Όταν το εναλλακτικό γίνεται κατεστημένο

Της δημοσιογράφου Χρυστάλλας Χατζηδημητρίου

Η ιστορία λέει πως δύο νεαροί στο Σαν Φρανσίσκο που δεν είχαν να πληρώσουν το νοίκι τους αποφάσισαν να νοικιάσουν το σαλόνι του διαμερίσματός τους, προσφέροντας φουσκωτά κρεβάτια στους ένοικους, που έψαχναν διαμονή –κυρίως φτηνή– αλλά δεν έβρισκαν λόγω ενός συνεδρίου που γινόταν στην πόλη. Αφού το εγχείρημα πέτυχε και έμειναν όλοι ευχαριστημένοι, αποφάσισαν να το επαναλάβουν. 

Και κομπιουτεράκηδες καθώς ήταν, δημιούργησαν μία πλατφόρμα καλώντας κι άλλους να θέσουν τα καταλύματά τους προς ενοικίαση. Μια δεκαετία μετά, οι δύο νεαροί που το 2007 δεν είχαν να πληρώσουν το νοίκι, έγιναν δισεκατομμυριούχοι, ενώ ένας τρόπος ταξιδιών και διαμονής αναδείχτηκε. 

Σήμερα, το σύστημα Airbnb, ναι μεν έχει δώσει άλλες δυνατότητες στον τουρισμό, αλλά παράλληλα έχει καταστεί τεράστιο πρόβλημα για πολλούς τόπους που προσπαθούν πλέον να ελέγξουν την κατάσταση η οποία έχει ξεφύγει. Δέκα ευρωπαϊκές πόλεις –Άμστερνταμ, Βαρκελώνη, Βερολίνο, Μπορντό, Βρυξέλλες, Κρακοβία, Μόναχο, Παρίσι, Βαλένθια, Βιέννη– ζητούν παρέμβαση της ΕΕ. 

Κύριο επιχείρημα είναι πως οι ντόπιοι δεν μπορούν πλέον να εξασφαλίσουν στέγη, αφού οι ιδιοκτήτες προτιμούν να τα ενοικιάζουν μέσω της Airbnb ή άλλων παρόμοιων πλατφόρμων, εξασφαλίζοντας περισσότερα εισοδήματα τα οποία σε αρκετές χώρες (όπως και στην Κύπρο) είναι αφορολόγητα. Ως εκ τούτου, και οι τιμές των ενοικίων αυξάνονται, ενώ ταυτόχρονα η δομή των γειτονιών αλλάζει, αφού δεν ζουν πια μόνιμοι κάτοικοι αλλά περαστικοί ταξιδιώτες. 

Ο αναπληρωτής δήμαρχος του Παρισιού δήλωσε ότι η κατάσταση έχει επιδεινωθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε στα τέσσερα κεντρικά διαμερίσματα του Παρισιού, το ένα τέταρτο όλων των ακινήτων δεν είναι πλέον στέγες κατοίκων, αλλά σπίτια που ενοικιάζονται σε τουρίστες.

Κι ενώ όλα αυτά συμβαίνουν εις Παρισίους, το θέμα στην Κύπρο αντιμετωπίζεται «ως ένας νέος δυνατός κλάδος στην τουριστική βιομηχανία», όπως είπε χαρακτηριστικά βουλευτής στα πλαίσια συζήτησης του θέματος στη Βουλή. Οπόταν ναι μεν να δημιουργηθεί μητρώο και να πληρώνουν φόρους αλλά μη μου τους κύκλους τάραττε. 

Το ΑΚΕΛ μάλιστα δεν θέλει να τεθούν αυστηρά κριτήρια αδειοδότησης, τα οποία θα δημιουργήσουν προβλήματα στα καταλύματα. Κι ας δημιουργηθούν για όλους τους υπόλοιπους. 

Και το θέμα είναι πως πια δεν μιλάμε για τον κάθε νεαρό που δεν μπορεί να πληρώσει το νοίκι του αλλά για μεγαλοεπενδύτες, ντόπιους και ξένους, που αγοράσουν ολόκληρες πολυκατοικίες στα κέντρα των πόλεων και τις μετατρέπουν σε ενοικιαζόμενα διαμερίσματα Airbnb, Homeaway και λοιπά. Αυτούς στηρίζουν οι βουλευτές κι όχι τον εναλλακτικό τουρισμό. 

Χρυστάλλα Χατζηδημητρίου

Πηγή: 

Εφημερίδα "Ο Φιλελεύθερος" 

23 Ιουνίου 2019

Παγωτά Ηράκλη: Δροσερές γλυκές γεύσεις από μια πικρή εποχή

Ο άθλοι του Ηράκλη!

Η µακροβιότερη παγωτοποιία στην Κύπρο, τα γνωστά παραδοσιακά παγωτά Ηράκλη, στην οδό Λήδρας, στη Λευκωσία, γιορτάζουν φέτος τα 80 χρόνια λειτουργίας τους.

Συνήθως, αναφερόμαστε στις περασμένες εποχές με νοσταλγία και με εξιδανίκευση. Η ιστορία του Ηράκλη Δημητρίου δεν εξαιρείται από αυτό τον κανόνα, έχει όμως την ιδιαιτερότητα και το ενδιαφέρον της. Είναι η εποχή όπου το παγωτό ήταν είδος πολυτελείας και πραγματική απόλαυση για μικρούς και μεγάλους! Μια εποχή πολύ δύσκολη, όπου οι απλοί άνθρωποι, της καθημερινής βιοπάλης πάλευαν κυριολεκτικά για την επιβίωση τους, αναζητώντας την ελπίδα.

Η ιστορία ξεκίνησε το 1939 όταν ο νεαρός Ηράκλης Δημητρίου δημιούργησε ένα μικρό παραδοσιακό καφενεδάκι στην οδό Λήδρας. Με το πέρασμα του χρόνου, δημιουργήθηκε μια επιτυχημένη βιοτεχνία παραγωγής και διάθεσης παγωτού.

Αν για τον μυθικό ήρωα Ηρακλή έχουν καταγραφεί δώδεκα άθλοι-κατορθώματα, ο ήρωας της ζωής και της καθημερινής βιοπάλης Ηράκλης, έχει καταγράψει πολλούς και μεγάλους αγώνες μέχρι να καταξιωθεί ως ένας επιτυχημένος επιχειρηματίας. Η λέξη Ηρακλής, ετυμολογικά, σημαίνει το κλέος της Ήρας, δηλαδή, η δόξα της Ήρας ή δοξασμένη ψυχή. Ως έφηβος ο Ηρακλής στο δίλημμα ποιο δρόμο –μεταξύ κακίας και αρετής- να ακολουθήσει στη ζωή, επέλεξε το δρόμο της αρετής, ένα δύσκολο ανηφορικό γεμάτο περιπέτειες και αγώνες.

