Η πολιτική ευθύνη είναι στα... «αζήτητα»!

Του Νίκου Χρ. Χαραλάμπους

Στη δημοκρατία οι ασκούντες την εξουσία δεσμεύονται, εκτός από τους γραπτούς νόμους, και από ορισμένους άγραφους οι οποίοι επιβάλλουν όπως τη συμπεριφορά τους διέπει αυτό το οποίο οι αρχαίοι Έλληνες αποκαλούσαν «αιδώ».

Η αιδώς προκαλεί την ευθιξία, τον αυτοσεβασμό και την ευαισθησία. Είναι η «ομολογουμένη αισχύνη» την αναγκαιότητα της οποίας εξαίρει ο Περικλής για την αθηναϊκή δημοκρατία. Ανήρ χωρίς αιδώ δεν είχε θέση στον δημόσιο βίο. «Τον μη δυνάμενον αιδούς και δίκης μετέχειν κτείνειν ως νόσον πόλεως». (Πλάτωνος Πρωταγόρας, 322c, 322d ). Μια από τις επιταγές της αιδούς είναι η ανάληψη πολιτικής ευθύνης, δηλαδή η ετοιμότητα για εκούσια παραίτηση από οποιοδήποτε αξίωμα όταν η συνέχιση της κατοχής του επισύρει τον λαϊκό ψόγο. Η πολιτική ευθύνη είναι απόλυτα συνυφασμένη με την δημοκρατική αρχή.

Πολιτική ευθύνη σημαίνει κύρωση. Ευθύνη χωρίς κύρωση δεν υπάρχει. Και η κύρωση μπορεί να πάρει δύο μορφές: την ποινική, όταν συντρέχουν οι νομικές προϋποθέσεις, και την πολιτική, όταν συντρέχουν οι πολιτικές προϋποθέσεις Αναλαμβάνω την πολιτική ευθύνη αλλά ούτε παραιτούμαι ούτε αποπέμπομαι είναι ο ορισμός της πολιτικής υποκρισίας.

Για το θέμα της πολιτικής ευθύνης ασχολήθηκα και σε άρθρο μου στον «Φιλελεύθερο» στις 17.7.2011, με τον τίτλο «Οι πολιτικές ευθύνες είναι αυταπόδεικτες», με αφορμή την τραγωδία στο Μαρί. Έκανα αναφορά σε σχετικό άρθρο του γνωστού συνταγματολόγου Ευάγγελου Βενιζέλου, σημερινού Υπουργού Εξωτερικών της Ελληνικής Κυβέρνησης, στα «Νέα» των Αθηνών, στις 15.9.2004. Σύμφωνα με τον Ευάγγελο Βενιζέλο, «η πολιτική ευθύνη διακρίνεται εσωτερικά σε αντικειμενική και υποκειμενική. Η αντικειμενική πολιτική ευθύνη συνδέεται με το γεγονός πως κάποιος ασκεί την συγκεκριμένη πολιτική αρμοδιότητα και έχει εξ ορισμού και, ανεξαρτήτως των τυχόν πράξεων ή παραλείψεών του, εξ αντικειμένου ευθύνη για ό,τι συμβαίνει στον τομέα της πολιτικής του αρμοδιότητας, όπως απολαμβάνει και το πολιτικό όφελος από τα θετικά πράγματα που συμβαίνουν στον ίδιο τομέα. Η υποκειμενική πολιτική ευθύνη συνάπτεται με πράξεις ή παραλείψεις του φορέα μιας πολιτικής αρμοδιότητας και άρα αυτή είναι η κατά κυριολεξία πολιτική ευθύνη για την οποία γίνεται συνήθως λόγος».

Στη Γαλλία, ο πρώην πρωθυπουργός Πιέρ Μπερεγκοβουά αυτοκτόνησε επειδή κατηγορήθηκε ότι πήρε δάνειο από φίλο του τραπεζίτη. Στην Πορτογαλία, ο υπουργός Συγκοινωνιών παραιτήθηκε επειδή κατέπεσε γέφυρα και σκοτώθηκαν άνθρωποι. Στην Ινδία, εκτροχιάστηκε τρένο και παραιτήθηκε ο αρμόδιος υπουργός.

