«ΧΑΣΑΜΠΟΥΛΙΑ» (1887-2015)

Έρευνα/Παρουσίαση  Πάμπος Κρασιάς

Πέρασαν σχεδόν 128 χρόνια μετά το θάνατό του. Το όνομά του ακόμη και σήμερα προκαλεί δέος κι έναν περίεργο θαυμασμό: ΧασάνΠουλλί! Ένας λαϊκός μύθος της Κύπρου, που όμοιός του δεν εμφανίστηκε για πολλά πολλά χρόνια μετά. Ο ΧασάνΠουλλί ή Πουλλής, όπως ήταν γνωστός στα ελληνικά, ήταν ένας «αντί-ήρωας», από τα Μαμώνια της Πάφου, που η φήμη του απλώθηκε σε όλη την Κύπρο και εξάπτει τη φαντασία και συχνά τη συμπάθεια, ακόμη και των νομοταγών ανθρώπων, σε όλο το νησί. Ήταν 31 χρονών όταν πέθανε, στο γύρισμα του αιώνα, και ο θάνατος του γέννησε και δημιούργησε δημοτικά τραγούδια και ιστορίες, που τραγουδιούνταν σε πανηγύρια με το πέρασμα των δεκαετιών που ακολούθησαν.

«Χασαμπουλιά-Χασαμπουλιά  σαν τα πουλιά πετούσαν…»

Τα Χασαμπουλιά ήταν Τουρκοκύπριοι που κατάγονταν από την Επισκοπή Λεμεσού και μετοίκησαν στο χωριό Μαμώνια της επαρχίας Πάφου. Η οικογένεια είχε τρία αγόρια και ένα κορίτσι. Ο Χασάν Αχμέτ Πολίς (Χασαμπουλλής), ήταν ο μεγαλύτερος γιος.

Στο μυαλό των πολλών, ΧασάνΠουλλίή Πουλλής, όπως ήταν γνωστός στα ελληνικά, του οποίου το ψευδώνυμο «Πουλλί», σημαίνει «πουλί», ήταν ένας εγκληματίας που προέκυψε κι εξελίχτηκε έτσι από μια τυχαιότητα. Η εποχή του ήταν γεμάτη με δολοφονίες εκδίκησης, από κλοπές αιγοπροβάτων και βοοειδών. Ερωτευμένος με πάθος με μια νεαρή κοπέλα τουρκοκύπρια, την Eμετέ, από το ίδιο χωριό τα Μαμώνια, παράνομος ιδιοκτήτης ενός μεγάλου κοπαδιού αιγών, που κράτησε κοντά στο χωριό, διαπιστώνει ότι ο καλύτερός του φίλος, ο Χαϊρεντίν, έκανε άσεμνη πρόταση στην αγαπημένη του. Η «δικαιοσύνη» ήταν άμεση. Οργισμένος ορκίστηκε εκδίκηση και σε τρείς περιπτώσεις πυροβόλησε τον Χαϊρεντίν από ενέδρα, όμως και στις τρείς περιπτώσεις απέτυχε.

Ο Χαϊρεντίν φοβούμενος για τη ζωή του, βρήκε μάρτυρες και κατηγόρησε τον Χασάν, για κλοπή του κοπαδιού του, με τη βοήθεια του θείου του. Ο Χασάν καταδικάζεται σε επτά χρόνια φυλάκιση, παρόλο ότι πρόβαλε άλλοθι, με τον ισχυρισμό ότι κοιμόταν στο χωριό όταν συνέβη η κλοπή.

