Κώστας Τσολάκης : Μια σύνδεση με τον θησαυρό της λαϊκής παράδοσης...

Του Φοίβου Νικολαΐδη

Εδώ και χρόνια ο Κώστας Τσολάκης ασχολείται σοβαρά και μεθοδικά με την έρευνα και την ανάδειξη των πολιτισμικών, θρησκευτικών και λαϊκών παραδόσεων του τόπου του. Λατρεύει με πάθος τη λαϊκή παράδοση τα ήθη και τα έθιμα. Από πολύ παλιά μάζευε λαογραφικό υλικό το οποίο κατάφερε να καταγράψει στα βιβλία του.

Η πλούσια λαογραφική ύλη που συμπυκνώνεται στις σελίδες των βιβλίων του ρίχνει άπλετο φως στο λαϊκό πολιτισμό της περιοχής. Μας θυμίζει επίσης το χρέος μας για τη διαφύλαξη, του μοναδικού μας πλούτου, που συνδέει με το παρελθόν και διατηρεί τα στοιχεία της πολιτιστικής μας ταυτότητας.

 

Λάτρης της παράδοσης, ακούραστος ερευνητής μελετά με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και με διεισδυτική ματιά το παρελθόν της γενέτειρας του,  προσπαθώντας να δείξει τις βαθιές ρίζες που συγκροτούν τις παραδόσεις και να αναδείξει την αξία τους.

Αυθεντικοί άνθρωποι σαν τον Κώστα Τσολάκη είναι ξεχωριστοί, γεμάτοι ζεστασιά και ακτινοβόλο φως που εκπέμπουν στους γύρω τους. Κάποτε, διερωτάσαι αν αυτοδίδακτοι άνθρωποι όπως ο Κώστας Τσολάκης είχαν την ευκαιρία να εκπαιδευτούν σε σχολεία και πανεπιστήμια, τι θα μπορούσαν άραγε να κάνουν στη ζωή τους.

Ο Κώστας Τσολάκης μιλά με πάθος για το Παραλίμνι και την ιστορία του, που τη γνωρίζει σαν τρεχάμενο νερό. Με δικαιολογημένη υπερηφάνεια αλλά και συγκίνηση μιλά για τα βιβλία του, που θα τα ζήλευαν πολλοί μελετητές με δοκτοράτα. Αν και δεν ευτύχισε να πάει γυμνάσιο, αφού ο σχολικός του κύκλος τελείωσε στο δημοτικό, εντούτοις με την αγάπη και την έφεση του προς τα γράμματα, συμπλήρωσε τη μόρφωση και τις γνώσεις του σε ένα υψηλό επίπεδο.

Με λόγο λιτό και ματιά καθαρή, η συνομιλία μαζί του είναι ενδιαφέρουσα και αναδύει την ευχάριστη προσωπικότητά του. Προσπαθώντας να εξηγήσει το μεγάλο του ενδιαφέρον για τη λαϊκή παράδοση, άθελα του αφήνεσαι στη γοητεία του πάθους του για την παράδοση του Παραλιμνιού.

Δραστήριος και δημιουργικός ασχολείται συστηματικά με την έρευνα και την ανάδειξη των πολιτισμικών και θρησκευτικών παραδόσεων του Παραλιμνιού  καθαρά από ενδιαφέρον και αγάπη. Ο στόχος του για μια ουσιαστική γνωριμία με την παλιά ζωή σε όλες της τις εκφάνσεις της και τα έργα των παλιών κατοίκων της περιοχής έγινε πραγματικότητα. 

Η πρώτη συγγραφική του προσπάθεια ξεκίνησε με το βιβλίο του «Βηματισμοί στο Παραλίμνι του χθες», Από την Αρχαιότητα ως τις μέρες μας. Μια καλαίσθητη έκδοση 462 σελίδων, εκδόσεων Επιφανίου, 2003.

Ακόμη και η αφιέρωση του βιβλίου από τον συγγραφέα είναι ξεχωριστή: Στους γονείς μου Λοΐζο και Ευαλλού Τσολάκη και στους ακάματους εργάτες της γης που έζησαν σεμνά κι ευλογημένα και ρίζωσαν σε τούτη την άκρη του νησιού μας, το Παραλίμνι. Το βιβλίο αυτό, που το δουλέψαμε με πολλή αγάπη, το χαρίζουμε στους Παραλαμνίτες, στους νεότερους και τους μελλοντικούς με την υπόμνηση να μην ξεχνούν τις βαθιές ρίζες πάνω στις οποίες μπορούμε με σιγουριά να στηριζόμαστε σαν άτομα και σαν κοινότητα για δημιουργία, προκοπή, επιβίωση και όραμα… 

Το βιβλίο περιέχει ένα ογκώδες πολύτιμο ιστορικό υλικό και σημαντικές πληροφορίες τις οποίες ο συγγραφέας είχε το κουράγιο και την επιμονή να συλλέξει από διάφορες πηγές. 

Μια καθ’ όλα καλαίσθητη έκδοση που περιγράφει τις ρίζες και την παράδοση του Παραλιμνιού. Μια γραπτή μαρτυρία για το Παραλίμνι του μακρινού χθες. Η προφορική παράδοση που έγινε πλέον γραπτή.

Εξώφυλλο: Συνδυασμός του παλιού και του καινούργιου στο Παραλίμνι. Το εκκλησάκι της Αγίας Άννας (13^ος αιώνας μ.Χ.) δίπλα από την καινούργια μεγάλη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου.

Το εξώφυλλο του βιβλίου κοσμείται από δυο εκκλησίες του Παραλιμνιού, γιατί πρέπει: «από Θεού άρχεσθαι», όπως γράφει στον πρόλογο της η Σοφία Σωφρονίου-Δετοράκη, που βοήθησε σημαντικά τον συγγραφέα με τα χειρόγραφα του συγγραφέα.

 

Στο οπισθόφυλλο: Κρίνο του γιαλού ή αλίανθος (Pancratium Maritimum), προστατευόμενο απ’ όλα τα κράτη της Ευρώπης, ένα πολύ όμορφο φυτό της χλωρίδας Παραλιμνίου.

Δεύτερη εκδοτική προσπάθεια του Κώστα Τσολάκη το «Γενεαλογικό δέντρο του Παραλιμνίου. 

Το βιβλίο "Λεύκωμα Παραλιμνίου στον 20όν αιώνα", ακολουθεί τα προηγούμενα βιβλία του Κώστα Τσολάκη, μελετητή της τοπικής ιστορίας της γενέτειράς του, Παραλιμνίου: «Βηματισμοί στο Παραλίμνι του χθες από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας» και «Το γενεαλογικό δέντρο του Παραλιμνίου».

Στην παρούσα έκδοση παρουσιάζονται δεκάδες άγνωστες και σπάνιες φωτογραφίες για το Παραλίμνι και τους Παραλιμνίτες του χθες, που συγκεντρώθηκαν μετά από πολύχρονη έρευνα. Φωτογραφίες που απεικονίζουν στιγμές της πολιτικής, εκκλησιαστικής, κοινωνικής, εκπαιδευτικής, καλλιτεχνικής και αθλητικής ιστορίας της μεγάλης κωμόπολης της επαρχίας Αμμοχώστου και αποτελούν πολύτιμες ψηφίδες για την ιστορία της Κύπρου στον 20όν αιώνα. 

Κυπριακή Λαϊκή Παράδοση, Οι ποιητάρηδες του Παραλιμνιού

Το 2012 ο Κώστας Τσολάκης προχώρησε στην τέταρτη του συγγραφική προσπάθεια με το βιβλίο «Κυπριακή Λαϊκή Παράδοση, Οι ποιητάρηδες του Παραλιμνιού».

