Τι είναι η ΑΟΖ (Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη);

Γράφει ο Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας, Αντιστράτηγος ε.α.  

Σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο της Θαλάσσης Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη [ΑΟΖ] θεωρείται η θαλάσσια έκταση, εντός της οποίας ένα κράτος έχει δικαίωμα έρευνας ή άλλης εκμετάλλευσης των θαλασσίων πόρων, συμπεριλαμβανομένης και της παραγωγής ενέργειας από το νερό και τον άνεμο.

Εκτείνεται πέραν των χωρικών υδάτων μιας χώρας στα 200 ναυτικά μίλια [ν.μ.] από την ακτογραμμή. Εξαίρεση σε αυτό τον κανόνα αποτελούν οι περιπτώσεις, όπου οι ΑΟΖ δύο ή περισσότερων χωρών αλληλοεφάπτονται, όταν δηλαδή οι ακτογραμμές των εν λόγω χωρών απέχουν λιγότερο των 400 ν.μ. Στην περίπτωση που οι ΑΟΖ αλληλοεφάπτονται, έγκειται στις χώρες που τις διεκδικούν να συμφωνήσουν και να καθορίσουν από κοινού θαλάσσια σύνορα.

Παρούσα Κατάσταση
Η Ελλάδα δεν έχει καθορίσει ΑΟΖ με καμιά γειτονική χώρα, αν και έχει το δικαίωμα να έλθει σε διαπραγματεύσεις με τις γειτονικές χώρες για την οριοθέτηση, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο Θαλάσσης και τη διεθνή νομοθεσία. Δυστυχώς από το 1994, όταν τέθηκε σε ισχύ και εφαρμογή η Διεθνής Σύμβαση του Δικαίου Θαλάσσης του Montego Bay [1982] η Ελλάδα εγκλωβισμένη στην οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο Πέλαγος και στα Δωδεκάνησα, αδιαφόρησε στο θέμα της ανακήρυξης της ΑΟΖ και του καθορισμού της με τις γειτονικές προς τις θάλασσές μας χώρες.

Με την Ιταλία δεν υπάρχουν προβλήματα ,ενώ οι διαπραγματεύσεις με την Αλβανία για τον καθορισμό ΑΟΖ, που είχαν προχωρήσει θετικά, δεν έχουν τελεσφορήσει για συνταγματικούς λόγους της δεύτερης και επομένως βρίσκονται σε εκκρεμότητα. Μετά την Αραβική Άνοιξη η Λιβύη παρουσιάζεται διστακτική, ενώ πρόσφατα άρχισαν οι πρώτες επαφές με την Αίγυπτο και την Κύπρο για τον καθορισμό της ΑΟΖ. Σε αντίθεση με την προηγούμενη κυβέρνηση, η οποία είχε συμπεριλάβει στα ζητήματα της Εξωτερικής Πολιτικής και το θέμα της ΑΟΖ, η παρούσα κυβέρνηση στις προγραμματικές της δηλώσεις, δεν αναφέρθηκε σ αυτό το θέμα, πιθανόν λόγω προτεραιότητας των οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων της χώρας.

*Το τουρκικό ερευνητικό σκάφος "Μπαρμπαρός" το οποίο παραβιάζει συστηματικά
την Κυπριακή, επιχειρώντας να δημιουργήσει τετελεσμένα γεγονότα

Τουρκικές Θέσεις
Η Τουρκία, ενώ έχει προχωρήσει στην οριοθέτηση της ΑΟΖ με τις χώρες της Μαύρης Θάλασσας, με βάση τη Διεθνή Σύμβαση του Δικαίου Θαλάσσης, την οποία δεν έχει υπογράψει, στην Μεσόγειο προωθεί την αντίληψη ότι η Κύπρος αποτελείται από δύο κράτη και η αποκαλούμενη «Νότια» Κύπρος έχει περιορισμένη ΑΟΖ και συνεχίζει με ερευνητικά πλοία, παρά τις διεθνείς αντιδράσεις, τις προκλητικές της ενέργειες στα διάφορα οικόπεδα της Κυπριακής ΑΟΖ. Επίσης αρνείται να αναγνωρίσει δικαιώματα ΑΟΖ στη Κρήτη και στα Δωδεκάνησα και ειδικότερα στη Μεγίστη [Καστελόριζο].Κατά παράβαση του ισχύοντος Διεθνούς Δικαίου Θαλάσσης αμφισβητεί την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ της νήσου Μεγίστης, ισχυριζόμενη κατά τρόπο αυθαίρετο ότι η Μεγίστη δεν ανήκει στο νησιωτικό σύμπλεγμα Αιγαίου-Δωδεκανήσου και ως εκ τούτου στερείται υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ.

