Οι λιγότερο και περισσότεροι χαμένοι στις δημοτικές εκλογές του 2016

Του Χριστόφορου Χριστοφόρου

Πολιτικός Αναλυτής

Η αποχή, ως κυρίαρχο στοιχείο της εκλογικής αναμέτρησης, καθόρισε τα αποτελέσματα για την εκλογή των δημάρχων. Ο βαθμός στον οποίο κάθε πολιτική δύναμη επηρεάστηκε από την αποχή επέδρασε στην ικανότητά της να πετύχει εκλογή του υποψηφίου που υποστήριζε σε ένα δήμο. Το κύριο συμπέρασμα είναι ότι τα τέσσερα μεγάλα κόμματα επηρεάστηκαν σημαντικά από την αποχή. 

Αυτό φαίνεται στον αριθμό ψήφων που εξασφάλισαν για τα δημοτικά συμβούλια και τη διαφορά από τις αντίστοιχες ψήφους του 2011. Περιοριζόμαστε στα τέσσερα κόμματα γιατί η παρουσία τους σε όλους τους δήμους προσφέρει δυνατότητα συγκρίσεων. Δεν λαμβάνουμε υπόψη σχηματισμούς που δεν φέρουν το όνομα του κόμματος. 

Η ανάλυση των αποτελεσμάτων γίνεται σε σύγκριση με τις δημοτικές εκλογές του 2011, για δυο σημαντικούς λόγους: Κάθε τύπος αναμέτρησης έχει τα δικά του χαρακτηριστικά, διαφορετικά πρόσωπα και δυναμική, ενώ το εκλογικό σώμα στις δημοτικές εκλογές διαφέρει από τις βουλευτικές. Σε κάθε δήμο ψηφίζουν στις βουλευτικές ανάλογα με την επαρχία καταγωγής, ενώ στις δημοτικές μετέχουν και οι πρόσφυγες κάτοικοι του δήμου.

Στόχος της μελέτης είναι η παρουσίαση μερικών βασικών συμπερασμάτων και όχι η λεπτομερής /διεξοδική ανάλυση.

Η συμμετοχή στις εκλογές
Από τις πρώτες δημοτικές εκλογές του 1986 διαφάνηκε ότι οι ψηφοφόροι απέδιδαν σε αυτές μικρότερη σημασία από τις βουλευτικές και απείχαν σε ελαφρά πιο ψηλό ποσοστό. Έτσι, το 1986, το 1996 το ποσοστό αποχής διαφέρει κατά δυο μονάδες, ενώ το 2001 κατά τρεις. Η διαφορά το 1991 παραμένει σε μια μονάδα, κάτι που μπορεί να αποδοθεί στην υψηλή πόλωση και ανταγωνισμό λόγω της συνεργασίας (για πρώτη φορά) ΔΗΣΥ και ΔΗΚΟ.

Η αποχή εμφανίζεται πιο μεγάλη στις αστικές περιοχές, στοιχείο που συνδέεται με μεγαλύτερη κινητικότητα πληθυσμού, μεγαλύτερη αποξένωση ή και πιο μεγάλο ποσοστό κοινωνικού αποκλεισμού. Αυτά συνδυάζονται με τη δυσκολία των κομμάτων να έχουν πρόσβαση σε ψηφοφόρους που κατοικούν σε κάθετη κατοικία (πολυκατοικίες) και διαφορετικές διαπροσωπικές σχέσεις από την ύπαιθρο. Μέχρι το 2001, τα Λεύκαρα είχαν το πιο ψηλό αποχής, με δεύτερη τη Λευκωσία. Στις εκλογές για ΔΣ το 2016, πέντε Δήμοι παρουσιάζουν ποσοστά από 51-60% (Αμμόχωστος 60%, Λευκωσία 59,3%, Στρόβολος 55,7%, Λεμεσός 51,3% και Άγιος Δομέτιος 51%).