Ο Ηράκλης γεννήθηκε στην Καλλέπεια της Πάφου, το 1912. Σε μικρή ηλικία ακόμη είχε ήδη αποκρυσταλλώσει μέσα του το δρόμο, που θα ακολουθούσε σε όλη του τη ζωή. Παιδί πολυμελούς και φτωχής οικογένειας με οκτώ παιδιά, ο Ηράκλης ήταν ο μεγαλύτερος από τα αγόρια και ένιωθε ευθύνη για τους υπόλοιπους. Ανήλικος μόλις 15 χρόνων αποχωρίζεται την οικογένεια, τους φίλους και το χωριό του, για να βρει την τύχη του στην πρωτεύουσα.

Φεύγει κυριολεκτικά με τα ρούχα που φορούσε, χωρίς κομπόδεμα με μια βαλίτσα όμως γεμάτη όνειρα για το μέλλον. Ακούραστος και εργατικός όπως ήταν, ρίχθηκε αμέσως στη βιοπάλη. Αφού δούλεψε στο Γαλακτοκοµείο της Ζηνοβίας στην οδό Ονασαγόρου για λίγα χρόνια και εξοικειώθηκε με το περιβάλλον, αποφάσισε να κάνει τη δική του δουλειά. Άνοιξε ένα μικρό καφενεδάκι στην καρδιά της παλιάς Λευκωσίας. Ήταν μόλις 18 χρόνων. Έφτιαχνε καφέδες κι εξυπηρετούσε πολλά καταστήματα της περιοχής. Αργότερα, το ’37-’38 μεταφέρθηκε στο σημείο που βρίσκεται μέχρι σήμερα το κατάστημα.

Δούλεψε σκληρά και έντιμα δημιουργώντας σταθερή πελατεία. Ανήσυχος και προοδευτικός όπως ήταν, εμπλούτιζε τα προϊόντα του καφενείου του με μπανάνες που έφερνε από την Πάφο, αναψυκτικά, αφρόζες, αλλά και γλυκά που έφτιαχνε η γυναίκα του. Σε κάποια στιγμή θέλησε, να προσφέρει στους πελάτες του και παγωτό. Η απόφαση του αυτή υπήρξε καταλύτης στην παραπέρα επαγγελματική του πορεία.

Αφού συνεργάστηκε για λίγο καιρό με προμηθευτή, αποφάσισε μετά, να φτιάξει ο ίδιος παγωτό. Συμβουλεύτηκε φίλο του ζαχαροπλάστη και πειραματίστηκε ο ίδιος, φτιάχνοντας την τελική συνταγή, που κατέκτησε όλη την Κύπρο. Η συνταγή είναι η ίδια, εδώ και 80 χρόνια: φρέσκο γάλα, φρέσκο αυγό, ζάχαρη, καλαμποκάλευρο και άρωμα βανίλιας. Αυτή είναι η βάση του παγωτού γάλακτος. Ανάλογα με τη γεύση που θες, να φτιάξεις, προσθέτεις σοκολάτα ή κακάο ή φυστίκι κ.λπ. Ο Ηράκλης ξεκίνησε µε 5 γεύσεις παγωτού: βανίλια, σοκολάτα, φιστίκι, φράουλα και λεµόνι. Σήµερα, προσφέρεται σε 35 γεύσεις!

Ας μην νομιστεί, ότι το εγχείρημα ήταν καμιά εύκολη υπόθεση. Το πώς παρασκευαζόταν το παγωτό τότε, δεν έχει καμιά σχέση με το σήμερα, εκτός από τα υλικά. Τότε, η τέχνη του παγωτού ήταν μια αληθινή μυσταγωγία, μέσω μιας διαδικασίας που σε τίποτα δεν θυμίζει τη σημερινή παραγωγή παγωτού. Ανακάτευαν φρέσκο γάλα με αγνά υλικά σε παγωτομηχανή της εποχής. Έβραζαν την κρέμα με τα υλικά, στους 95 βαθμούς. Όπως ήταν ζεστό το μίγμα, το έβαζαν σε άλλο δοχείο και γύρω-γύρω έβαζαν πάγο και το γύριζαν χειρονακτικά, μέχρι να παγώσει. Όταν πάγωνε, το πήγαιναν σε ψυκτικό θάλαμο (μόνο ένας υπήρχε την τότε εποχή) και το έβαζαν μέσα μέχρι να παγώσει και να το πάρουν την επόμενη μέρα.

Πιστός συμπαραστάτης σε όλη του τη ζωή η γυναίκα του Ευαγγελία, που καταγόταν από τη Σμύρνη κι έφυγε με την μητέρα της στη Μικρασιατική καταστροφή. Στάθηκαν μαζί ακλόνητοι και δεμένοι δημιουργώντας μια επιτυχημένη οικογενειακή επιχείρηση, μοναδική για την εποχή. Η Ευαγγελία διηύθυνε την παραγωγή του παγωτού. Ήταν η γυναίκα σύντροφος, συμπαραστάτης και σύζυγος που τον βοήθησε να επιτύχει στα όνειρα του.

Τα «Παγωτά Ηράκλη», στην οδό Λήδρας 110, από το 1939, για χρόνια, υπήρξαν η αγαπημένη συνήθεια των Λευκωσιατών! Σε κάθε βόλτα στο Μακρύδρομο όπως αποκαλείτο η οδός Λήδρας-, η χαρακτηριστική πινακίδα «Παγωτά Ηράκλης» προσέλκυε τους περαστικούς.

Σταδιακά, ο όγκος της δουλειάς αυξήθηκε τόσο πολύ, που έκλεισε το καφενείο και επικεντρώθηκε µόνο στα παγωτά. Μέσα σε μερικά χρόνια, το μικρό καφενείο εξελίχθηκε σε lifestyle κατάστημα παγωτού. Υπήρξε εποχή στη δεκαετία του ’60, που η ουρά µε τα αυτοκίνητα, για να αγοράσουν παγωτό του Ηράκλη, έφτανε µέχρι την Πλατεία Ελευθερίας! Με τον καιρό η επιχείρηση επεκτάθηκε και στις υπόλοιπες πόλεις της Κύπρου με καταστήματα σε Λεμεσό, Λάρνακα, Πάφο και Αμμόχωστο.

Η ιστορία του κυπριακού παγωτού είναι συνυφασμένη με τον Ηράκλη. Ήταν η πρώτη παγωταρία, της Λευκωσίας και της Κύπρου. Τα Παγωτά «Ηράκλης» αποτελούν σήμα κατατεθέν της οδού Λήδρας, εδώ και 80 χρόνια. Πέρασαν διάφορες φάσεις της σύγχρονης ιστορίας της Κύπρου, από τον απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ, μέχρι και την τουρκική εισβολή, που έβαλαν την επιχείρηση, αλλά και τον ίδιο τον δημιουργό τους σε μεγάλες περιπέτειες.

