρόνος να δώσει απαντήσεις σ’ αυτό που απεγνωσμένα ψάχνουμε τόσα χρόνια παιδί μου. Μακάρι να το πετύχεις εσύ και θα ξαναγεννηθώ».

«Ψάχνουμε τη μία και μοναδική αλήθεια κι όχι αυτή που προσπαθούν άλλοι να μας υποβάλουν».

«Δεν έχουμε ανάγκη από καμιά άλλη αλήθεια. Εμείς την ξέρουμε από καιρό τώρα.

Ψάξε να βρεις τον πατέρα σου να τον θάψουμε με τιμές όπως του αξίζουν. Αυτός να είναι ο στόχος σου, αυτό να έχεις στο μυαλό σου».

«Θα τον βρω για να λάμψει η δικαιοσύνη». «Ούτε δικαίωση να περιμένεις παιδί μου. Όταν με το καλό βρεθεί ότι απέμεινε από τον πατέρα σου, δυνατή φωνή διαμαρτυρίας θα είναι για το άδικο που έγινε.

Τίποτα παραπάνω και τίποτα λιγότερο. Αυτή η κραυγή διαμαρτυρίας δεν θα είναι η μόνη αλήθεια, όσο ανακουφιστικό κι αν είναι για μας»… 

Γεωργία Σιακαβάρα & Βιβή Αναστασιάδου

Χαιρετισμός από τον Συγγραφέα Φοίβο Νικολαΐδη

Αυτό που λέγεται, ότι η λογοτεχνία είναι ένα ψέμα που λέει μια αλήθεια, ταιριάζει ίσως, με τον «Μυστικό Όρκο Σιωπής», που παρουσιάζεται ως μυθιστόρημα, αλλά βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα.

Όταν ασχολήθηκα με τη συγγραφή αυτού του βιβλίου, επαναβεβαιώθηκε μέσα μου ότι, στη ζωή υπάρχουν πάντα δύο όψεις: Αυτό που «είναι» και αυτό που «φαίνεται». Οι περισσότεροι άνθρωποι βλέπουν αυτό που φαίνεται. Γι’ αυτό και η έννοια «αλήθεια» είναι πολύ διαφορετική από την έννοια «πραγματικότητα».

Η μικρή Κύπρος γεμάτη από το φως των αγωνιστών της ΕΟΚΑ, πάλεψε ηρωικά τη βαριά σκοτεινιά της αποικιοκρατίας.
Οι Άγγλοι χρησιμοποίησαν πολλές βρώμικες μεθόδους και απίστευτες δολοπλοκίες για να πετύχουν τους σκοπούς τους, όπως και την ελεεινή μέθοδο της προδοσίας, η οποία κατά κανόνα έχει να κάνει με τα τριάντα αργύρια.

Στην Οργάνωση από την άλλη, δεν υπήρχε αξιόπιστο σύστημα αξιολόγησης των πληροφοριών, ποιος ήταν πατριώτης και ποιος ήταν προδότης, ποιος ήταν Χριστός και ποιος Ιούδας.

Την εποχή εκείνη, οι άγραφοι νόμοι και ο λόγος τού ανθρώπου ήταν υπογραφή και συμβόλαιο. Πόσο μάλλον ένας όρκος τιμής…
Οι ξεθωριασμένες θύμησες και οι αδύναμες από το χρόνο, μαρτυρίες μαζεύτηκαν απ’ εδώ και απ’ εκεί, συνενώθηκαν και οι λευκές σελίδες σιγά-σιγά γέμισαν με αρκετό υλικό.

Χρειάστηκε πολλής χρόνος και μεγάλη προσπάθεια για να ξετυλιχτεί το μπερδεμένο κουβάρι της σκοτεινής αυτής υπόθεσης.

Φανταστείτε, να βρεθείτε σ’ ένα κατασκότεινο χώρο και να προσπαθείτε, να χρησιμοποιήσετε τη λογική σας, για να βγείτε έξω. Μόνο με τη λογική όμως θα ήταν μάλλον αδύνατο. Είναι σε τέτοιες περιπτώσεις, που ενεργοποιούνται αυτόματα οι αισθήσεις.

Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με αυτό το μυθιστόρημα. Mόνο με τις αισθήσεις μπορεί να γίνει κατανοητό το δράμα, που περιγράφεται.
Τα τραγικά γεγονότα της ιστορίας δημιούργησαν συγκλονιστικά βιώματα σε ανθρώπους που δεν έφταιξαν σε τίποτα.

Αυτό υπενθυμίζει με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο, ότι, πέρα από τις ηρωικές πράξεις, υπάρχει πάντα η ανθρώπινη διάσταση των πραγμάτων, που δεν μπορεί να την προσπερνάμε, όσο κι αν κυριαρχεί το σκοτάδι...

