Πατριάρχης Κιλικίας, Αράμ Α'

Συνέντευξη

Πατριάρχη του Μεγάλου Οίκου της Κιλικίας, Αράμ Α'

Αλέξανδρος-Μιχαήλ Χατζηλύρας
katoomba@cytanet.com.cy
.
Παναγιότατε, ποιες είναι οι εντυπώσεις σας από το νησί μας;

Στον Ύμνο της Εκκλησίας μας υπάρχει μια έκφραση: αυτό είναι ένα πολύ όμορφο, μοναδικό νησί, χωρίς δεύτερό του. Η Κύπρος βρίσκεται πολύ κοντά στις καρδιές μας, με μια μακραίωνη ιστορική σχέση με την Κιλικία. Λατρεύουμε οτιδήποτε σχετίζεται με αυτήν, και οι αγώνες, τα όνειρα, τα προβλήματα και οι ανησυχίες αυτού του νησιού είναι και δικές μας. Όποτε έρχομαι εδώ αισθάνομαι σπίτι μου.

Τι άλλαξε από την προηγούμενή σας επίσκεψη;

Δεν είμαι οικονομολόγος, αλλά μπορώ να δω ότι η χώρα ευημερεί. Βλέπεις χαρά και ευτυχία γύρω σου. Υπάρχει πολιτισμός και καλή παράδοση. Τώρα που υπάρχει ανανεωμένη φροντίδα για την επανένωση αυτής της χώρας, ελπίζω τα πράγματα να κινηθούν προς τα εμπρός, σύμφωνα με την επιθυμία του λαού.

Πώς είδατε τη νέα πολιτική και θρησκευτική ηγεσία της Κύπρου;

Τους συνάντησα, και είχα μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Είναι πραγματικά αφοσιωμένος στη διαδικασία της επανένωσης, και είναι σοβαρός. Μου είπε ότι θα συνεχίσει αφοσιωμένα. Όταν όμως επανενώνεις δύο πράγματα, χρειάζεται και οι άλλοι να είναι αφοσιωμένοι, δεν μπορείς να το κάμεις μόνος.

Και ο Πρόεδρος της Βουλής είναι μισός Αρμεναίος …

Είναι γοητευτικός κύριος! Είμαστε περήφανοι που έχει Αρμένικη καταγωγή και έχει επίγνωση αυτού του γεγονότος. Εδώ υπάρχουν άνθρωποι Αρμενικής, Ελληνικής, Λατινικής και Μαρωνιτικής καταγωγής, αλλά ο κοινός παρονομαστής που τους φέρνει μαζί είναι ότι όλοι είναι Κύπριοι. Πρέπει να αποδεχόμαστε και να σεβόμαστε ο ένας τον άλλο όπως είμαστε, όχι όπως θέλουμε τους άλλους να γίνουν.

Χαίρομαι πολύ που ο λαός μας σε αυτή τη χώρα είναι πάρα πολύ ενσωματωμένος στη δομή της κοινωνίας. Συμμετέχουν πλήρως, ενεργά και υπεύθυνα σε όλες τις σφαίρες της κοινωνίας. Και χάρηκα που άκουσα καλά πράγματα για τους Αρμεναίους από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον Πρόεδρο της Βουλής, και από τον Αρχιεπίσκοπο.

Οι Αρμένιοι εμποδίζονται από το να τελούν λειτουργίες στις τουρκοκρατούμενές τους εκκλησίες. Έχετε προβεί σε ενέργειες γι’ αυτή την αδικία;

Ναι, σε αρκετές περιπτώσεις, εξέφρασα την ανησυχία μου στην κυβέρνηση και τα Ηνωμένα Έθνη. Είναι άκρως σημαντικό οι κατοχικές δυνάμεις να διατηρούν την ταυτότητα και ιερότητα των θρησκευτικών χώρων. Αυτό είναι μέρος της διεθνούς Νομοθεσίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Σκοπεύετε να ζητήσετε την αναστήλωση αυτών των δύο εκκλησιών και του Αρμενομονάστηρου, το οποίο καταρρέει;

Φυσικά! Νομίζω είναι θέμα αρχής. Όλες αυτές οι εκκλησίες πρέπει να αναστηλωθούν, όχι μόνον οι αρμένικες εκκλησίες! Πρέπει να σεβόμαστε τη διεθνή Νομοθεσία, ειδικά για χώρους θρησκευτικής, ιστορικής και αρχαιολογικής αξίας. Οι Τούρκοι πρέπει να το σεβαστούν αυτό.

