Με το φακό των λέξεων

Ελένης Αρτεμίου Φωτιάδου

Κατεβαίνουν άραγε οι άγγελοι κι οι αρχάγγελοι στη γη; Ανοίγουν τα φτερά τους πάνω από τις δικές μας ομαλές και… ανώμαλες προσγειώσεις; Και εισχωρούν άραγε στην καθημερινή πεζότητά μας με την ίδια ευκολία που κάθονται σαν λευκές πεταλούδες πάνω στους στίχους μας;

Των Αρχαγγέλων σήμερα και η σκέψη μας σηκώνεται πιο ψηλά, ν΄ανταμώσει τα ουράνια δώματα και τα μυστήριά του. Κι εκεί ν’ απαντήσει και στίχους με λευκά φτερά κι ακόμα πιο λευκές, αλέκιαστες ψυχές.

«Αχ, τι κρυφά που τα λένε οι άγγελοι. Και κανείς μας δεν τους ακούει. Αχ, τι κρυφά που τα λένε οι άγγελοι . Και κανείς μας δεν τους άκουσε.», σημειώνει χαρακτηριστικά ο στιχουργός Μάνος Ελευθερίου. Κι ο Νικηφόρος Βρεττάκος, ψάχνοντας την κατάλληλη γλώσσα για να επικοινωνήσει με τον θαυμαστό αγγελικό κόσμο, γράφει: «Όταν κάποτε φύγω από τούτο το φως, θα ελιχθώ προς τα πάνω όπως ένα ρυακάκι πού μουρμουρίζει. Κι αν τυχόν κάπου ανάμεσα στους γαλάζιους διαδρόμους συναντήσω αγγέλους, θα τους μιλήσω ελληνικά, επειδή δεν ξέρουνε γλώσσες. Μιλάνε μεταξύ τους με μουσική.»

Ο Ρίλκε, από την άλλη, υποδεικνύοντας στους στίχους του την έγνοια των αγγέλων για τον κόσμο των ανθρώπων, γράφει στο ποίημά του « Ο άγγελός μου» :

«Δεν έχει πια άλλες υποχρεώσεις ο Άγγελος μου
αφότου η μέρα μου η αυστηρή τον έχει διώξει.
Λαχταρώντας , το πρόσωπό του συχνά χαμηλώνει
πάνω απ’ την γη, κι αγαπητός δεν του είναι πια ο ουρανός.
Και θα ήθελε να φέρει πάλι,
πάνωθε απ των δασών τις θροΐζουσες κορφές,
στην πατρίδα των Χερουβίμ, την προσευχή μου.
Εκεί πέρα κουβάλησε το κλαψιμό μου το πρώτο-πρώτο,
και τον πρώτο στοχασμό μου,
κ’ οι μικροί πόνοι μου μεγάλωσαν εκεί
μες σε δάση που, πάνωθέ του, μουρμουρίζουν.

Ο ποιητής της οδύνης όπως έχει χαρακτηριστεί, Μίλτος Σαχτούρης, στο ποίημά του «‘Αγγελος», σημειώνει πολύ παραστατικά:

«Φοβόντουσαν , δεν τονε θέλαν αυτό τον ουρανό
—Μαύρος που είναι –λέγαν–σαν καυτό μπαμπάκι
σκάβανε τα μωρά τους βιαστικοί
άλλοι φωνάζαν:
—Γράμμα!
άλλοι:
—Τηλεγράφημα!
κι άλλοι φωνάζαν:
— Αλεξάντρα
όμως όλοι κοιτούσαν το φεγγάρι κι έλεγαν:
—Ίσως κατέβει σήμερα ο Άγγελος βαθιά με τα μακριά μακριά μαλλιά
και τα πνιγμένα δόντια»

Είναι επίσης γνωστός ο κυρίαρχος ρόλος των αγγέλων στο ποιητικό έργο του Οδυσσέα Ελύτη: «Κως Λέρος Σύμη Αστροπαλιά, Κάρπαθος Τήλος Καστελόριζο… Ποιος τώρα βουτηχτής αργοσιμώνοντας τον ουρανό βυθού που ανάβει τα σφουγγάρια του, άξαφνα νιώθεται άγγελος και Πανορμίτης του Μυστικού που ξεχύνεται χρυσέαις Νιφάδεσσι»( Ο.Ελύτης, Δώδεκα Νήσων Άγγελος )

Κεντρική μορφή ο άγγελος που μεριμνά και σκέπει:

«Άγγελε συ που κάπου εδώ γύρω πετάς, πολυπαθής και αόρατος, πιάσε μου το χέρι . Χρυσωμένες έχουν τις παγίδες οι άνθρωποι .Κι είναι ανάγκη να μείνω απ’ τους απέξω.» ( Ο.Ελύτης, Villa Natacha III )

Συχνά στην ποίηση του Ελύτη ο άγγελος ταυτίζεται με τη γυναίκα:

«Τη χαρά δεν τη γνωρίζω και τη λύπη την πατώ
Σαν τον άγγελο γυρίζω πάνω απ’ τον γκρεμό.»
(Το τραγούδι της Μαρίας Νεφέλης από τη Μαρία Νεφέλη)

Eίναι, όμως, και οι « Ξυπόλυτοι ΄Αγγελοι « του Γιάννη Ρίτσου, ποίημα που γράφτηκε τον Οκτώβρη του 1940 για τους ΄Ελληνες στρατιώτες , που στα μάτια του ποιητή , λαμβάνουν αγγελική υπόσταση μέσα στις κακουχίες του πολέμου.

«Μια φούχτα ανθρώποι, μια φούχτα ξυπόλυτοι άγγελοι ,με δυο φούχτες ήλιο στην τσέπη τους, με 21 μονάχα φυσίγγια στο ταγάρι τους, μ’ ένα σκισμένο πουκάμισο ουρανό, τραβούσαν δώδεκα χιλιόμετρα δόξας σε κάθε δευτερόλεφτο και δεν ξεπέζευαν ποτές απ’ την ψυχή τους.»
Άγγελοι , όντα άυλα και πνευματικά, αλλά και άγγελοι με ανθρώπινη μορφή, που η ζωή τούς καλεί να υψωθούν πάνω από τα επίγεια, σμίγουν στους στίχους των ποιητών μας, αποδίδοντας τη στενή σχέση ανάμεσα στα εγκόσμια και υπερκόσμια.
Ελένη Αρτεμίου Φωτιάδου