Γονείς και σύζυγοι του «Σαββατοκύριακου»

Χαμένοι στον αγώνα της επιβίωσης και της απόκτησης υλικών αγαθών

 

Η οικογένεια δεν μπορεί να ακολουθήσει τους ρυθμούς της σύγχρονης ζωής

και ο πυρήνα της αποδιοργανώνεται, διαλύεται

Της Χρύσως Αντωνιάδου

Οι καιροί έχουν αλλάξει, όπως και οι άνθρωποι. Πέρασαν οι εποχές που ο πατέρας ήταν «ο στύλος του σπιτιού» και η κορυφή της πυραμίδας της οικογένειας και η μητέρα φρόντιζε για το σπίτι και τα παιδιά της. Η λεγόμενη επανάσταση των γυναικών έφερε τα πάνω κάτω. Μπορεί οι γυναίκες να απόκτησαν την ανεξαρτησία τους αλλά βόλεψαν ακόμη περισσότερο τους άνδρες και ενίσχυσαν την ισοπέδωση των σχέσεων και την αποξένωση της οικογένειας και του ζευγαριού.

 

«Υπάρχουν βδομάδες που βλέπω ελάχιστα τα παιδιά μου. Μισή περίπου ώρα το πρωί πριν πάνε για το σχολείο και μία ώρα το βράδυ πριν πέσουν για ύπνο, όταν τελειώσουν από τα φροντιστήρια  και τις άλλες δραστηριότητές τους». H Ελένη είναι δικηγόρος, με μια επιτυχημένη καριέρα. Είναι, όμως, ταυτόχρονα και μητέρα δυο αγοριών, ηλικίας 6 και 13 χρόνων. Όσο και να προσπαθεί δεν μπορεί αφιερώσει στα παιδιά της τον απαραίτητο χρόνο, παρά μόνο τα Σαββατοκύριακα. Πόσα να προλάβει! Τα παιδιά τα μεγαλώνει η γιαγιά που μένει στο διπλανό  σπίτι και οι δυο αλλοδαπές οικιακές βοηθοί.

«Είμαι χημικός και ασχολούμαι αρκετές ώρες καθημερινά με τους πελάτες και τη δουλειά μου. Υπάρχουν μέρες τη βδομάδα που βλέπω ελάχιστα, σχεδόν καθόλου τα παιδιά μου», συμπληρώνει ο σύζυγός της, ο Ανδρέας.

Η Ελένη και ο Ανδρέας δεν είναι το μοναδικό ζευγάρι που έχασε την επαφή με τα παιδιά του μέσα στις κυπριακές οικογένειες. Είναι δυο από τους πολλούς, που προσπαθούν να βολέψουν τα πάντα σε ένα εικοσιτετράωρο, να κάμουν καλά τη δουλειά τους, να αφιερώσουν χρόνο στα παιδιά τους και να λειτουργήσουν τη σχέση τους. Και σε τόσα άλλα…

Τα τελευταία χρόνια ο χρόνος που διαθέτουν οι γονείς για τα  παιδιά τους και τους ίδιους είναι ελάχιστος. Πιεστικές και αυξημένες ώρες εργασίας των γονιών και πολλές εξωσχολικές δραστηριότητες των παιδιών.

Τα εργασιακά ωράρια των γονιών συμπίπτουν με το πρόγραμμα των παιδιών τους, με αποτέλεσμα να συναντιούνται για ελάχιστες ώρες. Πολλοί γονείς πλέον και στην Κύπρο μετατρέπονται μοιραία σε γονείς του... Σαββατοκύριακου, αφού προσπαθούν να στριμώξουν σε δύο 24ωρα όσα δεν έκαναν μαζί με τα παιδιά τους όλη την εβδομάδα. Που μένει χώρος και χρόνος για τη σχέση ανάμεσα στο ζευγάρι!

Ακόμη και τα Σαββατοκύριακα πολλές φορές μπορεί να υπάρχει περισσότερος διαθέσιμος χρόνος, αλλά περιορίζεται όταν τα παιδιά μπαίνουν στην εφηβεία και αρχίζουν να βγαίνουν συχνότερα έξω από το σπίτι.

Σύμφωνα με έρευνα που έγινε στα πλαίσια ευρωπαϊκού προγράμματος, μόνο οι Βρετανίδες μητέρες αφιερώνουν το περισσότερο χρόνο  στα παιδιά τους, 73 ώρες την εβδομάδα.

Η έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης σε 13 ευρωπαϊκές χώρες κατέδειξε ότι το μεγαλύτερο ποσοστό χρόνου στα παιδιά τους διαθέτουν οι Βρετανίδες (84%), οι Ιρλανδές (78%) και οι Γερμανίδες μητέρες (73%).

Ο ανταγωνισμός

H εργασιακή ανασφάλεια και οι σκληρές απαιτήσεις της δουλειάς σε συνδυασμό με τα ακανόνιστα ωράρια που υπάρχουν πλέον και στην Κύπρο, η «μανία» των κυπρίων γονιών να αποκτήσουν τα παιδιά τους περισσότερα εφόδια - τις περισσότερες φορές χωρίς να τα χρειάζονται - περιορίζουν καθημερινά το χρόνο που διαθέτουν για τα παιδιά τους αλλά και για τις ανθρώπινες σχέσεις μεταξύ τους.

Στους γάμους και στις σχέσεις της οικογένειας έχει περάσει πια η φιλοσοφία του ανταγωνισμού της αγοράς. Παγκοσμιοποίηση, διαδίκτυο, τρομακτικές οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές σε ολόκληρο τον κόσμο. Η εποχή των μεγάλων αλλαγών. Οι άνθρωποι αποξενώνονται και οι σχέσεις περνούν σε δεύτερη μοίρα. Μοιραία επέρχονται συνεχείς και σαρωτικές αλλαγές στη δομή της οικογένειας και στο ρόλο των γονιών.

Οι γονείς μετατρέπονται σε πατέρα και μητέρα του «Σαββατοκύριακου». 

Οι παραδοσιακές οικογένειες εξαλείφονται και όσες παραμένουν μετατρέπονται σε δήθεν εναλλακτικές οικογένειες, με ένα πατέρα ή μια μητέρα, πολλές φορές με ένα παππού ή γιαγιά ή και με τους δυο.

Οι καιροί έχουν αλλάξει, όπως και οι άνθρωποι. Πέρασαν οι εποχές που ο πατέρας ήταν «ο στύλος του σπιτιού» και η κορυφή της πυραμίδας της οικογένειας και η μητέρα φρόντιζε για το σπίτι και τα παιδιά της.

Η λεγόμενη επανάσταση των γυναικών έφερε τα πάνω κάτω. Οι γυναίκες έκαμαν την επανάστασή τους στο σπίτι, στην εργασία, παντού. Έχασαν το μέτρο και τον έλεγχο. Οι άνδρες απώλεσαν πλήρως κάθε κατεύθυνση. Λειτουργούν χωρίς πυξίδα. Κάπου τα βρήκαν πιο εύκολα, βολεύτηκαν ή βρήκαν δικαιολογίες για να σηκώσουν τα χέρια.

Αποξένωση και μοναξιά

Δυστυχώς η ιστορία δεν έχει πισωγυρίσματα. Τα προσεχή χρόνια, οι αλλαγές θα είναι ακόμη μεγαλύτερες,  με περισσότερες  καταλυτικές και αρνητικές επιπτώσεις. Ποιοι θα φροντίζουν τα παιδιά, πώς θα είναι η εξέλιξή τους; Θα υπάρχουν σχέσεις, ή τα διαζύγια θα είναι πλέον ο νέος τρόπος ζωής μας;

H αποξένωση είναι μέρος της ζωής μας, βρίσκεται καλά κρυμμένη μέσα στα σπίτια μας. Δεν υπάρχει πλέον δίκτυο υποστήριξης όπως υπήρχε παλαιότερα, μέσα στην οικογένεια, ανάμεσα στους συγγενείς, ακόμη και κοντά στη γειτονιά μας. Η έντονη μοναξιά που αισθάνονται πολλοί σήμερα είναι ένα από τα κυρίαρχα συναισθήματα της εποχής που βιώνει και η δική μας κοινωνία.

Οι αξίες αλλάζουν, οι ρόλοι διαφοροποιούνται,  το κοινωνικό περιβάλλον μεταμορφώνεται. Η οικογένεια δεν μπορεί να ακολουθήσει τους ρυθμούς της σύγχρονης ζωής και ο πυρήνας της αποδιοργανώνεται, διαλύεται.

Σε πολλές οικογένειες δημιουργείται πίεση και ένταση εξαιτίας υπερβολικών δεσμεύσεων και ευθυνών που λαμβάνονται από τους γονείς. Το αποτέλεσμα είναι ένα βαρυφορτωμένο πρόγραμμα και εξουθενωτικές καταστάσεις έντονου στρες.