Ποια η άποψή σας για το κλείσιμο του Μελκονιάν;

Για εμάς το σχολείο δεν είναι μόνο το επίκέντρο της εκπαίδευσης, αλλά το κέντρο της θρησκευτικής, πνευματικής, Αρμένικης διαμόρφωσης. Και αυτό το σχολείο διαδραμάτισε έναν καίριο ρόλο στην πορεία σχεδόν οκτώ δεκαετιών. Αυτό που συνέβηκε γεννά αισθήματα λύπης και θλίψης, στη Διασπορά γενικότερα, και στην κοινότητά μας εδώ στην Κύπρο ειδικότερα.

Πιστεύετε ρεαλιστικά ότι το σχολείο θα ξανανοίξει?

Δεν είμαι σε θέση να πω ναι ή όχι. Πρέπει να το συζητήσουμε με το A.G.B.U. και να εξακριβώσουμε τους λόγους που οδήγησαν στο κλείσιμό του. Αλλά η κοινότητά μας εδώ χρειάζεται ένα σχολείο Μέσης εκπαίδευσης, γιατί έχουμε τρία Δημοτικά, στα οποία φοιτούν και παιδιά προερχόμενα από τις χώρες της πρώην Ε.Σ.Σ.Δ.

Ποιες οι σχέσεις του Πατριαρχείου της Κιλικίας και της Εκκλησίας της Κύπρου;

Ιστορικά, πάντοτε είχαμε πολύ αδελφικές σχέσεις με την Εκκλησία της Κύπρου. Συνεργαζόμαστε διμερώς, εντός του πλαισίου του Συμβουλίου Εκκλησιών Μέσης Ανατολής, των σχέσεων παλαιών Ανατολικών-Ανατολικών Ορθόδοξων Εκκλησιών, και του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών.

Τι μπορείτε να μας πείτε για το διάλογο Ανατολικών-παλαιών Ανατολικών Ορθόδοξων Εκκλησιών;

Υπήρξα ένας από τους πρωτεργάτες του, στη δεκαετία του 1980. Στις κοινές μας διακηρύξεις, προσπαθήσαμε να προσδιορίσουμε τα κοινά μας χαρακτηριστικά και τις διαφορές μας. Συνειδητοποιήσαμε, μετά από 15 αιώνες αντιπαραθέσεων, απομόνωσης, αλληλοκατηγορίας και διαχωρισμού, ότι ο πυρήνας της Θεολογίας μας δεν είναι τόσο διαφορετικός! Μοιραζόμαστε κοινές Ορθόδοξες παραδόσεις.

Μέσω αυτού του διμερούς θεολογικού διαλόγου, έχουμε πραγματικά καταφέρει ένα σημαντικό επίτευγμα. Αυτή η διαδικασία δεν ολοκληρώθηκε. Πρέπει να τη συνεχίσουμε, και να πάρουμε τα πορίσματά της στις συνόδους και στον κόσμο, για την έγκρισή τους. Δεν είμαι εγώ η Εκκλησία! Η Εκκλησία είναι ο λαός, ιδιαιτέρως στις Ορθόδοξες Εκκλησίες. Ο λαός πρέπει να έχει σημαντικό λόγο, γιατί αυτή είναι η Εκκλησία του. Το πλήρωμα πρέπει να εμπλακεί σε αυτή τη διαδικασία, συσχετιζόμενο και συμμετέχοντας στα ευρήματα του διαλόγου.

Γνωρίζω για την εμπλοκή σας στο Διαθρησκευτικό Διάλογο. Μπορεί να φέρει την ειρήνη σε χώρες με βία που προέρχεται από θρησκευτικές διαφορές;

Ζούμε σε έναν κόσμο που χαρακτηρίζεται από μιαν απτόητη παγκοσμιοποίηση. Η παγκοσμιοποίηση δεν είναι μια θεωρητική ή εννοιολογική αντίληψη· είναι ένα γεγονός της ζωής. Ο κόσμος μας είναι αλληλεξαρτώμενος, αλληλοσυνδεδεμένος. Η απομόνωση δεν θα πρέπει να έχει θέση στο λεξιλόγιό μας. Για να είσαι μέρος αυτού του κόσμου, πρέπει να είσαι on-line. Οι θρησκείες δεν μπορούν να μείνουν αμέτοχες, αποκομμένες από την πραγματικότητα. Πρέπει να στοχαστούν, να συνεργαστούν και να δράσουν μαζί. Είμαστε γείτονες: δεν είμαστε πλέον ξένοι. Ο κόσμος έχει γίνει μικρότερος: ένα παγκόσμιο χωριό.

