Tuesday, March 5, 2019

Σοφία Πόταρη: «Η ποίηση είναι η αλήθεια της ελευθερίας»

Συνέντευξη στον Γιώργο Κόκκινο
 ― Πως αναμειγνύονται τα υλικά ώστε να γραφτεί ένα καλό ποίημα Σοφία; Το μέσο το έχουμε, κρατάμε το μολύβι. Ποια άλλα υλικά χρειαζόμαστε; 
Τα υλικά δεν υπάρχουν έξω από εμάς, βρίσκονται παντού, στο φαίνεσθαι, στο είναι μας, στο έχει και δεν έχει μας. Υλικό είναι η γήινη και ουράνια ύπαρξή μας. Βεβαίως για να παρασκευάσουμε επιτυχημένο ψωμί, δεν αρκεί να γνωρίζουμε τις αναλογίες των υλικών και τα ποσοστά της γλουτένης του αλεύρου, χρειάζεται και να έχουμε την εμπειρία της γεύσης του καλού ψωμιού, είναι απαραίτητη η εμπειρία της αίσθησης και της συγκίνησης που προκαλεί η γεύση του, της ιερότητας που αυτή εκφράζει, είναι απαραίτητη δηλαδή μια αναγκαία αισθητή γνώση. Χρειάζεται η σύγκλιση και η ανάμειξη των υλικών, των συγκινήσεων κι όχι η καλλιέργειά τους σε απομονωμένα πεδία, τον στείρο δηλαδή εμπειρισμό, τον βασισμένο στα λογικά επεξεργασμένα δεδομένα των αισθήσεων. Φυσικά άλλο είναι η δεξιότητα στην τεχνική κι άλλο η ικανότητα και η ποιότητα να κάνεις ποίηση μοναδική που θα παραμείνει εσαεί.

«…Το υλικό για ένα καλό ποίημα είναι η γήινη και ουράνια ύπαρξή μας...»

― Υπάρχουν συγκεκριμένες πατέντες ή τρόποι ή κανονισμοί στην ποιητική τέχνη ώστε να οδηγούν σε «πρέπει» ή «δεν πρέπει»; Υφίσταται απόλυτη ελευθερία στη γραφή πιστεύεις;
Αν η ποίηση λειτουργεί με ελευθερία και για την ελευθερία, υπερβαίνουσα κανόνες και κατεστημένα, τότε ο ποιητής μπορεί και πρέπει να δρα επαναστατικά και αιφνιδιαστικά. Η ποίηση όπως κάθε τέχνη εξελίσσεται και προχωράει. Στην μεν παραδοσιακή μορφή της υπάρχουν αυστηροί κανόνες και προσέχονται ιδιαίτερα τα μορφικά στοιχεία και η αλληλουχία του νοήματος, στην δε μοντέρνα τα παραπάνω καταργούνται ή χαλαρώνουν κι η ποίηση λειτουργεί και αναπτύσσεται κι έξω από τα όρια του έλλογου. Όπως και να έχει, η ποίηση είναι η αλήθεια της ελευθερίας.

«…η ποίηση είναι η αλήθεια της ελευθερίας...»

― Το ερωτικό στοιχείο συμβάλλει στην ποιητική; Ο έρωτας με τον άνθρωπο ή ο έρωτας με την φύση (που εμπεριέχει τα πάντα); Μπορεί αλήθεια το φυσικό στοιχείο ή κάποιο πρόσωπο να σου μεταβιβάσει ποίηση;
Ο ερωτικός πόθος δεν αφορά μόνον στην εκδίπλωση της ερωτικής δυναμικής μέσα από την έκφραση του έρωτα προς το ερώμενο πρόσωπο αλλά κυρίως στην βαθιά και μυστική ερωτική σχέση του ανθρώπου, του ποιητή, με το σύμπαν. Η κοσμογονική δύναμη του έρωτα διαχέεται παντού και διακονεί την σχέση αυτήν με όργανο την ποιητική αισθαντικότητα, η οποία προκαλεί και βαθμιαία διαμορφώνει κι ενισχύει, μέσα από την αξίωση του κάλλους, μία μείζονα συνείδηση της ζωής.


