H δολοφονία των αγωνιστών της ΕΟΚΑ Παναγιώτη Νεοκλέους και Ευριπίδη Νούρου

Γράφει ο Γιώργος Καλλινίκου

Πώς περιγράφει τα γεγονότα της δολοφονίας των αγωνιστών της ΕΟΚΑ Παναγιώτη Νεοκλέους και Ευριπίδη Νούρου ο αξιωματικός της Υπηρεσίας Πληροφοριών Γεώργιος Λαγοδόντης σε επιστολή - ντοκουμέντο προς τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο

«Άπαντες πλην εμού συνεφώνησαν να εκτελεσθούν»

Β΄ ΜΕΡΟΣ

Ο «Φ» έφερε χθες στο φως της δημοσιότητας την επιστολή του δικηγόρου Αχιλλέα Αιμιλιανίδη, ο οποίος εκπροσωπεί τις οικογένειες των δολοφονηθέντων αγωνιστών της ΕΟΚΑ Νεοκλή Παναγιώτου και Ευριπίδη Νούρου, προς τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκο Αναστασιάδη. Οι οικογένειες των δύο δολοφονηθέντων ζητούν όπως αποκατασταθεί από την Κυπριακή Δημοκρατία η μνήμη των αγωνιστών ως ηθική δικαίωσή τους και για αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας. Ο δικηγόρος των οικογενειών τονίζει στην επιστολή του ότι σύμφωνα με μαρτυρικό υλικό που υπάρχει, η δολοφονία των Παναγιώτου και Νούρου αποτελούσε πολιτικό έγκλημα. Τούτο στηρίζεται στην ισχυριζόμενη εμπλοκή υπηρεσιών της Κ.Δ. στο σχεδιασμό και τη διάπραξη της δολοφονίας. Γι’ αυτό και ζητείται 61 χρόνια μετά την εν ψυχρώ δολοφονία, η επίσημη άρση της ιστορικής αδικίας για τους δύο αγωνιστές.

Η επιστολή Αιμιλιανίδη και το αίτημα των δύο οικογενειών στηρίζεται κατά βάση στο περιεχόμενο άκρως εμπιστευτικής επιστολής του ανώτερου αξιωματικού της Αστυνομίας Γεώργιου Λαγοδόντη προς τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Αρχιεπίσκοπο Μακάριο. Χάριν της ιστορικής αλήθειας, ο «Φ» παρουσιάζει σήμερα ως ντοκουμέντο το περιεχόμενο της επιστολής Λαγοδόντη. Δεν γίνεται, όμως, αναφορά στα ονόματα των πρωταγωνιστών της σκοτεινής αυτής υπόθεσης, καθαρά για νομικούς λόγους και προστασία ατόμων που, ενδεχομένως, να μην είχαν ενεργή ανάμειξη στο πολιτικό έγκλημα.

Νεοκλής Παναγιώτου

Καταρχάς, πρέπει να επισημανθεί ότι η επιστολή Λαγοδόντη περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια όσα προηγήθηκαν της δολοφονίας, όσα διαδραματίσθηκαν την ημέρα του εγκλήματος, όσα ακολούθησαν μετά το έγκλημα και την προσπάθεια εμπλεκομένων να παραπλανήσουν την κοινή γνώμη. Η επιστολή είναι χειρόγραφη, φέρει ένδειξη «Άκρως εμπιστευτική», ημερομηνία 2–9–1961 (δηλαδή, συντάχθηκε 17 ημέρες μετά τη δολοφονία, γεγονός το οποίο αποκλείει ενδεχόμενη ασάφεια στα γεγονότα, η οποία θα μπορούσε να είχε προκύψει αν είχε παρέλθει μεγάλο χρονικό διάστημα) και είναι έκτασης 17 σελίδων.