Βέβαια, εκτός από τις δυσκολίες αυτές, απέκτησαν πιστούς και διαχρονικούς πελάτες, στο βάθος των δεκαετιών, καθώς διατηρούν την συνταγή του «πρωτομάστορα» αναλλοίωτη, μέχρι και σήμερα.

Σήμερα, η παρασκευή του παγωτού γίνεται με σύγχρονα μέσα σε μοντέρνο εργοστάσιο που βρίσκεται στη βιομηχανική περιοχή της Έγκωμης και διατίθεται σε όλες σχεδόν τις πόλεις, της ελεύθερης Κύπρου. 

Για χρόνια, ο κόκος, όπως φώναζαν τον παπαγάλο του Ηράκλη ήταν κι αυτός σήμα κατατεθέν, η μασκότα του μαγαζιού, που έπαιζε το δικό του ρόλου στην προσέλκυση πελατών. Περιμένοντας το παγωτό τους, οι πελάτες σχεδόν όλοι αντάλλασσαν μια λέξη με τον παπαγάλο, ο οποίος με τον καιρό κοινωνικοποιήθηκε αναλόγως!

Επί Αγγλοκρατίας, ο παπαγάλος εκνεύριζε τους «φιλόζωους» αποικιοκράτες γιατί όποιος πλησίαζε το μαγαζί, φώναζε δυνατά και καθαρά την απαγορευμένη τότε λέξη «ΕΟΚΑ»! Φανταστείτε τους πελάτες που ερχόντουσαν για παγωτό και ο παπαγάλος να τους βομβαρδίζει με την λέξη «ΕΟΚΑ»! Οι Άγγλοι με κάθε επισημότητα προειδοποίησαν τον ιδιοκτήτη Ηράκλη ότι, αν δεν αποσύρει τον ενοχλητικό παπαγάλο, τότε, θα τον «συλλάβουν» και θα τον θανατώσουν! Προκειμένου να αποφύγει τη θανάτωση του, ο Ηράκλης έκρυψε τον «ιστορικό» πια παπαγάλο μέχρι το τέλος, του Αγώνα, όπου τον ξαναπαρουσίασε στο κοινό.

Σήμερα, οι φιλοζωικές οργανώσει δεν επιτρέπουν την έκθεση του παπαγάλου μπροστά στο μαγαζί, όπου ίσως, να δέχεται «μπούλιγκ» από τους περαστικούς και τους πελάτες. Έτσι, το κλουβί του βρίσκεται στα ενδότερα του καταστήματος.

Την εποχή του απελευθερωτικού αγώνα του ‘55-’59, ο Ηράκλης με κάθε μυστικότητα και εχεμύθεια φιλοξενούσε αγωνιστές της ΕΟΚΑ «κάτω από τη μύτη» των Βρετανών αποικιοκρατών, στο πατάρι του μαγαζιού του, χωρίς να τους παίρνει είδηση κανένας.

Αν και οι Άγγλοι είχαν τους πληροφοριοδότες του, εντούτοις, δεν κατάφεραν να τον ενοχοποιήσουν ποτέ. Ύστερα όμως από μια έκρηξη βόμβας στην περιοχή όπου σύχναζαν Άγγλοι αξιωματικοί, συνέλαβαν τον Ηράκλη, υποψιαζόμενοι ότι γνώριζε τους δράστες. Για να τον εκβιάσουν, του έκλεισαν το κατάστημα για έξι μήνες.

Από την δράσιν της Αποικιοκρατίας. Δι’ εκδικητικούς λόγους την 23ην Μαΐου 1956 

προβαίνει δια των οργάνων της εις το κλείσιμον του Καταστήματος, γράφει πάνω δεξιά

 στην πιο πάνω ιστορική φωτογραφία.

Η βάρβαρη Τουρκική εισβολή έπληξε και τον Ηράκλη όπως και πολλούς άλλους. Μόνο όταν πέρασε αρκετός καιρός και ηρέμησαν τα πράγματα άρχισε πάλι, να αναγεννάται η επιχείρηση του Ηράκλη. 

Σήμερα, η παράδοση συνεχίζεται με τον γαμπρό Κώστα Βρόντη, τη γυναίκα του Αντωνία και τους τρεις γιους τους. Συνολικά, απασχολούνται 20-25 άτομα την καλοκαιρινή περίοδο και 8-10 άτομα τον χειμώνα.

Με το πέρασμα των χρόνων, τα ηνία της επιχείρησης ανέλαβε ο γαμβρός Κώστας Βρόντης. Άνθρωπος εργατικός, δραστήριος, έντιμος και οξυδερκής νιώθει μεγάλη ευθύνη σε αυτούς, από τους οποίους παρέλαβε την επιχείρηση. Όλη η οικογένεια συλλογικά επιδιώκει, να συνεχίσει την ιστορία που ξεκίνησε ο Ηράκλης με τη γυναίκα του Ευαγγελία. Γι’ αυτό και δίνουν τον καλύτερο τους εαυτό, για να πάει ακόμη πιο ψηλά η επιχείρηση. Διατηρούν πιστούς πελάτες που έρχονται εδώ 50 και 60 χρόνια.

Άξιος συνεχιστής της παράδοσης και της επιχείρησης, όταν η Λήδρας έγινε πεζόδροµος, ο Κώστας Βρόντης, έκανε επεκτάσεις και τώρα δεν είναι μόνο ένα κατάστημα παγωτού, αλλά και καφετέρια, εστιατόριο, παιχνιδούπολη, λούνα-παρκ, κάνοντας έτσι το κατάστημα πόλο έλξης για όλες τις ηλικίες. 

Ο Κώστας Βρόντης μιλά με μεγάλο σεβασμό για τα πεθερικά του και την επιχείρηση που συνεχίζει, να διαχειρίζεται. Γι’ αυτόν, το θέμα δεν είναι, να έχεις απλώς μια επιχείρηση, αλλά, να παρακολουθείς τις εξελίξεις των καιρών και να προσαρμόζεσαι στις σύγχρονες απαιτήσεις του καταναλωτικού κοινού. Διαφορετικά, αν μένεις προσκολλημένος σε ό,τι έμαθες, όσο καλό και αν είναι σήμερα, δεν σημαίνει ότι θα έχει την ίδια αξία και αύριο.

Σήμερα, η οικογενειακή παράδοση συνεχίζεται με τη νέα γενιά. Ο Κώστας Βρόντης με τη δεμένη οικογένεια του, δεν σταματάνε να αναζητούν την εξέλιξη και την ανάπτυξη, συνεχίζοντας με αμείωτη δημιουργικότητα, να προσφέρουν παγωτό φτιαγμένο με τέχνη και αγάπη. Δεν πρόδωσαν ποτέ την παράδοσή τους, δεν έμειναν πίσω από τις εξελίξεις και τις απαιτήσεις των καιρών, δεν έκαναν ποτέ έκπτωση στην ποιότητά τους…

Πορτραίτο του Ηράκλη Δημητρίου, σε δεσπόζουσα θέση στο κατάστημα της Λήδρας. 

