Mείωση Επιτοκίων

Του Δρ Μιχάλη Καμμά
Γενικού Διευθυντή Συνδέσμου Τραπεζών Κύπρου

Τους τελευταίους μήνες καταβάλλεται μια σοβαρή προσπάθεια από τις Τράπεζες μέλη του Συνδέσμου για αποκλιμάκωση των καταθετικών και δανειστικών επιτοκίων, μετά και από σχετικές παροτρύνσεις του Υπουργού Οικονομικών και του Διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου (ΚΤΚ).

Παρά τις ενέργειες των Τραπεζών, συστηματικά διάφοροι φορείς και οργανωμένα σύνολα κατηγορούν τις Τράπεζες ότι αντί να μειώνουν τα επιτόκια τα αυξάνουν, ενώ τα βασικά επιτόκια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) και άλλων Κεντρικών Τραπεζών συνεχίζουν να μειώνονται. Εδώ θα πρέπει να επισημανθεί ότι οι περισσότεροι συγχύζουν το βασικό επιτόκιο το οποίο καθορίζει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα με τα πραγματικά επιτόκια που επικρατούν στις ευρωπαϊκές αγορές. Στην ευρωζώνη και γενικότερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) τα επιτόκια αγοράς, δηλ. καταναλωτικά, επιχειρηματικά, στεγαστικά κ.λ.π. διαφέρουν αρκετά και είναι ψηλότερα από το βασικό επιτόκιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Υπάρχουν επίσης σημαντικές διαφορές στα επιτόκια και μεταξύ των χωρών της ΕΕ λόγω του ότι οι συνθήκες που επικρατούν σε κάθε χώρα είναι διαφορετικές.

Σκοπός του άρθρου αυτού είναι να ενημερώσει και να διαφωτίσει το κοινό για την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στη χώρα μας σε σχέση με τα επιτόκια. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να ενημερώσουμε και να επεξηγήσουμε στον αναγνώστη πως λειτουργεί η αγορά χρήματος.

Α. Η νομισματική πολιτική στη χώρα μας καθορίζεται μετά την ένταξη μας στην ευρωζώνη απ’ ευθείας από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ). Η ΕΚΤ καθορίζει το βασικό επιτόκιο του ευρώ, το λεγόμενο repo rate, το οποίο είναι το επιτόκιο το οποίο δανείζει τις Τράπεζες βραχυπρόθεσμα, εφ’ όσον πληρούνται κάποιες προϋποθέσεις. Αυτή τη στιγμή το βασικό επιτόκιο της ΕΚΤ είναι 1%.

Β. Το euribor είναι το διατραπεζικό επιτόκιο, δηλαδή το επιτόκιο που δανείζει η μία Τράπεζα την άλλη και το οποίο καθορίζεται καθημερινά από άνω των πενήντα Τραπεζών μέσω συγκεκριμένης διαδικασίας.

Η κάθε Τράπεζα στη χώρα μας, όπως και στην Ευρωπαϊκή Ένωση καθορίζει το δικό της βασικό επιτόκιο, λαμβάνοντας υπόψη ένα αριθμό παραμέτρων. Μεταξύ των παραμέτρων, οι πιο σημαντικοί είναι οι κάτωθι:

1. Το βασικό επιτόκιο της ΕΚΤ.
2. Το επιτόκιο της διατραπεζικής αγοράς (euribor).
3. Το κόστος άντλησης καταθέσεων.
4. Τις εκάστοτε οικονομικές συνθήκες που επικρατούν στην εγχώρια αγορά.
5. Τις προσδοκίες για το άμεσο μέλλον.
6. Τη στρατηγική της κάθε Τράπεζας κ.λ.π.

Στρέβλωση δανειστικών επιτοκίων

Στην Κύπρο βάσει απόφασης της Νομισματικής Επιτροπής της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου τον Δεκέμβριο του 2007, το επιτόκιο των δανείων που χορηγήθηκαν πριν την 01.01.2008 είναι άμεσα συνδεδεμένο με το βασικό επιτόκιο της ΕΚΤ. Αυτό σημαίνει ότι από το Καλοκαίρι του 2008 και μετά το βασικό επιτόκιο αυτών των δανείων μειώθηκε βάσει αποφάσεων της ΕΚΤ, σταδιακά και αυτόματα από 4,25% στο σημερινό 1%. Αυτό σημαίνει ότι όσοι είχαν συνάψει δάνειο πριν την 01.01.2008 επωφελήθηκαν άμεσα από αυτή τη μείωση και ενδεχομένως σήμερα να πληρώνουν χαμηλότερο επιτόκιο από ότι πλήρωναν το 2007. Επισημαίνεται δε ότι παρόμοια άμεση σύνδεση με το βασικό επιτόκιο της ΕΚΤ εξ’ όσων γνωρίζουμε δεν ισχύει σε άλλη χώρα της ευρωζώνης, και ότι η σύνδεση αυτή δεν ισχύει για το επιτόκιο καταθέσεων, δηλαδή αυτό δεν μειώνεται αυτόματα όπως το δανειστικό επιτόκιο. Επιπρόσθετα επισημαίνεται ότι λόγω αυτής της κατάστασης, όσοι έλαβαν δάνεια πριν την 01.01.2008 ενδεχομένως σήμερα να πληρώνουν χαμηλότερο επιτόκιο στα δάνεια τους, σε σχέση με όσους είχαν συνάψει δάνειο μετά την 01.01.2008.

Περαιτέρω, σημειώνεται ότι δάνεια που δόθησαν μετά την 01.01.2008, έχουν ως επιτόκιο το βασικό επιτόκιο της κάθε Τράπεζας, το οποίο καθορίζεται βάσει των παραμέτρων που αναφέρθηκαν πιο πάνω. Αυτή η κατάσταση που επικρατεί στην εγχώρια αγορά δεν θεωρείται υγιής, αποτελεί στρέβλωση, καθ’ ότι ουσιαστικά υπάρχουν δύο ή και περισσότερα βασικά επιτόκια αυτή τη στιγμή. Επίσης, οι δανειολήπτες μετά την 01.01.2008 στην ουσία επιχορηγούν τα χαμηλά επιτόκια όσων έλαβαν δάνεια πριν την 01.01.2008.

.Σταδιακή αποκλιμάκωση καταθετικών επιτοκίων

Ταυτόχρονα, σημειώνεται ότι οι Τράπεζες και τα Συνεργατικά Πιστωτικά Ιδρύματα (ΣΠΙ) στην Κύπρο αντλούν ρευστότητα από τους καταθέτες τους και λιγότερο από τη διατραπεζική αγορά. Ως εκ τούτου, λόγω της παγκόσμιας χρηματοοικονομικής κρίσης και της αστάθειας που επικρατεί στις αγορές, καθώς και τους αυξημένους κινδύνους λόγω της παγκόσμιας ύφεσης, οι Τράπεζες και τα Συνεργατικά Πιστωτικά Ιδρύματα λειτουργώντας σ’ ένα έντονο ανταγωνιστικό περιβάλλον όλο αυτό το διάστημα, προσπαθούν να αντλήσουν ή και να διατηρήσουν τις καταθέσεις τους. Λαμβάνοντας επίσης υπόψη ότι τα πλείστα γραμμάτια καταθέσεων είναι κλειδωμένα με σταθερά ψηλά επιτόκια για ένα έτος, γίνεται αντιληπτό ότι η οποιαδήποτε αποκλιμάκωση των δανειστικών επιτοκίων γίνεται με πιο αργό ρυθμό. Επίσης λόγω του σημαντικού ελλείμματος στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών φεύγει ρευστότητα από την εγχώρια αγορά προς το εξωτερικό, γεγονός που επίσης συντείνει στον αργό ρυθμό μείωσης των επιτοκίων.

Συμβολή των Τραπεζών στην μείωση των επιτοκίων

Οι Τράπεζες μέλη του Συνδέσμου καταβάλλουν και θα συνεχίσουν να καταβάλλουν προσπάθειες για περαιτέρω αποκλιμάκωση των επιτοκίων (σχετικές είναι πρόσφατες ανακοινώσεις των), με στόχο τη βοήθεια των επιχειρήσεων και της οικονομίας γενικότερα, παρ’ ότι επωμίζονται και σημαντικό κόστος, το οποίο απορρέει από την άμεση σύνδεση των δανείων που χορηγήθηκαν πριν την 01.01.2008 και είναι συνδεδεμένα με το βασικό επιτόκιο της ΕΚΤ. Στην προσπάθεια για αποκλιμάκωση των επιτοκίων όμως, χρειάζεται να ανταποκριθούν όλα τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Βάσει έρευνας που διενήργησε η RAI Consultants στις 15 Μαΐου 2009 εκ μέρους του Συνδέσμου[1], ο μέσος όρος επιτοκίου για στεγαστικό δάνειο ύψους €200.000 που προσέφεραν σημαντικός αριθμός Συνεργατικών Πιστωτικών Ιδρυμάτων ήταν 6,61%, ενώ το εύρος των σχετικών επιτοκίων κυμαινόταν από 5,50% μέχρι και 8%. Κατά την ίδια περίοδο τα επιτόκια στεγαστικών δανείων που είχαν ανακοινώσει Τράπεζες μέλη του Συνδέσμου ήταν αρκετά χαμηλότερα του σχετικού μέσου όρου των ΣΠΙ. Άρα ισχυρισμοί ότι οι τράπεζες χρεώνουν υψηλότερα επιτόκια στα στεγαστικά δάνεια δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα και απορρίπτονται. Πέραν αυτού είναι σημαντικό να τονισθεί όπως καταδεικνύει και η έρευνα της RAI, ότι λόγω και του έντονου ανταγωνισμού που υπάρχει, ο καταναλωτής θα πρέπει να κάνει τη δική του έρευνα αγοράς πριν προχωρήσει στη σύναψη οποιουδήποτε δανείου.

Παρά τις αρνητικές συνέπειες της παγκόσμιας χρηματοοικονομικής κρίσης επανατονίζεται ότι το κυπριακό τραπεζικό σύστημα παραμένει υγιές και σταθερό με ψηλή κεφαλαιακή επάρκεια και ικανοποιητική ρευστότητα. Η ρευστότητα που υπάρχει στο σύστημα δίδει τη δυνατότητα στις Τράπεζες να βρίσκονται δίπλα στους πελάτες τους και με διάφορους τρόπους, τους παρέχουν διευκολύνσεις και τους βοηθούν να αντιμετωπίσουν την κρίση. Κατηγορίες περί του αντίθετου είναι άδικες και δημιουργούν σύγχυση. Είναι σημαντικό όμως να τονισθεί ότι η κυπριακή οικονομία υπό τις παρούσες συνθήκες οικονομικής επιβράδυνσης δεν μπορεί να τρέχει με ρυθμούς πιστωτικής επέκτασης, παρόμοιους με εκείνους των προηγούμενων ετών.

Εισηγήσεις για περαιτέρω μείωση των επιτοκίων

Τα δανειστικά επιτόκια μπορούν να μειωθούν περαιτέρω όταν αλλάξει το θεσμικό πλαίσιο στην Κύπρο για να επιτρέπει στις Τράπεζες να αντλούν φθηνότερη ρευστότητα. Όπως επισημαίνεται πιο πάνω, οι Τράπεζες σήμερα εξαρτούνται από τις καταθέσεις για άντληση ρευστότητας. Με τη θέσπιση της σχετικής νομοθεσίας για τιτλοποίηση δανείων (securitisation) και έκδοση καλυμμένων ομολόγων (covered bonds) οι Τράπεζες θα μπορούν να προσφέρουν ως εξασφάλιση τα ενυπόθηκα δάνεια των πελατών τους για να δανειστούν με χαμηλά επιτόκια από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Με αυτό τον τρόπο, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θα μπορούν να μεταφέρουν το χαμηλότερο κόστος χρήματος στους πελάτες τους.

Ο Σύνδεσμος και οι Τράπεζες μέλη επιδιώκουν τη συνεργασία όλων των Φορέων και είναι στη διάθεση του Υπουργείου Οικονομικών και άλλων θεσμικών οργάνων τους κράτους, με στόχο την εξεύρεση λύσεων, οι οποίες θα βοηθήσουν τη χώρα μας να αντιμετωπίσει τις αρνητικές επιπτώσεις που προκύπτουν λόγω της παγκόσμιας χρηματοοικονομικής κρίσης με το λιγότερο δυνατό κόστος.
Δρ Μιχάλης Καμμάς

Γενικός Διευθυντής

Σύνδεσμος Τραπεζών Κύπρου

[1] RAI Consultants Public Ltd: Στοιχεία Έρευνας
Μέγεθος δείγματος: 85 Συνεργατικές Πιστωτικές Εταιρείες
Κάλυψη: Παγκύπρια, αστικές και αγροτικές περιοχές
Μέθοδος συλλογής στοιχείων: Τηλεφωνικές επαφές για τη συλλογή των χαρακτηριστικών των
διαφόρων προϊόντων
Συλλογή στοιχείων: 15 Μαΐου 2009