Συνέντευξη Άντη Ροδίτη στην εφημερίδα 'Αλήθεια' 6.10.2019

Δεν θα τον ρωτούσα τίποτα τον Μακάριο. 

Απλώς, θα του έλεγα: Δυστυχισμένε, δεν σε καταλαβαίνω καθόλου

 Γιατί είστε τόσο πείσμων ως προς την αναζήτηση της ιστορικής αλήθειας; Υπάρχει ιστορική αλήθεια ή υπάρχουν ιστορικές αλήθειες;

Δεν είμαι καθόλου πείσμων γενικά στην αναζήτηση της ιστορικής αλήθειας, δεν έχει τόση σημασία όσον αφορά το μέλλον μας πάνω στη γη, ως ανθρώπινου είδους. Από αλλού θα κριθεί αν θα ζήσουμε σαν άνθρωποι ή θα χαθούμε σαν παράλογα, παράφρονα ζώα, που έχουν όμως την ικανότητα της λογικής σκέψης. Το τι συνέβη χθες ή πριν 100 χρόνια ή 2.500 χιλιάδες χρόνια, δεν αποφασίζει το τι θα γίνει αύριο. Αύριο μπορεί να είμαστε καλύτεροι, μπορεί και χειρότεροι, δηλαδή δεν ξέρω αν  πάμε καλά ή άσχημα. Αυτό, πάντως, στο οποίο πιστεύω σαν επιζητούμενο μέλλον για τον άνθρωπο, δεν δείχνει να έρχεται πιο κοντά με τα μυαλά που διαθέτουμε. Δείχνει ν’ απομακρύνεται. Δεν ήθελα να το πω από την αρχή αυτό για να μην παρεξηγηθώ ως «θρησκόληπτος». Δεν είμαι. Δεν νιώθω καλά ν’ ανάβω κεριά ή να προσκυνώ εικόνες. Πιστεύω, όμως, ότι δεν υπάρχει άλλο πρότυπο από τον Ιησού Χριστό, αν πρόκειται να σωθούμε σαν είδος. Αυτά όσον αφορά το είδος «άνθρωπος». Υπάρχει, όμως, η Κύπρος, κι όπως για να σωθεί ο άνθρωπος γενικά πρέπει να ξεφύγει από το ψέμα, να νικήσει την απάτη και την παλιανθρωπιά, ο Κύπριος (κατ’ επέκταση κι ο Έλληνας γενικά) πρέπει ν’ απαλλαγεί από τις ψευδαισθήσεις, την απάτη και την παλιανθρωπιά που κορυφώθηκαν σε μια ιστορική στιγμή, το 1964, κι έγιναν το αίτιο όλων των συγκεκριμένων κακών που ακολούθησαν (πραξικοπήματα, εισβολές, νεκροί, αγνοούμενοι, χαμένα και τουρκεμένα εδάφη, πόνος, πόνος, πόνος). Δεν είναι τόσο μια «αναζήτηση» της ιστορικής αλήθειας (αυτό έγινε), όσο μια αποκάλυψή της. Δεν είναι δυνατόν να πιστεύουμε αυτά που πιστεύουμε και να έχουμε ελπίδες στο μέλλον. Πρέπει να ξεκαθαρίσει η αλήθεια. Πρέπει να παραδεχτούμε την αλήθεια, όχι να την κρύβουμε, όσο κι αν είμαστε αναγκασμένοι, στο απελπιστικό σημείο που βρισκόμαστε σήμερα, να την κρύβουμε. Πρέπει να παραδεχτούμε το έγκλημα που διαπράξαμε σε βάρος των πολιτικών μας στόχων, για να το ξεπεράσουμε. Κι ας είναι ανήθικο να ξεπεράσουμε τέτοιο όραμα. Κι επειδή είναι ανήθικο μπορεί να μην το καταφέρουμε ποτέ, και στο τέλος απλώς να καταστραφούμε. Η αλήθεια είναι σωτηρία.

Ποια είναι η αλήθεια που αποκρύβουμε; Η αλήθεια είναι ότι δώσαμε δικό μας και πήραμε ξένο αίμα για την αξιοπρεπή επιβίωσή μας, άλλως για την «Ένωση». Κι όταν μας την έδωσαν το 1964, την αποποιηθήκαμε. Είχαμε εγκαταλείψει το αιματοπότιστο  πολιτικό όραμα για… καλύτερα όνειρα! Αν δεν παραδεχτούμε το έγκλημα, είμαστε χαμένοι. Με τους Τούρκους είναι πολύ δύσκολο να τα βρούμε (που είναι η πανεθνική απόφαση), αλλά το χειρότερο είναι να μην τα βρούμε με μας. Με τους εαυτούς μας.

Αυτό είναι το πάθος μου για την ιστορική αλήθεια.    

