Όταν η ελπίδα και η ιστορία συμπίπτουν και ο νοών νοείτω

Του Άντη Ροδίτη

Σε άρθρο του με τίτλο «Το μήνυμα του αντιπροέδρου Τζο Μπάιντεν» ο Διονύσης Διονυσίου στον Πολίτη και στην ιστοσελίδα Ιγνατίου αναφέρεται και σε «ένα ελληνικό ακροατήριο (του Τζο Μπάιντεν) στην Κύπρο και στην Ελλάδα που είναι μονίμως καχύποπτο απέναντι στην αμερικανική εξωτερική πολιτική». Η αλήθεια είναι ότι ο λεγόμενος «ελληνισμός» ή ο σύγχρονος ελληνισμός αδυνατώντας να αναλάβει υπεύθυνα τον εαυτό του κι οφείλοντας την επιβίωσή του στους ξένους, καταφέρνει να κρύβεται πίσω από το δάχτυλο του, κατηγορώντας τους ξένους για την κατάντια του. Η δημοσιογραφία του παίζει κι αυτή, γενικά, το ίδιο παιγνίδι.

Η μόνη αληθινή δικαιολογία που θα μπορούσε να επικαλεστεί αυτός ο ελληνισμός για να αποδείξει ότι η κατάντια του είναι αποτέλεσμα μιας πραγματικής αντίστασης, είναι εκείνος ο ελληνικός πολιτισμός του οποίου στην Κύπρο και την Ελλάδα έχουν απομείνει μόνο τα τσόφλια με αμελητέο περιεχόμενο. Και περί αυτού τόσο η δημοσιογραφία όσο και η πολιτική κάνουν βαθιά μεσάνυχτα.

Θα προσπαθήσω να το πω κι αλλιώς:
Ο Σέιμους Χήνυ (Seamus Heaney) είναι ένας εξέχων Ιρλανδός ποιητής, που πέθανε μόλις πέρσι τον Αύγουστο, 74 χρόνων. Ο Χήνυ, που αποφάσισε να αναμιχθεί ενεργά στον αγώνα για την ελευθερία της Ιρλανδίας, έκανε – όπως λένε κάποιοι – αυτό ακριβώς που μπορούν να κάνουν οι καλλιτέχνες: πρόσφερε καινούριους τρόπους στον αγώνα αντί απλώς να επαναλαμβάνει τα κομματικά συνθήματα.

Ανάμεσα στα έργα του Χήνυ είναι και μια διασκευή του «Φιλοκτήτη» του Σοφοκλή με τίτλο “The cure at Troy” (Θεραπεία στην Τροία, ίσως). Αυτό το ποίημα, μακρύ για ποίημα και κάπως σύντομο για το θέατρο, όπως λέγεται, χαίρει της ιδιαίτερης εκτίμησης του αντιπροέδρου των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, ο οποίος απαγγέλλει αποσπάσματά του με κάθε ευκαιρία. Στην τελευταία του δήλωση στον κήπο (ήταν κάποτε «κήπος») του Λήδρα Πάλας το βράδυ της Πέμπτης (22/5/14) δεν έχασε, πάλι, την ευκαιρία στο πλαίσιο της δήλωσής του, να απαγγείλει για μάς μερικούς στίχους από αυτό το έργο: 

History says, Don't hope
on this side of the grave,
but then, once in a lifetime
the longed-for tidal wave
of justice can rise up
and hope and history rhyme.

Χονδρικά θα τους μεταφράζαμε: «Η Ιστορία μάς διδάσκει πως δεν υπάρχουν πολλές ελπίδες σ’ αυτή τη ζωή, αλλά, πάλι, ορμά κάποτε η ποθητή παλίρροια της δικαιοσύνης και βλέπεις τότε την ελπίδα να συναντιέται με την Ιστορία».

Σημειώνω ότι ο Φιλοκτήτης εγκαταλείφθηκε από τους συντρόφους του σε ένα νησί για δέκα ολόκληρα χρόνια μετά τον Τρωικό πόλεμο γιατί είχε γίνει ανυπόφορος για τους άλλους λόγω των οιμωγών και των αναστεναγμών του και της μπόχας του πληγιασμένου ποδιού του. Ο Σοφοκλής τον βάζει να λέει ότι η δυστυχία του τού βγήκε τελικά σε καλό γιατί τον έκανε σοφότερο.