Νεοκλής Παναγιώτου

Ο Λαγοδόντης ξεκινά με σαφή αναφορά ότι συγγράφει την συγκεκριμένη επιστολή κατόπιν επιθυμίας του ιδίου του Μακαρίου, ώστε να πληροφορηθεί τα πραγματικά γεγονότα του εγκλήματος. Ο ανώτερος αξιωματικός της Αστυνομίας αρχίζει την καταγραφή των γεγονότων με αναφορά σε σύσκεψη στο σπίτι Υπουργού στις αρχές Ιουνίου 1961, στην οποία συμμετείχαν ο Λαγοδόντης και ακόμη τέσσερα άτομα. Στη σύσκεψη εκείνη, ο Υπουργός ενημερώνει τους παριστάμενους για σχέδιο δολοφονίας του το οποίο φερόταν να ετοίμαζε πρώην τομεάρχης της ΕΟΚΑ και θα εκτελούσαν οι Παναγιώτου και Νούρος.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

Ζωντανεύει η δολοφονία των αγωνιστών Παναγιώτου και Νούρου (Μέρος Α')

Όπως αναφέρει ο Λαγοδόντης, δύο εκ των παρευρισκομένων εισηγήθηκαν ότι οι δύο αγωνιστές «έπρεπε να εκτελεστούν διότι ήσαν επικίνδυνοι». «Έναντι της εισηγήσεως ταύτης αντετάχθην και επρόσθεσα ότι είναι εξάλλου πιθανόν η πληροφορία του κ. Υπουργού να μην είναι ασφαλής, εγώ δε τον παρεκάλεσα όπως μας απεκάλυπτε την πηγήν αυτής δια να την ελέξωμεν, καθ’ ότι το πράγμα είναι ακόμη σοβαρότερον εφ όσον αφορά αγωνιστάς, πλην όμως ο κ. Υπουργός ηρνήθη να μας αποκαλύψει την πηγήν των πληροφοριών του. Το θέμα παρέμεινεν ανοικτόν χωρίς να ληφθεί καμία συγκεκριμένη απόφασις», αναφέρει ο Λαγοδόντης.

Στη συνέχεια της επιστολής του προς Μακάριον, ο Λαγοδόντης αναφέρει ότι μετά από λίγες μέρες, κατά τα μέσα Ιουλίου, ο Υπουργός κάλεσε νέα σύσκεψη στο γραφείο του, στην οποία συμμετείχε και αξιωματικός της Υπηρεσίας Πληροφοριών Λεμεσού. Προφανώς, για να δοθούν περισσότερες λεπτομέρειες περί της ισχυριζόμενης δολοφονίας του Υπουργού. Και σε αυτή τη σύσκεψη υπήρξε εισήγηση εκ μέρους μέλους της Αστυνομίας για εκτέλεση των δύο αγωνιστών αλλά και πάλι αντέδρασε ο Λαγοδόντης όπως αναφέρει. «Ο ίδιος επέμεινα όπως όταν οι ειρημένοι ήρχοντο εις Λευκωσία, να τους υπεβάλλαμεν εις έρευναν και εάν τούτοι οπλοφόρουν να συνελαμβάνοντο», προσθέτει.

Γεώργιος Λαγοδόντης

«Άπαντες πλην εμού συνεφώνησαν να εκτελεσθούν»

Στη συνέχεια της επιστολής του προς Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, ο Λαγοδόντης περιγράφει τρίτη σύσκεψη στην οικία του ιδίου Υπουργού στις αρχές Αυγούστου 1961. Σε αυτήν, ο Υπουργός τους πληροφόρησε ότι είχε νεώτερες πληροφορίες πως οι Παναγιώτου και Νούρος ευρίσκονταν την προηγούμενη μέρα στην Λευκωσία με σκοπό να τον δολοφονήσουν, ότι ήσαν οπλισμένοι και τον ανέμεναν έξω από το καφενείο Σαββάκη. Πρόσθεσε ακόμη ότι θα έρχονταν ξανά στην Λευκωσία τις επόμενες ημέρες για να τον σκοτώσουν.

Ευριπίδης Νούρος

Η αναφορά Λαγοδόντη επί του σημείου αυτού είναι συγκλονιστική: «Άπαντες οι παρευρισκόμενοι πλην εμού συνεφώνησαν ότι οι Νεοκλής Παναγιώτου και Ευριπίδης Νούρος έπρεπε να εκτελεσθούν είτε κατά την έλευσιν των εις Λευκωσίαν εκ Λεμεσού, είτε κατά την αναχώρησιν των εκ Λευκωσίαν εις Λεμεσόν. Εγώ δεν συνεφώνησα με τας ως είρηται εισηγήσεις και αντ’ αυτών συνέστησα όπως αποσταλούν αστυνομικοί με στολάς ίνα σταματήσουν και ερευνήσουν τους Παναγιώτου και Νούρον κατά την έλευσιν των εις Λευκωσίαν και εάν όντως οπλοφώρουν να οδηγούντο εις το εν Αθαλάσση γραφείον μου, είτε εις άλλο μέρος της εκλογής του κ. Υπουργού και εκεί δε να τους υποβάλουμεν εις εξέτασιν δια τας προθέσεις των, τόσον ημείς οι Αστυνομικοί όσον και ο κ. Υπουργός».