Υπάρχει αντικειμενική ιστορία, κύριε Ροδίτη, το να αναζητεί κάποιος την αλήθεια δεν μοιάζει όπως το να αναζητεί βελόνι στα άχυρα;

Δεν υπάρχει άνθρωπος που μπορεί να γράψει ότι ο απελευθερωτικός αγώνας της Κύπρου άρχισε με εκρήξεις βομβών στις 2 αντί στην 1η Απριλίου 1955 ή ότι ο Αυξεντίου έπεσε μαχόμενος στις 4 αντί στις 3 του Μάρτη του 1957. Δεν μπορεί να γίνει πιστευτός. Η αντικειμενικότητα σταματά στις ημερομηνίες, στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων. Από εκεί και πέρα αρχίζουν οι «ερμηνείες», που μπορεί να είναι τόσες όση και η «διαφορετικότητα» του καθενός που γράφει. Δεν είναι βελόνι στ’ άχυρα ότι από το 1964 μέχρι το 1967 υπήρχε μια πάνοπλη ελληνική μεραρχία στην Κύπρο! Ούτε ότι ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος στις 21 Αυγούστου 1964 είπε «όχι» στην πρόταση της Ελληνικής Κυβέρνησης που του έγινε στις 20 Αυγούστου 1964 να κηρυχθεί η Ένωση!

Η Κύπρος είναι Ελληνική ή ήταν Ελληνική;

Ότι ήταν κι ότι είναι το λένε και οι πέτρες. Τώρα αν θα ακολουθήσει τη μοίρα της Μικράς Ασίας και θα το λένε μόνο οι πέτρες και τα βιβλία είναι άλλο θέμα.

Ποια θεωρείτε εσείς ως την κλασικότερη χαμένη ευκαιρία για Ένωση με την Ελλάδα;

Μόνο μια φορά συζητήθηκε επίσημα η Ένωση ως λύση του Κυπριακού προβλήματος κι αυτό έγινε τον Ιούλιο-Αύγουστο του 1964. Μετά τις ελληνοτουρκικές συγκρούσεις στην Κύπρο που άρχισαν τα Χριστούγεννα του 1963, κι εγκυμονούσαν κίνδυνο παγκόσμιας σύρραξης, οι Άγγλοι φόρτωσαν το Κυπριακό στους Αμερικανούς. Ο τότε Πρωθυπουργός της Ελλάδας Γεώργιος Παπανδρέου έπεισε τους Αμερικανούς ότι η Ένωση ήταν η πιο συμφέρουσα λύση για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, ακόμα και για την Τουρκία. Οι Αμερικανοί (και το ΝΑΤΟ βέβαια) συμφώνησαν, αλλά ήθελαν να πάρει και η Τουρκία «κάτι», που έπρεπε να είναι περισσότερο, βέβαια, απ’ ό,τι πήρε με τη Ζυρίχη για να δεχτεί. Έχω δημοσιεύσει πλείστα των σχετικών εγγράφων στο βιβλίο μου Κουράγιο Πηνελόπη.

Η ουσία βρίσκεται στο γεγονός ότι η πεισματική άρνηση του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου (είχε δίκαιο να μη θέλει να δοθεί βάση στους Τούρκους, κανείς δεν το ήθελε) βοηθούσε τον Γεώργιο Παπανδρέου στις διπλωματικές του κινήσεις ώστε οι Αμερικανοί να μειώνουν συνεχώς την «προσφορά» στην Τουρκία για να επιτύχουν την Ένωση, δηλαδή την ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ και τη λήξη της ελληνοτουρκικής διένεξης. Υπάρχουν πολλές λεπτομέρειες (ακόμα και μαρτυρίες ότι ο Αμερικανός μεσολαβητής Ντην Άτσεσον ήταν «πληρωμένος» από την Ελλάδα), αλλά η ουσία είναι ότι στα τέλη Αυγούστου οι Αμερικανοί συμφώνησαν να κηρυχθεί πρώτα η Ένωση και μετά να γίνει συζήτηση για μια τουρκική βάση στην Κύπρο, που θα ήταν με ενοίκιο για 50 χρόνια μόνο. Οι Τούρκοι βέβαια δεν συμφωνούσαν, αλλά ήταν κι αυτό υπέρ της ελληνικής πλευράς με την έννοια ότι μετά την κήρυξη της Ένωσης θα ήταν δικαιολογημένη η ελληνική πλευρά να μην είναι καν διατεθειμένη να συζητήσει παραχώρηση ελληνικού εδάφους (που πια θα ήταν η Κύπρος) για την ασφάλεια του ΝΑΤΟ. Έτσι κι αλλιώς θα ήταν όλοι ΝΑΤΟ και δεν θα κινδύνευε κανένας από κανέναν. Αυτό το ήξερε και ο Παπανδρέου που το δρομολόγησε και οι Αμερικανοί που το αποδέχτηκαν. Δυστυχώς τη στιγμή που έγινε η πρόταση στην Κύπρο, δηλαδή στον Πρόεδρο και Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, εκείνος είπε «όχι» κι απέδειξε ότι όντως δεν ήθελε την Ένωση κι εύρισκε πρόφαση τη βάση για να αρνείται. Αν υπήρχε ειλικρινής συνεννόηση μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου (που δεν υπήρχε με κυπριακή υπαιτιότητα) θα επωφελείτο ο ελληνισμός τα μέγιστα και θ’ αποφεύγονταν όλες οι μετέπειτα τραγωδίες και τα σημερινά απελπιστικά αδιέξοδα. Η στάση του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου υπήρξε αδικαιολόγητη εθνικά, τον ενοχοποιεί ανεπανόρθωτα ιστορικά και αυτός είναι ο λόγος που το θέμα ουδέποτε συζητήθηκε, ούτε συζητιέται στα ΜΜΕ.     

