Αργός χορός - Γιόλας Δαμιανού-Παπαδοπούλου

Παρουσίαση του βιβλίου από την Κίκα Ολυμπίου

Νομίζω πως η Γιόλα Δαμιανού Παπαδοπούλου (Facebook) (Blog) δεν χρειάζεται πια καμιά παρουσίαση του βιογραφικού της. Γνωστή για τα πάμπολλα βιβλία της, διηγήματα, μυθιστορήματα, χρονογραφήματα, παιδική και νεανική λογοτεχνία, καθώς και την πληθώρα διακρίσεων και βραβεύσεων, είναι πολύ αγαπητή και δημοφιλής συγγραφέας και οι θιασώτες της γραφής της περιμένουν ανυπόμονα κάθε καινούρια της έκδοση.

 Από την παρουσίαση στη Λευκωσία.

Υπάρχει η άποψη πως τα ιστορικά, κοινωνικά ή άλλα γεγονότα πρέπει να αφήνονται να ωριμάσουν, πρέπει να περάσει καιρός από τότε που διαδραματίζονται, να πάρουν τις σωστές τους διαστάσεις πριν από τη λογοτεχνική τους μετουσίωση. Στην ιστορία όμως της λογοτεχνίας συναντάμε παραδείγματα από εξαιρετικά βιβλία που γράφτηκαν σχεδόν ταυτόχρονα με τα γεγονότα όπως, αντίθετα, και άλλα, εξίσου σπουδαία , που γράφτηκαν χρόνια μετά.

Για παράδειγμα, η περιγραφή της μάχης του Μποροντίνο στο μυθιστόρημα  του Τολστόι «Πόλεμος και Ειρήνη» έγινε πενήντα σχεδόν χρόνια μετά τη διεξαγωγή της. Αλλά ο Έρνεστ Χεμινγουαίη απεικονίζει τον Ισπανικό εμφύλιο πόλεμο στο «Για ποιον χτυπά η καμπάνα» σχεδόν αμέσως με το πέρας του. Ο Μυριβήλης εξιστορεί τον πόλεμο των χαρακωμάτων του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου στο «Η ζωή εν τάφω» ταυτόχρονα με τη διεξαγωγή του, ενώ η καταστροφή της Σμύρνης (1922) εξακολουθεί και σήμερα, 90 χρόνια μετά, να εμπνέει τους λογοτέχνες. Έτσι, η αξία ενός βιβλίου που σχετίζεται με ιστορικά γεγονότα δεν εξαρτάται από τη χρονική απόσταση ή μη των γεγονότων, αλλά από πολλούς άλλους παράγοντες.

Η συγγραφέας υπογράφει βιβλία. Στο βιβλίο «Αργός χορός»  συνδυάζονται  και οι δυο αυτές τάσεις. Ξεκινά από το σήμερα αλλά μας παίρνει και πενήντα περίπου χρόνια πίσω, με την αφήγηση να εναλλάσσεται μεταξύ παρόντος και παρελθόντος. Η συγγραφέας αφιερώνει το βιβλίο της στους 13 θυσιασθέντες στο Μαρί και απ’ αυτό το τραγικό γεγονός αρχίζει την αφήγησή της. (Πρόκειται για τη φονικότατη έκρηξη πυρομαχικών στη ναυτική βάση «Ευάγγελος Φλωράκης», κοντά στο χωριό Μαρί, με θύματα και άλλες ανυπολόγιστες ζημιές, στις 11 Ιουλίου 2011).

Δυο λόγια από τη συγγραφέα.

Κεντρικός χαρακτήρας του βιβλίου είναι ο Αλέκος. Ένα νέο παιδί που, αφού σπούδασε στο Λος Άντζελες κινηματογράφο και οπτικοακουστικά μέσα, γυρίζει στην Κύπρο, όπου απεγνωσμένα όπως χιλιάδες άλλοι νέοι της ηλικίας του ψάχνει για δουλειά. Ο Αλέκος θέλει να μείνει στον τόπο του όχι μόνο από αγάπη γι’ αυτόν αλλά και για τον έρωτά του για την Άννα. Με την Άννα γνωρίζονταν και αγαπιούνταν από τα μαθητικά τους χρόνια, όμως η απόρριψη που αισθάνεται, η απογοήτευση, η ντροπή να εξαρτάται οικονομικά ακόμα από τους γονείς του, ένα αίσθημα μειονεξίας απέναντι στην Άννα που έχει ήδη διοριστεί ως καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο, τον κάνουν να πάρει την απόφαση να φύγει από την Κύπρο. Πριν φύγει γυρίζει ένα ντοκιμαντέρ με σκοπό να το υποβάλει σ’ ένα διαγωνισμό κι έτσι βρίσκεται το πρωί της 11ης Ιουλίου στο Gavernor’s Beach, για να κινηματογραφήσει την ανατολή του ήλιου. Εκείνη την ώρα όμως, σε κοντινή απόσταση, συμβαίνει  η φονική έκρηξη, της οποίας γίνεται μάρτυρας. Η απόφαση να φύγει από την Κύπρο γίνεται πιο έντονη.