Μερικοί λένε ότι η θρησκεία είναι σε κρίση ή ότι η θρησκεία είναι η αιτία της κρίσης: Δεν το πιστεύω. Όλες οι θρησκείες έχουν αναλάβει έναν πολύ κυρίαρχο δημόσιο ρόλο· έχουν γίνει πανταχού παρούσες σε όλες τις σφαίρες της κοινωνίας. Η θρησκεία δεν είναι η αιτία σύγκρουσης, τρομοκρατίας ή βίας. Από την ίδια της τη φύση, η θρησκεία είναι μια πηγή ειρήνης, ανεκτικότητας και αγάπης. Δυστυχώς, η θρησκεία τυγχάνει εκμετάλλευσης για μη θρησκευτικούς σκοπούς. Η κατάχρησή και κακομεταχείρισή της είναι το πρόβλημα. Οι θρησκευτικοί ηγέτες θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί με αυτό.

Ο Διαθρησκευτικός Διάλογος παράγει μιαν ορθή αλληλοκατανόηση, προσδιορίζοντας τι μας ενώνει και τις μας χωρίζει. Πρέπει να ενδυναμώσουμε τι μας ενώνει, αλλά πρέπει να καταλάβουμε και να συγκεράσουμε το χάσμα μεταξύ των θρησκειών, πάντοτε διατηρώντας την ακεραιότητα της κάθε θρησκείας. Σήμερα, αντιμετωπίζουμε τρομερές παγκόσμιες προκλήσεις: βία, τρομοκρατία, διαφθορά, αδικία, άγνοια. Αυτά τα προβλήματα θα πρέπει να ανησυχούν και τις θρησκείες. Επειδή σήμερα είμαστε αλληλοσυνδεδεμένοι, δεν μπορώ πλέον να πω: «αυτό είναι δικό σου πρόβλημά»· το πρόβλημά σου είναι δικό μου πρόβλημα. Πιστεύω ότι οι θρησκείες θα πρέπει να έρθουν μαζί, και υπάρχουν πολλά που μπορούν, και πρέπει να κάμουν, μαζί.

Σε αυτό το πλαίσιο, μπορούν οι Αρμεναίοι και οι Τούρκοι να συνυπάρξουν ειρηνικά;

Ο λαός της Τουρκίας δεν είναι εχθρός μας. Αλλά υπάρχει ένα πρόβλημα. Και είναι κρίσιμα σημαντικό να επιλυθεί. Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το παρελθόν, να αρνηθούμε την ιστορία μας. Η Γενοκτονία είναι βαθιά ριζωμένη στην κοινή συνείδηση του λαού μας. Δεν είναι αποκύημα φαντασίας· είναι γεγονός.

Όταν ο κόσμος με επισκέπτεται στο Αντηλιάς, βλέπουν το παρεκκλήσι των Μαρτύρων και λένε: «Από πού προήλθαν τα λείψανα των Μαρτύρων»; Είμαι ο Πατριάρχης της Κιλικίας, τι γυρεύω στο Λίβανο; Και τι γίνεται σχετικά με την Αρμένικη Διασπορά; Αυτή ήταν μια επιβεβλημένη πραγματικότητα· δεν την επιλέξαμε. Βρίσκομαι εκτός της Έδρας μου στην Κιλικία, και ο κόσμος μου είναι διασκορπισμένος σε ολόκληρη την υφήλιο.

Δεν λέω ότι φταίει αυτή η γενιά· το έκαναν οι πρόγονοί τους, σε ένα συγκεκριμένο ιστορικοπολιτικό πλαίσιο. Η νόμιμη, σαφής και σταθερή προσδοκία του λαού μας είναι ότι η Τουρκία θα πρέπει να συμφιλιωθεί με το παρελθόν της, και επίσημα να παραδεχθεί την Αρμενική Γενοκτονία.

Τέλος, αν θα μπορούσατε παρακαλώ να στείλετε ένα μήνυμα στη σπουδαία Κυπριακή Αρμενική κοινότητα.

Όποτε επισκέπτομαι τις κοινότητές μας, πάντοτε τους υπενθυμίζω μερικά πράγματα ύψιστης σημασίας. Το πρώτο πράγμα είναι η ενότητα: η ενότητα είναι η πηγή της δύναμης. Νομίζω θα πρέπει να σεβόμαστε τις διαφορετικές απόψεις, αντιλήψεις, προσεγγίσεις, νοοτροπίες που μπορεί να έχουμε, και τους διάφορους οργανισμούς που εργάζονται στην κοινότητά μας. Είναι απολύτως σημαντικό να ξεπεράσουμε τις αποκλίσεις μας. Αυτή είναι η απαίτησή μου από τις κοινότητές μας.

Η Εκκλησία για μας δεν υπήρξε μόνο ένα πνευματικό κέντρο. Έχει διαδραματίσει έναν πολυσχιδή, ακόμη και πολιτικό ρόλο. Επομένως, είναι προσδοκία μου ότι όλοι οι Αρμεναίοι πρέπει να συμμετέχουν στη ζωή και αποστολή της Εκκλησίας μας. Πρέπει να ενθαρρύνουμε τη συμμετοχή τους σε όλες τις δραστηριότητες της Εκκλησίας μας, ιδιαίτερα τους νέους ανθρώπους.

Πάντοτε προσκαλώ νέους ανθρώπους να συμμετέχουν στη ζωή της Εκκλησίας μας, όπως μπορείτε να δείτε και στην ιστοσελίδα μας. Σε τρεις εβδομάδες διοργανώνουμε μια διεθνή θεματική συνάντηση νεολαίας στο Αντηλιάς: «Οι προκλήσεις που η Αρμενική νεολαία αντιμετωπίζει σήμερα». Θεωρώ τη νεολαία ένα ζωτικό στοιχεία της κοινότητάς μας. Για μένα, η νεολαία δεν ανήκει στο μέλλον, ανήκει στο παρόν. Δεν μπορούμε να ανορθώνουμε τείχη γύρω μας, λέγοντάς στη νεολαία: «ανήκετε στο μέλλον» ή περιθωριοποιώντας τους.

Όπως είπα επανειλημμένα, πρέπει να είμαστε ενεργοί μέτοχοι στις κοινωνίες που ζούμε. Στο Λίβανο είμαστε Λιβανέζοι, εδώ είμαστε Κύπριοι, στην Αμερική είμαστε Αμερικάνοι. Αλλά, ταυτόχρονα, έχουμε την πατρίδα μας. Πρέπει να συνεισφέρουμε και στη διαδικασία οικοδόμησης της Αρμενίας. Θεωρώ αυτές τις δύο διαστάσεις αλληλένδετες, γιατί η ταύτιση με τη χώρα όπου ζούμε είναι πολύ σημαντική, χωρίς να ξεχνούμε τις ρίζες μας.

Alexander-Michael Hadjilyra

katoomba@cytanet.com.cy

23/7/2008

Interview with the Catholicos of the Great House of Cilicia, Aram I

Your Holiness, what are your impressions from our island?

In our Church Anthem there is an expression: this is a very beautiful, unique island, second to none. Cyprus has been very close to our hearts, with a longstanding historical relationship with Cilicia. We cherish everything related to it, and the struggles, dreams, problems and concerns of this island are also ours. Whenever I come here I feel at home.

What has changed since your last visit?

I am not an economist, but I can see that the country is flourishing. You see joy and happiness around you. There is culture and good tradition. Now that renewed attention is being given to the reunification of this country, I hope things will move forward, according to the wish of the people.

How did you find the new political and religious leadership of Cyprus?

I have met them, and I had a very interesting conversation with the President of the Republic. He is really committed to the process of reunification, and he is serious. He told me that he is going to continue committedly. But when you reunify two things, you also need the others committed, you cannot do that alone.

And the Speaker is half Armenian…

He is a charming man! We are proud that he is of Armenian origin and that conscious of that. Here there are people of Armenian, Greek, Latin and Maronite origin, but the common denominator bringing them together is that they are all Cypriots. We need to accept and respect each other the way we are, not the way we want others to become.

I am very happy to see that our people in this country are very much integrated to the fabric of the society. They participate fully, actively and responsibly in all spheres of the society. And I was very happy to hear good things about the Armenians from the President, the Speaker and also from the Archbishop.

The Armenians are prohibited from holding masses in their Turkish-occupied churches. Have you acted upon this injustice?

Yes, on several occasions I expressed my concern with the government and the United Nations. It is vitally important that the occupying forces preserve the identity and sacredness of the religious sites. This is part of international Law and human rights.

Do you plan on asking for the restoration of these two Armenian churches and of the Armenian Monastery, which is falling apart?

Of course! I think it’s a question of principle. All these churches must be restored, not just Armenian churches! We must respect international Law, particularly for sites of religious, historical or archaeological value. The Turks have to respect that.

What is your opinion about the closure of the Melkonian?

For us school is not only the centre of education, but the centre of religious, spiritual, Armenian formation. And this school has played a pivotal role in the course of nearly eight decades. What happened generates feelings of sadness and sorrow, in the Diaspora in general, and in our community here in Cyprus in particular.

Do you realistically believe the school will once again open?

I am not in a position to say yes or no. We need to discuss it with the A.G.B.U. and identify the reasons which led to its closure. But our community here needs a Secondary school, because we have three Primary schools, in which children from the former U.S.S.R. countries also attend.

What are the relations of the Catholicosate of Cilicia and the Church of Cyprus?

Historically, we have always had very fraternal relations with the Church of Cyprus. We are collaborating bilaterally, within the context of the Middle East Council of Churches, the Oriental-Eastern Orthodox Churches’ relations, and the World Council of Churches.

What can you tell us about the Eastern-Oriental Orthodox Churches dialogue?

I was one of its initiators, in the 1980s. In our joint declarations, we tried to identify our commonalities and differences. We realised, after 15 centuries of controversies, isolation, mutual accusation and division, that the core of our Theology is not so different! We share common Orthodox traditions.

Through this bilateral theological dialogue, we have really made a breakthrough. This process is not concluded. We need to continue it, and take its findings to the synods and the people, for their approval. I am not the Church! The Church is the people, particularly in the Orthodox Churches. The people must have an important say, because this is their Church. The pleroma should be involved with this process, by associating and participating in the findings of the dialogue.

I am aware of your involvement with the Inter-Religious Dialogue. Can it give peace to countries with violence originating from religious differences?

We live in a world characterised by aggressive globalisation. Globalisation is not a theoretical or a conceptual notion; it’s a fact of life. Our world is inter-dependent, inter-connected. Isolation should not have a place in our vocabulary. In order to be part of this world, you have to be on-line. The religions cannot stay aloof, detached from reality. They must reflect, collaborate and act together. We are neighbours: we are no more strangers. The world has become smaller: a global village.

Some say that religion is in crisis, or that religion is the cause of crisis: I don’t believe so. All religions have assumed a very dominant public role; they have become omnipresent in all spheres of society. Religion is not the cause of conflict, terrorism or violence. By its very nature, religion is a source of peace, tolerance and love. Unfortunately, religion is exploited for non-religious purposes. Its misuse and abuse is the problem. The religious leaders should be very careful about this.

The Inter-Religious dialogue generates a correct understanding of each other, by identifying what unites us and what divides us. We have to strengthen what unites us, but we have to understand and bridge the gap between religions, always preserving the integrity of each religion. Today, we are facing tremendous world challenges: violence, terrorism, corruption, injustice, ignorance. These problems should also concern the religions. Because today we are inter-connected, I cannot say any more: “this is your problem”; your problem is my problem. I believe that religions should come together, and there is a lot they can, and must do, together.

In this context, can Armenians and Turks peacefully co-exist?

The people of Turkey are not our enemy. But we have a problem. And it is critically important that it is solved. We cannot ignore the past, deny our history. The Genocide is deeply rooted into the common consciousness of our people. It’s not fiction; it’s a fact.

When people visit me in Antelias, they see the Martyrs’ chapel and say: “Where did the relics of the Martyrs come from”? I’m the Catholicos of Cilicia, what am I doing in Lebanon? What about this Armenian Diaspora? This was an imposed reality; we did not choose it. I am out of my See in Cilicia, and my people are dispersed around the world.

I’m not saying this generation is to blame; their forefathers did that, within a certain historico-political context. The legitimate, clear and firm expectation of our people is that Turkey should reconcile with its past, and formally accept the Armenian Genocide.

Finally, if you would please send a message to the great Cyprus Armenian community.

Wherever I visit our communities, I always remind them certain things of crucial importance. The first thing is unity: unity is the source of strength. I think we should respect the different views, perspectives, approaches, attitudes that we may have and the various organisations working in our community. It is absolutely important that we transcend our divergences. That is my demand for our communities.

The Church for us has not been just a spiritual centre. It has played an all-embracing, even political role. Therefore, it is my expectation that all Armenians must actively participate in the life and mission of the Church. We need to encourage their participation in all activities of our Church, especially young people.

I always invite young people to participate in the life of our Church, as you can see in our web site. In three weeks we are organising a themed international youth gathering in Antelias: “The challenges the Armenian youth are facing today”. I consider the youth a vital element of our community. For me, the youth do not belong to the future, they belong to the present. We cannot erect walls around us, by telling the youth: “you belong to the future” or by marginalising them.

As I repeatedly said, we must be active participants of the societies in which we live. In Lebanon, we are Lebanese, here we’re Cypriots, in America we are Americans. But, at the same time, we have our homeland. We must also contribute to the building process of Armenia. I consider these two dimensions inter-connected, because the identification with the country we live in is very important, without forgetting our roots.

Alexander-Michael Hadjilyra
katoomba@cytanet.com.cy