Ήταν λάθος των Τ/Κ το «Κράτος του 1983»

Συνέντευξη του Αλπάι Ντουρντουράν

Εφημερίδα Πολίτης 5.4.2015

Το βράδυ της 14ης Νοεμβρίου του 1983, ο Ραούφ Ντενκτάς χρησιμοποίησε τις συνωμοτικές του ιδιότητες και σε αγαστή συνεργασία με την Τουρκία, έβαλε σε εφαρμογή το σχέδιο ανακήρυξης του ψευδοκράτους. Σήμανε συναγερμό κατά μήκος της Πράσινης Γραμμής. Απαγόρευσε την κυκλοφορία και απέκοψε κάθε επικοινωνία στα Κατεχόμενα.

Σε συνεργασία με τον Τούρκο πρέσβη άσκησε ψυχολογική βία και εκβιασμούς στην αντιπολίτευση, οργανώνοντας μπουλούκια από μπράβους και τραμπούκους, που απειλούσαν ανοιχτά τη ζωή των διαφωνούντων. Απαγόρευσε τον όρο «μονομερής» ανακήρυξη ανεξαρτησίας, που χρησιμοποιούσε η αντιπολίτευση και φυσικά προχώρησε σε εξαγορά συνειδήσεων, ενεργοποιώντας τα «κύτταρα» του σε άλλα κόμματα για αποστασίες.

Στις 15 Νοεμβρίου 1983 η ψευδοβουλή ‘ψήφισε’ αυτό που είχε προαποφασισθεί από το στρατιωτικό κατεστημένο της Άγκυρας. Μετά την ‘πανηγυρική’ «ανακήρυξη» του ψευδοκράτους, το Συμβούλιο Ασφαλείας το καταδίκασε. Κάλεσε δε όλα τα Κράτη μέλη, να μην προχωρήσουν σε αναγνώριση, αφού το μόνο νόμιμο και αναγνωρισμένο κράτος είναι η Κυπριακή Δημοκρατία (ψήφισμα 541/83).

Παραγνωρίζοντας το ψήφισμά, η Τουρκία αναγνώρισε το σχεδιασμένο από αυτήν και εκτελεσθέν από τον Ντενκτάς μόρφωμα. Ανταλλάγησαν «πρέσβεις» με το ψευδοκράτος και έγινε «συνταγματικό δημοψήφισμα» και «εκλογές». Το Συμβούλιο Ασφαλείας καταδίκασε τις ενέργειες αυτές με νέο ψήφισμα το 550 του 1984.

Η ανακήρυξη του ψευδοκράτους, το Νοέμβριο του 1983, εντάσσεται στους πάγιους στρατηγικούς σχεδιασμούς και πρωταρχικές επιδιώξεις, της Άγκυρας για κατάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας και την ανακήρυξη χωριστού τουρκοκυπριακού «κράτους».
Στις εκλογές προέδρου του «Ομόσπονδου Τουρκοκυπριακού Κράτους» του Ιουλίου του 1981, ο Ντενκτάς πήρε μόλις 49% των ψήφων. Το κατοχικό καθεστώς με την πλήρη υποστήριξη της χούντας του Εβρέν, ανακήρυξε τον Ντενκτάς ως πρόεδρο!

Στις βουλευτικές εκλογές του 1981τα κόμματα της αντιπολίτευσης εξασφάλισαν 21 από τις 40 έδρες. Ο τότε πρόεδρος του Κόμματος Κοινοτικής Απελευθέρωσης, Αλμπάι Ντουρτουράν, ενώ, θα έπρεπε να σχηματίσει κυβέρνηση, ο Ντενκτάς αρνήθηκε και εκβίασε μετακίνηση δύο ανεξάρτητων βουλευτών από την αντιπολίτευση στο φιλοντενκτασικό συνασπισμό!

Ο Αλμπάι Ντουρτουράν, ένας μετριοπαθής πολιτικός, οξυδερκής με κρίση, εντιμότητα και πάθος για την Κύπρο, ως ηγέτης και αρχηγός σήμερα του κόμματος «Νέα Κύπρος» θυμάται.