Ο ηθοποιός Ηρόδοτος Μιλτιάδου διαβάζει αποσπάσματα.

Έτοιμος να φύγει επισκέπτεται τη γιαγιά του Σοφία με την οποία τον δένει μια ιδιαίτερη σχέση. Εκείνη του δίνει ένα χοντρό μαύρο τετράδιο στο οποίο έχει καταγράψει τη ζωή της, θέλοντας έτσι να του δώσει την ιδέα ενός σεναρίου για ταινία. Και τότε ο Αλέκος βυθίζεται σ’ ένα παρελθόν, μακρινό για τη γενιά του, αλλά τόσο κοντινό για όλους εμάς που το ζήσαμε.

Ειλικρινά, διαβάζοντας μαζί με τον Αλέκο το τετράδιο, ένιωθα πως ταυτιζόμουν με τη γιαγιά Σοφία. Ίδιες εμπειρίες, ίδια συναισθήματα, ίδιο περιβάλλον στην Κύπρο, όπως το ζήσαμε από τις αρχές του ’50 ως τις μέρες μας. Μέσα από την καταγραφή της γιαγιάς Σοφίας περνάει η ιστορία του τόπου μας των τελευταίων εξήντα χρόνων, όχι βέβαια σαν ιστορικό μυθιστόρημα αλλά σαν περιβάλλον και συνθήκες που επηρέασαν και καθόρισαν τη ζωή των πρωταγωνιστών του μυθιστορήματος.

 Ο κ. Δ. Μπαλαούρας του βιβλιοπωλείου "Πάργα" καλοσωρίζει τη συγκέντρωση.

Η Σοφία, παιδί μιας μεγαλοαστικής οικογένειας, αρχίζει την αφήγησή της από τα ευτυχισμένα παιδικά της χρόνια στο Βαρώσι. Στην παλιά, περιτειχισμένη πόλη με τον Πύργο του Οθέλλου, την εκκλησία του Αγίου Νικολάου, όπου Έλληνες, Άγγλοι και Τούρκοι συμβίωναν ειρηνικά. Ακολουθεί η αρχή της διατάραξης των σχέσεων Ελλήνων και Τούρκων και η αναγκαστική μετακόμιση της οικογένειας στη Λευκωσία. Η Σοφία φοιτά στο Γυμνάσιο Φανερωμένης, ζει τον αγώνα της ΕΟΚΑ και, μαθήτρια ακόμη, εντάσσεται στην Οργάνωση δίνοντας τον όρκο. Από τις πιο συγκινητικές στιγμές του βιβλίου είναι οι στιγμές της ορκωμοσίας και εξαιρετικός ο τρόπος με τον οποίο μας τις αποδίδει η συγγραφέας. Γράφει: «Για μερικά λεπτά πίστεψα πως η καρδιά στο στήθος μου έπαψε να χτυπά, και κάτι φύτρωνε μέσα μου, σαν δέντρο που έβγαζε ρίζες, έβγαζε φύλλα κι εγώ ένιωθα πολύ αδύναμη να το βαστάξω (…) Επαναλάμβανα τα λόγια του όρκου, έχοντας πλήρη επίγνωση της ιερότητας της στιγμής: «Ορκίζομαι εις το όνομα της Αγίας Τριάδος…».

                                      Ο κ. Γ. Παπαδόπουλος των εκδόσεων "Διόπτρα"

Μέσα στη δίνη των γεγονότων που συνεπαίρνουν όλο το νησί, η ζωή δεν παύει να κυλά και οι άνθρωποι να ζουν την καθημερινότητά τους, να ονειρεύονται, να ερωτεύονται. Η Σοφία γνωρίζει το Σωτήρη, έναν άλλο μαθητή ενταγμένο στην ΕΟΚΑ. Ο έρωτάς τους έχει κάτι από τη δύναμη και την αγνότητα που είχαν οι έρωτες την εποχή εκείνη, την τόσο διαφορετική από την εποχή που ζει ο Αλέκος. Η σύγκριση των σχέσεων Σοφίας-Σωτήρη και Αλέκου-Άννας, που άθελα κάνει ο αναγνώστης, φωτίζει έμμεσα τις τόσο διαφορετικές κοινωνικές συνθήκες που διαμορφώθηκαν μέσα στο χρόνο.

