Ρήγας Βελεστινλής

 Γράφει ο Δρ Ανδρέας Σοφόκλης

Εάν πρέπει να χαρακτηρίσουμε τον Ρήγα Βελεστινλή, θεωρώ ότι οφείλουμε να του δώσουμε το επώνυμο του Πρωτομάρτυρα της Εθνεγερσίας. Ο Ρήγας Βελεστινλής δεν ήταν ένας απλά ποιητής, συγγραφέας ή ιδεαλιστής, αλλά υπήρξε μια εξέχουσα προσωπικότητα της εποχής. Γνώριζε τα γεγονότα, τη διεθνή πολιτική τάση. Τις ισορροπίες των δυνάμεων.

Τα πρώτα χρόνια της ζωής του τα αφιέρωσε στις μελέτες. Φαίνεται ότι εργάστηκε ως δάσκαλος αρχικά στην περιοχή που μεγάλωσε, τη Θεσσαλία. Εργάστηκε ως γραμματικός στην υπηρεσία του Αλέξανδρου Υψηλάντη, του πάππου του Αλέξανδρου Υψηλάντη που σήκωσε πρώτος τη Σημαία της Επαναστάσεως στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες και προδόθηκε από τη χώρα που πιστά υπηρέτησε. Επίσης εργάστηκε και ως γραμματικός στην υπηρεσία του Νικόλαου Μαυρογένη. Το 1790 εγκαταστάθηκε στη Βιέννη.

Μελέτησε τις επιστήμες, γι΄αυτό εξέδωσε το έργο του «Φυσικής Απάνθισμα». Μελέτησε σε βάθος τους Γάλλους Διαφωτιστές, όπως τους Βολτέρο και Ρουσσώ, ταυτόχρονα δημιούργησε με τη Γαλλία ουσιαστική σχέση, αφού ήταν για τον ίδιο η Χώρα του πνεύματος και της Δημοκρατίας. Οι επιδράσεις αυτές φαίνονται σε έργα του, όπως το έργο του: «Σχολείο Ντελικάτων Εραστών».

Ήταν άνθρωπος της οργάνωσης και των στόχων. Μέσα από τα έργα του επεδίωκε να επηρεάσει ανθρώπους της εποχής του προς τη δημοκρατία, προς τις ανθρωπιστικές αρχές της ελευθερίας.  Ήταν πιο μπροστά από την εποχή του, αφού οι στυγνές αυτοκρατορίες κυριαρχούσαν και οι άνθρωποι δεν τολμούσαν να αντιδράσουν ή και πίστευαν στους λαοπλάνους. Ποθούσε οι αναγνώστες των έργων του να μεταβληθούν σε κοινωνούς αυτών των αρχών, αυτών των πανανθρώπινων ιδεών.

Η σχέση του με τη Γαλλία ήταν σε  υψηλό επίπεδο, το γεγονός αυτό τεκμηριώνεται αφού στη Βλαχία, από το 1791 μέχρι το 1796,  για ένα χρονικό διάστημα, υπηρέτησε στο Γαλλικό Προξενείο του Βουκουρεστίου ως διερμηνέας. Στο χρονικό αυτό διάστημα γνώριζε ότι ήταν δύσκολο έργο η δράση και η επιτυχία υπέρ της πολύπαθής του πατρίδας και ανέμενε την κατάλληλη χρονική στιγμή.

Όταν ο Ναπολέων Βοναπάρτης εισέβαλε στην Ιταλία προβάλλοντας τη Δημοκρατία και το Φιλελεύθερο πνεύμα ο Ρήγας Βελεστινλής πίστεψε ότι ήταν η ιστορική στιγμή που ανέμενε και δεν είχε άδικο. Τον Αύγουστο του 1796 μέχρι τον Δεκέμβριο του 1797 βρίσκεται στη Βιέννη. Όπου η δράση του είναι υποδειγματική. Σε λίγους μήνες είχε δημοσιεύσει τα ακόλουθα έργα: «Ηθικός Τρίποδας», «Νέα Χάρτα της Βλαχίας», «Γενική Χάρτα της Μολδαβίας», «Χάρτα της Ελλάδος»

Η «Χάρτα της Ελλάδος» δηλώνει τις δημοκρατικές του αρχές. Όπως είναι γνωστό οραματιζόταν μια τεράστια εδαφικώς επικράτεια που οι Έλληνες ως ο Ιστορικός λαός και ο λαός που προσέφερε τον πολιτισμό και τις αξίες θα διαδραμάτιζαν σημαίνοντα ρόλο, με την ισόνομο και ισοδύναμο συμμετοχή όλων των Βαλκανικών λαών και περιοχών συμπεριλαμβανομένων και των Ελλήνων της Μικράς Ασίας και των Τούρκων. Ο Ρήγας ποθούσε την Παμβαλκανική αλληλεγγύη, όπου οι λαοί αυτοί ενώνοντας τις πνευματικές τους δυνάμεις θα μεγαλουργούσαν σε συνθήκες πλέον ειρήνης και δημοκρατίας.

Ο Ρήγας Βελεστινλής δεν ήταν ρομαντικός και δεν έτρεφε αυταπάτες για τη μαύρη τυραννία, αυτός ήταν ο λόγος που εξέδωσε τον: «Θούριο» με την επαναστατική προκήρυξη προς τους λαούς που στέναζαν υπό την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η Αρχαία Ελλάδα ήταν για τον Ρήγα Βελεστινλή, το ιδανικό της δημοκρατίας και της σοφίας, ήταν το ασφαλές του καταφύγιο, αυτό το γεγονός καταδεικνύεται αφού το 1797 εξέδωσε τη μετάφραση του «Νέου Ανάχαρση» του Μπαρτελεμύ, που είναι το φανταστικό ταξίδι αυτού του Γάλλου πολιτικού και φιλοσόφου στην Αρχαία Ελλάδα.

Το »Σύνταγμα της Ελληνικής Δημοκρατίας» και ο «Θούριος» ενισχύονται με τη «Νέα Πολιτική Διοίκηση των Κατοίκων της Ρούμελης, της Μικράς Ασίας, των Μεσογείων Νήσων και της Βλαχομπογδανίας», που είναι άμεση επίδραση από τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό. Ουσιαστικά αυτό περιείχε το Σύνταγμα της Ελληνικής Δημοκρατίας. Αυτός ήταν και ο λόγος που ο Ρήγας Βελεστινλής πήγε στην Τεργέστη, για να τα προωθήσει στην Ελλάδα.

Η Τεργέστη υπήρξε το μοιραίο του σφάλμα, οι δυνάμεις του σκότους της Αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας, της απολύτως ταυτισμένης με την Οθωμανική, τον συνέλαβαν, όπως και πολλούς συνεργάτες και φίλους του. Όπως είναι γνωστό τον παρέδωσαν, μαζί με εφτά συνεργάτες του στις Οθωμανικές αρχές. Όλους μαζί τους φυλάκισαν στο φρούριο του Βελιγραδίου «Νεμπόιζα». Το τέλος τους επήλθε με τον στραγγαλισμό από τους Τούρκους φρουρούς τους στις 24 Ιουνίου 1798. Μαζί με τον Έλληνα μέγα διανοούμενο, διαφωτιστή και οραματιστή της ελευθερίας, της δημοκρατίας στραγγαλίστηκαν οι συνεργάτες του: Ευστράτιος Αργέντης έμπορος από τη Χίο, Δημήτριος Νικολίδης γιατρός από τα Ιωάννινα, Αντώνιος Κορωνιός έμπορος από τη Χίο, Ιωάννης Καρατζιάς λόγιος από την Κύπρο, Θεοχάρης Τουρούντζιας έμπορος από τη Σιάτιστα, Ιωάννης Εμμανουήλ φοιτητής Ιατρικής από την Καστοριά, Παναγιώτης Εμμανουήλ εμποροϋπάλληλος από την Καστοριά.

Ο Αδαμάντιος Κοραής συνέλαβε την ουσία της θυσίας του Ρήγα Βελεστινλή, με τη θετική απήχησή της στους δοκιμαζόμενους Έλληνες, γράφοντας το: «Του αθώου αίματος η έκχυσις αύτη», όμως έκανε βάλσαμο τις ψυχές των Ελλήνων για την Ελευθερία. Το όραμα και η θυσία του Ρήγα Βελεστινλή, δεν πήγε άδικα, αυτός δοξαζόταν στις μάχες κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης.

Το: «Ως πότε παλληκάρια να ζούμε στα στενά μονάχοι σαν λιοντάρια στις ράχες στα βουνά. Καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή», ατσάλωνε τη θέληση τράνωνε την παλληκαριά. Το όραμα του Ρήγα θα γινόταν πραγματικότητα με την Παμβαλκανική Συμμαχία του 1912-1913, εάν εγωισμοί και διείσδυση ξένων συμφερόντων δεν προκαλούσαν τη διάσπαση με τον Β` Βαλκανικό Πόλεμο του 1913-1914. Η Ελλάδα στις αρχές του 20^ου αιώνα είχε αυτές τις ευκαιρίες δυστυχώς όμως το σαράκι της διχόνοιας έστειλε τον ελληνισμό στο βάραθρο.

Το άρθρο αυτό το αφιερώνω στον φίλο μου εξ Ελλάδος, Ευάγγελο Μπομπότη που πριν έξι μήνες έφυγε από αυτή τη ζωή και πήγε στην αιώνιο, έναν άνθρωπο από εκείνους τους αγνούς και αφανείς που πολέμησαν στην Κύπρο για την Κύπρο, χωρίς ποτέ να υπερηφανευτεί ή να ζητήσει τα όποια ανταλλάγματα. Επίσης, επειδή, προτού αποβιώσει μου ζήτησε να γράψω κάτι για τον Ρήγα Βελεστινλή, τον συγχωριανό του που τόσο ο ίδιος τον αγαπούσε. Αυτός είναι και ο λόγος που τον αναφέρω μόνο ως Ρήγα Βελεστινλή στο άρθρο αυτό.

Ως αιώνιο μνημόσυνο για όλους τους ΉΡΩΕΣ.

Δρ. Ανδρέας Σοφόκλης

Συγγραφέας, Ερευνητής, Αρθρογράφος, Δοκιμιογράφος