Βεβαίως, αρκετοί αμφισβητούν την άποψή σας και επικαλούνται τη δική τους. Θέλω να πω, γιατί είστε εσείς ο σωστός και όχι εκείνοι;

Για τον απλούστατο λόγο ότι εγώ δημοσίευσα έγγραφα από τα αμερικανικά αρχεία στο βιβλίο Κουράγιο Πηνελόπη, το 2013, που πρώτη φορά δημοσιεύονται και δεν μπορούν να διαψευσθούν παρά με άλλα, αντίθετα έγγραφα κι αυτά δεν υπάρχουν. Κάποιοι επιστήμονες διεθνολόγοι και ιστορικοί, υποσχέθηκαν ότι θα συνιστούσαν ειδική ομάδα έρευνας που θα διέψευδε τα έγγραφα της Πηνελόπης, αλλά είμαστε στο 2019 και δεν υπάρχουν πληροφορίες ότι γίνεται ακόμα τέτοια έρευνα ή ότι έγινε και τέλειωσε και δεν έφερε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Επικρατεί σιωπή και λογοκρισία. Το μόνο τους «επιχείρημα», που δεν τολμούν να το διατυπώσουν δημοσίως αλλά το χρησιμοποιούν μεταξύ τους για να δικαιολογούνται, είναι ότι εγώ δεν είμαι ιστορικός επιστήμονας. Ασφαλώς δεν είμαι. Ουδέποτε ισχυρίστηκα ότι είμαι. Μόνο λογοτέχνης είμαι. Δημοσίευσα, όμως, κάποια έγγραφα για πρώτη φορά, που από μόνα τους δημιουργούν μέγα πρόβλημα στην εκδοχή που κυριάρχησε για το 1964, αλλά… αρνούνται να τα δουν ή να τα εξετάσουν! Δυστυχώς αυτό είναι το επίπεδο της σημερινής, ελληνικής ιστορικής και πολιτικής επιστήμης. Προτιμούν όλοι να ζουν με τους μύθους και τις ψευδαισθήσεις, παρά να ερευνούν εις βάθος. Στο τέλος απλώς ενεργούν ως παιδιά της εποχής τους, όπου εξέλειπε η σοβαρότητα και κυριάρχησε η επιπολαιότητα και η επιφάνεια. Κατά βάθος το θέμα αντιμετωπίζεται ως υπόθεση αριθμού ψήφων. Δηλαδή έγινε θέμα μικροκομματικής «πολιτικής», που υπήρξε η καταστροφή του έθνους. Ακόμα και στις τελευταίες ευρωεκλογές υπήρξαν κυπριακά κόμματα που διακήρυξαν ότι έχουν πρότυπο την αντίσταση κατά της ξένης επιβουλής που επέδειξε ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος! Δυστυχώς, όμως, υπήρξαν και στιγμές που η «ξένη επιβουλή» μάς ευνόησε αλλά αποδειχτήκαμε ανίκανοι να την εκμεταλλευτούμε προς όφελός μας, και τώρα πληρώνουμε. Πληρώνουμε και δεν ξέρουμε ποιο θα είναι το τελικό κόστος! Τουλάχιστο αν ξέραμε γιατί καταλήξαμε τόσο χρεωμένοι, θα βοηθούσε να ξελασπώσουμε. 

 

Ανεξαρτήτως αυτού, μήπως το κατεστημένο της νήσου δεν ήθελε ποτέ την Ένωση και αυτός ήταν ο λόγος για τον οποίο έπαιζε εν ου παικτοίς;

Κοιτάξτε, η Ένωση ήταν κυρίως λαϊκό, αγροτικό αίτημα και αίτημα της διανόησης, των πνευματικών ανθρώπων. Των μορφωμένων. Η Εκκλησία κληρονόμησε το «δικαίωμα» να ηγείται πολιτικά του κυπριακού λαού από την Οθωμανική Αυτοκρατορία κι αν ήθελε να συνεχίσει να κυβερνά δεν θα μπορούσε να πάει ενάντια στο ενωτικό αίτημα, ακόμα κι αν ένας Αρχιεπίσκοπος θα προτιμούσε να κυβερνά εκείνος την Κύπρο παρά η Ελλάδα. Πιο καθαρή ήταν η περίπτωση του ΑΚΕΛ, που ως κόμμα υπεράνω της ιδέας των «εθνικών κρατών», ενδιαφερόταν μόνο για την επικράτηση της κομμουνιστικής του ιδεολογίας κι όχι για την επικράτηση της Ελλάδας στην Κύπρο, που ήταν βέβαια και δυτική, καπιταλιστική. Κατά καιρούς το ΑΚΕΛ παρουσιαζόταν ως «ενωτικό» επειδή η ηγεσία του έκρινε ότι συνέφερε στην ιδεολογία τους. Υπήρχε (και υπάρχει) πάντα και η πλουτοκρατική τάξη, η οποία επίσης έχει πατρίδα το χρήμα και τίποτε άλλο. Κάποιος παλιός επιχειρηματίας (δεν λέμε ονόματα) έγραψε και βιβλίο το 1964 (τευχίδιο) για ν’ αποδείξει ότι δεν… συνέφερε οικονομικά στην Κύπρο η Ένωση! Στο Κουράγιο Πηνελόπη δημοσιεύεται και επιστολή του προς τον εδώ Άγγλο  Ύπατο Αρμοστή που ζητά διευκολύνσεις να πάει τον Ιούλιο του ’64 στη Γενεύη να δει τον Άτσεσον και να του εξηγήσει γιατί οι Κύπριοι… δεν θέλουν την Ένωση!