Η προσωπική ζωή της γιαγιάς Σοφίας προχωρεί παράλληλα με τα ιστορικά γεγονότα. Την ευφορία μετά την ανεξαρτησία, τα πρώτα σύννεφα, τα γεγονότα του ’63-’64, την τουρκική απειλή που αρχίζει να διαφαίνεται. Με δύναμη, υποβλητικότητα και εξαιρετική παραστατικότητα περιγράφει (πάντα με τη φωνή της Σοφίας) τις ανήσυχες στιγμές που ζούσαμε. «Ταραγμένα όνειρα με ταραγμένες νύχτες».

Θα ακολουθήσει βέβαια το πραξικόπημα, η εισβολή, η προσπάθεια ανασυγκρότησης, οι πορείες των γυναικών, όλα όσα αποτελούν το δράμα του νησιού, το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ξετυλίγονται και τα προσωπικά, ατομικά δράματα. Πώς θα εξελιχθεί μέσα σ’ όλα αυτά τα χρόνια η σχέση Σοφίας-Σωτήρη; Ας μη ξεχνάμε ότι η εποχή της Σοφίας ήταν μια εποχή αυστηρών ηθών, οι γάμοι διευθετούνταν κυρίως με συνοικέσια και η οικογένεια της Σοφίας ήταν μια παραδοσιακή, αυστηρή οικογένεια. Κρίση όμως περνάει, για εντελώς διαφορετικούς λόγους, και η σχέση Αλέκου-Άννας την οποία επίσης παρακολουθούμε μεταφερόμενοι από το παρελθόν στο παρόν. Και τι σημαίνει ο τίτλος «Αργός χορός»; Δεν θα αποκαλύψω τη συνέχεια, δεν θέλω να μειώσω το ενδιαφέρον του αναγνώστη που κρατάει ως την τελευταία σελίδα. 

Πυκνό το ακροατήριο στη Λευκωσία.

Πολλά είναι τα πρόσωπα που διακινούνται στο βιβλίο. Πάντα με κύριο πρόσωπο τη Σοφία του χτες και τον Αλέκο του σήμερα συναντάμε τους γονείς τους, την αδελφή της Σοφίας, την Ελένη, την αχώριστη φίλη της Ελπίδα, συζύγους και παιδιά, φίλους και γνωστούς. Ένας ξεχωριστός τύπος είναι η Ασπασία που από δέκα χρονών είχε έρθει από το χωριό της για να δουλέψει στην οικογένεια της Σοφίας. Περισσότερο σαν μέλος της οικογένειας παρά σαν υπηρέτρια, θα συνωμοτεί με τα κορίτσια όταν ήταν μικρά, θα αποκρύβει τις μικροαταξίες τους και θα μείνει μαζί τους όλη της τη ζωή, ακολουθώντας τις περιπέτειες της οικογένειας. Πολύ έντεχνα τη βάζει η Γιόλα να μιλά στην κυπριακή διάλεκτο, της οποίας οι πιο δύσκολες λέξεις ερμηνεύονται σε υποσημειώσεις, δημιουργώντας έτσι πιο έντονη την κυπριακή ατμόσφαιρα.

 

  Οι συντελεστές της εκδήλωσης.

Ένα ακόμα ιδιαίτερο χάρισμα της γραφής της Γιόλας είναι η ικανότητά της να τοποθετεί τον αναγνώστη σ’ ένα ρεαλιστικό περιβάλλον. Με σύντομες αλλά καίριες περιγραφές ο αναγνώστης μεταφέρεται σε χρόνο και τόπο. Για παράδειγμα, στην παλιά, περιτειχισμένη Αμμόχωστο ή στη γειτονιά της εκκλησίας και του σχολείου της Φανερωμένης στη Λευκωσία, αλλά και στην Αθήνα ή τη Βηρυτό, όπου θα βρεθεί η Σοφία. Ο «Αργός χορός» είναι ένα μακρύ ταξίδι σε τόπο και χρόνο. Μεταφερόμαστε από το ζωντανό, δύσκολο παρόν σ’ ένα μακρινό, νοσταλγικό παρελθόν και αντίστροφα καθώς τα κεφάλαια που αφορούν την ανάγνωση του τετραδίου της γιαγιάς Σοφίας εναλλάσσονται με τη ζωή του Αλέκου στο παρόν.

Πέρα από την απόλαυση της ανάγνωσης και την ιστορική γνώση που αποκομίζει ο αναγνώστης, είναι βέβαιο πως κλείνοντας το βιβλίο θα κουβαλάει μαζί του όχι μόνο  πρόσωπα και γεγονότα που χαράσσονται ανεξίτηλα στη μνήμη αλλά κι ένα συναίσθημα αισιοδοξίας, τόσο απαραίτητο στις μέρες μας.

Σημ. Η παρουσίαση έγινε στη Λάρνακα (11/2/2013), στη Λευκωσία (12/2/2013) και στη Λεμεσό (13/2/2013).

Κίκα Ολυμπίου

Συγγραφέας, Λογοτέχνης

Facebook

Blog : Anagnostria