Κώδικες Δεοντολογίας

Τι σημαίνει, πόσο σημαντικοί είναι στη δημόσια ζωή,
αλλά και στην καθημερινότητά μας;

Εκπομπή του Τρίτου Ραδιοφωνικού Προγράμματος του ΡΙΚ

                          στις 22.3.2012 με τον Μίκη Κασάπη και φιλοξενούμενους τους:

Δρ Θεόδωρο Παναγιώτου

Διευθυντή του Διεθνούς Ινστιτούτου Μάνατζμεντ Κύπρου και καθηγητή του Πανεπιστημίου Χάρβαρτ, και

Φοίβο Νικολΐδη

Μέλος του Δ.Σ. της Δημόσιας Ραδιοτηλεόρασης (ΡΙΚ)

Δρ Θεόδωρος Παναγιώτου

Οι κανόνες δεοντολογίας είναι μια σύνθεση αξιών και κανόνων που πρέπει να διέπουν ένα οργανισμό ή μια επιχείρηση, ένα κράτος, ακόμα και ένα άτομο. Είναι κανόνες συμπεριφοράς που αποσκοπούν στο όφελος αυτών που εμπλέκονται αμέσως στον οργανισμό, όπως π.χ. είναι οι εργαζόμενοι και οι πελάτες, αλλά και τα δικαιώματα των πιο πλατιά εμπλεκομένων όπως είναι της ευρύτερης κοινωνίας, του περιβάλλοντος και άλλα, που πρέπει, να γίνονται σεβαστά με αυτούς τους κανονισμούς.

Δημοσιογράφος

Όλες αυτές οι αξίες και αρχές καταγράφονται και εφαρμόζονται;

Δρ Θεόδωρος Παναγιώτου

Πρέπει να είναι γραμμένες και συμφωνημένες αλλά και να γίνουν βίωμα όλων των εμπλεκομένων. Να γίνουν δηλαδή μέρος της κουλτούρας. Να είναι αναρτημένες παντού, ώστε να γίνουν μέρος της κουλτούρας και του βιώματος.

Φοίβος Νικολαΐδης

Οι κανόνες δεοντολογίας θα πρέπει να προβλέπουν κάποιες κυρώσεις και ορισμένη διαδικασία εφαρμογής τους, ώστε να μην είναι γράμμα κενό. Να εκπαιδεύεται και το προσωπικό ώστε να μάθει να τους σέβεται και να τους εφαρμόζει. Εκπαίδευση και συνεχής επιμόρφωση, συζήτηση και διάλογος πάνω σ’ αυτά τα θέματα.

Δρ Θεόδωρος Παναγιώτου

Να δημιουργηθούν εσωτερικά κίνητρα στους εμπλεκομένους, ώστε να βιώνουν τον κώδικα δεοντολογίας και να αισθάνονται ότι αν κάποιος παρεκκλίνει να μην αισθάνεται άνετα. Οι κυρώσεις να είναι το τελευταίο καταφύγιο.

 

Δημοσιγράφος

Υπάρχει ευελιξία;

Δρ Θεόδωρος Παναγιώτου

Ο υπέρτατος νόμος ενός κράτους είναι το σύνταγμα. Πέραν των νόμων που προβλέπουν κυρώσεις, υπάρχουν οι εσωτερικοί κανονισμοί, σύμφωνα με τους οποίους λειτουργεί μια επιχείρηση. Πέραν αυτών, πρέπει, να υπάρχει ένα ηθικό πλαίσιο, ένας κώδικας συμπεριφοράς, ένας κώδικας πρακτικής, πολύ πιο πλατύς, που να ρυθμίζει τις σχέσεις με τους πελάτες, με την κοινωνία γενικότερα, αλλά και των διαπροσωπικών, επαγγελματικών σχέσεων του ενός με τον άλλο, ως απαραίτητες αρχές, που να ρυθμίζει τη συμπεριφορά των εμπλεκομένων, των εργαζομένων προς τη διεύθυνση, προς τους μετόχους, των σχέσεων προς τους πελάτες και ο ένας προς τον άλλον. Και να μην είναι σαν μπαμπούλας, αλλά, σαν αρχές που κάνουν τον οργανισμό πιο φιλικό. Το περιβάλλον που διέπεται από ηθικούς κανόνες είναι πιο ευχάριστο.