Ποιο ήταν, κατά την άποψή σας, το μεγαλύτερο λάθος στο οποίο υπέπεσε ο Μακάριος;

Αν μου επιτρέπεις να κάνω και λίγο χιούμορ, το μεγαλύτερο του λάθος είναι ότι… υπήρξε. Ο άνθρωπος ήταν ανεκδιήγητος. Οι ενέργειές του, οι μαρτυρίες από επώνυμους πολιτικούς και συγγενείς του δείχνουν έναν άνθρωπο με μέσα του τρικυμία παθών και στην επιφάνεια γαλήνη. Πρώτος ο Ανδρέας Παπανδρέου (ένας θαυμαστής του Μακαρίου) γράφει στο βιβλίο του Η Δημοκρατία στο απόσπασμα, ότι ο Μακάριος μιλούσε πάντα για την Ένωση αλλά μαχόταν για την ανεξαρτησία! Έλεγε, δηλαδή, ψέματα στον λαό. Ως πολιτικός «δικαιούταν» να λέει ψέματα, ως ιερωμένος και Αρχιεπίσκοπος, πνευματικός ηγέτης, όχι. Από το 1959 στενοί συγγενείς του, που τον συναναστρέφονταν συχνά και άλλοι του άμεσου κύκλου του αναμετέδιδαν το μίσος του για την Ένωση και την Ελλάδα. Ο Αναστάσης Πεπονής μαρτυρά στο βιβλίο του Τα Γεγονότα και τα Πρόσωπα ότι εντυπωσιάστηκε από τις παράλογες «πολιτικές» θέσεις του Αρχιεπισκόπου (για τις οποίες δεν ενημέρωνε την Ελλάδα), όταν τον συνάντησε τον Οκτώβρη του 1964, επειδή του είπε πως ναι μεν στήριζε την Ένωση αλλά η Κύπρος να μην είναι στο ΝΑΤΟ! Επρόκειτο για μια τραγικά κωμική θέση, που ήταν και του ΑΚΕΛ, το οποίο κορόιδευε τον κόσμο με το γνωστό σύνθημα  «ΝΑΤΟ όχι Ένωσις ναι»! Ο Μακάριος πριν πεθάνει δήλωσε στον Χίτσενς και το δημοσίευσε ο Κήρυκας το 1984, ότι το μεγαλύτερό του λάθος ήταν που… επέτρεψε να έρθει ελληνικός στρατός στην Κύπρο! Ο οποίος, βέβαια, όσο έμεινε εδώ αντιμετώπιζε βρισιές και ξυλοδαρμούς, όπως το μαρτυρά και ο Σάββας Παύλου και πολλοί άλλοι. Ο Μακάριος με μια του δήλωση θα μπορούσε να σταματήσει αυτή την αναισχυντία, αλλά δεν το έκαμε. Κάποτε θα πρέπει να γραφτεί ένα ειδικό βιβλίο για όλ’ αυτά. Αλλά οι πιο ισχυρές μαρτυρίες που δεν κολακεύουν τον Μακάριο βρίσκονται στη λογοτεχνία του τόπου, στο έργο των πιο σημαντικών μας λογοτεχνών. Ο μεν Παντελής Μηχανικός γράφει ευθέως στίχους που κάθε άλλο παρά εκθειάζουν τον Μακάριο, ο δε Μόντης τουλάχιστο στο πιο σπουδαίο έργο του, το Δεύτερο Γράμμα στη Μητέρα, σχολιάζει και ερμηνεύει το φιάσκο της εξορίας στις Σεϋχέλλες και τις επιπτώσεις του στη μετέπειτα συμπεριφορά και ψυχοσύνθεση των Κυπρίων. Ας μην πούμε τίποτε για την ομιλία τού Μακαρίου στον ΟΗΕ, παραμονή της τουρκικής εισβολής το 1974, όπου είχε χάσει πια τη ψυχραιμία του, άφησε να βγει έξω στην επιφάνεια το μίσος του για την Ελλάδα και την κατηγόρησε ότι εισέβαλε στην Κύπρο και κινδύνευαν γι’ αυτό οι Τουρκοκύπριοι! Όταν ήρθε η σειρά του Τούρκου αντιπροσώπου να μιλήσει είπε ότι δεν είχε τίποτε να πει. Τα είχε πει όλα ο Μακάριος.