Εάν δεχθούμε ότι η Μεγίστη έχει υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ τότε η Τουρκία, μία Μεσογειακή χώρα θα στερηθεί θαλασσίων συνόρων με την Λιβύη και την Αίγυπτο, ενώ θα υπάρξουν κοινά θαλάσσια σύνορα Ελλάδας και Κύπρου. Όσον αφορά το Αιγαίο Πέλαγος και Δωδεκάνησα, μια ημίκλειστη θάλασσα, τα όποια προβλήματα πρέπει να επιλυθούν με διαπραγματεύσεις, βάσει της αρχής της ευθυδικίας.

*Σχεδίασμα που επεξηγεί την έννοια της ΑΟΖ 

Ελληνικές Θέσεις
Η νήσος Μεγίστη αποτελεί κομβικό στοιχείο στη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου Θαλάσσης για τον καθορισμό της ΑΟΖ στην περιοχή αυτή, όπου έχουν εντοπισθεί πλούσια κοιτάσματα υδρογονανθράκων και μεγάλες ποσότητες φυσικού αερίου ανυπολόγιστης οικονομικής αξίας.

Κατά το ισχύον Διεθνές Δίκαιο Θαλάσσης η Μεγίστη κατοικείται και παρουσιάζει οικονομική ζωή. Ανήκει διοικητικά στο Νομό Δωδεκανήσου και γεωλογικά στο Αιγαιοπελαγιτικό-Δωδεκανησιακό σύμπλεγμα και δεν είναι ανεξάρτητη νήσος, επομένως έχει υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Η αρχιπελαγική δομή διασφαλίζει την πολιτική, οικονομική και κοινωνική ενότητα του νησιωτικού εδάφους της με τον ηπειρωτικό χώρο της Ελλάδας, ένα λογικό και αναμφισβήτητο επιχείρημα. Όσον αφορά στο Αιγαίο Πέλαγος-Δωδεκάνησο η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, που υπερκαλύπτει την ΑΟΖ, θα πρέπει να αποτελεί πρώτης προτεραιότητας στόχο της Ελλάδας.

*Η Διάσκεψη του Montego Bay που ψήφισε το 1982 

τη Διεθνή Σύμβαση του Δικαίου της Θαλάσσης 

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Το πρόβλημα λοιπόν της Ελλάδας δεν είναι η Τουρκία, αλλά ο ίδιος ο εαυτός της, που επιτρέπει στην Τουρκία να ενεργεί με αυτόν τον παράνομο, αυθαίρετο και αδικαιολόγητο τρόπο. Είναι η Εξωτερική Πολιτική διαχείρισης, η οποία επιτρέπει στην Τουρκία να ενεργεί προκλητικά και να δημιουργεί τετελεσμένα. Εάν η Ελλάδα δεν ενδιαφερθεί για τα δικαιώματά της, που κατοχυρώνονται από Διεθνείς Συμβάσεις και Συμφωνίες και δεν διεκδικήσει τα νόμιμα συμφέροντά της στην περιοχή, κανένας δεν θα της τα δωρίσει. Το παράδειγμα της Κύπρου, που οριοθέτησε την ΑΟΖ με το Ισραήλ και την Αίγυπτο, μετά από νόμιμες διαδικασίες, είναι χαρακτηριστικό για τον δρόμο, που πρέπει να ακολουθηθεί. Όχι άλλες αναβολές και καθυστερήσεις, όταν η Τουρκία δραστηριοποιείται με προκλητικές και παράνομες ενέργειες.

Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας Αντιστράτηγος ε.α.
ΠΗΓΕΣ:
*Συνθήκη Λωζάννης
*Συνθήκη Ειρήνης Παρισίων
*Διεθνής Σύμβαση Δικαίου Θαλάσσης
*Εθνικές Επάλξεις Συνδέσμου Επιτελών ΣΕΘΑ τεύχος 43