Ενώ κρατείτο στο αστυνομικό τμήμα, ο Χασάν δραπέτευσε και κατευθύνθηκε προς τους λόφους της Πάφου, όπου πέρασε έναν με ενάμιση χρόνο ως φυγάς, στα βουνά ή σε ασφαλή σπίτια. Εκεί, μαζί με την ομάδα του, οργανώνει το θανατηφόρο σχέδιό του, να εξοντώσει τον Χαϊρεντίν. Ο Χαϊρεντίν, στο μεταξύ, είχε εγκαταλείψει την πόλη Κτήμα, για περισσότερη ασφάλεια. Παρόλα αυτά, ήταν ανήσυχος, ειδικά όταν άκουσε ότι ο Χασάν εκδικήθηκε τρείς χωρικούς που είχαν κλέψει τα βοοειδή του. Φοβούμενος ότι είχε έρθει η σειρά του, δωροδόκησε τον καλύτερο φίλο του Χασάν, τον Αμπτουλάχ από τη Γεροβάσα, να καλέσει τον φυγά Χασάν στο σπίτι του για φαγητό και ξεκούραση, και στη συνέχεια, να τον σκοτώσει. Η μητέρα του Χασάν πληροφορήθηκε το γεγονός και προειδοποίησε το γιο της για το σχέδιο, αλλά ο Χασάν δεν την άκουσε και πήγε στο ραντεβού. Καθόλη τη διάρκεια του δείπνου κρατούσε στα γόνατά του το οπλισμένο πυροβόλο όπλο του. Πριν από την αυγή κατάφερε να φύγει μέσα από ένα παράθυρο του υπνοδωματίου. Τώρα στον κατάλογο των προγραφών του προστίθεται και ο Απτουλλάχ.

Μετά τη χαμένη ενέδρα, ο Χασάν μετακινήθηκε σε ένα κοντινό χωριό, τη Σταυροκόννου. Εκεί πήγε σε ένα φίλο του και κανόνισε να συναντηθεί με την Eμετέ. Συνοδευόμενη από ένα υποστηρικτή του, ο Χασάν την πλησίασε σε μια πηγή κοντά στο χωριό. Εκεί, η αστυνομία που παρακολουθούσε κρυμμένη, άνοιξε πυρ, όμως για άλλη μια φορά ο Χασάν δραπέτευσε.

Έξι βδομάδες πριν τη σύλληψή του, ο Χασάν αρρώστησε με ελονοσία κι έμενε σε ένα εγκαταλειμμένο σπίτι στο χωριό Μαμώνια, για ανάρρωση. Αν και κανείς δεν είχε ενημερώσει την εις βάρος του κατάσταση ή για λόγους που παραμένουν ακόμη άγνωστοι, παραδόθηκε στην αστυνομία αμαχητί. Ίσως ήταν πολύ εξασθενημένος από την ελονοσία, και δεν έβλεπε καμία σωτηρία διαφυγής. Μια άλλη φήμη αναφέρει ότι λόγω της εξασθένησης του οργανισμού του και του επερχόμενου βιολογικού του τέλους και λόγω της μεγάλης αμοιβής που οι αρχές τον προκήρυξαν, ο ίδιος πρότεινε της αδελφής του να τον καταδώσει για να πάρει αυτή την αμοιβή.

Καταδικάστηκε για φόνο και φυλακίστηκε στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας. Όσο βρισκόταν στις φυλακές ξεχώριζε από τους άλλους κρατούμενους. Έμαθε να διαβάζει και να γράφει, έκανε την προσευχή του πέντε φορές την ημέρα και ήταν πολύ συνεργάσιμος με τους δεσμοφύλακες των φυλακών.

Λίγα χρόνια αργότερα, πληροφορήθηκε για τη σύλληψη των δύο αδελφών του, Μεχμέτ Kaymakam και Χασάν Kavuni, επίσης, φυγάδες (γνωστοί με το παρατσούκλι «Χασαμπουλιά»). Είχαν προδοθεί από κάποιους χωρικούς από το Κιδάσι. 


Ο Χασάν έκανε σχέδια για να δραπετεύσει από τη φυλακή και να κάψει το χωριό. Μαζί με έναν συγκρατούμενό τουπροσπάθησαν να διαφύγουν. Ο ΧασάνΠουλλί πυροβολήθηκε και σκοτώθηκε.
128 χρόνια μετά τον θάνατο του ζει ακόμα στους λόφους της Πάφου. Πάμπος Κρασιάς