Όπως γράφει και στον πρόλογο του ο Συγγραφέας: Το Παραλίμνι διέθετε και διαθέτει μερικούς από τους καλύτερους λαϊκούς ποιητές της Κύπρου. Οι λαϊκοί αυτοί καλλιτέχνες έκαμναν επίδειξη του ταλέντου και της τέχνης τους σε κάθε κοινωνική εκδήλωση και κυρίως στους γάμους, τα πανηγύρια, τις διάφορες θρησκευτικές και άλλες γιορτές και σε διαγωνισμούς.

Ιδιαίτερη ήταν η επίδοση τους στα ερωτικά τραγούδια και τα «τσιαττίσματα». Τα ερωτικά τραγούδια ή τραγούδια της αγάπης είναι δίστιχα ή τετράστιχα ποιήματα με ομοιοκαταληξία που έχουν θέμα τους την αγάπη, τον έρωτα, τη γυναίκα, τα βάσανα τους πόθους των ερωτευμένων.

Οι λαϊκοί ποιητές τα τραγουδούσαν σε κάθε εκδήλωση και ο καθένας προσπαθούσε να πει το καλύτερο και το πιο πρωτότυπο τραγούδι, για να κερδίσει το βραβείο. 

Το τσιάττισμα είναι ένα άλλο είδος έντεχνου ποιητικού λόγου που καλλιεργήθηκε πολύ στο Παραλίμνι. Σε κάθε κοινωνική εκδήλωση ή γιορτή, συνήθως υπήρχε και υπάρχει ακόμα ο διαγωνισμός τσιαττίσματος. Δυο λαϊκοί ποιητές είναι αντιμέτωποι και ο καθένας «πολεμά» τον άλλο με δίστιχα «τσιαττιστά», τραγούδια που αυτοσχεδιάζουν την ώρα εκείνη. Ο ένα προκαλεί, σατιρίζει ή κοροϊδεύει τον αντίπαλό του με δίστιχο. Εκείνος αμέσως πρέπει να ταιριάσει δίστιχο, για να απαντήσει, να αμυνθεί και να περάσει στην επίθεση. Ο αγώνας συνεχίζεται μέχρι να βρει ο νικητής ή όσο καθορίζουν οι όροι της κριτικής επιτροπής.

Τέτοιους διαγωνισμούς μπορεί να παρακολουθήσει κανένας ακόμα και σήμερα, κυρίως σε κοινοτικές εκδηλώσεις και γιορτές.

Τα ερωτικά τραγούδια αναπτύχθηκα από την εποχή της λατρείας της Αφροδίτης στην Κύπρο και μέχρι σήμερα οι Κύπριοι ποιητάρηδες δίνουν έμφαση στα τραγούδια του είδους αυτού.

Η Σοφία Σωφρονίου Δεροράκη σημειώνει στο βιβλίο: Ο Κώστας Τσολάκης έχει σκοπό να αναδείξει την ποίηση των συγχωριανών του ως τέχνη δημιουργίας ποιημάτων, ως παραγωγή ποιητικού λόγου, ως τέχνη και τεχνική δημιουργίας ποιητικού κειμένου που μόνο οι ίδιοι οι λαϊκοί ποιητές γνωρίζουν.

Καταπιάστηκαν με τη μορφή του έντεχνου λόγου που διαθέτει το στοιχείο της ποιητικότητας και διατύπωσαν την πραγματικότητα με διαφορετική οπτική γωνία σύλληψης και έκφρασης.

Ο Κώστας Τσολάκης έχει ως στόχο να διατηρήσει την παράδοση του τόπου του, προβάλλοντας τους ποιητάρηδες του Παραλιμνίου, τους λαϊκούς αυτούς δημιουργούς, που διακρίνονται για την ικανότητά τους να συνθέτουν στίχους πάνω σε επίκαιρα θέματα και να τους απαγγέλλουν τραγουδιστά, μπροστά σε κοινό, κατά τη διάρκεια εορτών και εκδηλώσεων.