Εμείς, 40 χρόνια εγκαταλειμμένοι στο δικό μας νησί, με μια φοβερότερη πληγή από εκείνη του Φιλοκτήτη, καθόλου δεν δείχνουμε να γίναμε σοφότεροι…

Ακόμα και πενήντα από μας να ξεμείνουν σπρώχνοντας ο ένας τον άλλο πάνω στην Πέτρα του Ρωμηού, θα δερνόμαστε για το ποιος θα κυβερνήσει… κι οι Τούρκοι θα σταματούν εκεί στον δρόμο δίπλα για λίγο, για να κάμνουν χάζι με την πελλάρα που μας δέρνει, τόση που κι όταν ακούεται από μακριά η βουή της παλίρροιας της Δικαιοσύνης, εμείς, όπως πάντα, θα της γυρίζουμε την πλάτη…

Πριν 50 ακριβώς χρόνια, όταν η ελπίδα και η Ιστορία αδημονούσαν για μας πότε θα τις αφήναμε να μπουν από τα ανοιχτά παράθυρα, εμείς ούτε βλέπαμε ούτε ακούαμε, παρά μόνοι μας τρέχαμε να τα κλείσουμε…

«Δεν μπορούμε να βασιστούμε στους Έλληνες ότι θα δράσουν υπέρ των συμφερόντων τους. («We can’t count on the Greeks to act in their own best interests.») είπε ο Φίλιπς Τάλμποτ, Υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ και πρέσβης στην Αθήνα από τον Οκτώβριο 1965, σε συνεδρία τού Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ με θέμα την Κύπρο, στις 7 Ιουλίου 1964 (LBJ Library, N.S.F., NSC Meetings File, Vol. 2, Top Secret).

Ο Αμερικανός πρέσβης στη Λευκωσία Τέυλορ Μπέλτσερ έγραφε (L.B.J. Library, N.S.F., Country File, Cyprus, Vol. 6, έγγραφο 1078 secret) προς το Στέητ Ντιπάρτμεντ στις 7 Απριλίου: «Η Κύπρος να δεθεί με την Ελλάδα με την Ένωση ή με άλλο νομικό καθεστώς ‘σύνδεσης’ όπως συμβαίνει με το Πουέρτο Ρίκο και τις ΗΠΑ. Η Ελλάδα να ελέγχει τουλάχιστο την εξωτερική πολιτική και την άμυνα, αφήνοντας άλλες πτυχές τής διακυβέρνησης στους Κυπρίους… Μόνο αν γινόταν μέρος τής Ελλάδος η Κύπρος και συμπεριλαμβανόταν στο σύστημα ασφαλείας τού ΝΑΤΟ, θα μπορούσαν οι φόβοι τής Τουρκίας να κατευνασθούν… Ένας ακόμα παράγοντας τον οποίο η Πρεσβεία θεωρεί αναγκαίο για οποιαδήποτε μόνιμη λύση τού Κυπριακού, είναι κάποιο είδος υποβοηθούμενης μετανάστευσης των Τούρκων, οι οποίοι είναι πεπεισμένοι πως δεν μπορούν πλέον να ζήσουν με τους Έλληνες στην Κύπρο… Περιληπτικά, τα πλεονεκτήματα που βλέπουμε στην Ένωση ή σε άλλου είδους νομικό καθεστώς ‘σύνδεσης’, είναι:

1. Η Κύπρος εντάσσεται σταθερά στη Δύση, εξαφανίζοντας έτσι τις ανησυχίες για την ασφάλεια τής Αγγλίας, της Τουρκίας και των ΗΠΑ.

2. Μειώνεται ο κίνδυνος περαιτέρω εξάπλωσης τού κομμουνισμού στην Κύπρο.

3. Τίθεται τέλος στην ενόχληση που δημιουργείται από τις μανούβρες τής ‘ουδέτερης’ κυπριακής εξωτερικής πολιτικής.

4. Αφαιρείται το σταθερό ερέθισμα στα πολιτικά τής Ελλάδος και συγχρόνως αδυνατίζει η σοβιετική ικανότητα εκμετάλλευσης τού θέματος στην Ελλάδα.

