Από την ελευθερία και την ισότητα στην κατάχρηση και την αναρχία

Γράφει ο Πάμπος  Κρασιάς

 

«Η ιστορία μας αυτοκαταστρέφεται διότι κατεχράσθη το δικαίωμα της ελευθερίας και της ισότητος, διότι έμαθε τους πολίτες να θεωρούν την αναίδεια ως δικαίωμα, την παρανομία ως ελευθερία, την αυθάδεια του λόγου ως ισότητα και την αναρχία ως ευδαιμονία».

Ισοκράτης (436 π.Χ-338 π.Χ.)
Σπουδαίος ρήτορας της αρχαιότητας. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 436 π.Χ. και έζησε την περίοδο του Πελλοποννησιακού πολέμου.

Αυτά από τον Ισοκράτη, πριν δυόμισι περίπου χιλιάδες χρόνια, ως μια διαχρονική και τραγική  διαπίστωση, τόσο σύγχρονη και επίκαιρη. Η σημερινή κοινωνία και οι θεσμοί της νοσούν και καθημερινά προοιωνίζουν μια ανεπανόρθωτη σήψη. Το κράτος και τα θεσμικά του όργανα έχουν σχεδόν παραλύσει και έχουν καταστεί αναξιόπιστα και ανενεργά. Το μόνο που ενδιαφέρει τους πολιτειακούς αξιωματούχους και λοιπούς λειτουργούς του κράτους, είναι οι μισθολογικές κλίμακες, η προαγωγή, η διαπλοκή και το ρουσφέτι. Και τους περισσότερους από μας, η καταναλωτική μανία, τα υλικά και μόνον αγαθά και πώς θα ανέλθουμε κοινωνικά, χρησιμοποιώντας ακόμη και δόλιες μεθοδεύσεις αγνοώντας ή χωρίς να δίνουμε σημασία στις πραγματικές αξίες της ζωής, που μαζί με την υλική είναι και η ψυχική και πνευματική ευδαιμονία του ανθρώπου: η αγάπη, η καλοσύνη, η ανθρωπιά, το ενδιαφέρον για τον συνάνθρωπό μας, η συμμετοχή μας στα κοινά και η καλυτέρευση της κοινωνίας.

 

Το πρόβλημα, είναι ιδιαίτερα κρίσιμο για τη συνολική πορεία του ανθρώπου και είναι πρώτιστα πρόβλημα παιδείας, με την Πλατωνική φυσικά διατύπωση, όπου βασικός σκοπός της παιδείας είναι η συνολική καλλιέργεια και η πολυεπίπεδη μόρφωση. Δυστυχώς, η μόνη έγνοια της σύγχρονης ωφελιμιστικής κοινωνίας, είναι η στείρα και μονόπλευρη γνώση, η απόκτηση προσωπικής φήμης και αξιωμάτων, χωρίς την απαραίτητη αυτή συνολική καλλιέργεια. Πτυχία και διπλώματα χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο: Και εξηγούμαι. Δεν εννοώ ότι ένα δίπλωμα ή ένα πτυχίο ή μια θέση ή ένα αξίωμα, που κατακτήθηκαν με κόπο και έντιμα αξιοκρατικά κριτήρια, δεν είναι σημαντικά και χρήσιμα. Κάθε άλλο. Αυτό που αναφέρω είναι η έλλειψη ενδιαφέροντος από την ίδια την πολιτεία, για μια παιδεία που καλλιεργεί και φτιάχνει χρήσιμους πολίτες, που καλλιεργεί τη ψυχή και το νου, το πνεύμα, την ανθρωπιά, την αλληλεγγύη και γενικά τις αξίες εκείνες που κάμνουν τον άνθρωπο άνθρωπο και όχι δούλο των προσωπικών συμφερόντων, του δόλου και της ιδιοτέλειας. Αναφέρομαι στο άνθρωπο ως πολίτη,  που μετέχει «στο γεγονός της πόλεως», όπως είπε και ο μεγάλος Αριστοτέλης.

  