Φοίβος Νικολαΐδης

Οι νόμοι είναι εντελώς διαφορετικοί από την ηθική και το ηθικό πλαίσιο, γιατί οι νόμοι είναι συγκεκριμένοι, ενώ η ηθική είναι κάτι περισσότερο και πιο πλατιά. Λέει ο νόμος π.χ. ότι «Όλοι οι άνθρωποι, άνδρες και γυναίκες είναι ίσοι έναντι του νόμου». Όταν, όμως αυτό θα πρέπει να εφαρμοστεί στην πράξη, τότε, μπαίνουν άλλα κριτήρια. Οι ηθικοί κώδικες δεοντολογίας διασφαλίζουν δε μεγάλο βαθμό την αρχή αυτή.

 

Δημοσιογράφος

Υπάρχουν άγραφοι νόμοι και κώδικες ίσως…

Δρ Θεόδωρος Παναγιώτου

Υπάρχουν άγραφοι νόμοι, όπως για παράδειγμα το άγραφο δίκαιο της Αγγλίας. Όμως, γιατί να έχουμε τους νόμους εάν δεν τους εφαρμόζουμε; Το ίδιο ισχύει και στους ηθικούς κανόνες. Εάν δεν εφαρμόζονται οι κώδικες δεοντολογίας και καταστρατηγούνται και την ιδέα των νόμων την κάνεις χειρότερη, τότε, καλύτερα να μην έχεις κώδικα.

Φοίβος Νικολαΐδης

Η δεοντολογική συμπεριφορά δηλαδή, το πώς αντιμετωπίζουμε, το πώς ερμηνεύουμε και το πώς εφαρμόζουμε τους κώδικες δεοντολογίας, έχει να κάνει με τον πολιτισμό μας, με την κουλτούρα μας, αλλά και το επίπεδο του δημοκρατικού μας βίου. Όλα αυτά, είναι συνυφασμένα με το τελικό προϊόν που λέγεται δημόσιος βίος και πως το βιώνουμε.

Δρ Θεόδωρος Παναγιώτου

Οι κώδικες όλοι δεν προβλέπουν ότι πρέπει να αναλαμβάνεται  100% η ευθύνη των πράξεων μας. Εάν, δε, είσαι και στέλεχος μιας επιχείρησης, πρέπει τότε, να αναλαμβάνεις και περισσότερο μερίδιο ευθύνης από αυτό που σου αναλογεί, από τους υφισταμένους σου και να λαμβάνεις λιγότερο μερίδιο τους κέρδους, της επιτυχίας.

Τι συμβαίνει όμως στην πράξη, εδώ στην Κύπρο; Σε όλη μας την πολιτική ζωή, την οικονομική και κοινωνική ζωή, όχι μόνο δεν το πράττουμε, να δίνουμε δηλαδή περισσότερη πίστωση (αίγλη) στους άλλους και λιγότερη ευθύνη, αλλά δεν αναλαμβάνουμε ούτε καν το μερίδιο της ευθύνης που μας αναλογεί. Και αυτό ισχύει παντού. Είτε αυτό λέγεται πολιτική, είτε οικονομική, είναι θέμα κουλτούρας. Πρέπει να αλλάξουμε αυτό το πράγμα.

Δημοσιογράφος

Πώς μπορούμε να φτάσουμε σε υψηλό επίπεδο;

Δρ Θεόδωρος Παναγιώτου

Δυστυχώς, στην Κύπρο, στους περισσότερους από εμάς, υπάρχει ένας ηθικός κανόνας δεοντολογίας. Αυτός λέγεται «Εγώ εν τζαί» (Εγώ δεν). Εγώ δεν έχω ευθύνη, βγάζω την ουρά μου απ’ έξω. Φταίνε οι προηγούμενοι, είτε οι επόμενοι, είτε οι άλλοι. Αλλά οι κανόνες ηθικής λένε ότι, για να αλλάξεις κάτι, πρέπει, να αναλαμβάνεις 100% ευθύνη, ακόμα και όταν δεν έχεις πλήρη ευθύνη.

Φοίβος Νικολαΐδης

Οι κανόνες δεοντολογίας από μόνοι τους δεν σημαίνουν τίποτα. Είναι ένα εργαλείο το οποίο βοηθά ή το άτομο ή τον οργανισμό και την κοινωνία ολόκληρη να πάει παραπέρα και να πετύχει ένα συγκεκριμένο σκοπό ή στόχο. Συνεπώς, για να έχει επιτυχία ένας κώδικας, πρώτα απ’ όλα θα πρέπει να υπάρχει, να είναι καθαρός, δηλαδή, να είναι συγκεκριμένος και δεύτερο να υπάρχει ο τρόπος για να εφαρμοστεί και το επίπεδο της κοινωνίας, να επιτρέπει την εφαρμογής τους. Να υπάρχει μια κοινή αντίληψη του τι λέει ο κώδικας. Διότι ο κώδικας στην πράξη αποδεικνύεται.