Ο Γρίβας;

Ο Γρίβας δεν ήταν ψεύτης. Πίστευε στην Ένωση κι αγωνιζόταν για την Ένωση. Δημιούργησε το έπος της ΕΟΚΑ, που χωρίς του θα ήμασταν σήμερα πολύ κοντά στο «όραμα» των απόστολων του μηδενισμού να γίνουμε… Μαλτέζοι! Το μεγαλύτερο του λάθος ήταν που δεν άντεξε τις τόσες φορές που τον κορόιδεψε ο Μακάριος λέγοντάς του ότι θα… άλλαζε και θα ακολουθούσε ενωτική πολιτική! Ο Γρίβας έσπασε και υπέπεσε στο μοιραίο λάθος της παρανομίας της ΕΟΚΑ Β΄, που έθεσε στόχο την εκδίωξη του Μακαρίου. Υλοποιήθηκε έτσι ο εμφύλιος σπαραγμός που ως τότε ήταν μόνο στα λόγια, αν και είχαν προηγηθεί και μερικές δολοφονίες υπέρ της μονοκρατορίας του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου. Διευκολύνθηκαν πάντως, τελικά, οι συνθήκες για τη διενέργεια του πραξικοπήματος των δικτατόρων, που έγινε η αφορμή της τουρκικής εισβολής του 1974.

Εάν είχατε τη δυνατότητα να υποβάλετε ένα ερώτημα στον Μακάριο, ποιο θα ήταν αυτό;

Δεν θα τον ρωτούσα τίποτε. Απλώς θα του έλεγα: Δυστυχισμένε, δεν σε καταλαβαίνω καθόλου.

Τον Γρίβα, τι θα τον ρωτούσατε;

Ούτε αυτόν θα τον ρωτούσα τίποτε. Απλώς θα του έλεγα: Δυστυχισμένε, σε καταλαβαίνω απόλυτα.

Καλλιεργείται, εδώ και πολλά χρόνια, ανάμεσα στην κοινή γνώμη η εντύπωση ότι κακώς διεξήχθη ο αγώνας του '55-'59 και ότι, αργά ή γρήγορα, οι Βρετανοί θα μας παραχωρούσαν Ανεξαρτησία. Τη συμμερίζεστε;

Όχι, δεν τη συμμερίζομαι. Οι Βρετανοί ήταν πιο εύκολο να μας παραχωρήσουν την Ένωση παρά ανεξαρτησία. Ο αγώνας από μόνος του ήταν η ιστορική στιγμή που θ’ αποκτούσαμε θεμελιωμένη σε μας ταυτότητα και ωριμότητα. Ήμαστε το 80% του πληθυσμού, ο πιο αρχαίος λαός στον τόπο με μεγάλη διαφορά κι είχαμε κάθε δικαίωμα στην Ένωση με την πατρίδα μας. Η εποχή του αγώνα της ΕΟΚΑ ήταν εποχή  πίστης και πολιτισμικής ακμής. Μόνο που κάθε επανάσταση (είναι διαπιστωμένο ιστορικά ότι πάντα συμβαίνει αυτό) πέφτει στα χέρια επιτήδειων, νέων εξουσιαστών. Η μόνη αληθινή επανάσταση που δεν μπορεί να πέσει σε χέρια εξουσιαστών είναι εκείνη του Χριστού, που είναι εν ισχύ πάντα, χωρίς να κυριαρχεί. Η δε μεγαλύτερη κοσμική επανάσταση, που ήταν διαρκής για 100 σχεδόν χρόνια, ήταν εκείνη της αρχαίας Αθήνας, που γι’ αυτό παρήγαγε ύψιστο πολιτισμό.

Και τώρα, κύριε Ροδίτη, τι κάνουμε που, όχι μόνο δεν πετύχαμε την Ένωση, όχι μόνο δεν πετύχαμε ούτε την Ανεξαρτησία αλλά κινδυνεύουμε με πλήρη τουρκοποίηση;