1. Ποιο ακριβώς ήταν το κλίμα την εποχή πριν τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας;

Η διακήρυξη της ανεξαρτησίας ήταν μια αντίδραση στις εξελίξεις σχετικά με το Κυπριακό πρόβλημα.  Η ρητορική είχε αρχίσει από το 1979, τη χρονιά των συνομιλιών μεταξύ Ντεκτάς- Κυπριανού. Αλλά υπήρξε ισχυρή αντίδραση από τη διεθνή κοινότητα. Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ είχε προειδοποιήσει τότε την Τουρκία κατά της διακήρυξης. Εν πάση περιπτώσει, οι συνομιλίες απέτυχαν και το Κυπριακό πρόβλημα είχε παραπεμφθεί στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Υπήρχε η απειλή για τη δημιουργία μιας εξαμελούς (από έξι κράτη) επιτροπής για την Κύπρο. Η Τουρκία δεν ήταν διατεθειμένη να δεχθεί μια τέτοια επιτροπή, επομένως, θέλησε να αντιδράσει για να το αποτρέψει. Η κατάσταση εκείνη την εποχή δεν επέτρεπε  τη σύσταση της επιτροπής και η ιδέα παραμερίστηκε.

2. Ποια είναι η ημερομηνία της υπογραφής της διακήρυξης της ανεξαρτησίας και ποιος συνέθεσε το πρωταρχικό κείμενο της;

Η υπογραφή της διακήρυξης  έγινε στις 15 Νοεμβρίου 1983. Η Τουρκία ετοίμασε το κύριο κείμενο, της διακήρυξης, που διατηρήθηκε ως είχε μέχρι την έγκριση.

3. Ποιος ήταν ο πρώτος άνθρωπος που υπέγραψε τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας;

Η διακήρυξη εγκρίθηκε από την τουρκοκυπριακή «νομοθετική συνέλευση».

4. Πώς ξεκίνησε η ιδέα της διακήρυξης της ανεξαρτησίας  το 1983;

Το 1982, όταν οι συνομιλίες απέτυχαν, ο ΟΗΕ και η διεθνής κοινότητα υποστήριξαν την ιδέα να αχθεί το θέμα στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Οι διαβουλεύσεις μεταξύ των κρατών μελών κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι θα ήταν σωστό να δημιουργηθεί μια επιτροπή με συμμετοχή έξι κρατών μελών,  που θα εγκαθίστατο στο νησί, για να εξετάσει την κατάσταση και να υποβάλει προτάσεις. Αυτό ήταν μια πραγματική απειλή για τις τουρκικές προθέσεις. Ως εκ τούτου, ξεκίνησε μια έντονη συζήτηση στην Κύπρο και στην Τουρκία. Ο κίνδυνος αύξησης των ξένων επεμβάσεων ανησύχησε και τους δυο, δηλαδή την Τουρκία και τους Τουρκοκύπριους.

5. Τελικά, ποιανού κυρίως ήταν η ιδέα της διακήρυξης της ανεξαρτησίας;

Η ιδέα ήταν του Ντενκτάς, αλλά, δεν είχε αρκετή δύναμή. Ήταν γνωστό ότι ο  Ντενκτάς δεν ήταν ικανοποιημένος με τη δήλωση του ομόσπονδου κράτους και την αποδοχή των συνομιλιών για μια ομοσπονδιακή επανένωση. Μια διακήρυξη υπέρ ενός ανεξάρτητου κράτους, θα μπορούσε να ήταν μια μονομερής διακήρυξη ως αποτέλεσμα της κατάρρευσης των διακοινοτικών διαπραγματεύσεων και θα οδηγούσε σε μια τελική αναμέτρηση με τη διεθνή κοινότητα. Ήταν σίγουρος ότι θα κέρδιζε μιαν άλλη λύση από αυτή της επανένωσης.

6. Ήταν ο Ραούφ Ντενκτάς  το μόνο πρόσωπο που συμμετείχε στη συγγραφή της διακήρυξης της ανεξαρτησίας;

Μια τέτοια σημαντική κίνηση που θα προέκυπτε με τη διακήρυξη, δεν θα μπορούσε να ξεκινήσει μόνο από τον Ντενκτάς. Νομίζω ότι αυτός είχε ενημερωθεί μόνο για την κίνηση και τη διακήρυξη.

7. Πώς δικαιολόγησε ο Ραούφ Ντενκτάς  τους λόγους για τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας;

Ο Ντενκτάς, όπως πάντα, ήταν επικριτικός για τον ομοσπονδιακό χαρακτήρα της λύσης. Ήταν επίμονος ότι οι Ελληνοκύπριοι και η μητέρα πατρίδα τους, Ελλάδα δεν θα δεχόντουσαν  ποτέ μια ομοσπονδιακή λύση, που θα μπορούσε να αποτρέψει την Ένωση. Σκέφτηκε λοιπόν, ότι υπάρχει μια διεθνής κοινότητα, που τον ακούει και έτσι, στις μακροσκελείς ομιλίες του απευθύνθηκε στη διεθνή κοινότητα, επιμένοντας ότι οι Ελληνοκύπριοι έχουν μια κρυφή ατζέντα, διαφορετική από τις ιδέες που παραθέτουν στις διαπραγματεύσεις.