Στην Αθηναϊκή Δημοκρατία του χρυσού αιώνα του Περικλή, η έννοια της λέξης «πόλις» και πολίτης ως προέκταση, ήταν διαφορετική απ’ αυτή που ισχύει στις μέρες μας. Ο πολίτης ήταν χρήσιμο μέλος ενός συνόλου, που οι ενέργειες και τα ενδιαφέροντά του αποσκοπούσαν στο κοινό συμφέρον, στην ευημερία και ευδαιμονία του συνόλου της κοινωνίας. Όλα διέπονταν και καθορίζονταν από ορισμένους ηθικούς κώδικες και κανόνες στάσης και συμπεριφοράς. Στη σημερινή μας κοινωνία αυτοί οι κανόνες παραβιάζονται καθημερινά και καταπατούνται βάναυσα και με ιδιαίτερη ευκολία, χωρίς ηθικές αναστολές, με αποτέλεσμα να ζούμε καθημερινά σε ένα χαοτικό κοινωνικό περιβάλλον που όλα επιτρέπονται, όλα είναι δυνατόν να συμβούν, με τεράστια κοινωνικά, άλυτα προβλήματα να συσσωρεύονται, και τη διαπλοκή, διαφθορά και εγκληματικότητα να είναι κανόνες ζωής. Αυτά, φυσικά, επιδεινώνονται και από την παγκοσμιοποίηση και οικουμενικοποίηση των ηθών και του ξενόφερτου τρόπου ζωής. Και πέρα από τα δικά μας, έκπληκτοι βλέπουμε και το τι συμβαίνει στην Ελλάδα στο λίκνο της δημοκρατίας και του πολιτισμού. Στην Ελλάδα που θεμελίωσε τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και εδραίωσε τη φιλοσοφική σκέψη, ως την κορύφωση της ανθρώπινης ύπαρξης. Αυτή τη χώρα, που όλοι σχεδόν οι ξένοι μελετούν και θαυμάζουν και μόνο οι ίδιοι οι Έλληνες λησμόνησαν τι είναι, ποια κληρονομιά κουβαλούν και σε τι παρακμή και κοινωνική κατάπτωση οδεύουν.

Οι αρνητικές επιπτώσεις που καθημερινά βιώνουμε είναι πάρα πολλές και σε όλη την κοινωνική διαστρωμάτωση. Ιδιαίτερα όμως, το πιο ανησυχητικό, είναι οι επιπτώσεις που έχουν όλα αυτά επάνω στους νέους μας, οι οποίοι δεν έχουν όραμα και πυξίδα, δεν έχουν ηθικά στηρίγματα, δεν τους θωρακίζουμε με αξίες και ιδανικά, με αποτέλεσμα πάρα πολλοί να βρίσκουν διέξοδο στα ναρκωτικά και στην παραβατικότητα. Η μάστιγα αυτή των ναρκωτικών έχει μπει ήδη στα ίδια μας τα σπίτια, το ηλεκτρονικό έγκλημα είναι προ των πυλών, η βία και η εγκληματική παραβατικότητα σύνηθες φαινόμενο. Και μια πολιτεία που παραπαίει και είναι ανίκανη να αντιδράσει και να δώσει ριζικές λύσεις, γιατί απλούστατα η ίδια καλλιεργεί και προάγει την αναξιοκρατία, την άμβλυνση των ηθικών αξιών, τη διαπλοκή και διαμεσολάβηση. Οι νέοι μας αισθάνονται ότι τα όνειρα και τα ιδανικά τους χρεοκοπούν καθημερινά πριν ακόμη μπουν στο μύλο της ζωής.

Βρισκόμαστε μπροστά σε τεράστια διλήμματα για το πού οδεύουμε. Τα αδιέξοδα και η κρίση αξιών και θεσμών είναι παγιωμένα και αμετακίνητα. Δεν έχουμε πολλές επιλογές. Ή θα συνεχίσουμε μέχρι τέλους αυτή την κατρακύλα και την ηθική κατάπτωση ή θα ανασκουμπωθούμε «ο καθείς και τα όπλα του» όπως λέει κι ο ποιητής και θα παλέψουμε  για το αυτονόητο: Να σηκώσουμε τον άνθρωπο από το βούρκο και την παρακμή και να τον ανεβάσουμε στο βάθρο της αξιοπρέπειας και της κοινωνικής συνείδησης. Μόνον έτσι θα μπορέσει η πολιτεία, συντεταγμένη, να εμπνεύσει τους πολίτες της και να τους μετατρέψει, όπως είπε  ο Θουκυδίδης, «σε ενεργούς και χρήσιμους και όχι άχρηστους πολίτες».

Κλείνοντας, επιτρέψετε μου να διαβάσω ένα μικρό απόσπασμα, χωρίς σχόλια, από τον Περί Παραπρεσβείας λόγο του Δημοσθένη, του Σόλωνα του νομοθέτη: «Κι έτσι το  δημόσιο κακό έρχεται πια του καθενός την πόρτα να χτυπήσει. Να το κρατήσουν της αυλής οι ξώπορτες δεν έχουν όρεξη. Πηδά πάνω απ’ τη μάντρα τη ψηλή, κι έτσι κι αλλοιώς σε βρίσκει, ακόμα κι αν φεύγοντας χώθηκες στο βαθύτερο  μέρος του σπιτιού σου…»

Πάμπος  Κρασιάς