Τώρα θα πρέπει να μαζέψουμε τα μυαλά μας, πράγμα πάρα πολύ δύσκολο. Κυρίαρχος στον κόσμο είναι ο Σατανάς κι όχι ο Ιησούς. Κι ο Σατανάς κουρντίζει τον ένα να παριστάνει τον πιο πατριώτη από τον άλλο, μόνο και μόνο για να γίνει εκείνος «εξουσία». Το πιο εύκολο πράγμα είναι οι πατριωτικές διακηρύξεις κι ευκολότερο οι υπερπατριωτικές, δηλαδή τα λόγια. Η Κύπρος αυτή τη στιγμή είναι υπερπλήρης υπερπατριωτισμού. Όλα τα κόμματα ισχυρίζονται ότι «ξέρουν καλύτερα» από τα άλλα πώς θα σωθούμε κι όλα μαζί «ξέρουν καλύτερα» από εκείνους που χειρίζονται το Κυπριακό, δηλαδή την Κυβέρνηση. Το έθνος, Κύπρος και Ελλάδα, αποφάσισαν από το 1974 ότι η «λύση» του Κυπριακού δεν μπορεί να είναι άλλη από την ΔΔΟ. Φαίνεται να είναι έτσι. Κατά τη γνώμη μου είναι ανέφικτη η ΔΔΟ διότι η Τουρκία κρατά ομήρους Κύπρο και Ελλάδα και πιστεύει ότι με τον χρόνο θα πετύχει περισσότερα από μια ΔΔΟ σε βάρος μας. Ούτε θα επιτρέψει ποτέ σε ε/κυπρίους και τ/κυπρίους να φτιάξουν δικό τους, πραγματικά ανεξάρτητο κράτος. Κάτι παρόμοιο, όμως, έκαμνε κι ο δικός μας, ο Μακάριος, όταν είχαμε εμείς το «κλειδί» της λύσης. Ήθελε άλλα. Πιστεύω η παρούσα Κυβέρνηση χειρίζεται σωστά το πρόβλημα, η Τουρκία είναι συνεχώς εκτεθειμένη ως αδιάλλακτη, όλοι το ξέρουν, κι αν έχουμε υπομονή κι ελέγξουμε τα αντιπολιτευτικά μας πάθη, η Τουρκία θα πληρώσει την αδιαλλαξία και την οίησή της, ελπίζω υπέρ μας.

Ποιοι είναι, για εσάς, οι δέκα κορυφαίοι συγγραφείς του κόσμου;

Δέκα; Υπάρχουν πολλοί κορυφαίοι. Θα προτιμούσα να σου πω μερικά βιβλία που μ’ έχουν «φωτίσει» ως προς το τι είναι ο Άνθρωπος, χωρίς να το έχω μάθει ακόμα, ούτε προβλέπω ότι αυτό θα γίνει ποτέ. Τα Ευαγγέλια μάς εξηγούν ποιοι πρέπει να είμαστε και πώς μπορούμε να φτάσουμε το ανέφικτο της ειρήνης και της αθανασίας. Για την αρχαία Ελλάδα δεν θα πω τίποτε, γιατί απλώς οδήγησε τη Δύση (λίγα ξέρω για την Ανατολή) στο κατώφλι του Χριστιανισμού, που δεν το πέρασε ποτέ. Ο Ντοστογιέφσκι μάς εξήγησε τι κάνει η δυτική Εκκλησία, που δεν μπορεί παρά να το κάνει και τι όφειλε να κάνει, που δεν μπορεί να το κάνει. Για τη δική μας Εκκλησία ας μην πούμε τίποτε για την ώρα. Μετά, από τους ποιητές, ο Ρεμπώ αναγνώρισε την Κόλαση ως αυτό που είμαστε, άρα μπορούμε να υπολογίσουμε τον Παράδεισο, ο Σολωμός τον ένιωσε. Ύστερα θέλω, ως αναγνώστης, να ευχαριστήσω τον πολιτισμικό ανθρωπολόγο Ρενέ Ζιράρ, που νομίζω εντόπισε το σημείο απ’ όπου ξεκινούν όλες οι θρησκείες, δηλαδή όλοι οι πολιτισμοί, τον Θεόδωρο Ι. Ζιάκα και τον Κώστα Παπαϊωάννου, που εξηγούν τόσο καλά τον Δυτικό πολιτισμό ώστε να ξέρουμε γιατί δεν τα κατάφερε ως τώρα να γίνει χριστιανικός, δηλαδή αληθινός. Από τους δικούς μας, ευτυχώς, λέω, που υπάρχει ο Μόντης για να μπορέσουμε κάποτε να παραδεχτούμε ότι δίκαια τιμωρηθήκαμε, για ν’ αποκτήσουμε την αυτογνωσία μας, κι από τους εν Ελλάδι κριτικούς της λογοτεχνίας ευγνωμονώ τον Ζήσιμο Λορεντζάτο που έχοντας καταλάβει τι είναι και τι δεν είναι «τέχνη» το εξηγά και σε μας. Μην ξεχάσω τον Καβάφη. Είναι μια άλλη, αυτόνομη ελληνική γλώσσα μέσα στην ελληνική γλώσσα.  

Ζηλεύετε κάποιον εξ αυτών;

Όχι, δεν ζηλεύω κανέναν. Τι να ζηλέψω; Να επαναλάβω κάποιου αυτά που ήδη είπε; Αν είναι για τη δόξα των ανθρώπων που μιλάς, σε μια δεύτερη ζωή θα ήθελα να ήμουν μέγας ποδοσφαιριστής, να στέλλω πάσες ασίστ με ακρίβεια μοιρογνωμονίου, να βάζω γκολ με την παραμικρή ευκαιρία και να παραληρεί το γήπεδο (ένα κατάμεστο ΓΣΠ, όχι το Wembley)! Τερματοφύλακας ποτέ, απεχθάνομαι αυτή τη δουλειά.