Σημειώνεται επίσης το αυξημένο ποσοστό άκυρων/λευκών ψηφοδελτίων στις δημοτικές έναντι των βουλευτικών εκλογών και η σύνδεση του με την αποχή. Ενόσω αυξάνεται η αποχή μειώνονται τα λευκά και άκυρα. Αυτό υποδηλοί ότι μερικοί που έριχναν στην κάλπη λευκό ή άκυρο αντί να απέχουν, επιλέγουν αποχή αφότου δεν διώκεται πλέον. Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι το ποσοστό λευκών άκυρων στον ίδιο δήμο δεν είναι το ίδιο για την εκλογή δημάρχου με αυτό για τους δημοτικούς συμβούλους.

Πίν. 1
2016 Αποχή % Λευκά /Άκυρα % Έγκυρα % Εκλεγείς Δήμαρχος % 

Οι επιδράσεις της αποχής
Σελίδα 2 από 4
Η πιο άμεση επίδραση της αποχής είναι η μείωση του αριθμού και ποσοστού ψηφοφόρων που μετέχει στη λήψη απόφασης, εκλογής δημάρχου και δημοτικών συμβούλων. Αυτό καθορίζεται αν αφαιρεθούν από το σύνολο των εγγεγραμμένων (100) τα ποσοστά αποχής και λευκών/άκυρων (υπολογισμένα βάσει των εγγεγραμμένων), αν απομείνουν δηλαδή μόνο τα έγκυρα ψηφοδέλτια.

Στις παρούσες εκλογές (δες πίνακα 1), στο σύνολο των δήμων η αποχή ήταν 45,2% και έδωσαν έγκυρη ψήφο 51,4% των εγγεγραμμένων, δηλαδή ένας στους δυο. Στους 25 δήμους που περιλάβαμε στην ανάλυση αυτή (αφαιρούμε τους κατεχόμενους και νεότερους δήμους) η αποχή ήταν 46% και τα έγκυρα50,8%, ενώ λευκά/άκυρα ανήλθαν σε 3,1%.

Ως αποτέλεσμα της ψηλής αποχής, το ποσοστό που εξασφάλισαν ορισμένοι εκλεγέντες δήμαρχοι με βάση τους εγγεγραμμένους ψηφοφόρους είναι εξαιρετικά. Ένας στους εννέα ψηφοφόρους επέλεξε το δήμαρχο Στροβόλου, ένας στους έξι το δήμαρχο Αμμοχώστου και δύο στους έντεκα το δήμαρχο Λάρνακας. Φυσικά, μπορεί να προβληθεί το εύλογο επιχείρημα “μα το σύστημα είναι απλό πλειοψηφικό, επομένως ο πρώτος εκλέγεται όποιο κι αν είναι το ποσοστό”. Το θέμα που τίθεται αφορά στην ηθική νομιμοποίηση και τη δέσμευση του δημότη να μετέχει στις υποθέσεις του δήμου μέσα από τη σύνδεση του με το δήμαρχο. Ο βαθμός αναγνώρισης του δημάρχου από το δημότη μέσα από τη φράση “ο δήμαρχος μου” θα καθορίσει και το βαθμό ένταξης και συμμετοχής που είναι αναγκαία για την υλοποίηση του έργου του δήμου.

Ο καθορισμός του αποτελέσματος Το επίπεδο κινητοποίησης ψηφοφόρων που πέτυχαν τα κόμματα καθόρισε τα ποσοστά που πήραν στα δημοτικά συμβούλια, επηρέασε όμως και τη δυνατότητά τους να εκλέξουν δήμαρχο τον υποψήφιο που υποστήριζαν. Τα ακριβή ποσοστά κινητοποίησης και επιτυχίας των κομμάτων θα μπορούσαν να διακριβωθούν μέσα από δημοσκοπήσεις, ανάλογα με την ακρίβεια των αποτελεσμάτων τους. Στην πράξη, η ψήφος κάθε κόμματος συγκρινόμενη με τις προηγούμενες δημοτικές είναι αποτέλεσμα προσθαφαιρέσεων (νέοι ψηφοφόροι, ψήφοι που κερδήθηκαν ή 'χάθηκαν' λόγω αποχής ή μετακινήσεων). Εντούτοις θα εξετάσουμε μόνο την καθαρή διαφορά σε

συνάρτηση μόνο με την αποχή, σε απόλυτους αριθμούς και σε ποσοστά. Στον πίνακα 2 φαίνεται σαφώς ότι, με ελάχιστες εξαιρέσεις, τα τέσσερα κόμματα χάνουν ψήφους σε όλους τους δήμους σε σύγκριση με όσες πήραν στις δημοτικές του 2011. Συνολικά, το ΑΚΕΛ εξασφάλισε στους συγκεκριμένους δήμους 16.762 ψήφους λιγότερες, ο ΔΗΣΥ 17.261 λιγότερες, το ΔΗΚΟ 6.152 λιγότερες και η ΕΔΕΚ 2.997 λιγότερες. Όταν εξετάσουμε την κατάσταση κατά δήμο, παρατηρούμε ότι το ΑΚΕΛ πήρε πιο πολλές ψήφους μόνο στη Γεροσκήπου και στην Πόλη της Χρυσοχούς, ενώ

ΔΗΣΥ, ΔΗΚΟ και ΕΔΕΚ το πέτυχαν σε πέντε δήμους.
Με τη μεταφορά της σύγκρισης στα ποσοστά των ΔΣ, το ΑΚΕΛ εμφανίζεται πάλι να έχει

μικρότερα κέρδη, με αύξηση ποσοστού σε τέσσερις δήμους, ο ΔΗΣΥ σε επτά, το ΔΗΚΟ σε έντεκα και η ΕΔΕΚ σε εννιά (δεν είχε υποψήφιους σε τρεις). Αυτό σημαίνει ότι η αποχή επηρέασε περισσότερο το ΑΚΕΛ, σχεδόν σε όλους τους δήμους, ενώ επηρεάστηκαν λιγότερο το ΔΗΚΟ και οι ΕΔΕΚ. Το γεγονός ότι το ΔΗΚΟ απώλεσε πολλές ψήφους σε δήμους της Λευκωσίας, αλλά αύξησε τα ποσοστά του ερμηνεύεται σαν απώλεια που είναι αναλογικά μικρότερη από αυτή που υπέστησαν τα άλλα κόμματα.

Αν μεταφερθούμε στον πίνακα 3, όπου καταγράφεται η απώλεια ψήφων σαν ποσοστό, στη βάση των ψήφων του 2011, διαπιστώνουμε ότι:

· Το ΑΚΕΛ έχει μεγαλύτερες αναλογικά απώλειες κατά σειρά, στη Λευκωσία (40%), τη
Λεμεσό (37%), την Πάφο (35%), το Παραλίμνι (32%) και τον Άγιο Δομέτιο (31%).
· Ο ΔΗΣΥ έχει μείωση κατά σειρά στη Γεροσκήπου (43%), τη Λευκωσία (41%), το Δάλι
(37%), το Στρόβολο (36%), τη Δερύνεια και την Έγκωμη (34%), τον Άγιο Δομέτιο (31%).
Διπλασιάζει όμως τις ψήφους του στην Αγία Νάπα.
· Το ΔΗΚΟ έχει απώλειες στην Πόλη Χρυσοχούς (46%), τον Άγιο Αθανάσιο (38%), την
Αγλαντζιά (37%) και τη Λευκωσία (34%). Κερδίζει 38% στο Παραλίμνι.
· Οι απώλειες της ΕΔΕΚ παρατηρούνται στη Λευκωσία (57%), τον Άγιο Αθανάσιο (54%), τα
Λεύκαρα (47%), τον Άγιο Δομέτιο (45%) και τον Στρόβολο (34%). Αυξάνει όμως τις
ψήφους της στο Δάλι (53%) και στην Αθηαίνου (31%).

Σελίδα 3 από 4
Πίν. 2
Δεν θα προβούμε σε λεπτομερή ανάλυση των επιπτώσεων κατά δήμο από τις πιο πάνω

διαφοροποιήσεις ποσοστών και ψήφων. Είναι σημαντικό να σημειωθεί η συνολική εικόνα για κάθε κόμμα, με αναφορά της αναλογικής απώλειας ψήφων στο σύνολο, σε σύγκριση με το 2011.

Ο μεγάλος χαμένος είναι το ΑΚΕΛ, γιατί παρουσιάζει μείωση ψήφων σε ποσοστό 24.4%, ενώ ακολουθεί ο ΔΗΣΥ με αναλογική απώλεια 19.2% των ψήφων του 2011. Τελικά, σχετικά μικρότερη ζημιά υπέστησαν η ΕΔΕΚ (17,2%) και το ΔΗΚΟ (16,4%).

Αν κάποιος κάμει επιμέρους ανάλυση των αριθμών μπορεί να διαπιστώσει τους λόγους της
περιορισμένης κινητοποίησης κάθε κόμματος, αλλά και της επιτυχίας ή αποτυχίας εκλογής ενός υποψηφίου.

· Παρατηρούμε ότι η βεβαιότητα εκλογής του υποψηφίου των ΔΗΣΥ-ΔΗΚΟ- ΕΔΕΚ στη
Λευκωσία μείωσε δραστικά την κινητοποίηση των τριών κομμάτων.
· Η διάσπαση, με διπλές υποψηφιότητες στην Έγκωμη και το Στρόβολο προκάλεσε
αυξημένη αποχή για τον ΔΗΣΥ.
· Αξιοσημείωτη είναι η περίπτωση της Λεμεσού, όπου η υποψηφιότητα για τρίτη θητεία του
Αντρέα Χρίστου επηρεάζει την κινητοποίηση του ΑΚΕΛ (απώλεια 37%) και του ΔΗΚΟ. Το
παράδοξο αφορά στην ΕΔΕΚ, όπου οι ψηφοφόροι κινήθηκαν υπέρ του Νίκου Νικολαϊδη
αλλά ψήφισαν και τους συμβούλους του κόμματος που αποκήρυξε τον υποψήφιο!
· Τέλος, στην Πάφο, η επιλογή Χρυσόμηλου επηρεάζει αρνητικά το ΑΚΕΛ (μείωση 35%) και
λιγότερο ΔΗΚΟ και ΕΔΕΚ. Αντίθετα, με τον Φαίδωνος, ο ΔΗΣΥ αυξάνει κατά 20% τις
ψήφους του για ΔΣ.

Μπορεί εκ πρώτης όψεως να λεχθεί ότι ανάμεσα σε άλλους λόγους, η απουσία σε αρκετούς δήμους υποψηφίων για τα δημοτικά συμβούλια από μικρά κόμματα του λεγόμενου ενδιάμεσου συνέβαλε στις μικρότερες απώλειες για το ΔΗΚΟ και την ΕΔΕΚ. Φυσικά, κάθε δήμος έχει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, τα οποία επηρέασαν το τελικό αποτέλεσμα. Η βαρύτητα ενός παράγοντα σε ΑΚΕΛ ΔΗΣΥ ΔΗΚΟ ΕΔΕΚ ΑΚΕΛ ΔΗΣΥ ΔΗΚΟ ΕΔΕΚ

Εγγ 2016
Σελίδα 4 από 4
κάποιο δήμο δεν είναι η ίδια για τους άλλους. Υπάρχει φυσικά και ο συνδυασμός παραγόντων, ανάλογα με τον τρόπο που έγιναν και οι ίδιες οι επιλογές υποψηφίων. Χωρίς αμφιβολία, η επιλογή του υποψήφιου δήμαρχου είχε τη δική της επίδραση στη στάση που τήρησε το εκλογικό σώμα.

Για ανάλυση κατά δήμο, μπορεί κάποιος να εξετάσει ανάμεσα σε άλλες, τις πιο κάτω παραμέτρους:

· Μέγεθος δήμου και δυνατότητες κομμάτων για διαπροσωπική επαφή. Γενικά, όσο πιο
μεγάλος είναι ένας δήμος τόσο μικρότερη είναι η ένταση των διαπροσωπικών σχέσεων και
δυνατοτήτων επηρεασμού. Η κάθετη κατοικία (πολυκατοικίες) δυσχεραίνουν ή κάνουν
σχεδόν αδύνατη την πρόσβαση των κομμάτων και επαφή με ψηφοφόρους. Επίσης,
μεγαλύτερες είναι οι δυνατότητες κοινωνικού αποκλεισμού και επιπτώσεων φτώχειας σε
μεγάλους δήμους. Η αποξένωση οδηγεί και στην άνοδο της αποχής.
· Οι διαδικασίες επιλογής υποψηφίων (δημάρχου και ΔΣ) από τα κόμματα. Όσο περιορίζεται
ο ρόλος των τοπικών κοινωνιών τόσο αυξάνεται η δυσκολία των κομμάτων για
κινητοποίηση ψηφοφόρων. Δημιουργούνται δυσαρέσκειες και συνθήκες διάσπασης που
απομακρύνουν τον ψηφοφόρο.
· Η επιλογή υποψηφίου δημάρχου συναρτά την επιτυχία της με τον αριθμό θητειών ή την
παρουσία προηγουμένως σε άλλο δημόσιο αξίωμα. Διεκδίκηση δεύτερης θητείας έχει
δυνατότητες επιτυχίας, ενώ η κατάκτηση τρίτης θητείας είναι εξαιρετικά δύσκολη.
· Το έργο του υποψηφίου, αν είναι απερχόμενος δήμαρχος. Οι δήμοι αντιμετωπίζουν
πολλαπλά προβλήματα υλοποίησης έργου και είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που
προηγούμενες 'επιτυχίες' είναι πλεονέκτημα. 
· Η εγγύτητα μεταξύ κόμματος και του χώρου στον οποίο ανήκει ένας υποψήφιος αποτελεί
στοιχείο καθοριστικό για την επιτυχία. Παρατηρείται γενικά ότι αν το ΑΚΕΛ υποστηρίζει
υποψήφιο ΔΗΚΟ ή ΕΔΕΚ 'δίνει' μεγάλο μέρος ψήφων. Αν ο υποψήφιος ανήκει στο ΑΚΕΛ, ΔΗΚΟ και ΕΔΕΚ, συνήθως, δεν παρέχουν ουσιαστική υποστήριξη. Σε περίπτωση
υποψηφίου ΔΗΣΥ ή ΔΗΚΟ, το μέγεθος υποστήριξης καθορίζεται από τις ιδεολογικές
συντεταγμένες του υποψήφιου. Γενικά το ΔΗΚΟ δεν παρέχει πάνω από 60-70%
υποστήριξη. 

· Η ισχύς της κομματικής μηχανής. Γενικά παρατηρούμε μεγάλη εξασθένηση των
κομματικών μηχανισμών και της δυνατότητας τους για κινητοποίηση. Αυτό δεν ισχύει στον
ίδιο βαθμό σε όλους τους δήμους. Επομένως, οι τοπικές συνθήκες έχουν τη δική τους
δυναμική, σε μια εποχή ασθενούς κομματικής προσήλωσης.
· Οι συσχετισμοί, ιδεολογικοί, ισχύος κλπ μεταξύ κομμάτων σε ένα δήμο καθορίζουν επίσης
το αποτέλεσμα. Η Λεμεσός και η Λάρνακα χαρακτηρίζονται από μεγαλύτερη πόλωση
μεταξύ δεξιάς και αριστεράς, όπως επίσης ορισμένοι περι-αστικοί δήμοι. Αυτό περιορίζει
τις δυνατότητες ενδιάμεσων κομμάτων.
· Η βεβαιότητα ή το αμφίρροπο της αναμέτρησης μπορεί να επηρεάσει την κινητοποίηση.
Μια 'σίγουρη' νίκη ή ήττα παρουσιάζει εφησυχασμό ή παραίτηση, άρα μεγάλη αποχή.
· Η αναμέτρηση με την παρουσία νέων πραγματικά προσώπων που προσφέρουν προοπτική
για αλλαγή ή κάτι καλύτερο, είναι στοιχείο που ενισχύει τη συμμετοχή. Αυτό παρατηρείται
γενικά και σε άλλες εκλογές ΚΑΙ σε άλλες δημοκρατίες.
Ως γενικός κανόνας ανάλυσης εκλογικών αποτελεσμάτων μπορεί να αναφερθεί το εξής: Η
ικανότητα ανάλυσης συναρτάται με τη γνώση μιας κοινωνίας, μιας χώρας, μιας περιοχής ή ενός δήμου. Μόνο αν κάποιος ζει σε ένα δήμο έχει την ικανότητα και δυνατότητα να κατανοήσει τους παράγοντες που καθορίζουν το αποτέλεσμα. Αλλιώς, η ανάλυση κινδυνεύει να είναι απλώς άσκηση επί χάρτου! 

Χριστόφορος Χριστοφόρου

Πολιτικός Αναλυτής 

Δεκέμβριος 
2016