Όπως αναφέρει ο Λαγοδόντης, τελικώς, συμφώνησαν μόνο με το σκέλος της εισήγησης για σύλληψη και ανάκριση των δύο αγωνιστών.

Στέρλινγκ και σφαίρες για τον Υπουργό

Συνεχίζοντας την περιγραφή των όσων προηγήθηκαν της δολοφονίας των Παναγιώτου και Νούρου, ο Λαγοδόντης αναφέρει ότι την ίδια ημέρα της προηγηθείσας σύσκεψης, ο Υπουργός του τηλεφώνησε και του ζήτησε να πάει στο σπίτι του. Όπως και έπραξε ο Λαγοδόντης, συνοδευόμενος από ακόμη έναν αξιωματικό της Αστυνομίας. Εκεί, ο Υπουργός τους είπε ότι είχε πληροφορίες ότι οι δύο αγωνιστές θα πήγαιναν την επόμενη μέρα στην Λευκωσία και είχε κανονίσει να συλληφθούν και ανακριθούν από τον Λαγοδόντη και τον ίδιον.

Άλλαξε και αυτό το σχέδιο, όμως, ο Υπουργός και το επόμενο πρωί ειδοποίησε τον Λαγοδόντη ότι θα πήγαινε στο Τρόοδος, όπου τον κάλεσε να πάρει μαζί μερικούς ακόμη αστυνομικούς (συγκεκριμένους, που τους αναφέρει ονομαστικά ο Λαγοδόντης). Εκεί, ο Υπουργός είπε στον Λαγοδόντη ότι οι Παναγιώτου και Νούρος βρίσκονταν στο Τρόοδος. Ο Λαγοδόντης διενήργησε έρευνα, χωρίς ωστόσο να εντοπίσει κάποιον. Εκείνος επέστρεψε στην Λευκωσία αλλά οι αστυνομικοί που είχαν πάει μαζί του παρέμειναν για να προσέχουν τον Υπουργό.

Δύο μέρες αργότερα, όταν ο Υπουργός επέστρεψε στην Λευκωσία, ζήτησε από τον Λαγοδόντη και έναν ακόμη αξιωματικό να του δώσουν ένα αυτόματο όπλο Στέρλινγκ, από εκείνα τα οποία διέθετε η Υπηρεσία Πληροφοριών. Πράγμα που έγινε. Ο αποθηκάριος της Υ.Π. παρέδωσε στη φρουρά του Υπουργού το όπλο και δύο δεσμίδες σφαίρες.

Ευριπίδης Νούρος

Η ημέρα της δολοφονίας

Το πλέον συγκλονιστικό και ενδιαφέρον μέρος της επιστολής Λαγοδόντη προς Μακάριο αποτελεί η περιγραφή των γεγονότων την ημέρα της εκτέλεσης των Παναγιώτου και Νούρου.

«Την 15ην Αυγούστου, μ’ εκάλεσεν εις την οικίαν του ο κ. Υπουργός….. όστις μου ανεκοίνωσε την πληροφορίαν του κατά την οποίαν την επομένην 16ην Αυγούστου, επρόκειτο να έλθουν εις Λευκωσίαν οι Νεοκλής Παναγιώτου και Ευριπίδης Νούρος. Ο Υπουργός μου διευκρίνησε ότι σκοπός της επισκέψεως των αυτής ήτο να επισκεφθούν το Ραδιοφωνικόν Ίδρυμα Κύπρου προς το οποίον ο Νεοκλής Παναγιώτου είχεν απευθυνθεί δι’ εργασίαν και ότι την ημέραν εκείνην ο ενδιαφερόμενος είχε κληθεί υπό του ΡΙΚ να παρουσιασθεί δια το ζήτημα της προσλήψεως του. Ο Υπουργός μου είπεν επίσης ότι θα ήρχοντο εις Λευκωσίαν με αυτοκίνητον που θα οδήγουν οι ίδιοι».

Από τον Λαγοδόντη ζητήθηκε να τεθούν υπό στενή παρακολούθηση οι δύο αγωνιστές και κατά την άφιξη και κατά την αναχώρησή τους από την πρωτεύουσα. Ο Υπουργός του συνέστησε να χρησιμοποιήσει τους πλέον έμπιστους και εχέμυθους αστυνομικούς και όντως, στην οικία του Υπουργού έφτασαν συγκεκριμένοι αστυνομικοί τους οποίους κατονομάζει ο Λαγοδόντης.

Την 16ην Αυγούστου, δόθηκαν οδηγίες σε συγκεκριμένους αστυνομικούς να θέσουν υπό παρακολούθηση τους δύο αγωνιστές όταν θα έφταναν στην Λευκωσία. «Περί ώραν 10 π.μ., έλαβον τηλεφώνημα ότι οι Νεοκλής Παναγιώτου και Ευριπίδης Νούρος αφίχθησαν εις Λευκωσίαν και ότι την στιγμήν εκείνην ευρίσκοντο εις την οδόν Λήδρας, ίνα επισκεφθούν το ιατρείον του κ. Ανδρέα Λάμπρου, Γενικού Γραμματέα του Παγκυπρίου Συνδέσμου Αγωνιστών (σ.σ. ενωτικό αντιζυριχικό κίνημα). Ενώ ευρισκόμουν εις το γραφείον του αστυνόμου……. περί ώραν 12 μεσημβρίαν επεσκέφθησαν αυτόν οι Νεοκλής Παναγιώτου και Ευριπίδης Νούρος.

Ούτοι παραπονέθησαν εις τον κ. ……… διότι 4 πρόσωπα εντός του υπ’ αριθμόν Β270 αυτοκινήτου παρακολούθουν τούτους διαρκώς κατά την διαδρομήν τους εντός της Λευκωσίας και ότι ήσαν πλέον ηβέβαιοι ότι το αυτοκίνητον και οι εν λόγω άνδρες ανήκαν εις την Αστυνομίαν καθ’ ότι ως οι ίδιοι επρόσθεσαν, αντελήφθησαν τούτους να τους ακολουθούν μέχρι και της αυλής του Αρχηγείου και εστάθμευσαν εις το υπόστεγον αυτοκινήτων της Αστυνομίας. Ο κ. ………. τους καθησύχασε και τους είπεν: «Δια σας η Αστυνομία δεν έχει τίποτε. Ίσως οι αστυνομικοί δια τους οποίους ομιλείτε να παρακολουθούν κάποιους άλλους».

Στη συνέχεια, ο Λαγοδόντης αναφέρει ότι γύρω στις 1.30 μ.μ. τον ενημέρωσαν ότι οι Παναγιώτου και Νούρος είχαν αναχωρήσει για Λεμεσό. Γύρω στις 2.30 μ.μ. όμως, τον επισκέφθηκε στο σπίτι του αξιωματικός ο οποίος του είπε πως τον είχε στείλει ο Υπουργός και ότι τα νέα ήσαν άσχημα. «Μου είπεν επί λέξει: Επέξαν τους γιατί εζήτησαν να τους ερευνήσουν και δεν εδέχθησαν». Του απάντησα: «Πώς συνέβη τούτο αφού εμείναμε σύμφωνοι ότι οι άνθρωποι τούτοι δεν θα εδολοφονούντο». Ο ίδιος με παρακάλεσε να τηλεφωνήσω εις το γραφείον Μηνυμάτων και Ελέγχου της Αστυνομίας και να ερωτήσω εάν το γεγονός τούτο έγινε γνωστόν και εάν έγιναν γνωστοί οι δράσται». Ο Λαγοδόντης επισημαίνει ότι ο εν λόγω αξιωματικός του είπε ακόμη ότι για το φόνο χρησιμοποιήθηκε το όπλο της Υπηρεσίας Πληροφοριών το οποίο είχε δοθεί στη φρουρά του Υπουργού. Ο Λαγοδόντης τονίζει ότι ρώτησε τον αξιωματικό ποιοι έλαβαν μέρος στην εκτέλεση των δύο αγωνιστών και του κατονόμασε δύο μέλη της Υπηρεσίας Πληροφοριών κι έναν αστυνομικό της Αστυνομικής Σχολής.

Ο Λαγοδόντης αναφέρει ότι στη συνέχεια μετέβη στην οικία του Υπουργού, ο οποίος του είπε ότι «τον στεναχώρησε πολύ η εξέλιξις αυτής της υποθέσεως. Δια τους εκετελεστάς μου είπε περίπου επί λέξει: «Ενήργησαν κατά τρόπον διάφορον απ’ εκείνον όστις τους υπεδείχθη». Ο κ. Υπουργός εν συνεχεία μου είπεν ότι θα πρέπει να αναμένουμεν αντιδράσεις και υπαινιγμούς εναντίον του και ότι θα έπρεπε να εξευρεθεί τρόπος παραπλανήσεως της κοινής γνώμης. Επί τούτοις, μου υπέδειξεν όπως εκδώσομεν ένα φυλλάδιον με τέτοιον τρόπο συνταγμένον ώστε να αφήνεται να νοηθεί ότι ο φόνος διεπράχθη υπό ανθρώπων του Α.Ζ.». Όντως, όπως καταλήγει ο Λαγοδόντης στην επιστολή του προς τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, τα φυλλάδια εκείνα όντως κυκλοφόρησαν τελικά.

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ

Ο αμφιλεγόμενος Λαγοδόντης

Κάποιος, ενδεχομένως, να αμφισβητεί όσα αναφέρει στην επιστολή του ο Λαγοδόντης. Ιδίως, όταν αναλογιστεί ότι θεωρείται από πολλούς ως αμφιλεγόμενη προσωπικότητα. Είναι αλήθεια ότι θεωρείται πως ενδεχομένως να έπαιζε ύπουλο παιχνίδι, δίνοντας πληροφορίες και στην ΕΟΚΑ και στους Άγγλους. Κάποιοι πιστεύουν ότι ήταν μέλος της Ιντέλιτζενς Σέρβις. Είχε τιμηθεί για την προσφορά του στον Αγώνα. Μετά την δημιουργία της Κυπριακής Δημοκρατίας ο Λαγοδόντης βρέθηκε αξιωματικός στην Κ.Υ.Π. (Κυπριακή Υπηρεσία Πληροφοριών). Απελάθηκε από την Κύπρο το 1963 όταν το όνομα του μπλέχτηκε με υποθέσεις του υποκόσμου. Σύμφωνα με διάφορα δημοσιεύματα, όταν πέθανε, βρέθηκε τιμητική διάκρισή του από τον Βρετανό Κυβερνήτη Σερ Χιου Φουτ για την αφοσίωσή του στο αποικιακό καθεστώς και ουσιαστικά αποκαλύφθηκε ο διπλός του ρόλος. Ωστόσο, όσα περιγράφει είναι με πάσα λεπτομέρεια και με στοιχεία που προσδίδουν αξιοπιστία στη μαρτυρία του.

Εμείς τα καταγράφουμε χάριν της Ιστορίας. Αφορούν μιαν μαύρη περίοδο της σύγχρονης Ιστορίας της Κύπρου αλλά οφείλουμε να την κοιτάζουμε στα μάτια.

ΑΥΡΙΟ

ΣΤΟ Γ΄ΜΕΡΟΣ

>>Τι δηλώνει στον “Φ” ο εκπρόσωπος των οικογενειών των δύο δολοφονηθέντων αγωνιστών της ΕΟΚΑ, Γιώργος Χρυσοστόμου.

>>Γιατί αποφάσισαν σήμερα, μετά από 61 χρόνια, να ζητήσουν ηθική δικαίωση του Νεοκλή Παναγιώτου και του Ευριπίδη Νούρου;

>>Ποιος θεωρούν ότι ήταν ο πραγματικός λόγος της δολοφονίας;

>>Ο δικηγόρος των οικογενειών Αχιλλέας Αιμιλιανίδης εξηγεί στον «Φ» γιατί καταθέτουν μετά από 61 χρόνια το αίτημα και ποια μέτρα θα ληφθούν αν δεν υπάρξει ανταπόκριση εκ μέρους της Πολιτείας.

Πηγή: Ο Φιλελεύθερος 30/10/2022