8. Ποιες κύριες πολιτικές δυνάμεις υποστήριζαν την ιδέα αυτή;

Μερικές σκληροπυρηνικές τουρκοκυπριακές πολιτικές δυνάμεις υποστήριζαν τον Ντενκτάς και έκαναν κριτική στην Τουρκία, που αποδεχόταν τις διακοινοτικές διαπραγματεύσεις. Η Τουρκία ήταν ευχαριστημένη από την ηγεσία του Ντενκτάς, διότι τελικά ακολουθούσε την  καθοδήγηση της Τουρκίας και είχε εκτιμηθεί η ικανότητα του, να κατευνάζει τους  σκληροπυρηνικούς Τουρκοκύπριους.

9. Ποιος ήταν ο ρόλος της Τουρκίας προς την κατάσταση αυτή;

Η «Τουρκική Δημοκρατία της Βορείου Κύπρου» ("ΤΔΒΚ") είχε πάντα την πλήρη υποστήριξη της τουρκικής κυβέρνησης. Εδώ πρέπει να τονίσουμε ότι η διακήρυξη θα άνοιγε ένα δρόμο για να σώσει τον Ντενκτάς ως ηγέτη της κοινότητας. Το «Σύνταγμα» απαγόρευε την υποψηφιότητα του για δεύτερη θητεία για την προεδρία της "ΤΔΒΚ". Ο Ντενκτάς δεν μπορούσε να διεκδικήσει κι άλλη θητεία. Βρισκόταν στην εξουσία με μια ασταθή κυβέρνηση και η αντιπολίτευση κέρδιζε έδαφος.
Η στρατιωτική κυβέρνηση, της Τουρκίας επανειλημμένα δήλωνε ότι θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η «Αριστερή» κέρδιζε έδαφος και θα πρέπει, να ληφθούν μέτρα.
 Εν τω μεταξύ, μετά τη διακήρυξη, ανεστάλη το «Σύνταγμα» και η «συντακτική συνέλευση» σχηματίστηκε με πλήρη έλεγχο του Ντενκτάς.

10. Υπήρξαν πολιτικές δυνάμεις στην τουρκική πλευρά ή στην Τουρκία, που αντιστάθηκαν ή διαφώνησαν με την εν λόγω διακήρυξη;

Η πολιτική Αριστερά ήταν ενάντια στη μονομερή ανακήρυξη ανεξαρτησίας. Δικαιολογημένα, η Αριστερά ήταν που υποστήριζε τις διαπραγματεύσεις και αποκαλούσε τη διακήρυξη ως μονομερή διακήρυξη της ανεξαρτησίας. Ωστόσο, η  ‘μονομερής’ διακήρυξη της ανεξαρτησίας ως όρος είχε απαγορευτεί από τις αρχές.
Επιπλέον, στην Τουρκία τα αριστερά κόμματα εναντιώνονταν στη διακήρυξη.

11. Τι ήταν αυτό που επηρέασε μετριοπαθείς πολιτικές δυνάμεις όπως το κόμμα σας, να ψηφίσουν υπέρ της ανεξαρτησίας;

Το κόμμα μου ήταν εναντίον της μονομερούς διακήρυξης της ανεξαρτησίας και κάναμε εκστρατεία εναντίον μιας τέτοιας κίνησης. Λιγότερο  από μια εβδομάδα πριν από το ψήφισμα της διακήρυξης στη «βουλή» πέρασε ψήφισμα σύμφωνα με το οποίο δηλωνόταν ότι η μονομερούς διακήρυξης της ανεξαρτησίας θα ήταν αντίθετη προς τα εθνικά συμφέροντα και επιβλαβής για την κοινότητα. Ως εκ τούτου, μετά από απειλές για τη σωματική ακεραιότητά  τους τα μέλη του κόμματος στο «κοινοβούλιο» αναγκάστηκαν να ψηφίσουν,  κι αυτό, έγινε ταπεινωτικά. Το κόμμα μου αισθάνθηκε βαθύτατα προσβεβλημένο.