Γράφοντας αυτό το βιβλίο, διαπίστωσα για πολλοστή φορά, πόσα ελλείμματα έχουμε ως κράτος, ως πολιτεία και ως κοινωνία…

Σε πολλές χώρες με παρόμοια ιστορικά γεγονότα υπήρχαν αναθεωρήσεις και αποκαταστάσεις ανθρώπων μετά από 100 και 150 χρόνια. Η διαδικασία αυτή δεν σταματά ποτέ σ’ ένα ευνομούμενο κράτος γιατί η αποκατάσταση του δικαίου -έστω και εκ των υστέρων- είναι υποχρέωση που δεν παραγράφεται.
Πάντα θα αιωρείται το δύσκολο ερώτημα για το «ποια είναι η αποστολή της λογοτεχνίας».
Μερικοί απαντούν: «Να εγείρει ηθικά διλήμματα και να προσπαθήσει να τα κατανοήσει. Όχι να ορίσει τι είναι ηθική. Ούτε να δώσει απαντήσεις. Αλλά να θίξει ηθικά ζητήματα».

Αν μπορούσα να το θέσω διαφορετικά, θα έλεγα ότι: «Αποστολή της λογοτεχνίας είναι, να μας προβληματίσει για ένα σωρό θέματα και να οδηγεί στην άνοιξη των ιδεών»…

Η ιστορία του βιβλίου θα μπορούσε να παρομοιαστεί με ένα σπόρο που ήταν χωμένος βαθιά μέσα στο χώμα για πολύ καιρό και ξαφνικά έγινε μπόρα. Οι ουρανοί άνοιξαν και η βροχή τον έκανε ν’ ανθίσει…

Θέλω, να τελειώσω με κάτι που είχε πει ο μεγάλος Νίκος Καζαντζάκης: «Το αληθινό νόημα της φώτισης, είναι, να κοιτάς όλη τη σκοτεινιά με φωτεινά μάτια»…
Σας ευχαριστώ όλους και πάλι. 

Πολλές και θερμές ευχαριστίες σε όλους του φίλους που αφιέρωσαν χρόνο και τίμησαν με την παρουσία τους την εκδήλωση, δίδοντας αξία στην όλη προσπάθεια. Ευχαριστίες στην Κυπριακή Πρεσβεία, το Σπίτι της Κύπρου για τη φιλοξενία. Στην Ελευθερία Θεοχάρους, Πολιτιστική Λειτουργό για την πολύτιμη βοήθεια της στην οργάνωση της παρουσίασης.

Ευχαριστίες στον Τάκη Βοϊλα Μορφωτικό Λειτουργό τού Σπιτιού τής Κύπρου και στον εκδότη Μηνά Παπαγεωργίου.

Ιδιαίτερες και πολλές ευχαριστίες στους εκλεκτούς και αγαπητούς φίλους: Δρ Σοφία Αργυρίου,
Δρ. Βιργινία Μπαλαφούτα, Βιβή Αναστασιάδου, Κωστή Σαββιδάκη και Γεωργία Σιακαβάρα, ως επίσης και στην Πόπη Νικολαΐδου, που με χαρά αφιέρωσαν πολύτιμο χρόνο για την όλη εκδήλωση.

Στη φωτογραφία εκλεκτοί φίλοι από την Αθήνα αλλά και την Κύπρο.

Όταν αντικρύζεις αίθουσες πολιτισμού γεμάτες, τότε υπάρχει ελπίδα για κάτι καλύτερο στη ζωή μας...

Η Βιβή Αναστασιάδου και Γεωργία Σιακαβάρα "φανερώνουν" τον μυστικό όρκο σιωπής!

Έλενα Φαρμάκη, Γιώτα Κολόζη και Φοίβος Νικολαΐδης.

Η Μαριάννα Καστανιά με τον Κωστή Σαββιδάκη.

Έλενα Φαρμάκη, Φωτεινή Τρανούδη και Γιώτα Κολόζη.

Η Μαριάννα Καστανιά και η Γεωργία Σιακαβάρα

Αρτέμης Αντωνίου, Κωστής Σαββιδάκης και Φοίβος Νικολαΐδης.

Κωστής Σαββιδάκης και Πόπη Νικολαΐδου.

Από Αριστερά: Πόπη Νικολαΐδου, Νίκος Χαραλαμπόπουλος, Κωστής Σαββιδάκης, Γεωργία Σιακαράβα, Κατερίνα Σκουτέλη και Φοίβος Νικολαΐδης.

Από αριστερά: Γεωργία Σιακαβάρα, Βιργινία Μπαλαφούτα, Σοφία Αργυρίου, Βιβή Αναστασιάδου, Πόπη Νικολαΐδου, Φοίβος Νικολαΐδης, Μηνάς Παπαγεωργίου & Κωστής Σαββιδάκης. Σπίτι της Κύπρου, Κυπριακή Πρεσβεία, Αθήνα, 17 Μαρτίου, 2023.