Σε ποιους απευθύνεστε μέσω των βιβλίων σας;

Στους μελλοντικούς Κυπρίους. Φαίνεται ότι πιστεύω στο μέλλον. Εννοώ κάποιος μέσα μου πρέπει να πιστεύει στο μέλλον γιατί συνειδητά δεν μπορώ να το επιβεβαιώσω. Πιστεύω ότι κάποιοι άλλοι Κύπριοι, πολύ καλύτεροι από μας, θα ενδιαφερθούν στο μέλλον να μάθουν γιατί ήταν τόσο ανισόρροποι οι πρόγονοί τους; Τόσο ανεύθυνοι; Τόσο αχάμπαροι;

Δεν είναι ματαιοπονία να αναζητούμε ποιοτικό αναγνωστικό κοινό αλλά και, γενικότερα, καλλιεργημένη κοινή γνώμη, σε ένα κράτος όπου, από το πρωί μέχρι το βράδυ, ασχολείται με τα τηλεοπτικά σκουπίδια;

Βλέπεις; Συμφωνείς τώρα μαζί μου. Είναι μάταιο ν’ αναζητάς αναγνώστες σήμερα. Εδώ οι ίδιοι οι συνάδελφοι συγγραφείς κρύβονται. Βγαίνουν στην επιφάνεια και κορδώνουν σαν γύφτικα σκεπάρνια μόνο όταν τους φωνάξουν να τους δώσουν κανένα «βραβείο», όταν έρθει η σειρά τους, που και για να το πάρεις πρέπει να βγάζεις συνέχεια τον σκασμό. Μην τους πεις να πάρουν θέση. Να εκφράσουν άποψη. Μια χώρα με τέτοιους συγγραφείς, τι ελπίδες έχει; Άσε τον φθόνο, τη συκοφαντία, τη διαβολή. Τουλάχιστο οι μη συγγραφείς έχουν «δικαίωμα» να μην είναι ξύπνιοι, να είναι δούλοι, να μην έχουν προσωπικότητα και να… διαπρέπουν κιόλας! Τέτοια χώρα είμαστε. Οι συγγραφείς, όμως, είναι αδικαιολόγητοι. Γράφω κείμενα κριτικής, άποψης για την τέχνη, την πολιτική, τη συμπεριφορά μας γενικά, σχεδόν καθημερινά και τα στέλνω σε καμιά τριακοσαριά «διανοούμενους», «πνευματικούς ανθρώπους»! Κάνουν την πάπια. Σιωπούν. Δεν μιλούν. Με φοβούνται; Τι φοβούνται αν έχουν δική τους άποψη; Μόνο μερικοί που με ξέρουν από κοντά σχολιάζουν αυτά που γράφω. Ξέρουν ότι δεν τρώω ανθρώπους. Τρώω όμως την αδικία, τον φθόνο, την παλιανθρωπιά, την προκατάληψη.

Αλήθεια τώρα, πώς ξεφεύγετε από τη μέγγενη των προβληματισμών σας; Πώς χαλαρώνετε; Ή μήπως βρίσκεστε πάντοτε υπ' ατμόν;

Δεν νομίζω ότι χαλαρώνω ποτέ. Γράφω κάτι και πριν το τελειώσω έχω ήδη τον νου μου στο επόμενο. Γράφω τώρα την ιστορία του Ιησού, κατά Λουκάν, σε νεοελληνική, λογοτεχνική γραφή. Μ’ ενθουσιάζει ο Ιησούς, που τις αστράφτει στους γραμματείς (νομοδιδάσκαλους) και τους Φαρισαίους υποκριτές. Θα την πληρώσει βέβαια στο τέλος. Τι περίμενες; Όμως έκαμε το κομμάτι του. Και τι «κομμάτι»! Αλλά έχω στο νου μου, μόλις τελειώσω με τον Ιησού, να παραλάβω τους Πέρσες του Αισχύλου, να τους γράψω σε σημερινό, καθημερινό λόγο, αν τα καταφέρω. Οι στιγμές που χαλαρώνω είναι όταν παίζει ο ΑΠΟΕΛ, μια καθ’ όλα ελληνική ομάδα, όσους ξένους παίχτες κι αν έχει. Η νοοτροπία είναι πάντα ελληνική. Μπορεί να νικήσει απίστευτα ισχυρούς αντίπαλους και να τις φάει από πολύ υποδεέστερους. Με στενοχωρεί και με ευφραίνει ο ΑΠΟΕΛ, σε αυτό το άλλο επίπεδο.

Μπορείτε να μας πείτε το πρώτο βιβλίο που διαβάσατε;

Αυτά τα λέω στο ΜΥΘΟρΗΜΑ, το τελευταίο μου βιβλίο. Ήταν η Μυστηριώδης Νήσος, του Ιουλίου Βερν, σε κλασσικό εικονογραφημένο. Δεν ήξερα γράμματα  ακόμα τότε. Έβλεπα μόνο τις εικόνες κι έπλαθα μόνος μου την ιστορία, την πλοκή, εντελώς άλλη από την πραγματική εννοείται.