Στην Κύπρο η πολιτική ευθύνη είναι .... στα «αζήτητα»! Η πολιτική ουσιαστικά έχει αποσυνδεθεί από την ευθύνη. Οι παραιτήσεις υπουργών που έγιναν στο παρελθόν δεν ήταν αυτόβουλες, για λόγους πολιτικής ευθιξίας, αλλά επεβλήθησαν άνωθεν, για να περισώσουν το κύρος του Προέδρου της Δημοκρατίας και να περιορίσουν το πολιτικό κόστος. Υπήρξαν και ολίγιστες εξαιρέσεις. Μια από αυτές ήταν η παραίτηση το 2008 του τότε Υπουργού Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως Κύπρου Χρυσοστομίδη από αφορμή την απόδραση ενός ισοβίτη κατάδικου. Διατάχθηκε η ποινική δίωξη του Διευθυντή των Κεντρικών Φυλακών και ο τότε Υπουργός ανέλαβε την πολιτική ευθύνη για την ολιγωρία που επιδείχθηκε από την υπηρεσία της οποίας ήταν ο πολιτικός προϊστάμενος. Ο σημερινός Υπουργός Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξεως Ιωνάς Νικολάου συγχάρηκε τότε τον Κύπρο Χρυσοστομίδη που «απέδειξε ότι έχει αυξημένες πολιτικές ευαισθησίες, ευθιξία και τόλμη …. κάτι που δεν έχουμε συνηθίσει να έχουμε μέχρι σήμερα από πολιτικούς». Τότε, το κόμμα του Ιωνά Νικολάου βρισκόταν στην αντιπολίτευση. Δυστυχώς, φαίνεται από τα πιο κάτω ότι η ευαισθησία του σημερινού Υπουργού σε θέματα πολιτικής ευθύνης είναι επιλεκτική.

Τους τελευταίους μήνες στο σωφρονιστικό ίδρυμα των Κεντρικών Φυλακών συνέβησαν συγκλονιστικά γεγονότα. Πέντε αυτοκτονίες και δεκάδες απόπειρες αυτοκτονιών κρατουμένων. Βιασμοί νεαρών κρατουμένων με αποκορύφωμα τον ισχυρισμό για απροσμέτρητης κτηνωδίας και βδελυρότητας ομαδικό βιασμό νεαρού Ρουμάνου καταδίκου, μετά την μετακίνησή του στην πτέρυγα των βαρυποινιτών. Ήταν η έκρηξη του ηφαιστείου την οποία έπρεπε να αναμένουν οι αρμόδιοι αν δεν κώφευαν στις επανειλημμένες παρεμβάσεις και εισηγήσεις της Επιτρόπου Διοικήσεως. Ο πρόεδρος της Δημοκρατίας αντέδρασε με τον γνωστό θεαματικό του τρόπο. Αποφασίστηκαν μέτρα. Τέθηκαν σε διαθεσιμότητα μέλη του προσωπικού και διατάχθηκαν ποινικές και πειθαρχικές έρευνες. 

Οι έρευνες δεν περιλάμβαναν και πράξεις ή παραλείψεις του αναπληρωτή Διευθυντή των Φυλακών ο οποίος επανήλθε στα καθήκοντα του Ανώτερου Αστυνόμου. «Από πού κι ώς που φταίω εγώ για τις αυτοκτονίες και τους βιασμούς» δήλωσε. Ο αρμόδιος Υπουργός δεν ανέλαβε την πολιτική ευθύνη για τη χαώδη κατάσταση που δημιούργησε η αμέλεια και η ολιγωρία τόσο του ίδιου όσο και των υφιστάμενών του κι ούτε εκδήλωσε την πρόθεση του να παραιτηθεί. Απλά, δήλωσε ότι ανησυχεί και αυτός όπως και η κυβέρνηση και τα κόμματα για την κατάσταση.

Ανησυχούν και οι σκεπτόμενοι ενεργοί πολίτες ο αριθμός των οποίων φαίνεται, ευτυχώς, ότι αυξάνεται μετά τα όσα τράβηξε ο δύσμοιρος τόπος μας. Τούτο είναι ενθαρρυντικό γιατί μια από τις βασικές αιτίες της ανυπαρξίας πολιτικής ευθύνης είναι και η απάθεια των πολιτών. Η λογοδοσία, ως συστατικό της πολιτικής ευθύνης, πάσχει όχι μόνο γιατί οι κυβερνώντες δεν λογοδοτούν, αλλά και γιατί οι κυβερνώμενοι δεν ενδιαφέρονται να τους ζητήσουν τον λόγο. Πολλοί είναι οι λόγοι που οδήγησαν στην απάθεια των πολιτών. 

Ένας από αυτούς είναι και η καλλιεργηθείσα «κουλτούρα της ατιμωρησίας» για την οποία, επίσης, ασχολήθηκα σε άλλο άρθρο μου στον «Φιλελεύθερο» στις 3.7.2011. Όταν οι κανόνες δεν εφαρμόζονται ποτέ ή μόνον επιλεκτικά, τότε είναι σαν να μην υπάρχουν καθόλου κανόνες.Νίκος Χρ. Χαραλάμπους

Φιλελεύθερος 26.1.2014