Οι λαϊκοί μας ποιητές συνεχίζουν τη φωτεινή παραδοσιακή και διαχρονική πορεία, που έχει ως αφετηρία τους ομηρικούς ραψωδούς και αναδεικνύονται άξιοι συνεχιστές της ποιητικής αυτής παράδοσης.

Οι λαϊκοί μας ποιητές με το ποιητικό τους έργο προβλημάτισαν γενιές Κυπρίων του Παραλαμνίου και εξακολουθούν ακόμα να λειτουργούν πολυσήμαντα, ως οδοδείκτες και συνεχιστές στη χρήση της κυπριακής διαλέκτου και την παραλιμνίτικης τοπολαλιάς.

Ο Κώστας Τσολάκης επιτελεί έργο εξαιρετικά σημαντικό και πολύτιμο και συμβάλλει στην πολιτιστική αναβάθμιση στης κοινότητας του Παραλιμνίου.

Η Κατελίτσα Ζουβάνη Φυλακτού προλογίζει το βιβλίο και γράφει μεταξύ άλλων τα εξής: Ο Κώστας Τσολάκης μετά από άοκνες προσπάθειες και κόπους χρόνων αφήνει ως ιερά παρακαταθήκη σε μας ένα σπουδαίο πολιτιστικό θησαυρό. Με διάχυτη την αγωνία για το μέλλον της ποιητικής δημιουργίας του τόπου του, παραδίδει στο αναγνωστικό κοινό της Κύπρου ένα αξιόλογο πόνημα.

Μέσα από αυτό επιχειρεί να συγκεντρώσει και να διασώσει το σύνολο της ποιητικής παραγωγής του Παραλιμνίου. Απώτερός του στόχος είναι προφανώς η διαφύλαξη της λεγόμενης ποίησης της «τοπολαλιάς» που συντηρεί τα έθιμα, τις παραδόσεις και γενικά την εθνική ταυτότητα του λαού μας, που στις μέρες μας φθίνει και συρρικνώνεται ραγδαία. Παράλληλα, με το έργο αυτό κληροδοτεί «ες αεί» στη νέα γενιά μια αυθεντική πηγή για τη μελέτη της κυπριακής διαλέκτου.

Ένας τίτλος που τον δικαιούται είναι ο «Τσολάκης της Παραλαμνίτικης Παράδοσης», αφού ασχολήθηκε χρόνια ολόκληρα, τόσο συστηματικά όσο και σε βάθος με τα ήθη τα έθιμα και τις παραδόσεις του Παραλιμνιού.

Ο Φοίβος Νικολαΐδης και Κώστας Τσαλάκης συνομιλούν για τα βιβλία του στο σπίτι του στο Παραλίμνι.

 Βιογραφία συγγραφέα: Τσολάκης Κώστας Λ.

Ο Κώστας Τσολάκης γεννήθηκε στις 4/6/1934 στο Παραλίμνι. Φοίτησε στο Α' Δημοτικό Σχολείο Παραλιμνίου (1947). Μετά την αποφοίτηση του από το δημοτικό σχολείο, εργάστηκε στις γεωργικές εργασίες του πατέρα του, μέχρι το 1970. 

Στη συνέχεια εργάστηκε για μερικά χρόνια στις αποθήκες της Συνεργατικής στο Βαρώσι και μετά την εισβολή στη Λάρνακα και Λευκωσία. Μετά το 1980 άρχισε ν' ασχολείται με τις τουριστικές επιχειρήσεις. 

Είναι νυμφευμένος με την Ελένη Μιχαήλ Αναγιωτού από την Ευρύχου, με την οποίαν απέκτησε τρία παιδιά, την Εύα, τον Μιχάλη και τη Λουΐζα.

Φοίβος Νικολαΐδης

Λευκωσία

19.3.2020