Το τελευταίο;

Το τελευταίο, που ακόμα διαβάζω και με δυσκολεύει, αν και αριστουργηματικό στα σημεία, είναι Ο Χλωμός Βασιλιάς του David Foster Wallace, που δεν τα κατάφερε. Αυτοκτόνησε στα 46 του. Τώρα πια, όμως, δεν με πολυενδιαφέρουν τα «νέα» βιβλία. Επανέρχομαι σε μερικά παλιά, όπως το Ο Άνθρωπος και ο Ίσκιος του, του Κώστα Παπαϊωάννου. Ένα βιβλίο διεισδυτικής ανάλυσης του Δυτικού πολιτισμού μέσα από την τέχνη και τη φιλοσοφία.

Ποια πρόσωπα λείπουν πολύ από τη ζωή σας;

Άλλοι συγγραφείς.

Σας φοβίζει το μέλλον;

Δεν μπορώ να πω ότι κάτι με φοβίζει αλλά αγωνιώ για το μέλλον της γης. Πολύ φοβούμαι ότι είναι μοναδική μέσα στο άπειρο κι εμείς πάμε φιρί-φιρί να της κάνουμε μεγάλο κακό. Εμείς θα χαθούμε στο τέλος. Η γη θα ξαναβρεί τον εαυτό της και θα παραγάγει, ίσως, άλλα, καλύτερα όντα από μας.  

Και, τέλος πάντων, τι σόι Θεός είναι Αυτός που παρακολουθεί απαθώς την κτηνωδία του δημιουργήματός Του;

Εδώ πέφτεις έξω. Το δημιούργημα έχει την ελευθερία, είναι ελεύθερο να είναι κτήνος ή άγγελος. Αλίμονο να μην ήταν ελεύθερο. Αλίμονο να ήταν δεσμευμένο να είναι  μόνο άγγελος. Ξέρει καλά το κάθε κτήνος πότε γίνεται κτήνος. Φαίνεται, για κάποιο λόγο, «πρέπει» να γίνεται ο πόλεμος καλού και κακού, ώστε να φτάσουμε να γίνουμε ελεύθερα καλοί. Πάλι δεν ξέρω γιατί. Και το λέω ξανά: Αλίμονο να ήμαστε δεμένοι στην καλοσύνη. Δεν θα ήμασταν ελεύθεροι. Η Ελευθερία δείχνει να είναι η υπέρτατη αξία. Ίσως ο ίδιος ο «Θεός» να μην είναι άλλο από την Ελευθερία. Την Ελευθερία ως Ον. Είναι άπιαστο, ασύνορο, άπειρο, παντοδύναμο Ον. Η ελευθερία είναι το Ον, που ξέρει το καλό και το κακό. Θέλει να φτάσει στο απόλυτα καλό ελεύθερα; Γιατί; Για τη Ζωή ίσως. Ίσως το τίμημα για να υπάρχει η Ζωή να είναι να υπάρχει και το κακό, ελεύθερα. Και η Ζωή να μάχεται ελεύθερα να γίνει μόνο καλή! Δεν ξέρω. Μόνο να ερωτώ ξέρω και να σκέφτομαι, ξέροντας ότι ποτέ δεν θα φτάσω σε τελικές απαντήσεις.

Φυσικά ο Καζαντζάκης λέει: "Είπα στη μυγδαλιά, μίλησέ μου για τον Θεό, και η μυγδαλιά άνθισε". Εντούτοις, τι να την κάνει την ανθισμένη μυγδαλιά το παιδί της Συρίας, της Υεμένης, του Ιράκ;

Είναι αυτό που είπα πριν. Υπάρχει μια άλλη μυστήρια, αντίθετη πλευρά στην ανθισμένη αμυγδαλιά, που αντιστέκεται, που την ξεριζώνει και τη σφάζει. Είναι, ίσως, το αντίτιμο της Ελευθερίας. Τι ελευθερία θα ήταν αν απέκλειε οτιδήποτε είναι κακό; Το θέμα είναι ελεύθερα εμείς να επιλέγουμε το καλό. Αυτό είναι η Μεγάλη Μαγεία του Όντος: Η Ελευθερία. «Ελευθερία» ίσως να είναι το όνομα του απροσέγγιστου μυστηρίου.

Έχετε ανακαλύψει τον ορισμό της ευτυχίας;

Να είσαι ελεύθερος. Να αγωνίζεσαι για την ελεύθερη σκέψη. Να πολεμάς όσα θέλουν να ελέγξουν την Ελευθερία.

Της δυστυχίας;

Να νομίζεις ότι είσαι το μόνο που υπάρχει. Να «ζεις» αγνοώντας το μυστήριο και το θαύμα της Δημιουργίας, που είναι ορατό μέρα και νύχτα, αδιάκοπα. Και να μην έχεις ιδέα ότι αυτό είναι το πρόβλημά σου. Κι αν μπορώ να συμπληρώσω, ειδικότερα πάνω σ’ αυτό, δυστυχία είναι η κατάσταση που ζει σήμερα ο άνθρωπος, ο «πολίτης» στη Δύση. Δικαιούται (του είναι προσιτά) τα πάντα, εκτός από το να έχει λόγο στη διαμόρφωση του μέλλοντός του. Κάποια συστήματα δείχνουν να έχουν αυτονομηθεί, να έχουν αναλάβει το μέλλον και να τραβούν ανεξέλεγκτα τον δρόμο τους. 

Άντης Ροδίτης