― Ο ήχος του νερού, το κελάρυσμα της πηγής, η αίσθηση μέσα στη βροχή, τι σχέση μπορεί να έχουν με την ποιητική; Μπορεί μονάχα το θρόισμα των φύλλων να δημιουργήσει ποίηση;
Η φύση είναι το σημείο αναφοράς μας και δι’ αυτής συλλαμβάνονται καθολικές αλήθειες. Η εμπειρία του υλικού κόσμου είναι ο δίαυλος της ποιητικής αισθαντικότητας και οι λεπτομέρειες του μικρόκοσμου προσφέρονται σκαλοπάτια, που οδηγούν κι αυξάνουν την ενορατική γνώση του ποιητή, η οποία και τον αξιώνει να βλέπει το άπειρο σε όλα τα πράγματα. Ο Σικελιανός έδειξε ότι αυτή η εμπειρία είναι η πηγή και των πιο υψηλών πνευματικών συλλήψεων.
― Στους ποιητές είναι βασικό στοιχείο η μνήμη. Η φωτογραφική μνήμη, γιατί με αυτήν αποτυπώνουν τη ζωή, στο χαρτί τους. Μπορεί να παραχθεί ποιητική μνήμη από τη φαντασία ή από ένα όνειρο, ή απαιτείται και το βίωμα;

Σχετικά με την φαντασία, εντυπωσιακή είναι η θέση του William Blake, ο οποίος, επηρεασμένος από τον Πλάτωνα, αναφέρεται στην δύναμη της φαντασίας, λέγοντας ότι «η φαντασία δεν είναι μια κατάσταση, είναι η ανθρώπινη ύπαρξη καθαυτή». Το έργο του αλλά και η ίδια του η ζωή, φανερώνουν ότι ο ίδιος βίωνε τον κόσμο γεμάτο από πνεύματα, αγγελικά και δαιμονικά, αποτυπώνοντας τις εμπειρίες του από αυτόν. Συμμερίζομαι την πίστη αυτήν, η οποία δεικνύει και την σχέση φαντασίας πραγματικότητας αναφορικά με την αναγκαιότητα στην ποιητική δημιουργία. Όσον αφορά τα όνειρα, κι αυτά ζωή είναι και σύμφωνα με την ψυχαναλυτική θεωρία, η ζωή αυτή, βιωμένη και μη, «αποθηκευμένη» στα όνειρα και αποσιωπημένη στην κοιμισμένη μνήμη είναι η λάβα που θα διαρρεύσει από τον ποιητικό κρατήρα. Η δημιουργία του καλλιτέχνη, του ποιητή εν προκειμένω, είναι η ως ένα βαθμό έκφραση απωθημένων εμπειριών, επιθυμιών, ονείρων. Ας θυμηθούμε όμως και τον μύθο της Περσεφόνης, είναι η εκλεκτή όπου αξιώνεται την κάθοδο στον Άδη, απ’ όπου και πάλι αναδύεται. Ικετεύουμε και εν αγνοία μας επάνοδο κι επαναφορά, προσφυγή στο φως και στην αρχέγονη μήτρα όπου μας φύλαξε και μας έθρεψε.


― Τα όνειρά μας μπορούν να αποδοθούν το ίδιο καλά στην ποιητική όπως θα γινόταν και με τον προφορικό λόγο; Ας πούμε, ξυπνάς από έναν εφιάλτη, και θέλεις να αρπάξεις το μολύβι σου να το σημειώσεις. Νιώθεις την ανάγκη να το ζωγραφίσεις. Πόσο επώδυνη διαδικασία θα μπορούσε να γίνει μέχρι να πραγματωθεί;
Η απόλυτη ελευθερία του ανθρώπινου λόγου εκπληρώνεται μέσω της φωνής περισσότερο παρά μέσω της γραφής. Η φωνή είναι το άμεσο και το εκστατικό. Η αρχετυπική αξία και δύναμη τώρα του ονείρου πιέζει προς ερμηνεία και αφομοίωση, είναι τοκετός με πόνους κι εξυπηρετείται αυτό εξ ολοκλήρου μέσω της ποίησης, ούσα η μητρική γλώσσα της ψυχής, μέσω συμβόλων που συνυφαίνουν το υλικό με το υπερβατικό. Έτσι το όνειρο που γίνεται ποίημα διατηρεί το μυστικό του και την ακτινοβολία του, τον πόνο συνάμα με την οικειότητα του θεραπευτικού χαδιού.