5. Επιτυγχάνεται οπισθοδρόμηση στη Σοβιετική και την Αιγυπτιακή πολιτική στην περιοχή, πολιτική που είναι σταθερή και αμετακίνητη εναντίον τής Ένωσης.

6. Με μια φιλική προς εμάς Κυβέρνηση θα διαπραγματευτούμε ικανοποιητικά το καθεστώς των επικοινωνιακών μας εγκαταστάσεων».

Την επομένη, 8 Απριλίου 1964, ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα Χένρυ Λαμπουίς, έγραφε (L.B.J. Library, N.S.F., Country File, Cyprus, Vol. 6, έγγραφο 1510 secret) προς το Στέητ Ντιπάρτμεντ: «…η λύση που περισσότερο συμφέρει στις ΗΠΑ είναι η Ένωση…», και: «η Τουρκία με τον καιρό θα αναγνωρίσει τις αρετές τής Ενώσεως…», και: «Μπορεί η Ένωση να φαίνεται ριζοσπαστική λύση, αλλά πιστεύω είναι πρακτική, ανθεκτική στον χρόνο και εξυπηρετεί κάλλιστα τα συμφέροντα των Η.Π.Α…” .

Στις 10 Μαΐου ο Υφυπουργός των ΗΠΑ Τζωρτζ Μπωλ απηύθυνε μήνυμα (έγγραφο D.S., C.F., POL 23-8 CYP, 8463 secret) στον Υπουργό Εξωτερικών Ντην Ρασκ, που βρισκόταν στη Σύνοδο τής Χάγης. Ανάμεσα σε άλλα έλεγε: «Αυτό που πάνω απ’ όλα φοβούνται οι Ρώσοι είναι η Ένωση, η οποία σημαίνει την παρουσία τού ΝΑΤΟ στην Κύπρο.»

Οι Ρώσοι δικαιολογημένα φοβούνταν την Ένωση επειδή σήμαινε ενίσχυση του ΝΑΤΟ. Εμείς διακηρύτταμε ότι σκοπός μας ήταν η Ένωση και σύμμαχοί μας… οι Ρώσοι, τη στιγμή που οι Αμερικανοί επιζητούσαν την Ένωση με κάποια εδαφικά ανταλλάγματα στους Τούρκους βέβαια. Αλλά αυτά τα ανταλλάγματα σε λίγο έγιναν «επί ενοικίω» και μετά από κάμποσες διαπραγματεύσεις ο μεσολαβητής Ντην ΄Ατσεσον έγραφε προς το Στέητ Ντιπάρτμεντ (22 Αυγούστου-Έγγραφο 462 secret, D.S., C.F., POL 27 CYP): «Μόλις οι Έλληνες είναι έτοιμοι να εφαρμόσουν την Ένωση θα μπορούν να πουν ότι είναι χωρίς όρους, όπως πράγματι και θα είναι, αφού οι Τούρκοι θα έχουν χάσει το λεωφορείο». (“When Greeks were ready to produce Enosis, they could say that it was unconditional as it would indeed be since the Turks would have missed the bus”.

Την επομένη, 23 Αυγούστου 1964, ο ίδιος ο Υπουργός Εξωτερικών Ντην Ρασκ, περιέγραφε (D.S., C.F., POL 27 CYP, 479 secret) στον Μεσολαβητή στη Γενεύη και στους Αμερικανούς πρέσβεις Αθηνών, Άγκυρας και Λονδίνου το σχέδιο του: Η Ελληνική Κυβέρνηση «να προχωρήσει στην εφαρμογή της Ενώσεως», ενώ οι ΗΠΑ θα αναλάμβαναν την ευθύνη «ώστε ούτε οι Τούρκοι ούτε οποιαδήποτε άλλη εξωτερική δύναμη να επέμβει με στρατιωτική ενέργεια». (“We will undertake to see that neither the Turks nor any other power will intervene with military force”). Η διαβεβαίωση αυτή επαναλαμβάνεται στο έγγραφο δύο φορές. Ενδιάμεσα έθετε μοναδικό όρο στην Ελλάδα να διαπραγματευθεί με την Τουρκία μετά την ολοκλήρωση της Ενώσεως (“once Enosis is concluded”) με στόχο την παραχώρηση στην Τουρκία βάσεως με ενοίκιο για 50 χρόνια. Και να διαβεβαιώσει η Ελλάς τον τ/κυπριακό πληθυσμό για τα μειονοτικά του δικαιώματα!