Ο Ντενκτάς στα απομνημονεύματά του, εξηγεί πώς και με ποια μέσα καταπίεσε το κόμμα μου, στο να εμφανιστεί  ότι υποστηρίζει τη  μονομερή διακήρυξη της ανεξαρτησίας. Ο ίδιος ομολόγησε ότι ενεργοποίησε τα «κύτταρα» του στο κόμμα μου. Είπε μετά, ότι, ενόσω ο Durduran και ο Ozgur ήταν εναντίον της  μονομερούς διακήρυξης της ανεξαρτησίας , «ενεργοποίησε τα κύτταρα του» και «άλλους εθνικιστές» για να κερδίσει την υποστήριξη, προκειμένου να δείξει ομοφωνία.

 12. Πώς έγινε κατορθωτό να περάσει η πρόταση στο «κοινοβούλιο»;

Ο Ντενκτάς και ο Τούρκος πρέσβης στην Κύπρο απείλησε την αντιπολίτευση με αποκλεισμό από οποιαδήποτε κοινοτική ή πολιτική ζωή. Υπήρξε απαγόρευση της κυκλοφορίας και διακοπή των τηλεπικοινωνιών. Στρατιωτικά οχήματα έκαναν περιπολία γύρω από τη Λευκωσία. Υπήρχαν εξαγριωμένα πλήθη γύρω και μέσα στο «κοινοβούλιο» έτοιμα να φιμώσουν οποιαδήποτε αντιπολίτευση.

13. Τι συνέβη τελικά και  ψηφίστηκε ομόφωνα;

Αυτό που έγινε ήταν ένα σόου του Ντενκτάς. Οι άνθρωποι πίστευαν ότι εφόσον  η Τουρκία ήθελε τη διακήρυξη, δεν υπήρχε πραγματική ψηφοφορία. Η διακήρυξη διαβάστηκε και ο πρόεδρος του «κοινοβουλίου» ανακοίνωσε ότι η διακήρυξη είχε ομόφωνα δεκτή με επευφημίες και χειροκροτήματα. Δεν ρωτήθηκε καν, αν υπήρχαν αντίθετες ή ουδέτερες ψήφοι.

Τέλος πάντων, μετά την ψηφοφορία ο  Ντενκτάς έκανε μια ομιλία με ευχαριστίες και προσευχήθηκε για ένα επιτυχημένο έργο, με τα νέα μέλη που θα διορίζονταν στο «κοινοβούλιο». Η αναγγελία δημιούργησε διαμαρτυρίες μεταξύ των υποστηρικτών της μονομερούς διακήρυξης της ανεξαρτησίας, επειδή, ο διορισμός νέων μελών του «κοινοβουλίου» απαιτούσε μια αλλαγή στο «Σύνταγμα» και ο διορισμός από τον Ντενκτάς νέων μελών, θα μετάβαλε  την κατανομή των εξουσιών στο «κοινοβούλιο». Τέλος πάντων,  αυτό βόλευε μόνο τα συμφέροντα της Τουρκίας και του Ντενκτάς. Εκείνοι που υποστήριξαν τη μονομερή διακήρυξη της ανεξαρτησίας,  διαμαρτυρήθηκαν στον Ντενκτάς και το σχηματισμό μιας συνταγματικής συνέλευσης χωρίς κανένα αποτέλεσμα.

14. Υπήρχαν ισχυρές πιέσεις από την Τουρκία;

Η Τουρκία αποφάσισε και εκτέλεσε τα πάντα!

15. Είχατε εντοπίσει οποιαδήποτε ύποπτη συμμετοχή ξένων χωρών εκείνη την εποχή;

Αντίθετα, υπήρξαν έντονες αποδοκιμασίες από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και τις απειλές από τις ΗΠΑ. Μετά τη διακήρυξη διάβασα τις εξηγήσεις του Ντενκτάς ότι η μονομερής διακήρυξης της ανεξαρτησίας  δεν θα επηρεάσει τις διαπραγματεύσεις, διότι  η ΤΔΒΚ δεν θα ζητήσει αναγνώριση ως ανεξάρτητο κράτος. Όπως είχε υποσχεθεί, μετά από διαβούλευση με τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Σοβιετική Ένωση, ο Ντενκτάς ανακοίνωσε ένα πακέτο μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης και ζήτησε την έναρξη των διακοινοτικών  συνομιλιών.

16. Αξιολογώντας την κατάσταση μετά από 32 χρόνια νομίζετε ότι αυτό ήταν λάθος;

Όχι μόνο εμείς που αντιτάχθηκαν, αλλά και  Τουρκοκύπριοι που υποστήριξαν τη διακήρυξη, κατανόησαν στο τέλος  ότι η κίνηση ήταν λάθος, επιβλαβής και άλλαξε την κατάσταση προς μια λανθασμένη κατεύθυνση.