Ο Ηράκλης Βρόντης (αριστερά με τον πατέρα του Κώστα Βρόντη, δεξιά) ως τρίτη γενιά ακολουθεί την παράδοση του παππού παγωτοποιού με απόλυτη προσήλωση στην ποιότητα και στις παραδοσιακές συνταγές του 1939.

Ο γνωστός σκιτσογράφος Γιώργος Μιτίδης στα παγωτά Ηράκλη.

Από αριστερά: Κώστας Βρόντης, Δημητράκης Σεργίδης, Φοίβος Νικολαΐδης, Ηράκλης Βρόντης και Γιώργος Μιτίδης, όλοι από τα βόρεια προάστια της κατεχόμενης σήμερα Λευκωσίας.

«Παγωτά Ηράκλη» 

Συνεχίζουν με το ίδιο πάθος και την ίδια ένταση για 80 χρόνια, 

να προσφέρουν δροσιά, χαρά και ευχαρίστηση στους αμέτρητους πελάτες και φίλους τους.

Μυθόρημα, Άντη Ροδίτη

Άντης Ροδίτης, Μυθόρημα

Το ΜΥΘΟρΗΜΑ αποτελείται από τρία μέρη, με 9 κεφάλαια στο κάθε μέρος. Όλα άσχετα μεταξύ τους κι όλα απόλυτα συνδεδεμένα ως το τέλος. Το ΜΥΘΟρΗΜΑ δεν έχει να πει μια «ιστορία» όπως τα εκατομμύρια ιστοριών που έχουν ήδη ειπωθεί και τα εκατομμύρια που (θα προλάβουν;) να ειπωθούν. Έχει να πει τη μια και μόνη ιστορία, τη μόνη αληθινή: Ο νεκρότοπος «φεγγάρι» δεν τοποθετήθηκε για πλάκα σε λιτανεία γύρω από τη Γη.
Μέρος Α: Η Καταδίκη. Μέρος Β: Η Δίκη και Μέρος Γ: Η Ενοχή.
ΑΡ.

Ίσως νά ’ταν ακριβώς την ίδια ημέρα, που σ’ έναν από τους δρόμους κοντά στην πλατεία Τροόδους, περπάταγαν ο έφεδρος ανθυπολοχαγός Αντώνιος Πηγάς (ο Αντώνης) και ο 34 ετών τότε υπουργός Εσωτερικών και Αμύνης, Πόλυς, για τους φίλους του, γνωστός ανά το παγκύπριον ως «ο Γιωρκάτζης», δολοφονηθείς αργότερα υπό «αγνώστων» ως αποτυχών συνεργάτης συνωμοτών κατά της ζωής του μεγάλου μας ηγέτη και Αρχιεπισκόπου, ινδάλματος της αριστεράς και της αγγλόφιλης πλουτοκρατίας.

Πίσω τους ακριβώς έρχονταν τέσσερις-πέντε Εγγλέζοι σε κατάσταση συνήθους μέθης και φωνασκίας, λαϊκά τους έθιμα και παραδόσεις, από τότε που θυμούνται.

– Τι θα γίνει με τούτους; ερώτησε τον Υπουργό του ο ανθυπολοχαγός.

– Σύρ’ τους καμιάν, είπεν ο Υπουργός, παλαιότερα γνωστός και ως ο «Χουντίνι» της ΕΟΚΑ.

Δυο σφαίρες έπεσαν χωρίς χρονοτριβή στην άσφαλτο μπροστά στα πόδια της αποικιοκρατίας, που εξίσου αστραπιαία ξεμέθυσε και διεσκορπίσθη στους γύρω δρόμους, χαντάκια και πευκόφυτες πλαγιές.

Είπαμε, 1964. Όταν η έξαψη ήταν στα ύψη και απροσμέτρητη η αυτοπεποίθηση των εξοπλισμένων δούλων.

Πλην, όμως, είτε ο ηγέτης ήταν αλλού ξημερωμένος κι ανοραμάτιστος, απλώς συνεχιστής μιας παράδοσης απόλυτης εξουσίας πάνω στον λαό, που έφτιαξαν οι παλιοί κατακτητές-αφέντες ώστε να κυβερνούν πιο εύκολα τους υποταγμένους τους μέσω των θρησκευτικών τους ηγετών, είτε γνώριζε στην εντέλεια τα πάντα: ότι δηλαδή όχι μόνο άλλοι κρατούσαν τα ηνία μα κι ότι μόνο ο λαός νομίζει πως τα ηνία αλλάζουν χέρια με πεντέξι φόνους. Όποιο από τα δύο κι αν συνέβαινε, η κατάληξη θα ήταν η ίδια. Έτσι ή αλλιώς το παιχνίδι ήταν χαμένο. Κανένας λαός δεν σώζεται με αστραπές αλήθειας. 

Ποιος δέχεται τόσο εύκολα την αλήθεια της σκλαβιάς του; Χίλιοι απατεώνες θα βρεθούν να του πουν το ψέμα στο μέτρο που το ψάχνει, κι ο λαός επιλέγει απ’ όλους τον πιο καπάτσο ψεύτη, για να τον ταΐζει και να τον δοξάζει. Κι ο ψεύτης κάνει ό,τι μπορεί να κρατά τον λαό στην τύφλα του, σ’ όση γίνεται καλοπέραση και για δικό του όφελος, όσο η τύχη ή Θεός όλους μαζί τούς σώζει.

Είναι μεγάλη ιστορία ν’ αλλάξουν του κόσμου τα ηνία χέρια. Δεν είναι δουλειά αυτή μιας μοναχικής επανάστασης από μέσα φαγωμένης, μιας μέρας πράξεις κι αποφάσεις με την προδοσία, μάλιστα, να κυκλοφορεί παντού ελεύθερα μασκαρεμένη. Χρειάζονται μυαλά, πίστη κι ανθρωπιά μιας ικανής διάρκειας, μακρά και σκληρή αγάπη στην πατρίδα. Τέτοια προσόντα ήταν λίγοι οι δικοί μας που τα είχαν, κι έμειναν τελικά νεκροί, πεσόντες στον αγώνα, σκέτες μνήμες, σημάδια μετά την κατάρρευση, μη χαθεί για πάντα ο δρόμος. 