― Πιστεύεις ότι οι καλές τέχνες μπορεί να προέρχονται από επιστημονικούς κλάδους; Ας πούμε, η ποίηση από την Φιλοσοφία. Η μουσική από τα μαθηματικά και τη γεωμετρία. Η ζωγραφική από την Χημεία. Και αν ναι, γιατί αυτό; Συσχετίζονται;

Η πράξη της τέχνης είναι μία σοβαρή επιστήμη μα και η επιστήμη τέχνη εξορύσσει κι αποτυπώνει, αφού τα βακτήρια φερ’ ειπείν δημιουργούν εντυπωσιακά μοτίβα. Η μήτρα είναι μία, η ύπαρξη, με τον ποιητικό και τον επιστημονικό τρόπο να είναι τελικά τρόποι του θαυμάζειν. Ο Πυθαγόρας συνέδεσε τα μαθηματικά με την μουσική και θέλησε να περιγράψει με αριθμούς το σύμπαν. Ας μην ξεχνάμε ότι και η τέχνη και η επιστήμη ομιλούν στο όνομα της αλήθειας, άρα επιχειρούν να προβάλουν την αλήθεια. Μην ξεχνάμε επίσης ότι το χέρι που κρατά το μολύβι, το πινέλο, την σμίλη είναι αυτό που επίσης χειρίζεται το νυστέρι, το μικροσκόπιο, την κονσόλα που εκτοξεύει τον πύραυλο . Επιπλέον, η ελληνική γλώσσα με τον όρο τέχνη και τα παράγωγά του τεχνική και τεχνολογία, δεικνύει την σχέση τέχνης και επιστήμης. 

Το «πάσα επιστήμη χωριζομένη αρετής, πανουργία και ου σοφία φαίνεται» αποτυπώνει όμορφα την σχέση επιστήμης και αρετής που περιλαμβάνει ηθική, με μέτρο των άνθρωπο, και τέχνη. Ο Pablo Neruda έγραψε ένα ποίημα με τίτλο «Ωδή στη σούπα φαγκρί». Αν είναι δυνατόν να επικαλούμαστε τον Neruda για να μιλήσουμε για τη σούπα φαγκρί, θα πουν κάποιοι ή αυτό δεν είναι επιστημονικό, η μαγειρική δεν είναι δουλειά της ποίησης, θα αποφανθούν κάποιοι άλλοι. Η ποίηση είναι πανταχού παρούσα και τα πάντα πληρούσα. Είχα διαβάσει στο περιοδικό Ουτοπία κάτι που μου άρεσε, έλεγε ότι η ποίηση αντανακλά την πάλη ανάμεσα στο πάθος και το λόγο, με το πάθος να πιέζει το λόγο που βγαίνει παθιασμένος και χαοτικός. O λόγος πιέζει τα πάθη που εκβάλλουν σε λεξιακά νεφελώματα κι η διαλεκτική αυτή τριβή δίνει διέξοδο προς το σπινθήρα ποίημα, απε­λευθερώνοντας μια μη νομισματοποιήσιμη στις αγορές των ανταλλάξιμων αξιών ενέργεια και ουάοο! Μετά από αυτήν την εκρηκτική ακολουθία, έκανα την σκέψη πως η αγάπη είναι ποίηση κι επιστημονική αλήθεια.
― Υπάρχουν στην ποιητική τέχνη ηθικοί φραγμοί; Εννοώντας πως ένας καλλιτέχνης μπορεί να εκφραστεί τελείως ελεύθερα, χωρίς προκαταλήψεις και καταργώντας τα στερεότυπα της κοινωνίας καθ΄ οποιονδήποτε τρόπο ή κόστος, και πόσο επιζήμιο θα μπορούσε να γίνει αυτό;
Η ποίηση είναι ηθική δύναμη η ίδια της κι οφείλει να αρθρώνει λόγο με αρετή και τόλμη ώστε να αξιώνεται την ελευθερία. Όμως, ας σιωπήσουμε εμείς κι ας μιλήσει ο μεγάλος Καβάφης με το εκπληκτικό «Σύνταγμα της Ηδονής»
«Mη ομιλείτε περί ενοχής, μη ομιλείτε περί ευθύνης. Όταν περνά το Σύνταγμα της Hδονής με μουσικήν και σημαίας· όταν ριγούν και τρέμουν αι αισθήσεις, άφρων και ασεβής είναι όστις μένει μακράν, όστις δεν ορμά εις την καλήν εκστρατείαν, την βαίνουσαν επί την κατάκτησιν των απολαύσεων και των παθών. Όλοι οι νόμοι της ηθικής – κακώς νοημένοι, κακώς εφαρμοζόμενοι – είναι μηδέν και δεν ημπορούν να σταθούν ουδέ στιγμήν, όταν περνά το Σύνταγμα της Hδονής με μουσικήν και σημαίας. Mη αφήσης καμίαν σκιεράν αρετήν να σε βαστάξη. Mη πιστεύης ότι καμία υποχρέωσις σε δένει. Tο χρέος σου είναι να ενδίδης, να ενδίδης πάντοτε εις τας Eπιθυμίας, που είναι τα τελειότατα πλάσματα των τελείων θεών. Tο χρέος σου είναι να καταταχθής πιστός στρατιώτης, με απλότητα καρδίας, όταν περνά το Σύνταγμα της Hδονής με μουσικήν και σημαίας. Mη κλείεσαι εν τω οίκω σου και πλανάσαι με θεωρίας δικαιοσύνης, με τας περί αμοιβής προλήψεις της κακώς καμωμένης κοινωνίας. Mη λέγης, Tόσον αξίζει ο κόπος μου και τόσον οφείλω να απολαύσω. 

