Ο μη έχων, πωλήσει το ιμάτιον αυτού και αγοράσει μάχαιραν

Του Άντη Ροδίτη

Προς τον Υπουργό Παιδείας 

Θα έπρεπε να είχα αφιερώσει το τελευταίο μου βιβλίο γενικά στις εκάστοτε Κριτικές Επιτροπές λογοτεχνικών έργων του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, και ειδικά στην Επιτροπή κρίσης και αξιολόγησης βιβλίων έκδοσης 2015, που απαρτιζόταν από τους Νίκο Ορφανίδη, Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, Κίκα Ολυμπίου, Στέφανο Ευθυμιάδη και Λεωνίδα Γαλάζη.

Οι άνθρωποι αυτοί αποφάσισαν ότι ο σπουδαίος και διαχρονικός μας ποιητής Δημήτρης Λιπέρτης («έλα κορού να δούμεν τα μαύρα σου τα μάδκια…». «άρκον πουν να με παίρνουσιν οι τέσσερις τζαι μένα…», ο οποίος τραγούδησε τόσο όμορφα και αληθινά κοινά αισθήματα και οράματα των Κυπρίων, χωρίς όμως καμιά ικανότητα να μας κατευθύνει σε μια βαθύτερη ενδοσκόπηση και αυτογνωσία -πράγμα που τόσο πολύ μας χρειάζεται σήμερα- έπρεπε να επισκιάσει, αποφάσισαν, τον σύγχρονό μας ποιητή Κώστα Μόντη ο οποίος, πέρα από το να έχει κάμει όσα έκαμε και ο Λιπέρτης, έκαμε και εκείνα που δεν μπόρεσε ούτε μπορούσε να κάνει ο Λιπέρτης:

Μας εξήγησε ο Μόντης ΠΟΙΟΙ τελικά είμαστε ή, καλύτερα, ΠΟΙΟΙ τελικά γίναμε μετά που βγάλαμε από τη ψυχή μας τα μεγάλα και τα ωραία, που δεν αρκούνται στο ζην αλλά οραματίζονται και το ευ ζην. Αυτό έκαμε ο Μόντης γενικά με την ποίησή του και ειδικότερα με την 1605 στίχων σύνθεσή του Δεύτερο Γράμμα στη Μητέρα, Λευκωσία 1972.

Οι πιο πάνω αναφερόμενοι ονομαστικά «κριτικοί» του Υπουργείου Παιδείας έστειλαν τον Μόντη στον αγύριστο και αποδείχτηκαν γι’ αυτό ανίκανοι να επιτελέσουν σωστά το καθήκον τους. Γενικά οι επίσημα ασχολούμενοι, ιδίως οι ακαδημαϊκοί, καθηγητές της λογοτεχνίας στα πανεπιστήμια (για τη μέση εκπαίδευση δεν μπορεί καν να γίνεται λόγος πλέον), ούτε νιώθουν ούτε καταλαβαίνουν το αντικείμενό τους, τη λογοτεχνία. Π.χ. Τι κάνουμε όταν θέλουμε να δηλώσουμε την πολιτισμική μας ταυτότητα; Τραγουδούμε ένα ποίημα, τον Ύμνο στην Ελευθερία του Διονυσίου Σολωμού. Τι ήταν αυτός ο Σολωμός; Ένας λογοτέχνης, όχι πολιτικός. Αυτό, σας διαβεβαιώ, οι ακαδημαϊκοί μας το ακούν αυτή τη στιγμή με έκπληξη, όχι πως δεν το ξέρουν αλλά επειδή το έχουν ξεχάσει. Ζώντας σε ένα περιβάλλον που έχει εξορίσει τη λογοτεχνία, συμπλέουν με το περιβάλλον αντί να του αντισταθούν.

Οι κοινωνίες επιβιώνουν ανάλογα με τη σημασία που δίνουν στον πολιτισμό τους. Εμείς αγνοούμε τι είναι, πώς στήνεται ή πως διατηρείται ένας πολιτισμός, πράγμα που γίνεται κυρίως δια της λογοτεχνίας. Της καλλιέργειας, δηλαδή, του λόγου, του γραπτού και προφορικού λόγου. Δείτε τα σημερινά μας χάλια μέσω ΜΜΕ, για να καταλάβετε πόσο σ’ αυτό μηδενιζόμαστε, τη στιγμή μάλιστα που η απροκάλυπτη  τουρκική βαρβαρότητα, στην πιο ανυπόκριτη, ζωώδη, βίαιη  μορφή της απειλεί ευθέως και  χωρίς περιστροφές την  ύπαρξή  μας.