Ο σπόρος τους, πράξεις μοναδικής αυτοθυσίας, δεν μπορούσε να πιάσει σε χέρσα, φτωχά, αιώνες άνυδρα χωράφια. Υπάρχει, όμως, πάντα ο έρως, άφθαρτος κι ανηλικίωτος. Λαγοκοιμάται σφριγηλός εκεί που βρίσκεται, σηκώνεται καμιά φορά, τεντώνεται να ξεμουδιάσει, μπορεί να βγάλει και καμιάν άναρθρη κραυγή, σαν τάχα θεριό της ζούγκλας, να επιβεβαιώσει στον εαυτό του και σε μας ότι είναι ακόμα εδώ, κι όχι για να τον ακούσουν τ’ αληθινά θηρία. Ύστερα πάει ξανά για ύπνο. Περιμένει. Περιμένει να τον φωνάξουν πάλι. Ξέρει την αξία του και δεν ανησυχεί. Όσο κι αν είναι της γης ο χρόνος ορισμένος, σ’ Εκείνον αρκεί, ακόμα και για να τον κάνει άπειρο.

Απόσπασμα Μέρους Α΄ Η Καταδίκη, Κεφ. 5, “1964”

Ὁ Ἄντης Ροδίτης ἔγραψε διηγήματα, νουβέλες καὶ μυθιστορήματα, ἄρθρα πολιτικῆς, μελέτες λογοτεχνίας καὶ χρονογραφήματα. Ἔγραψε ἐπίσης τὸ χρονικὸ Την Ἑλλάδα θέλομεν καὶ ἄς τρώγωμεν πέτρες, Ἑστία 2006, καὶ τὸ χρονικὸ-έρευνα Κουράγιο Πηνελόπη, Ἁρμὸς 2013. Τὸ βιβλίο του Τὰ Γράμματα στὴ Μητέρα τοῦ Κώστα Μόντη, Ἁρμος 2015, προσφέρει τὸ «κλειδί» λογοτεχνικῆς καὶ πολιτικῆς ἑρμηνείας τοῦ ὁμώνυμου ἔργου τοῦ Μόντη, ἑνὸς ἀπὸ τοὺς πιὸ σημαντικούς ποιητές τοῦ νεότερου ἑλληνισμοῦ. Τὸ βιβλίο του Οἱ Σκαλαπούνταροι τῆς Στέλλας, Ἁρμος 2016, ἑρμηνεύει μέσα ἀπὸ τὸ ὁμώνυμο 400 περίπου στίχων ποίημα τῆς Στέλλας Βοσκαρίδου, ξεχωριστῆς ποιήτριας τῆς νέας γενιᾶς, την ἀνθρώπινη δοκιμασία καὶ εἰδικὰ ἐκείνη τῆς Κύπρου, μέσα ἀπὸ τὴ θεωρία τοῦ παγκοσμίως ἀναγνωρισμένου πολιτισμικοῦ ἀνθρωπολόγου Ρενὲ Ζιράρ. Ὁ Ἄντης Ροδίτης ἔγραψε ἐπίσης ποιήματα καὶ θεατρικὰ έργα. Βραβεύτηκε μὲ τὸ κρατικὸ βραβεῖο νέου λογοτέχνη τὸ 1972 (Τέσσερα διηγήματα), μὲ τὸ βραβεῖο ποίησης ἀπὸ τὴν Ἐθνική Ἑταιρία Ἑλλήνων Λογοτεχνῶν Κύπρου γιὰ τὴ συλλογὴ Ἄς περιμένω, μὲ ἀθλοθέτη την Πρεσβεῖα τῆς Ἑλλάδος, καὶ μὲ τὸ κρατικὸ βραβεῖο μυθιστορήματος (Δέκα χιλιάδες μέλισσες, Ἁρμὸς 2010).     

Η πορεία προς την πολιτική ενοποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Toυ δημοσιογράφου Ανδρέα Ιωσήφ  

Η Συνθήκη του Μάαστριχτ αποτέλεσε το μεγάλο βήμα για να προχωρήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση πιο μπροστά. Η πολιτική ενοποίηση έφθασε ακόμα πιο κοντά, ωστόσο ακόμα δεν κατέστη εφικτή. Επιτεύχθηκε η οικονομική ενοποίηση των κρατών – μελών, ένα μεγάλο επίτευγμα το οποίο θωράκισε τις χώρες – μέλη και τις προστάτεψε από κινδύνους που παρουσιάστηκαν. Η οικονομική κρίση βρήκε μια συμπαγή Ευρωπαϊκή Ένωση η οποία παρά τις δυσκολίες και τα προβλήματα κατάφερε να την ξεπεράσει. 

 Στις Βρυξέλλες αφήνοντας πίσω τους πλέον την οικονομική κρίση των τελευταίων χρόνων, σκέφτονται ήδη την επόμενη μέρα, την ανάπτυξη, τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την ευημερία των λαών της Ένωσης. Οι χώρες της Ευρώπης εάν ήταν διαμελισμένες, θα ήταν ταυτόχρονα και αδύναμες. Θα ήταν πιο ευάλωτες και οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης για αυτές θα ήταν πολύ μεγαλύτερες. Θα αναγκάζονταν να έπαιρναν δικά τους μέτρα για να αντεπεξέλθουν, μέτρα τα οποία ενδεχομένως δεν θα μπορούσαν να τις βοηθήσουν να έχουν αποτελεσματικότητα και κατ’ επέκταση βιωσιμότητα. 

Η οικονομική πολιτική των κρατών – μελών απόκτησε κοινοτική διάσταση και πλέον όλα τα οικονομικά δεδομένα και κριτήρια καθορίζονται σε ενιαία βάση από τα αρμόδια όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Συνθήκη του Μάαστριχτ η οποία οδήγησε στην δημιουργία της Ευρωζώνης έφερε μια ισορροπημένη οικονομική πολιτική για όλα τα κράτη – μέλη πετυχαίνοντας μεταξύ άλλων μια ομαλή και ισχυρή τραπεζική διαχείριση. Υπάρχει έλεγχος στο δημόσιο χρέος των κρατών - μελών, καθορίζεται πλαίσιο για τη νομισματική πολιτική η οποία ελέγχεται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στην Φραγκφούρτη και γενικώς οι αποφάσεις που αφορούν τα διάφορα θέματα οικονομίας των κρατών – μελών λαμβάνονται συλλογικά και στη βάση των καλώς νοουμένων συμφερόντων της Ένωσης.

Το ενιαίο νόμισμα που προέβλεπε η Συνθήκη του Μάαστριχτ είναι πια γεγονός για τις περισσότερες των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η κυκλοφορία του Ευρώ αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μέσω της νομισματικής πολιτικής της Ένωσης διασφαλίζονται τα οικονομικά συμφέροντα όλων των κρατών – μελών. Βλέπουμε μικρές χώρες όπως η Κύπρος και η Μάλτα να συμμετέχουν ισότιμα στην Ευρωζώνη και να αποτελούν μέρος ενός μεγάλου οικονομικού συστήματος το οποίο καθορίζει τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η υιοθέτηση του Ευρώ κυρίως από μικρές χώρες, τις βοήθησε να αντεπεξέλθουν της οικονομικής κρίσης ή τουλάχιστον να μπορέσουν να διαχειριστούν τις συνέπειες της όσο το δυνατόν καλύτερα. 

Οι κανόνες για παράδειγμα που υπάρχουν όσον αφορά την εποπτεία και διαχείριση του χρηματοπιστωτικού τομέα διασφαλίζουν την βιωσιμότητα όλων των τραπεζικών ιδρυμάτων σε όλη την επικράτεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το Μάαστριχτ δια μέσου των χρόνων φαίνεται ότι πέτυχε πολύ σημαντικά αποτελέσματα. Η Συνθήκη που υπογράφηκε το 1992, άφησε ανεξίτηλα το στίγμα της στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ήταν η συμφωνία που θεμελίωσε την Ένωση και την έκανε ένα ισχυρό παίκτη στην παγκόσμια σκακιέρα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα τουλάχιστον στους τομείς της οικονομίας και του εμπορίου μπορεί και ανταγωνίζεται επί ίσοις όροις τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα. Αποτελεί πυλώνα σταθερότητας, ανάπτυξης και οικονομικής ευημερίας για τους λαούς της. Τα αποτελέσματα από αυτή την πορεία μόνο ως θετικά μπορούν να αποτιμηθούν. 

Η Συνθήκη του Μάαστριχτ ήταν ίσως το μεγαλύτερο λιθαράκι στο οικοδόμημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Συνθήκη του Μάαστριχτ ίσως να αποτελεί τον οδηγό για να επιτευχθεί τελικά και η πολιτική ενοποίηση της Ένωσης. Από τη στιγμή που σε οικονομικό επίπεδο με τεχνοκρατικά ζητήματα, τα οποία ενδεχομένως να είναι και πιο δύσκολα, έχουν επιτευχθεί τόσα πολλά γιατί να μην μπορέσουν οι χώρες – μέλη να ξεπεράσουν και τις πολιτικές δυσκολίες και να πετύχουν στο τέλος της ημέρας μια Συνθήκη η οποία θα φέρει και την πολιτική ενοποίηση. 

Το Μάαστριχτ μπορεί να αποτελέσει τον οδοδείκτη προς αυτή την κατεύθυνση. Χρειάζεται πολιτική βούληση και θα έρθουν ακόμα καλύτερες μέρες για την Ευρώπη. 
Οι προκλήσεις είναι εκεί. Για το καλό των πολιτών των χωρών – μελών της.
Ανδρέας Ιωσήφ
Δημοσιογράφος

Η ομπρέλα της μαντάμ Σουσού και οι απιστίες του Ερντογάν

Γράφει ο Δρ Γιάννος Χαραλαμπίδης 

Το ενεργειακό και γεωπολιτικό σκηνικό στην περιοχή μας είναι... made in USA, με την Τουρκία να εξελίσσεται στον άτακτο και προβληματικό εταίρο, που αναγκάζει την Ουάσιγκτον να ενισχύει ακόμη περισσότερο τον ρόλο του Ισραήλ και να βλέπει με θετικό μάτι μια νέα περίοδο σχέσεων με την Κυπριακή Δημοκρατία εφόσον το επιδιώξει και η ίδια. Εφόσον δηλαδή το κομματικό σύστημα απαλλαγεί από σύνδρομα του παρελθόντος είτε άρνησης είτε υποταγής και εφόσον εκμεταλλευθεί η Λευκωσία τα ρήγματα στις σχέσεις ΗΠΑ - Τουρκίας προτού καλυφθούν. 

Ο λαός μας λέει ότι στη βράση κολλά το σίδερο. Η μετάφραση που δίνεται σε επίπεδο διεθνών σχέσεων και στρατηγικής είναι η εξής: Σύγκλιση συμφερόντων και εφαρμογή της αρχής ο εχθρός του εχθρού είναι φίλος με οικοδόμηση εναλλακτικής στρατηγικής επιλογής σε βάθος χρόνου όπως είναι ο άξονας Ελλάδας -Κύπρου - Ισραήλ και ο EastMed. Ή ακόμη και η κατασκευή τερματικού στην Κύπρο με τις ευλογίες των ΗΠΑ.

Ο διπλός στόχος
Τονίζονται τα ανωτέρω διότι κατά την τελευταία συνάντηση του Υπουργού Εξωτερικών Νίκου Χριστοδουλίδη με τον Βοηθό Υφυπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάθιου Πάλμερ έγινε λόγος για τον ρόλο τον οποίο οι Αμερικανοί θέλουν να έχει η Κύπρος στην ανατολική Μεσόγειο λόγω των υδρογονανθράκων. Βεβαίως, θα πρέπει να είμαστε ρεαλιστές. Η Κύπρος δεν μπορεί να ανταγωνιστεί μόνη την Τουρκία, ούτε να καλύψει τις ανάγκες των ΗΠΑ με τον τρόπο που μέχρι πρότινος έπραττε η Άγκυρα. Όμως από την άλλη, δεν πρέπει να είμαστε κοντόφθαλμοι. Είναι αξίωμα των διεθνών σχέσεων ότι ο αδύνατος μπορεί να επιβιώσει και να γίνει ισχυρότερος μόνο μέσα από συμμαχίες. 

Συνεπώς, την Κύπρο θα πρέπει να τη δούμε στρατηγικά και κυρίως στο πλαίσιο της συμμαχίας με το Ισραήλ. Στο πλαίσιο της συμμαχίας με το Ισραήλ, την Ελλάδα και την ΕΕ, οι συντελεστές ισχύος ενός μικρού κράτους και δη της Κύπρου αλλάζουν προς το θετικότερο, εφόσον υπάρχει στρατηγική η οποία να επιβάλλει στη συγκεκριμένη περίπτωση δυο στόχους: Ο ένας είναι η διατήρηση της Κυπριακής Δημοκρατίας στη ζωή και ο άλλος είναι η ασφαλής εκμετάλλευση του φυσικού αερίου.

Τουρκικές διευκρινίσεις
Οι δυο αυτοί στόχοι σχετίζονται με τη λύση και τις εξελίξεις στο Κυπριακό. Και επί τούτου εξηγούμαι: Την περασμένη Κυριακή είχαμε δημοσιεύσει τμήματα του τουρκικού εγγράφου επί τη βάσει του οποίου ενημερώθηκαν στην Άγκυρα οι πρέσβεις των κρατών-μελών της ΕΕ. Σημειώνουμε σχετικά ότι η Τουρκία διευκρίνισε τα εξής: 

1. Θα επανακαθοριστούν οι ΑΟΖ μετά τη λύση. Συνεπώς, εάν εξευρεθεί λύση ομοσπονδιακή και εκτός του πλαισίου της Κυπριακής Δημοκρατίας, η ΑΟΖ που έχουμε σήμερα θα αλλάξει. Και προφανώς θα ανοίξουν οι Ασκοί του Αιόλου. Ή θα υποκύψουμε ως το αδύναμο μέρος ή από τώρα θα επιδιώξουμε τη δημιουργία γεωπολιτικών τετελεσμένων τα οποία δύσκολα θα ανατραπούν στη συνέχεια. Τι σημαίνει τετελεσμένα; Σημαίνει το δέσιμο των δικών μας οικονομικών και ενεργειακών συμφερόντων, καθώς και αυτών της ασφάλειας με εκείνα των ΗΠΑ, του Ισραήλ και της ΕΕ στη βάση κοινών πολιτικών και στρατηγικών επιλογών που θα αντέχουν σε βάθος χρόνου. 

2. Θα συνεχίσει τις ενέργειές της εντός των περιοχών όπου η ίδια θεωρεί ότι βρίσκεται η υφαλοκρηπίδα της και εκεί όπου βρίσκεται η λεγόμενη υφαλοκρηπίδα και η ΑΟΖ των Τουρκοκυπρίων τους οποίους, όπως ισχυρίζεται, έχει χρέος να υπερασπίζεται. Ταυτοχρόνως, τονίζει ότι δεν θα γίνει δεκτή καμιά μονομερής απόφαση των Ελληνοκυπρίων επί του θέματος των υδρογονανθράκων και ότι οι αποφάσεις θα πρέπει να λαμβάνονται από κοινού μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Και τώρα και στο μέλλον. Δηλαδή αυτό θα συμβαίνει και μετά τη λύση, αφού βασικός νέος όρος για την επανέναρξη των συνομιλιών είναι όπως οι Τουρκοκύπριοι έχουν μια μορφή βέτο στη λήψη των αποφάσεων για την ενέργεια. Και μέσω αυτών η Τουρκία.

Το δίλημμα
Υπό αυτές τις συνθήκες είναι πρόδηλο ότι δεν υπάρχει αλλαγή πολιτικής της Άγκυρας και ότι θέλει τις συνομιλίες για να διαλύσει την Κυπριακή Δημοκρατία, να επανακαθορίσει τις ΑΟΖ, καθώς και να έχει βέτο στις ενεργειακές και άλλες αποφάσεις του νέου πολιτειακού συστήματος, που θα προκύψει από τη λύση ως συνέχεια του λεγόμενου κεκτημένου όπως αυτό έχει καταγραφεί προ του και κατά το Κραν Μοντανά. Το δίλημμα λοιπόν δεν είναι εάν θα πάμε ή όχι σε μια ομοσπονδιακή λύση που θα διαλύει την Κυπριακή Δημοκρατία, θα επανακαθορίζει τις ΑΟΖ και θα παραχωρεί βέτο στην Άγκυρα στις λήψεις των ενεργειακών αποφάσεων αλλά, κατά πόσο θα οικοδομηθεί μια στρατηγική η οποία: 

1. Θα επιτρέπει την ασφαλή εκμετάλλευση του φυσικού αερίου, η οποία συνδέεται με την ύπαρξη της Κυπριακής Δημοκρατίας και την ΑΟΖ της. Διότι χωρίς την Κυπριακή Δημοκρατία δεν θα υπάρχει η υφιστάμενη ΑΟΖ ειδικώς, λόγω του ομοσπονδιακού χαρακτήρα της λύσης. 

2. Θα επιτρέπει την ενίσχυση των υφιστάμενων συμμαχιών και τη γεωπολιτική αναβάθμιση της Κύπρου μέσα από αυτές, καθώς και τη δημιουργία αποτρεπτικών έναντι των τουρκικών απειλών πολιτικών και νέων καλύτερων συνθηκών διαπραγμάτευσης στο Κυπριακό, χωρίς την επιβολή τουρκικών όρων. Αυτά θα προκύψουν υπό την προϋπόθεση ότι θα εκμεταλλευθούμε τη συγκυρία με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ και θα τη μετατρέψουμε σε εναλλακτική πολιτική, που θα εξυπηρετεί κοινά οικονομικά, στρατιωτικά και ενεργειακά συμφέροντα.

Τι λένε οι ΗΠΑ
Ας δούμε τώρα τι διαβίβασε το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ και μάλιστα λίαν προσφάτως προς τη Λευκωσία:

Πρώτο, ευνοεί την άρση του εμπάργκο όπλων που θα ισχύσει σε βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, διότι, όπως λέγεται, η εξέλιξη αυτή συνάδει με τον ρόλο της Κύπρου στην περιοχή, αφού εκτός των τουρκικών απειλών ενδέχεται να προκύψουν και άλλες λόγω των ενεργειακών ζητημάτων.

Δεύτερο, η απομάκρυνση της Ειρηνευτικής Δύναμης από την Κύπρο δεν αφορά μόνο εμάς, αλλά είναι γενικότερη πολιτική της Ουάσιγκτον. Όμως, ως αποτέλεσμα και των πρόσφατων προκλήσεων στη νεκρή ζώνη στην περιοχή της Δένειας, το Αμερικανικό ΥπΕξ κατανοεί τη σημασία της παραμονής Κυανοκράνων στην Κύπρο.

Τρίτο, την ανησυχία των Αμερικανών για τις συμμαχικές απιστίες του Ερντογάν με τη Μόσχα, τον αρνητικό ρόλο της Τουρκίας γενικότερα, και ειδικότερα στα θέματα της κυπριακής ΑΟΖ. Οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν και σέβονται τα κυριαρχικά και τα ειδικά κυριαρχικά δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας και θα προχωρήσουν σε διπλωματικά διαβήματα προς την Άγκυρα για να γίνει σεβαστή η νομιμότητα, παρά το γεγονός ότι είναι προβληματικές οι σχέσεις τους με την Ουάσιγκτον. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η επιρροή τους επί της Άγκυρας έχει μειωθεί σε βαθμό που να είναι η κατάσταση ανεξέλεγκτη. Οι Αμερικανοί οτιδήποτε άλλο θέλουν εκτός από ένταση. Θεωρούν δε, ότι η τουρκική στάση δεν βοηθά τον τρόπο με τον οποίο οι ίδιοι θα ήθελαν να προχωρήσουν τα ενεργειακά ζητήματα.

Τέταρτο, θα συνεχίσουν οι ΗΠΑ την πρακτική του 3 συν 1. Δηλαδή της συμμετοχής τους στην τριμερή Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ, την οποία θεωρούν ως σημαντική συνεργασία σε όλα τα επίπεδα και δη στα ενεργειακά.