Όπως η ζωή είναι κληρονομία και δεν έκαμες τίποτε δια να την κερδίσης ως αμοιβήν, ούτω κληρονομία πρέπει να είναι και η Hδονή. Mη κλείεσαι εν τω οίκω σου· αλλά κράτει τα παράθυρα ανοικτά, ολοάνοικτα, δια να ακούσης τους πρώτους ήχους της διαβάσεως των στρατιωτών, όταν φθάνη το Σύνταγμα της Hδονής με μουσικήν και σημαίας. Mη απατηθής από τους βλασφήμους όσοι σε λέγουν ότι η υπηρεσία είναι επικίνδυνος και επίπονος. H υπηρεσία της ηδονής είναι χαρά διαρκής. Σε εξαντλεί, αλλά σε εξαντλεί με θεσπεσίας μέθας. Kαι επί τέλους όταν πέσης εις τον δρόμον, και τότε είναι η τύχη σου ζηλευτή. Όταν περάση η κηδεία σου, αι Mορφαί τας οποίας έπλασαν αι επιθυμίαι σου θα ρίψουν λείρια και ρόδα λευκά επί του φερέτρου σου, θα σε σηκώσουν εις τους ώμους των έφηβοι Θεοί του Oλύμπου, και θα σε θάψουν εις το Kοιμητήριον του Iδεώδους όπου ασπρίζουν τα μαυσωλεία της ποιήσεως».

― Ένας αγαπημένος σου στίχος, Σοφία;
Από ένα γιαπωνέζικο ποίημα:
Αχ, το αηδόνι!
Το τραγούδι του
αναδύθηκε από το όνειρό μου!

― Τι περιμένουμε εκδοτικά από την Σοφία Πόταρη στο άμεσο μέλλον;
Στο άμεσο μέλλον θα κυκλοφορήσει συλλογή μου με ερωτική ποίηση.

Πηγή: www.ebooks4greeks.gr/sofia-potari 28/1/2019 

Γεννήθηκα στην Καλαμάτα Μεσσηνίας και μεγάλωσα στο χωριό Γιάννιτσα ή Ελαιοχώρι, στις παρυφές του Ταϋγέτου. Τα παιδικά μου χρόνια τα έζησα στην αγκαλιά της φύσης, μέσα σε ένα παραδείσιο περιβάλλον, με ελιές, πορτοκαλιές, λεμονιές, δίπλα σε ένα όμορφο, βουερό ποτάμι. 
Σπούδασα Παιδαγωγικές Επιστήμες και Θεολογία στο Α.Π.Θ 

Έχω εκδώσει δύο ποιητικές συλλογές, το Δηλητήριο σε μέλι, εκδόσεις ΝΗΣΙΔΕΣ 2016 και το Ασφόδελοι και κυπάρισσοι, εκδόσεις ΟΣΤΡΙΑ 2017. 
Διατηρώ ιστολόγιο ποίησης με τίτλο «Φίλτρα μοι θελκτήρια έρωτος» στη διεύθυνση: sofiapotari.blogspot.com 
facebook: Σοφία Πόταρη Ταϋγέτη

No comments: