Γιατί η Δύση επείγεται για λύση του Κυπριακού;

Δεδομένα και ζητούμενα

Παύλου Λιασίδη

Πρόεδρος Κίνησης Ευρωπαίων Φεντεραλιστών 

Ποιοι είμαστε, τι θέλουμε και τι (δεν) κάνουμε

Οι Έλληνες της Κύπρου, μέσα από αλλεπάλληλες εκφράσεις της πολιτικής τους θέλησης, είτε αυτό ήταν διάφορα γκάλοπ, είτε εκλογικές αναμετρήσεις, είτε το δημοψήφισμα του 2004, μας έχουν δείξει ξεκάθαρα τι επιθυμούν από μια πιθανή επίλυση του Εθνικού θέματος. Ζητούν τρία πράγματα. Ασφάλεια, ευημερία και απόλυτο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Τα αγαθά αυτά όταν λέγονται ακούγονται απλά. Ακούγονται σαν να πρόκειται για ελάχιστες προϋποθέσεις που δικαιούται να απαιτήσει ο κάθε πολίτης αυτού του πλανήτη. Παρ’ όλα αυτά, μια απλή ανάγνωση του παγκόσμιου χάρτη δεν συνηγορεί στο αυτονόητο. Αντίθετα, δείχνει ξεκάθαρα ότι τα αγαθά αυτά ούτε αυτονόητα είναι, ούτε κοινά. Αντίθετα αποδεικνύονται εξαιρετικά φιλόδοξα. 

Τα τρία αυτά αγαθά, συνδυαστικά και στην ολότητα τους, δεν τα απολαμβάνουν περισσότεροι από το 10% των πολιτών αυτού του πλανήτη. Ειδικότερα, αν δούμε το προφίλ της κυπριακής δημοκρατίας, που είναι μια ανεξάρτητη χώρα, πρώην αποικία, που μέχρι πρότινος ανήκε στο κίνημα των αδεσμεύτων, τότε δεν είμαστε σε θέση να βρούμε ούτε ένα παράδειγμα τέτοιας χώρας της οποίας οι πολίτες της να απολαμβάνουν και τα τρία αυτά αγαθά συνδυαστικά. Τέτοια χώρα δεν υπάρχει!

Η φιλοδοξία λοιπών των Ελλήνων της Κύπρου είναι να αποτελέσουν την μεγάλη εξαίρεση του παγκόσμιου κανόνα. Της παγκόσμιας ανθρωπογεωγραφίας και της παγκόσμιας ιστορίας. Θέλουν να ανήκουν στο 10% ενώ δεν τηρούν τις προϋποθέσεις. 

Από την άλλη αν μελετήσουμε ξανά τον παγκόσμιο χάρτη και επικεντρωθούμε στις χώρες του 10%, στις χώρες των οποίων οι πολίτες απολαμβάνουν τα αγαθά αυτά απλόχερα, και ψάξουμε να βρούμε τις διαφορές, ώστε να κάνουμε τις αναγκαίες αλλαγές για να δικαιούμαστε να ανήκουμε στο δικό τους κλαμπ, το συμπέρασμα είναι ένα. Τα τρία αυτά αγαθά, ασφάλεια-ευημερία-ανθρώπινα δικαιώματα, τα απολαμβάνουν μόνο οι πολίτες των χωρών του ελεύθερου και δημοκρατικού κόσμου. Οι πολίτες των χωρών του κλαμπ, ενός κλαμπ που οριοθετείτε από τρεις θεσμούς. Την ΕΕ, το ΝΑΤΟ και τους G-8! 

Το να απολαμβάνουν οι πολίτες ενός κράτους αυτά τα αγαθά, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η χώρα τους να μετέχει στο κλαμπ, χωρίς αυτό να είναι εγγύηση, αλλά είναι σίγουρο ότι αν δεν ανήκει σίγουρα δεν πρόκειται να το πετύχει. 

Ο στόχος αυτών των Ελλήνων της Κύπρου είναι σίγουρα φιλόδοξος, αλλά ίσως όχι και τόσο ανέφικτος όσο φάνταζε την δεκαετία του ’80 και πριν από αυτή. Παρά τις καταβολές της, η Κύπρος κατάφερε το 2003 ένα πολύ μεγάλο βήμα με την ένταξη της στην ΕΕ που της έβαλε το ένα πόδι στο κλαμπ και έδωσε το δικαίωμα στους πολίτες της τουλάχιστον να ονειρεύονται. Επίσης σίγουρο είναι ότι η Κύπρος με την ένταξη της στην ΕΕ θα μπορούσε σήμερα να βρίσκεται πιο κοντά στο όνειρο. Να ήταν ήδη μέλος του κλαμπ. Δυστυχώς αυτό δεν έγινε δυνατόν. Και δεν έγινε δυνατόν για δύο λόγους. 

1. Στην άσκηση της εξωτερικής πολιτικής παρασύρθηκε από την παγκόσμια αισιοδοξία που κυριάρχησε την περίοδο 1989-2001 και πίστευε ότι πλέον η εξωτερική πολιτική θα βασιζόταν σε αρχές και το δίκαιο. Δεν αντιλήφθηκε έγκαιρα τη δραματική αλλαγή του Σεπτεμβρίου του 2001 που στην ουσία γκρέμισε αυτό το παγκόσμιο όνειρο των απανταχού αδικημένων και αδυνάτων του πλανήτη μας, και μας έφερε ξανά μπροστά στην σκληρή πραγματικότητα της ρεαλιστικής πολιτικής (real politique). Οι Ταλιμπάν από τη μια και το υπερσυντηρητικό κατεστημένο των ΗΠΑ από την άλλη (που κυβερνούσε τη δεδομένη στιγμή) μας γκρέμισαν την όποια φιλοδοξία και αμφιβολία ότι όσο υπάρχουν άνθρωποι, και όσο συνεχίζεται να γράφεται η παγκόσμια ανθρώπινη ιστορία ο Θουκυδίδης δεν θα πεθάνει ποτέ! 

2. Αν και κατάφερε το φιλόδοξο μέρος, την ένταξη της στην ΕΕ, δεν φάνηκε αντάξια της επιτυχίας της. Σήμερα, έξι χρόνια μετά την ένταξη της στην ΕΕ, αν και πλήρες μέλος πλέον του κλαμπ εξακολουθεί πεισματικά να συμπεριφέρεται σαν τριτοκοσμική χώρα. Δεν έχει αντιληφθεί ότι πλέον δεν μπορεί να πολιτεύεται απλά προβάλλοντας και αναζητώντας το δίκαιο της, για τον πολύ απλό λόγο ότι αποτελεί συν διαμορφωτή του δικαίου αυτού. Δεν έχει αντιληφθεί ότι δεν μπορεί απλά να επιζητεί την υλοποίηση των δικών της «θέλω» αγνοώντας τα «θέλω» και τα συμφέροντα των συμμάχων της. Δεν έχει αντιληφθεί ότι πλέον απέκτησε συμμάχους, και ότι σύμμαχος της δεν είναι αυτός λέει αυτά που η ίδια θέλει να ακούσει αλλά τα μέλη της οικογένειας στην οποία ανήκει. 

Άρα, αν πραγματικά θέλουμε να πετύχουμε τους φιλόδοξους στόχους μας, πρέπει να ξεκαθαρίσουμε χωρίς προκαταλήψεις, ιδεοληψίες και αναστολές ποια είναι τα «θέλω» μας από την μια μεριά, και ποια είναι τα «θέλω» και τα συμφέροντα των φυσιολογικών μας συμμάχων. Αφού τα ξεκαθαρίσουμε αυτά τότε πρέπει να προχωρήσουμε στο επόμενο βήμα που είναι η σύνθεση όλων αυτών των «θέλω» και συμφερόντων σε μια κοινή στρατηγική που θα εξυπηρετεί όλους. Πρέπει να κτίσουμε ένα όραμα που θα κάνει και εμάς και τους συμμάχους μας να νιώθουν ευτυχισμένοι. 

Πρέπει άμεσα να συλλέξουμε τα δεδομένα εκείνα που θα βοηθήσουν σε μια διαφοροποίηση της στρατηγικής της Ελληνοκυπριακής πλευράς στις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού, έτσι ώστε να αποκτήσει μια εξωστρέφεια, να βοηθήσει στη κατανόηση των συμφερόντων των συμμάχων μας, να συμβάλει στην αντιστροφή του κακού κλίματος διεθνώς και να δημιουργήσει ανατροπή δεδομένων που θα βοηθήσουν στην δημιουργία ρεαλιστικής ελπίδας για την επίλυση του προβλήματος τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό.

Η Αμερικάνικη εξωτερική πολιτική 

Η θεωρία της σύγκρουσης των πολιτισμών και η Κύπρος

Η θεωρία του Σάμουελ Χάντιγκτον για τη Σύγκρουση των πολιτισμών, μπορεί να αμφισβητείται από πολλούς στην Ευρώπη (είτε μερικώς είτε στο σύνολο της), αλλά αποτελεί αλήθεια ότι μετά την 11η Σεπτεμβρίου, και από την στιγμή που έγινε άμεσα αποδεκτή από τον Χ. Κίσινγκερ αλλά και έμμεσα από τον Ζ. Μπρενζίσκι, αποτελεί σήμερα τον ακρογωνιαίο λίθο της Αμερικανικής Εξωτερικής πολιτικής. 

Συνεπώς, τις μέρες μας, όποιος θέλει να είναι σοβαρός στις εκτιμήσεις του σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, είτε συμφωνεί είτε διαφωνεί ο ίδιος με τη θεωρία αυτή, οφείλει να την λάβει πολύ σοβαρά υπόψη του. 

Τι λέει με δυο λόγια η θεωρία αυτή.

1. Λαοί και χώρες με παρόμοιους πολιτισμούς πλησιάζουν μεταξύ τους, ενώ όσοι ανήκουν σε διαφορετικούς πολιτισμούς απομακρύνονται. 

2. Οι συμμαχίες που ορίζονταν στο παρελθόν με βάση την ιδεολογία και τις υπερδυνάμεις, παραχωρούν τη θέση τους σε συμμαχίες που ορίζονται με βάση τον πολιτισμό και την κουλτούρα. 

3. Οι συνοριακές γραμμές μεταξύ των πολιτισμών γίνονται το επίκεντρο των διαφωνιών και των συγκρούσεων στην διεθνή πολιτική. 

Στη συνέχεια ο Χάντιγκτον χωρίζει τον κόσμο σε 9 πολιτισμικά μπλοκ αφήνοντας έξω 4 κράτη που τα ονομάζει «μοναχικά κράτη», κράτη που δεν ανήκουν πουθενά και θεωρούνται κράτη κλειδιά. Τα τέσσερα αυτά κράτη είναι η Τουρκία, το Ισραήλ, η Αιθιοπία και η Αϊτή. 

Στον παγκόσμιο αυτό χάρτη όπως τον ζωγραφίζει ο Χάντιγκτον και οι οπαδοί του, υπάρχουν τρία κρίσιμα γεωγραφικά σημεία όπου συναντιόνται περισσότερα από δύο πολιτιστικά μπλοκ. Τα τρία αυτά σημεία είναι:

1. Στο σημείο τομής των συνόρων Ρωσίας, Μογγολίας, Καζακστάν και Κίνας, όπου συναντιούνται τα Σινικό, Μουσουλμανικό, ορθόδοξο και Βουδιστικό μπλοκ. 

2. Στο σημείο τομής των συνόρων Ινδίας, Πακιστάν, Αφχανιστάν και Κίνας, όπου συναντιόνται τα Σινικό, Ινδικό και Μουσουλμανικό μπλοκ. Ας σημειωθεί ότι η χώρα που λειτουργεί σαν γέφυρα μεταξύ των δύο αυτών κρίσιμων σημείων του πλανήτη είναι το Κιργιστάν (!) 

3. Το τρίτο κρίσιμο σημείο και ίσως το σημαντικότερο είναι η Κύπρος, όπου συναντιόνται το Δυτικό, το Ορθόδοξο και το Μουσουλμανικό μπλοκ και ταυτόχρονα γειτνιάζει άμεσα με τις δύο από τις τέσσερεις σημαντικές μοναχικές χώρες, το Ισραήλ και την Τουρκία.

Αυτοί που ενστερνίζονται τη θεωρία του Χάντιγκτον θεωρούν ότι η Κύπρος (όπως και η Ελλάδα) αν και φυσιολογικά ανήκουν στο Ορθόδοξο μπλοκ , βρίσκονται σήμερα υπό την επιρροή του Δυτικού μπλοκ λόγω αδυναμίας της Ρωσία να παίξει τον ηγετικό και συσπειρωτικό ρόλο που της αναλογεί. 

Στις ΗΠΑ έχει εδραιωθεί η άποψη ότι ο μόνος τρόπος για να συνεχίσουν να έχουν υπό την επιρροή και τον έλεγχο τους το κρίσιμο αυτό σημείο, την Κύπρο, είναι μέσα από την διατήρηση και συντήρηση των Βρετανικών βάσεων και την εξασφάλιση της επικυριαρχίας της Τουρκίας στο νησί. Η Τουρκία με την σειρά της, προσπαθεί στην ουσία να πουλήσει εκδούλευση στις ΗΠΑ και να εξασφαλίσει τα δικά της γεωπολιτικά συμφέροντα μέσα από τη συντήρηση και διαιώνιση των συνθηκών εγκαθίδρυσης, εγγύησης και συμμαχίας. 

Λόγω των πρόσφατων αλλαγών στην Τουρκική εξωτερική πολιτική, την θέση που κράτησε σε όλες τις επιχειρήσεις των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ στην Μέση Ανατολή και την Ασία, και τη ρήξη στις σχέσεις της με τον έτερο σημαντικό σύμμαχο των ΗΠΑ στη περιοχή, του Ισραήλ, ίσως να παρουσιάζεται ένα παράθυρο ευκαιρίας για ανατροπή της Αμερικανικής αντίληψης. Ίσως να παρουσιάζεται μια ανάγκη για ύπαρξη και σχεδίου Β. Το κατά πόσο φυσικά η ανατροπή αυτή θα λειτουργήσει υπέρ ή εναντίον των Ε/Κ θέσεων, αυτό θα είναι ξεκάθαρα ανάλογο στο κατά πόσο η εξωτερική πολιτική της Κυπριακής Δημοκρατίας θα κινηθεί ενεργητικά και εποικοδομητικά προς την κατεύθυνση αυτή.

Το νέο δόγμα του ΝΑΤΟ

Την εποχή αυτή το ΝΑΤΟ συζητεί την αναδιαμόρφωση του αμυντικού του δόγματος. Από τις μέχρι σήμερα συζητήσεις γίνεται σαφές ότι τρεις από τις πιο σοβαρές διαφοροποιήσεις που θα επέλθουν, αφορούν άμεσα την Κύπρο και αυξάνουν σημαντικά την γεωστρατηγική της σημασία. 

Η άμυνα του διαδικτύου

Στις σημαντικές αποστολές του ΝΑΤΟ έρχεται με Αμερικανική παρότρυνση να προστεθεί η ασφάλεια των Δυτικών χωρών από τους κινδύνους του διαδικτύου. Για να πετύχει το ΝΑΤΟ στην αποστολή του αυτή θα πρέπει να έχει άμεση πρόσβαση και έλεγχο στα κομβικά σημεία του παγκόσμιου ιστού. 

Ο παγκόσμιος ιστός εξασφαλίζει την παγκόσμια συνοχή του μέσα από συγκεκριμένες τεχνολογικές υποδομές. Αυτές είναι δύο ειδών. Ενσύρματες (οπτικές ίνες) και δορυφορικές. Και για τις δύο αυτές τεχνολογικές υποδομές σε παγκόσμιο επίπεδο, η Κύπρος είναι κόμβος.

Ειδικότερα και πιο σημαντικό είναι το κομβικό γεωγραφικό σημείο της Κύπρου ως αναφορά τις δορυφορικές επικοινωνίες. 

Η Κύπρος για κάποιο τυχαίο και συμπωματικό λόγο βρίσκεται ακριβώς στο σημείο τομής της εμβέλειας των Ευρωπαϊκών και Ασιατικών γεωστατικών δορυφόρων. Με άλλα λόγια, αν κάποιος επιθυμεί να λαμβάνει ή να μεταδίδει ή να αναμεταδίδει ταυτόχρονα ηλεκτρονικό σήμα από και προς τους Ευρωπαϊκούς και Ασιατικούς δορυφόρους μπορεί να το πετύχει μόνο από συγκεκριμένα σημεία του πλανήτη . Το μοναδικό σημείο που έχει αυτή την ιδιότητα και είναι έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η Κύπρος. 