Δρ Θεόδωρος Παναγιώτου

Γι’ αυτό και θα πρέπει, να αρχίσουμε από το νηπιαγωγείο, από το δημοτικό. Η εκπαίδευση είναι πολύ σημαντικό. Εμείς τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και τα ΜΜΕ έχουμε ευθύνη.

Φοίβος Νικολαΐδης

Ναι μεν πρέπει να υπάρχει ο κώδικας, αλλά πρέπει να υπάρχουν και άλλα εργαλεία για να τον επιβάλουν, όπως π.χ. μια λέξη κλειδί, το “Accountability”. Η ευθυνοδοσία. Υπάρχει; Εάν δεν υπάρχει ευθυνοδοσία για τι κώδικα δεοντολογίας μιλάμε και για ποιες ηθικές αξίες , αρχές και κανονισμούς;

Δημοσιογράφος

Οι νέοι επικρίνουν τους παλαιότερους…

Φοίβος Νικολαΐδης

Το επίπεδο μιας κοινωνίας βασίζεται και οφείλεται όχι μόνο σε ένα άτομο ή μια κυβέρνηση ή σε ένα πολιτικό σχήμα. Είναι ολόκληρη η κοινωνία που έχει μερίδιο ευθύνης και φυσικά το μερίδιο αυτό, είναι ανάλογο του καθενός. Δεν είναι το ίδιο όλους, αλλά όλοι έχουν ευθύνη.

Δρ Θεόδωρος Παναγιώτου

Ευθύνη έχουμε εμείς. Μόνο αν δεχτούμε ότι έχουμε ευθύνη και στα εκπαιδευτικά ιδρύματα και στα ΜΜΕ, έχοντας επιρροή με την πληροφόρηση στον κόσμο, με τη δύναμη που έχουν τα ΜΜΕ έρχεται και η ευθύνη, να διαδίδουμε τα σωστά μηνύματα στον κόσμο. Κι αν ο κόσμος έχει λανθασμένη νοοτροπία και κουλτούρα, έχουμε μεγάλη ευθύνη εμείς σας ΜΜΕ και εκπαίδευση.

Φοίβος Νικολαΐδης

Σήμερα, στο Google παρουσιάζονται 114 εκατομμύρια κτυπήματα αναζήτησης, που δείχνε το μεγάλο ενδιαφέρον του κόσμου για τους κώδικες δεοντολογίας.

Δρ Θεόδωρος Παναγιώτου

Οι κώδικες δεν φτιάχνονται από ένα άτομο, αλλά από όλο τον οργανισμό συλλογικά, για να γίνει μέρος του βιώματος μας.

Δημοσιογράφος

Πώς βιώνεται ο κώδικας δεοντολογίας;

Φοίβος Νικολαΐδης

Σε ώριμες κοινωνίες, δημοκρατικά συγκροτημένες, οι κώδικες παίζουν ένα σημαντικό ρόλο στο δημόσιο βίο και στη διακυβέρνηση της κοινωνίας. Υπάρχουν πλείστες όσες έρευνες που έγιναν από ανεξάρτητους οργανισμούς, που υποδεικνύουν ότι όσο πιο δημοκρατική είναι μια χώρα, τόσο περισσότερο και υψηλότερο ποσοστό κωδίκων ηθικής δεοντολογίας έχει. Είναι πολύ χαρακτηριστικό κι ενδιαφέρον να πούμε, ότι, μια τελευταία έρευνα που έγινε το 2011 από ένα διεθνή οίκο διαφάνειας, ότι οι χώρες με το υψηλότερο ποσοστό διαφθοράς έχουν λίγους ή ανύπαρκτους κώδικες δεοντολογίας.

Δημοσιογράφος

Δεν πρέπει να εκσυγχρονίζονται οι κώδικες;

Δρ Θεόδωρος Παναγιώτου

Οι βασικές, οι θεμελιώδεις αρχές και αξίες πρέπει σπάνια να αλλάζουν. Αυτό είναι το DNA, η άγκυρα. Όλα τα άλλα αλλάζουν, οι κεντρικές αξίες και αρχές πρέπει, να είναι όπως το αστέρι που καθοδηγεί προς το συμφέρον του οργανισμού και του δημόσιου συμφέροντος και όλων των εμπλεκομένων και των δικαιωμάτων των επηρεαζομένων.

Φοίβος Νικολαΐδης

Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι ένας από τους πρώτους κώδικες δεοντολογίας, ήταν ο όρκος του Ιπποκράτη. Δεν έχει αλλάξει και έμεινε αναλλοίωτος δια μέσου των αιώνων. Οι βασικές ηθικές αξίες και αρχές είναι διαχρονικές.