Οι Άγγλοι, που είχαν από τον Ιανουάριο του 1964 παραδώσει το Κυπριακό στους Αμερικανούς χρειάστηκαν σχεδόν τρεις μέρες να πάρουν είδηση ότι αυτό το “once Enosis is concluded” σήμαινε πως η Τουρκία δεν θα έπαιρνε τίποτε στο τέλος σε απευθείας διαπραγματεύσεις με την Ελλάδα μετά την Ένωση (έγγραφο 25.8.64 DEFE 11/456, FO 10368).

Με αυτά τα λίγα (υπάρχουν πολύ περισσότερες λεπτομέρειες για όσους ενδιαφέρονται) γίνεται, ίσως, κατανοητό ότι αν είχαμε τον νου που χρειάζεται (η ηγεσία της Ελλάδας επί Γεωργίου Παπανδρέου τον είχε, αλλά η Κύπρος όχι), η Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα θα ήταν γεγονός από το 1964, δεν θα ακολουθούσε η 21η Απριλίου 1967, ούτε το πραξικόπημα και η εισβολή του 74 με την απίστευτων διαστάσεων πληγή, που ταλανίζει και απειλεί να μολύνει και να θανατώσει ολόκληρη την Κύπρο σήμερα.

Η Τουρκία δεν θα γινόταν αυτή που είναι σήμερα κι η Ελλάδα με την Κύπρο θα είχαν και θα εκμεταλλεύονταν τη μεγαλύτερη ΑΟΖ της Μεσογείου χωρίς, πολύ πιθανόν, την τρέχουσα οικονομική κρίση (καταστροφή) που μας μαστίζει τώρα. Αντ’ αυτού ο κυπριακός λαός ακούει ακόμα για Αμερικανούς που ενδιαφέρονται για το Κυπριακό και… συντρομάσσεται! Έτσι πάθαμε και με τον Μπάιντεν!

Κι αντί οι διάφοροι «αντιστασιακοί» να φέρουν τον νου τους και να συμβάλουν στην προσπάθεια εκμετάλλευσης των αμερικανικών συμφερόντων που τυγχάνει να συμπίπτουν αυτό τον καιρό με τα κυπριακά, ώστε να εξασφαλίσουμε ό,τι καλύτερο και ασφαλέστερο μπορούμε από αυτό που μας έμεινε, κοιτάζουν πώς να κερδίσουν ψήφους (κι ευτυχώς για την ώρα χάνουν) και να ανέλθουν στον προεδρικό θώκο, για να «κυβερνήσουν» τα απομεινάρια και τα ερείπια της «πολιτικής» που κληρονόμησαν ως υποθήκες και θέλουν να τις… συνεχίσουν, καθώς διακηρύττουν.

Οι δε «δημοσιογράφοι» μας, μαζί με τους «πολιτικούς» μας συμβαδίζουν μέσα στο ίδιο ανίδεο και απληροφόρητο πνεύμα.

Κι ενώ τούς δίνεται η ευκαιρία να συμβάλουν πραγματικά σε μια καινούρια αυτοσυνειδησία, σε μια νέα αρχή χωρίς τα κόμπλεξ και τις φοβίες που κληρονόμησαν από το ένοχο παρελθόν, προτιμούν την ασφάλεια, τη ρουτίνα και την ανιαρή συνέχιση αυτών που ξέρουν και αποστήθισαν στην εντέλεια, για να απορούν ύστερα και να εξίστανται γιατί ο λαός ακούει «κάλπες» και τρέχει μακριά. 

Αυτή η διαίσθηση του λαού μάς έχει απομείνει κι αν δεν επενδυθεί σύντομα με ύλη απτής ιστορικής γνώσης θα μείνει μόνο ως αυτό που είναι: αέρας κοπανιστός, και η Ελλάδα θα ακολουθεί αργά, σταθερά και αδιόρατα τη νταβουτόγλεια μοίρα της Κύπρου.
Άντης Ροδίτης