Ο νέος παγκόσμιος ρόλος του ΝΑΤΟ

Μια δεύτερη σοβαρή διαφοροποίηση στο Νατοϊκό δόγμα είναι ότι, αν και παραμένει καθαρά Ευρωατλαντική συμμαχία, εν τούτοις ο ρόλος του γίνεται παγκόσμιος. Αναλαμβάνει δηλαδή την ευθύνη να έχει υποδομές και δυνατότητες για να διεξάγει πολεμικής επιχειρήσεις σε ολόκληρο τον κόσμο. 

Στα πλαίσια αυτής της νέας αποστολής, και λαμβάνοντας υπόψη τις πιθανότερες πιο «ζεστές» περιοχές του πλανήτη, το ΝΑΤΟ πρέπει να εξασφαλίσει ανεμπόδιστη και άμεση πρόσβαση σε περιοχές όπως, το Ισραήλ, την Μέση Ανατολή γενικότερα, την περιοχή του Περσικού κόλπου και της Αραβικής χερσονήσου, καθώς και την κεντρική Ασία. Οι μοναδικές αυτές διαδρομές (μέσα από «φιλικό» για τη Δύση χώρο) διέρχονται μέσα από τον ζωτικό χώρο ευθύνης της Κύπρου και την Τουρκία. Μια ματιά στο χάρτη που προσδιορίζει το FIR Λευκωσίας και προσδιορίζει ταυτόχρονα το σύνολο του ζωτικού χώρου ευθύνης της Κυπριακής Δημοκρατίας μιλά από μόνος του. Ειδικότερα για το Ισραήλ ο Κυπριακός χώρος αποτελεί μοναδική λύση. 

Άρα, για το ΝΑΤΟ, και τις ΗΠΑ ο έλεγχος και πρόσβαση στον Κυπριακό χώρο καθώς και στα λιμάνια και αεροδρόμια της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι απόλυτη αναγκαιότητα.

Η ασφάλεια των διαδρομών Ενέργειας

Η Τρίτη σημαντική διαφοροποίηση στο νέο αμυντικό δόγμα του ΝΑΤΟ είναι η διασφάλιση της ασφάλειας των διαδρομών ενέργειας προς τις χώρες μέλη του. Όταν μιλάμε για διαδρομές ενέργειας εννοούμε τόσο τις διαδρομές των πετρελαιοφόρων πλοίων όσον και τους αγωγούς πετρελαίου με κύρια έμφαση στις τερματικές εγκαταστάσεις. 

Η Ευρώπη και οι χώρες του Ελεύθερου και Δημοκρατικού κόσμου προμηθεύονται ενέργεια από δύο κυρίως πηγές. Της χώρες του Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας από την μια, και από την άλλη από τις χώρες της Αραβικής χερσονήσου, τον Περσικό κόλπο και την Μέση Ανατολή γενικότερα. 

Για όλες ανεξαιρέτως τις διαδρομές που προέρχονται από την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, οι διέλευση μέσω του ζωτικού χώρου ευθύνης της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι κάτι το αναπόφευκτο. Οι πύλες εισόδου της ενέργειας προς την Ευρώπη είναι σήμερα πέντε και πιθανών να προστεθεί και μια έκτη. Και οι πέντε βρίσκονται παραταγμένες ημικυκλικά στα ανατολικά της Κύπρου. Είναι το λιμάνι Σεϊχάν στην Τουρκία, τα τερματικά φυσικού αερίου στην Αίγυπτο και την Συρία, το τερματικό του αγωγού Μονσούλης – Τελ Αβίβ (στο οποίο αυτή τη στιγμή γίνονται πυρετωδώς τεχνικές εργασίες αναβάθμισης του ώστε να επαναλειτουργήσει μέχρι το 2012 μετά το κλείσιμο του το 1946) και τα πετρελαιοφόρα πλοία που κατευθύνονται από την Ερυθρά θάλασσα προς τα Ευρωπαϊκά λιμάνια μέσω της διώρυγας του Σουέζ. 

 

Αν αποδειχθεί και η Κύπρος σαν η έκτη πύλη ενέργειας με την εκμετάλλευση των αποθεμάτων φυσικού αερίου που πιθανόν υπάρχουν στην ΑΟΖ της, τότε μιλάμε και για ένα νέο σημαντικό τερματικό στην περιοχή Βασιλικού. Το τερματικό αυτό στα νότια παράλια της Κύπρου θα είναι ύψιστης σημασίας δεδομένου ότι α) είναι το πρώτο που συναντά κανείς εντός Ευρωπαϊκής ‘Ένωσης και β) δεδομένου ότι γεωγραφικά βρίσκεται ακριβώς στο κέντρο του ημικυκλίου, πιθανόν στο μέλλον να εξελιχθεί στο βασικό ενεργειακό τερματικό από το οποίο θα διαμετακομίζεται το σύνολο της ενέργειας από την Μέση Ανατολή στην υπόλοιπη Ευρώπη. 

Δεν είναι ίσως τυχαίο που είδαμε αυτές τις μέρες δημοσιεύματα στον τύπο για το ενδιαφέρον ενεργειακών κολοσσών, για την δημιουργία διαμετακομιστικών ενεργειακών τερματικών μαμούθ στα νότια παράλια της Κύπρου. 

Για την εκτέλεση λοιπόν της αποστολής διασφάλισης των ενεργειακών διαδρομών, η ύπαρξης στρατευμάτων ταχείας αναδίπλωσης, αεροπορίας και ναυτικού του ΝΑΤΟ στον Κυπριακό χώρο είναι εκ των ουκ άνευ. 

Το ΝΑΤΟ λοιπόν, για να εξασφαλίσει την πρόσβαση που του χρειάζεται στην Κύπρο έχεις τρεις εναλλακτικές λύσεις. 1) Την νομιμοποίηση της παραμονής, διέλευσης και διακίνησης των Τουρκικών στρατευμάτων στην Κύπρο, 2) την αναβάθμιση και ενίσχυση των Βρετανικών βάσεων και 3) την ένταξη της Κύπρου στις Νατοϊκές δομές.

Ευρωπαϊκή Ένωση – ο σκληρός πυρήνας και ο Γάλλο- Γερμανικός άξονας

Δεν είναι μυστικό ότι η ΕΕ στην οποία μετέχει η Κυπριακή Δημοκρατία διέρχεται μέσα από μια πάρα πολύ μεγάλη κρίση. Ιστορικά, τα τελευταία εξήντα χρόνια, έχει αποδειχθεί ότι η κάθε κρίση στο Ευρωπαϊκό χώρο έφερε στο τέλος της ημέρας περισσότερη εμβάθυνση της ίδιας της ένωσης. Η σημερινή κρίση προέρχεται από δύο γεγονότα.

Πρώτον, εξακολουθεί να υφίσταται ο απόηχος της αποτυχίας υιοθέτησης του Ευρωπαϊκού συντάγματος, παρά τον συμβιβασμό με τη συνθήκη της Λισαβόνας, και δεύτερον τις αναταράξεις στο κοινό Ευρωπαϊκό νόμισμα με την οικονομική κρίση της οποία διερχόμαστε τώρα.

Με την λήξη της οικονομικής κρίσης είναι αναμενόμενο ότι η Ευρώπη θα αναζητήσει λύσεις. Λύσεις στις οποίες θα πρωταγωνιστεί ο Γάλλο-Γερμανικός άξονας και θα έχει σαν στόχους α) την αναβάθμιση της οικονομικής διακυβέρνησης της Ευρώπης, β) την αναβάθμιση της συνοχής και της αλληλεγγύης των χωρών μελών της και γ) την αναβάθμιση του γεωστρατηγικού της ρόλου με την ενδυνάμωση της ΚΕΠΑ (Κοινή εξωτερική πολιτική και άμυνα). 

Έχοντας υπόψη τόσο τα τραύματα που θα αφήσει αυτή η κρίση από τη μια, όσο και τις αντιρρήσεις πολλών χωρών μελών, δεν αποκλείεται αυτή τη φορά να προβληθούν με μεγαλύτερη ένταση λύσεις και εισηγήσεις για μια Ευρώπη ομόκεντρων κύκλων, όπως αυτή που πρότεινε πριν από μερικά χρόνια ο πρώην πρωθυπουργός του Βελγίου Γκί Φέρχοφστατ. Ένα σκληρό πυρήνα δηλαδή χωρών μελών, που θα προχωρήσει σε πλήρη ομοσπονδιοποίηση και μια περιφέρεια χωρών μελών με διαφορετικά επίπεδα σύνδεσης.

Μια τέτοια εξέλιξη, αν αφήνει την Κύπρο εκτός σκληρού πυρήνα, θα είναι καταστροφική για την Ελληνοκυπριακή πλευρά. Όλα τα πλεονεκτήματα που αποκτήθηκαν μέσα από την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ θα ελαχιστοποιηθούν. Για να αποφευχθεί μια τέτοια εξέλιξη, η Κύπρος θα πρέπει να είναι έτοιμη, και να πληρεί τα κριτήρια που θα απαιτηθούν για να διεκδικήσει αυτόματα μια θέση στον σκληρό πυρήνα της ΕΕ. Τα ελάχιστα κριτήρια που θα απαιτηθούν είναι τρία. 

Α) Η οικονομία της να είναι σε θέση να εναρμονισθεί πλήρως με τις υπόλοιπες χώρες. Β) Οι θεσμοί της να είναι σε θέση να εναρμονισθούν πλήρως με τις υπόλοιπες χώρες μέλη και Γ) να είναι σε θέση να ενοποιηθεί πλήρως με τις υπόλοιπες χώρες μέλη σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και άμυνας. 

Όσον αφορά το πρώτο, την Οικονομία, αυτός είναι ίσως ο μοναδικός πυλώνας που έχει ήδη εξασφαλίσει από τη στιγμή που μετέχει με επιτυχία (μέχρι στιγμής τουλάχιστον) στο σύστημα του ενιαίου νομίσματος. 

Όσον αφορά το δεύτερο, τους θεσμούς, η Κυπριακή Δημοκρατία μειονεκτεί λόγω της δυσκολίας να αναθεωρήσει ριζικά και να εκσυγχρονίσει το σύνταγμα της λόγω της απουσίας των Τ/Κ από το κοινοβούλιο της. Για επουσιώδεις αλλά αναγκαίες τροποποιήσεις του συντάγματος, η ΚΔ αναγκάζεται να επικαλείται το δίκαιο της ανάγκης. Αυτό είναι ένα σοβαρό θέμα, το οποίο κάποια στιγμή (σύντομα) θα πρέπει ο νομικός κόσμος της Κύπρου να δει με την αναγκαίουσα σοβαρότητα. 

Ο τρίτος και ουσιαστικότερος πυλώνας, αυτός της εξωτερικής πολιτικής και άμυνας αποτελεί σήμερα τον πιο αδύναμο κρίκο της Κυπριακής Δημοκρατίας λόγω της παντελούς απουσίας της από τις δομές ασφάλειας του Ευρωπαϊκού γίγνεσθαι. Πως θα μπορέσει να ενοποιηθεί σε αυτό τον πυλώνα με τα υπόλοιπα κράτη μέλη, όταν όλα είναι μέλη του ΝΑΤΟ και του Συνεταιρισμού για την Ειρήνη αλλά όχι η ίδια;

Τουρκία – Η εξωτερική πολιτική και ο ρόλος της

Αυτές τις μέρες ιδιαίτερη ανάλυση για την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας δεν είναι αναγκαία. Ο ίδιος ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών με πολύ γλαφυρότητα μας την επεξηγεί αναλυτικά μέσα από το βιβλίο του «Το στρατηγικό βάθος». Αυτό που πρέπει να σημειώσουμε είναι ότι αν αφήσουμε στο πλάι το γεγονός ότι πολλά από τα συμπεράσματα του μας είναι ενοχλητικά έως προκλητικά, το ότι οι στόχοι του μας βρίσκουν σίγουρα σε κάθετη διαφωνία, εν τούτοις, οι διαπιστώσεις του, στις οποίες βασίζεται η όλη του θεώρηση είναι απολύτως ορθές. 

Είναι ξεκάθαρο ότι απώτερος στόχος της Τουρκίας είναι να σφετεριστεί τα πλεονεκτήματα που παρουσιάζει ο Κυπριακός ζωτικός χώρος και στη συνέχεια να τα «εμπορευτεί» προς ίδιον όφελος. Ο μοναδικός τρόπος αποτροπής αυτής της πολιτικής είναι να παρουσιαστεί στη διεθνή σκηνή δεύτερος προμηθευτής των ίδιων πλεονεκτημάτων. Και ποιος θα ήταν καλύτερος προμηθευτής από τον ίδιο των κάτοχο των πλεονεκτημάτων αυτών.

Σε μια τέτοια περίπτωση ουσιαστικά ακυρώνει την Τουρκική εξωτερική πολιτική όσον αφορά την Κύπρο. Η Τουρκία θα νιώσει απειλή και ανταγωνισμό. 

Εάν η ενέργεια αυτή ευοδωθεί με τους κατάλληλους χειρισμούς και συνοδευτεί και με μια ταυτόχρονη επικοινωνιακή πολιτική επίθεσης φιλίας προς την Τουρκία, θα αναγκάσει την Τουρκία να αναθεωρήσει τη τακτική της και θα αναγκαστεί να αναζητήσει μια συνεννόηση με την Ελληνο-Κυπριακή πλευρά. Οι εξελίξεις όπως τρέχουν με τα υπόλοιπα μέτωπα που έχει ανοίξει στην εξωτερική της πολιτική και η επιδείνωση των σχέσεων της με το Ισραήλ δεν της δίνουν το δικαίωμα να μην ενοχλείται από την διαιώνιση της εκρεμμότητας.

Η απειλή μιας ανατροπής, θα την αναγκάσει να καταφύγει σε προληπτικές ενέργειες και θα την οδηγήσει να συμβιβαστεί σε μοίρασμα αντί σε μονοπώληση του παιχνιδιού. Εννοείται βέβαια ότι τη δεδομένη στιγμή η Ελληνο-Κυπριακή πλευρά θα έχει την ωριμότητα να διαπραγματευτεί το «μοίρασμα» αυτό και δεν θα παρουσιάσει τις εθνικιστικές εξάρσεις του παρελθόντος.

Προσγειωμένα και με ρεαλισμό…

Βασικά από την ανάλυση των δεδομένων της περιοχής μας προκύπτει ότι, η Κύπρος διαθέτει κάποια πολύ σημαντικά πλεονεκτήματα για τα γεωστρατηγικά συμφέροντα της Δύσης. Η Δύση με τη σειρά της επιδιώκει την επίλυση του Κυπριακού προβλήματος για να απελευθερωθεί ο δρόμος που θα της εξασφαλίσει την εκμετάλλευση αυτών των πλεονεκτημάτων. Στα πλαίσια των εμπλεκομένων πλευρών στο Κυπριακό, κερδισμένος από την λύση θα είναι αυτός που θα πετύχει την πιο σθεναρή υποστήριξη των θέσεων του από τον Δυτικό παράγοντα. 

Την στήριξη της Δύσης θα έχει ο όποιος εμπλεκόμενος μπορέσει να προσφέρει κατά τρόπο πιο αξιόπιστο και μόνιμο τα γεωστρατηγικά πλεονεκτήματα της Κύπρου προς τις ΗΠΑ και τις χώρες του ΝΑΤΟ. Αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι, από πλευράς χρονικής συγκυρίας, τώρα βρισκόμαστε σε μια ρευστή περίοδο γεωπολιτικών ανακατατάξεων στην ευρύτερη περιοχή. Η Ελληνοκυπριακή πλευρά μπορεί να πετύχει αυτή την εύνοια που θα οδηγήσουν σε μια συμφέρουσα επίλυση του Κυπριακού προβλήματος αν επιδείξει άμεσα, με τρόπο αποφασιστικό και αξιόπιστο ότι μπορεί να αποτελέσει μέρος της λύσης της νέας κατάστασης πραγμάτων που πάει να δημιουργηθεί. 

Φυσικά, όλα αυτά υπό την προϋπόθεση ότι η αδιαμφισβήτητη γεωστρατηγική αναβάθμιση της Κύπρου δεν θα υπερτιμηθεί από την Ελληνοκυπριακή πλευρά σε βαθμό έπαρσης και μιας ψευδαίσθησης ότι έτσι μπορεί να καταστεί το κέντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος. Απλά και ταπεινά βελτιώνει τη διαπραγματευτική της ικανότητα, για να προχωρήσει σε άλλου είδους συμβιβασμούς που προφανώς είναι λιγότερο οδυνηροί από αυτούς που προδιαγράφονται σήμερα.
Παύλος Λιασίδης