Ο Κώστας Μόντης, που είχε να αντιμετωπίσει το ολοκληρωτικό καθεστώς της εποχής του (96, 26% σε προεδρικές εκλογές), μιας εποχής που μαχόταν και πέτυχε στο τέλος ν’ αφαιρέσει από την κυπριακή ψυχή το όραμα και να βάλει στη θέση του ένα πρόσωπο, έναν «ρήτορα» και «λαοπλάνο», όπως διαλαλεί σήμερα και το ίδιο το ΡΙΚ (χωρίς να ξέρει τι ακριβώς λέει λόγω της λογο-τεχνικής πενίας που μας δέρνει), ο Κώστας Μόντης, λοιπόν, που είχε ν’ αντιμετωπίσει όχι μόνο τη δική του εποχή αλλά και την ακόμα χειρότερη μελλοντική δική μας, είχε για πρότυπο τον μεγαλύτερο, ίσως, ποιητή του 20ου αιώνα, τον T. S. Eliot.

Όταν η ως άνω αναφερόμενη Επιτροπή του Υπουργείου Παιδείας (του οποίου μόλις τώρα ανέλαβε τα ηνία ο φίλος μου) έκανε πέρα τον Μόντη για να μας στείλει άποτους πίσω στον αχάμπαρο Λιπέρτη, έκανε βαθιά μεσάνυχτα (όπως και όλοι οι ειδικοί ακαδημαϊκοί μας) για τη σχέση Μόντη-Έλιοτ. Το βιβλίο που αποκάλυπτε αυτή τη σχέση είναι εκείνο που η Επιτροπή θέλησε να περιθωριοποιήσει και ν’ αναδείξει τον ήδη αναδειγμένο από χρόνια μέχρι όλα του τα όρια… Λιπέρτη!! Τα κίνητρά τους; Εκτός από τις πιο πάνω αναφερθείσες αδυναμίες τους γνώσης της λογοτεχνίας, τα κίνητρά τους συμπληρώθηκαν από ζηλοφθονία, εκδικητικότητα και κομματισμό.

Ο Μόντης, βέβαια, δεν είναι του ύψους του Έλιοτ.

Ο Μόντης, σπουδαίος και μεγάλος ποιητής της εποχής του και της πατρίδας του, έκαμε όπως αναμενόταν με το ταλέντο που διέθετε το καθήκον του απέναντι στην πατρίδα του. Δεν είχε, όμως, μια συνεχή, αδιάκοπη πνευματική εξέλιξη, όπως ο Έλιοτ.

Ο Έλιοτ περιέγραψε την τότε παρούσα και πρόβλεψε (την επερχόμενη ναζιστική) κατάντια της ανθρώπινης αξιοπρέπειας με την Έρημη Χώρα (1922) όταν ήταν 34 ετών, αλλά μια δεκαετία μετά, το 1934 έγραψε το θεατρικό έργο The Rock (Ο Βράχος), με το οποίο πρόσφερε τη θεραπεία, όταν ήδη στη Γερμανία εκδηλώνονταν τα πρώτα συμπτώματα του ναζισμού. Στα επόμενα 10 χρόνια (1945) τελειοποίησε με τα Τέσσερα Κουαρτέτα τη διάγνωση της ασθένειας και περιέγραψε με ύψιστων προδιαγραφών ποίηση τη θεραπεία. Ήδη στα 1940 είχε δημοσιεύσει το δοκίμιο The Idea of a Christian Society.

Ο Μόντης, πέρα από το να σηκώσει τεχνικές και επί μέρους ιδέες από τον Έλιοτ, πέρα από το να εκθέσει με επίσης υψηλών προδιαγραφών ποιητική τέχνη το κατάντημα του Κυπρίου, έμεινε στο κλάμα, την οδύνη και την απογοήτευση, δεν έφτασε ποτέ στην χριστιανική πίστη ως τη μόνη διέξοδο.

Ιχνηλατώντας ο Έλιοτ τα επιτεύγματα και τις αποτυχίες της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, γράφει στο The Rock:

Κι όταν αποφάσισαν οι πατέρες σας / ποια θέση στην πατρίδα τους / θα έχει και του Θεού το σπίτι, / κι όρισαν για κάθε άγιο μπελά, απόστολο / και μάρτυρα ένα κλουβί, /

όπου για πάντα πια θ’ ανήκει, / έβαλαν μπρος για την αυτοκρατορία, / την ανάπτυξη και τη βιομηχανία.

Μ’ εξαγωγές σιδήρου κι άνθρακος, / ειδών ένδυσης από βαμβάκι, / διαφωτισμό του πνεύματος και βάλε, / μη εξαιρουμένου του κεφαλαίου / κι ενός σωρού εκδοχών του θείου Λόγου: /

Βέβαιη των Βρετανών η ράτσα / για την αποστολή της, / που αισίως κι ασφαλώς την έφερε εις πέρας, / αφύλακτο πίσω στην πατρίδα / στη νάρκη του άφησε το τέρας.

Ποιο ήταν αυτό το «τέρας»; Η αθεΐα, βέβαια, το αποτέλεσμα του «διαφωτισμού» που πίστεψε πως ο άνθρωπος έφτασε πια σε τέτοια ύψη πολιτισμού, ώστε μπορούσε ν’ αναλάβει πλέον την πάσα ευθύνη για τον εαυτό του, εξορίζοντας τον Θεό από μέσα του. Με την «κρίση» ανθρώπων χωρίς Θεό έφτασαν στη Γερμανία να δολοφονούν μαζικά άνδρες, γυναίκες και παιδιά κατά εκατομμύρια, επειδή δεν ήταν της… ράτσας τους! Μια είναι των ανθρώπων η ράτσα και δεν υπάρχει άλλη, τουλάχιστο σε αυτόν τον πλανήτη.

Μόνο με την πίστη στον Θεό μπορεί, κατά ο Έλιοτ, να στηθεί άξια λόγου, του ευ ζην πατρίδα:

Μια κοινωνία δεν μπορεί αληθινά να ζεί, 

αν τον Θεό, που την κρατά σφικτά δεμένη, δεν υμνεί.

Και ποιοι άλλοι ακριβώς αυτό; Αυτοί που έστησαν, έστω για καμιά εκατοστή χρόνια όλα κι όλα, την καλύτερη πατρίδα, που όλη η Δύση κήρυξε πρότυπό της (ασχέτως του τι κατάφερε), την αρχαία Αθήνα. Όλες οι αποφάσεις του Δήμου των Αθηναίων είχαν πάντα το ίδιο προοίμιο: Θύσαντες και ομώσαντες τοις θεοίς και τοις ήρωσι τοις κατέχουσι την πόλιν έδοξε τη βουλή και των δήμω…

Δεν στήνεται καμιά άξια λόγου πατρίδα δίχως Θεούς και ήρωες. Κάθε τέτοια πατρίδα ανήκει στους Θεούς της και στους ήρωές της, αυτοί την έστησαν με τις θυσίες τους κι αν αυτοί εξοριστούν εξορίζεται μαζί τους, χάνεται και η πατρίδα…

Ασυναίσθητα σχεδόν και συναισθηματικά και διαισθητικά μιλά γι’ αυτά τα θεμελιώδη ο Μόντης. Ο Έλιοτ, όμως, ξεκινώντας από το αρχαιοελληνικό πρότυπο φτάνει εν πλήρει γνώση και εν πλήρει συνειδήσει στο ΠΟΙΟΙ κατέχουν την Πόλη, χωρίς τους οποίους ΧΑΝΕΤΑΙ η Πόλη.

Αλλά οι δικοί μας «κριτές» της λογοτεχνίας και ακαδημαϊκοί, οι διορισμένοι από την επίσημη Παιδεία μας, ούτε τον Μόντη ξέρουν κι ούτε από τον Μόντη μπορούν να φτάσουν στον Έλιοτ. Κατευθύνονται από την άγνοιά τους, τη ζηλοφθονία και τον «προοδευτισμό» τους, δηλαδή την αθεΐα τής γνωστής κομματικής ιδεολογίας τους. Την ιδεολογία εδώ, που στήριξε και την αντικατάσταση της πατρίδας με την προσωπολατρία, εκείνο το αρχιερατικό πρόσωπο που έκανε το παν με τη «ρητορεία» και τη «μαγεία» του να διώξει από τις ψυχές του λαού την πατρίδα, δηλώνοντας στη δεδομένη ιστορική στιγμή ότι το μεγαλύτερο λάθος του ήταν που επέτρεψε την έλευση του στρατού της πατρίδας εδώ.

Κι έκανε το παν να διώξει τον στρατό της Ελλάδας από δω. Και πιστώθηκε γι’ αυτό ως ο μεγαλύτερος ήρωας του τόπου, στους ανδριάντες του οποίου καταθέτουμε ακόμα και σήμερα τα στεφάνια μας… Στον ήρωα της καταστροφής μας!

Διώξαμε την πατρίδα και τους ήρωές μας για να πέσουμε στα χέρια του εχθρού, κι όταν πήρε την άγουσα και το πρόσωπο της προσωπολατρίας μας και «ορφανέψαμε», πάλι κατά το επίσημο ΜΜΕ μας, οι διώκτες της πατρίδας είχαν έτοιμη τη «λύση». Στη θέση και του προσώπου και της πατρίδας θα βάλουμε τώρα μιαν… ελληνοτουρκική πατρίδα που θα επιτύχει τόσο το ζην όσο και το ευ ζην μέσω του κοινού… 

οικονομικού συμφέροντος! Κόντεψαν να μας πείσουν ότι το «οικονομικό συμφέρον ενώνει», μέχρι και Πρόεδροί μας διακήρυξαν ότι το αίτιο της αλληλοσφαγής ανάμεσα στους ανθρώπους… ενώνει!! Το αίτιο που δεν γνωρίζει φραγμούς, που και τη μάνα του σφάζει για τον εαυτό του, λίγο έλειψε να μας πείσουν ότι ενώνει και… σώζει!

Τώρα, όμως, που μας απειλεί ο ολοκληρωτικός πόλεμος και η τελεσίδικη εξαφάνιση της πατρίδας, τώρα που «πολύ αργά» και πολύ αργά ήταν από την επομένη της τουρκικής εισβολής και όχι από χτες και σήμερα (όπως διατείνονται οι στρατιωτικοί εμπειρογνώμονές μας), σκεφτόμαστε να στήσουμε, τάχα, «αποτρεπτική δύναμη» απέναντι στην Τουρκία, που αν το τολμήσουμε θα είναι η πρόκληση που περιμένει η Τουρκία για να μας αφανίσει διαμιάς και διαπαντός, χωρίς να καεί κανενός ευρωπαίου καρφάκι.

Τώρα είναι η ώρα, όμως, να θυμηθούμε τον Χριστό στον τελευταίο, μυστικό του δείπνο:

«Τα πράγματα άλλαξαν τώρα», είπε στους μαθητές του. «Δεν είναι όπως πριν που σας έστελνα σε αποστολές να κηρύξετε τον λόγο του Θεού και σας έλεγα μην πάρετε τίποτε μαζί σας, τρόφιμα, χρήματα, ούτε και ραβδί ν’ ακουμπάτε στις μακρινές οδοιπορίες σας, γιατί θα βρίσκατε παντού πόρτες ανοικτές και φιλόξενες. Τώρα άλλαξαν τα πράγματα, τώρα οι εξουσίες κυνηγούν εμένα να θανατώσουν αλλά κι εσάς. Πάρτε, λοιπόν, μαζί σας όλα όσα χρειάζεσθε, πάρτε και καμιά μάχαιρα. Κι αν δεν έχετε, να πουλήσετε από τα ρούχα σας ΓΙΑ Ν’ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ ΜΑΧΑΙΡΑ»! (Κατά Λουκάν, ΚΒ΄ 35-38).

Η συμβουλή αυτή τού μόνου Κυρίου μας, Ιησού Χριστού, είναι σαφέστατη και καίρια για μας σήμερα.  

Όπως σημειώνει ένας από τους μεγάλους ξένους σχολιαστές των ευαγγελίων, o Gilbert Keith Chesterton, το μήνυμα του Ιησού σχετικά με τη «μάχαιρα», είναι ότι «μιὰ καλῆ εἰρήνη εἶναι καλύτερη ἀπὸ ἕναν καλὸ πόλεμο, ἀλλὰ καὶ ὅτι ἕνας καλὸς πόλεμος εἶναι καλύτερος ἀπὸ μιὰ φαύλη εἰρήνη».  

Θα πρέπει, λοιπόν, εμείς να πουλήσουμε και τα ρούχα μας ακόμη, αλλά όχι για ν’ αποκτήσουμε ένα δικό μας, πάντα ανεπαρκή οπλισμό, που θα είναι μόνο πρόκληση για τη βαρβαρότητα και την αναίσχυντη ληστεία, ώστε να μας καταστρέψει τελεσίδικα, αλλά για να εξοπλίσουμε ακόμα περισσότερο τη μόνη πατρίδα που είχαμε ποτέ, την Ελλάδα, που ήδη είναι σε θέση με λίγα ακόμα βήματα να καταστεί ικανότατη ν’ αποτρέψει την απειλή και να φέρει τη μόνη αληθινή ελευθερία.  

Στο μεταξύ το Υπουργείο της Παιδείας ας βάλει μπρος για να οικοδομηθεί ξανά σιγά-σιγά το αναγκαίο φρόνημα, ξορίζοντας από τις λίστες του εκείνους που παριστάνουν τους κριτικούς της τέχνης του λόγου, της λογοτεχνίας και της αυτογνωσίας μας και αποκαθιστώντας τον ποιητή μας στη θέση που του ανήκει. 

Άντης Ροδίτης