Η σύγχρονη κυπριακή οικογένεια εξαφανίζεται

Το … κύτταρο εξαφανίζεται

Τουλάχιστον στην Κύπρο, η οικογένεια θεωρείτο κάποτε ο πυρήνας για την ανάπτυξη μιας υγιούς κοινωνίας. Η οικογένεια, μια μικρή κοινωνική ομάδα που διαδραμάτιζε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση και εξέλιξη μιας υγιούς κοινωνίας.

Κοινωνία και οικογένεια, οικογένεια και κοινωνία. Δυο συγκοινωνούντα δοχεία.

Κάθε άνθρωπος διαμορφώνεται σαν χαρακτήρας μέσα από την οικογένειά του και στη συνέχεια διαπλάθεται μέσα στο σχολείο και στην ευρύτερη κοινωνία. Σύμφωνα με τους κοινωνιολόγους και τους μελετητές της ανθρώπινης συμπεριφοράς, μέσα στην οικογένεια - που πολλοί τη χαρακτήρισαν το κύτταρο της κοινωνίας - διαμορφώνονται οι αξίες και τα ήθη που έχουν επιπτώσεις και αντίκτυπο στην κοινωνία.

Τα ερεθίσματα και οι επιδράσεις που δέχεται ένα άτομο μέσα στην οικογένειά του μεταφέρονται με τα χρόνια στη συμπεριφορά του και μέσα στην ευρύτερη κοινωνία.

Στην Κύπρο, ο θεσμός της οικογένειας ήταν κάποτε ισχυρός και διαδραμάτιζε βαρύνουσα σημασία στην ανάπτυξη της κοινωνίας. Σήμερα δεν είναι ο ίδιος παρόλο που κάποιοι γονείς προσπαθούν να μεγαλώνουν τα παιδιά τους σύμφωνα με τις αξίες και αρχές που πήραν από τους δικούς τους γονείς, δηλαδή την αγάπη, την προσφορά και την αλληλεγγύη, την υπευθυνότητα και την εργατικότητα, το σεβασμό και την εκτίμηση. Δυστυχώς πλέον οι περισσότεροι δεν τα καταφέρνουν.

Σύμφωνα με δημοσιευμένες έρευνες που έγιναν και εδώ στην Κύπρο, η σύγχρονη κυπριακή οικογένεια εξαφανίζεται μέσα στον αγώνα της επιβίωσης και της απόκτησης υλικών αγαθών, χάνεται στον υπερκαταναλωτισμό που παίρνει πλέον θέση και αντικαθιστά τις παραδοσιακές αξίες. «Καμιά ή σχεδόν καμιά επικοινωνία δεν υπάρχει μεταξύ των μελών της, οι γονείς κινδυνεύουν να χάσουν πλήρως την επαφή με τα παιδιά τους, και ένα αρκετά ψηλό ποσοστό της τάξης του 75% δηλώνει ότι δεν μπορεί να ελέγξει την απειθαρχία και τη βίαιη συμπεριφορά που εκδηλώνουν τα παιδιά τους», επισημαίνει μια από τις έρευνες που πραγματοποιήθηκαν.

Ο Δρ Τριαντάφυλλος Τριανταφύλλου, Επίτιμος Σύμβουλος Α’ του ΚΕΜΕ Υπουργείου Παιδείας της Ελλάδας σε σχετικό άρθρο του επισημαίνει ότι «η οικογένεια είναι ο τόπος στον οποίο αξιολογούνται οι στάσεις και οι σχέσεις τις οποίες αναπτύσσουμε με τους συνανθρώπους μας. Στις σχέσεις μεταξύ των συζύγων, ή μεταξύ γονέων και παιδιών, συναντούμε τις δυσκολίες που χαρακτηρίζουν την κοινωνική ζωή της εποχής μας. Είναι η οικογένεια ο τόπος όπου μαθαίνουμε ή πρέπει να μαθαίνουμε τη δυναμική που βρίσκουμε μεταξύ των σχέσεων των ατόμων. Είναι ο τόπος στον οποίο διδασκόμαστε τις μεθόδους συνεργασίας. Εκείνο που μαθαίνουμε στην οικογένειά μας βοηθά ή μας παρεμποδίζει στη συνεργασία με τους άλλους συνανθρώπους μας».

Πριν από κάθε σύγκρουση, προσθέτει ο ειδικός, υπάρχει μια διατάραξη της αρμονικής σχέσης μεταξύ των μελών της οικογένειας. Πολλοί αντί να προσπαθήσουν να βελτιώσουν τις σχέσεις τους, σκέπτονται πώς να λύσουν τη σύγκρουση και επομένως αυξάνουν την ανωμαλία στις σχέσεις τους. Καμιά λύση δεν μπορεί να δοθεί στη σύγκρουση, αν δεν καταβληθεί από την αρχή προσπάθεια δημιουργίας μιας ατμόσφαιρας φιλικής, που να οδηγεί στην αμοιβαία συνεργασία και κατανόηση.

«Σπεύδε βραδέως»

«Σπεύδε βραδέως», προτείνει ο Δρ Τριανταφύλλου. Πώς επιτέλους, θα μάθουμε να «σπεύδουμε βραδέως»; Τι προτείνει γι’ αυτό; «Η σύγχρονη ζωή με την υπερέντασή της τείνει να δημιουργήσει μέσα μας τη συνήθεια του βεβιασμένου ακόμα και αν η περίπτωση δεν το απαιτεί - σαν αποτέλεσμα της ομαδικής υποβολής. Βέβαια δεν είναι και τόσο εύκολο το να «σπεύδουμε βραδέως». Είναι, όμως δυνατό, συνεχίζει ο Σύμβουλος, και χαράζει το δρόμο για αποτελεσματικότητα και δημιουργικότητα, χωρίς ένταση και εξάντληση. Ακόμα και η απλή προσπάθεια στην καθημερινή μας ζωή αποτελεί ένα καλό τρόπο ανάπτυξης της βούλησης. Γι αυτό και εισηγείται: «Υποχρέωσε τον εαυτό σου να χαμογελά, όταν κύματα θυμού και επιθέσεως δημιουργούνται εξαιτίας οικογενειακών ή άλλων προβλημάτων. Όταν είναι δυνατόν, στην εργασία σου, μην αφήνεις τον εαυτό σου, να φτάσει στο επίπεδο της κόπωσης. Μικρά διαλείμματα ανάπαυσης είναι απαραίτητα. Προσπάθησε να ανακαλύψεις τα ασθενή σημεία στη βούληση σου και ισχυροποίησέ τα».

 

Τι προτείνουν με τη σειρά τους, οι πλέον αρμόδιοι και ειδικοί για τις σχέσεις μέσα στην οικογένεια, η Αμερικανική Ένωση για το Γάμο και την Οικογενειακή Θεραπεία; «Η ποιότητα της επικοινωνίας είναι  καθοριστική σε κάθε μορφής σχέση που έχουμε είτε στην προσωπική μας ζωή είτε στο επαγγελματικό μας περιβάλλον. Η δημιουργία και ανάπτυξη σχέσεων με άλλους είναι ο θεμέλιος λίθος της κοινωνίας. Η επικοινωνία μάς επιτρέπει να οργανωνόμαστε, να παίρνουμε αποφάσεις από κοινού, να εργαζόμαστε μαζί, να υποστηρίζουμε ο ένας τον άλλο, να έχουμε κοινά ενδιαφέροντα, να συμμεριζόμαστε με τους άλλους τις χαρές, τις λύπες, τις ανησυχίες μας και τέλος να μεγαλώνουμε και να φροντίζουμε τα παιδιά μας».

Όπως επισημαίνεται, «μέσα στην οικογένεια και μέσα στο ζευγάρι αλλά και στη δουλειά η αποτελεσματική επικοινωνία αφορά τον τρόπο που μιλούμε, πώς ακούμε τους άλλους και πώς χρησιμοποιούμε τη γλώσσα του σώματος.  Ανεξάρτητα από το πόσο καλοί νομίζουμε ότι είμαστε στην επικοινωνία με τους άλλους, είναι σημαντικό να αποδεχτούμε ότι μπορούμε να βελτιωθούμε ακόμη περισσότερο».

Μάθετε να ακούτε

Οι ίδιοι ειδικοί προτείνουν τα εξής βασικά συστατικά για μια καλύτερη ανθρώπινη επικοινωνία: Τη συνομιλία με τους άλλους κατά την οποία θα πρέπει να μεταδίδουμε ξεκάθαρα και κατανοητά μηνύματα. Όπως συστήνουν, θα πρέπει να μιλούμε ξεκάθαρα με όσους θέλουμε να επικοινωνήσουμε, ώστε να αποφεύγονται οι παρεξηγήσεις, ο θυμός και οι προβληματικές καταστάσεις. Υπογραμμίζουν επί τούτου: «Πρέπει να σκεφτούμε ακριβώς τι θέλουμε να πούμε και τι αισθανόμαστε για το κάθε θέμα. Έχει σημασία πώς ότι επηρεάζεται η ψυχολογική μας κατάσταση όταν μιλούμε για ένα συγκεκριμένο θέμα. Πρέπει να είμαστε ξεκάθαροι αναφορικά με το τι θέλουμε να πούμε. Το μήνυμά μας πρέπει εκφράζεται με τέτοιο τρόπο ώστε ο άλλος να το ακούει και να το κατανοεί καθαρά».

Επίσης, έχει σημασία να μάθουμε να ακούμε τους άλλους. Οι αμερικανοί οικογενειακοί θεραπευτές πιστεύουν ότι «το να ακούμε τους άλλους προσεχτικά αποτελεί μια καίρια συνιστώσα της αποτελεσματικής επικοινωνίας. Ένας που είναι καλός ακροατής, ενθαρρύνει τον άλλο να μιλά ανοικτά και ειλικρινά».

Η Αμερικανική Ένωση για το Γάμο και την Οικογενειακή Θεραπεία εισηγείται «να διατηρείτε μια άνετη οπτική επαφή με το συνομιλητή σας, να κλίνετε ελαφριά προς το μέρος του και οι κινήσεις σας να δείχνουν το ενδιαφέρον σας και την κατάλληλο προσοχή, διατηρώντας ταυτόχρονα μια «ανοικτή» στάση στο σώμα σας. Επίσης, να βλέπετε το συνομιλητή σας κατ' ευθείαν στο πρόσωπο. Αποφεύγετε να παίζετε νευρικά με μια πένα στα δάκτυλα, να κοιτάζετε σε χαρτιά ή να χτυπάτε τα πόδια ή τα χέρια σας».

Προληπτικές Υπηρεσίες προς την Οικογένεια 

Μπορούμε να προλάβουμε ακραίες καταστάσεις; Εκτός από τις υπηρεσίες που προσφέρει ο ιδιωτικός τομέας, στην Κύπρο συγκροτήθηκαν οι προληπτικές υπηρεσίες προς την οικογένεια από το Γραφείο Ευημερίας σύμφωνα με την αρχή που διέπει την υγιή οικογενειακή ζωή, ως τον κύριο συντελεστή στη διάπλαση της προσωπικότητας του κάθε ατόμου. Οι υπηρεσίες στοχεύουν να προλαμβάνουν και να θεραπεύουν κοινωνικά προβλήματα, ώστε να επιτυγχάνεται η ομαλή λειτουργία της οικογένειας. Οι προληπτικές υπηρεσίες περιλαμβάνουν συμβουλευτική καθοδήγηση και στήριξη της οικογένειας, παροχή οικονομικής βοήθειας, διημερεύουσα φροντίδα παιδιών σε ανάδοχες οικογένειες, επί πληρωμή, ή σε ιδρύματα των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, προσφορά κατ’ οίκον φροντίδας σε οικογένειες που δυσκολεύονται να ανταποκριθούν σε βασικές οικιακές και οικογενειακές φροντίδες. Η υπηρεσία παρέχεται από ειδικά εκπαιδευμένους Λειτουργούς Ευημερίας στα πλαίσια μιας θετικής συνεργασίας με την οικογένεια για όσο χρονικό διάστημα αυτή απαιτείται και πάντοτε με τη δική τους σύμφωνη γνώμη. 

Μέσα στα πλαίσια της πολιτικής και του στόχου για ενδυνάμωση και στήριξη της οικογένειας, λειτουργεί στη Λευκωσία το Κέντρο Οικογενειακής Καθοδήγησης.

Στο Κέντρο Οικογενειακής Καθοδήγησης παρέχεται συμβουλευτική καθοδήγηση και εντατική βραχυπρόθεσμη παρέμβαση σε οικογένειες, σε ατομικό και ομαδικό πλαίσιο, από ομάδα επαγγελματιών (Κοινωνικού Λειτουργού, Ψυχολόγου και άλλων ειδικοτήτων).

Εκεί μπορούν να απευθύνονται οικογένειες που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στις σχέσεις γάμου, στο χειρισμό παιδιών και εφήβων.

Χρύσω Αντωνιάδου
Δημοσιογράφος
Σύμβουλος ΜΜΕ

www.cathinkstrategic.com 

Ηλεκτρονική διεύθυνση: info@cathinkstrategic.com

Σημερινή 23/1/2011