Οι ζημιές της επανασυγκόλλησης
Εκ των πραγμάτων η Κύπρος βρίσκεται σε ένα κομβικό ιστορικό σημείο ως προς τη λήψη αποφάσεων. Μια γενικότερη στροφή προς τις ΗΠΑ, με την απαιτούμενη προσοχή και αξιοπρέπεια, χωρίς δηλαδή υποτακτικές κινήσεις και πολιτικές, που δεν θα γίνουν σεβαστές από τους Αμερικανούς, η Κυβέρνηση και τα κόμματα θα πρέπει να προχωρήσουν σε μια αναθεώρηση των μέχρι σήμερα πολιτικών τους με τους Αμερικανούς, όπως συνέβη και με τους Ισραηλινούς. Ούτε ο αρνητισμός ούτε τα σύνδρομα του παρελθόντος και τα ΝΑΤΟ, CIA, Προδοσία βοηθούν, αλλά ούτε και οι τεμενάδες στον ηγεμόνα. Εκείνο που ρεαλιστικά μπορεί να εφαρμοστεί είναι η σύγκλιση και το δέσιμο συμφερόντων. 

Εάν δεν εκμεταλλευθούμε τη συγκυρία για την οικοδόμηση στρατηγικής βάθους θα κινδυνέψουμε να πληρώσουμε μια πιθανή επανασυγκόλληση των σχέσεων Τούρκων και Αμερικανών, που θα δημιουργήσει τις συνθήκες για ένα νέο σκηνικό made in USA, επί τη βάσει του οποίου θα αλλάζουν και οι ΑΟΖ και θα παραδίδεται η Κύπρος στον έλεγχο της Άγκυρας. Αληθές είναι ότι δεν μας προβληματίζει μόνο η τουρκική πολιτική της οποίας η επιθετικότητα καλπάζει, αλλά και η δική μας ηγεσία. 

Εδώ είχαμε αποχή της τάξης του 60% σχεδόν στις ευρωεκλογές και μάλλον, για άλλη μια φορά, τίποτε δεν θέλουν να καταλάβουν τα κομματικά κατεστημένα διότι, αυτό που τους ενδιαφέρει δεν είναι το ποσοστό της συμμετοχής στις κάλπες, αλλά τα κομματικά τους ποσοστά. Δεν δείχνουν ότι κατανοούν ή δεν θέλουν να κατανοούν τι συμβαίνει με τους πολίτες, με τις εξελίξεις στην περιοχή μας, καθώς και ότι θα πρέπει να πάρουν σοβαρές αποφάσεις με εναλλακτικά σχέδια Β και Γ. Γράφονται αυτά υπό την έννοια οι ηγεσίες μας να μπορούν να λάβουν αποφάσεις. Ενδεχομένως, να μην μπορούν. 

Θυμίζουν, πάντως, την ιστορία της μαντάμ Σουσού, η οποία περπατούσε κουνιστή και λυγιστή με τη μύτη ψηλά και ενώ τα παιδιά της γειτονίας της έφτυναν και την κοροϊδεύαν, εκείνη άνοιγε ομπρέλα προσποιούμενη ότι ουδέν σημαντικό συνέβαινε παρά μόνο ότι ψιχάλιζε...
Γιάννος Χαραλαμπίδης
Δρ Διεθνών Σχέσεων
Πηγή: SigmaLife 9.06 2019  

Ο Δάφνις Κόκκινος χορεύει με την Άνοιξη

Δάφνις Κόκκινος, διακεκριμένος χορευτής

 

H δύναμη της μάζας

H δύναμη της μάζας - Ευάγγελος Παπανούτσος

«Η πλάνη δεν είναι τύφλωση, η πλάνη είναι ανανδρία». 

Nietzsche

Έως ποιο βαθμό οι αντιλήψεις, οι κρίσεις, οι αποφάσεις μας στην καθημερινή ζωή είναι «δικές μας» και όχι αποτέλεσμα επιρροής της μικρής και της μεγάλης κοινωνίας απάνω μας; (Μικρήν εννοώ τον στενό οικογενειακό, φιλικό και επαγγελματικό κύκλο, και μεγάλη όλο τριγύρω) μας το ανθρώπινο περιβάλλον μέσα και έξω ακόμη από τον εθνικό και γεωγραφικό μας χώρο).

Το ερώτημα θα σκανδαλίσει ίσως τον αμύητο στα προβλήματα της κοινωνικής ψυχολογίας αναγνώστη, έχει εντούτοις το λόγο του. Δεν είμαστε τόσο «ελεύθεροι» να σχηματίζομε τις εντυπώσεις, τις πεποιθήσεις, το πρόγραμμα των επιδιώξεών μας, όσο νομίζομε. Το κοινωνικό σώμα, η «ομάδα» μέσα στην οποία έχομε ενταχθεί (από τη γλώσσα που μιλούμε, από το Θεό που λατρεύομε, από την ανατροφή και την εκπαίδευση που έχομε πάρει, από το επάγγελμα που ασκούμε κτλ.) καθορίζει σε τέτοιαν έκταση και σε τόσο βάθος τον τρόπο και τα μέτρα με τα όποια αντιλαμβανόμαστε και σημασιολογούμε τα πράγματα και τα γεγονότα, ώστε κάθε άλλο παρά «δικές μας», με την αυστηρή έννοια της λέξης, είναι οι αλήθειες και οι άξιες μας. Φυσικά τούτο δεν το παραδέχεται ο εγωισμός μας.

— Βλέπω με τα δικά μου μάτια, λέμε, και κρίνω με το δικό μου το μυαλό.

— Με δική μου πρωτοβουλία αποδοκιμάζω αυτή την ιδεολογία και είμαι υπεύθυνος.

— Η αλήθεια που υποστηρίζω είναι ολοφάνερη- δεν μου την υπέβαλαν άλλοι.

Μια βαθύτερη όμως διερεύνηση (που μπορούμε και οι ίδιοι να κάνομε μέσα μας, εάν έχομε το θάρρος να ανατάμομε τον εαυτό μας) θα μας πείσει ότι σε αναρίθμητες περιπτώσεις η πνευματική μας ανεξαρτησία είναι ένας ωραίος μύθος. Η δράση, η κρίση, η πίστη «μας» είναι η δράση, η πίστη της κοινωνικής φάλαγγας με την οποία συμπορευόμαστε. Το φαινόμενο τούτο στη γλώσσα της επιστήμης λέγεται «κοινωνικός κομφορμισμός» και έχει γίνει αντικείμενο όχι μόνο θεωρητικών αλλά και πειραματικών ερευνών. Μιαν απ’ όλες θα αναφέρω για παράδειγμα.

Το 1951 ο Αμερικανός ψυχολόγος J. Ε. Asch έκανε, ανάμεσα σε άλλα, και τούτο το έξυπνο πείραμα. Έδειξε σε έξι πρόσωπα μια γραμμή ορισμένου μήκους και τους εζήτησε να βρουν την αντίστοιχή της, στο μέγεθος, ανάμεσα σε τρεις άλλες που είχαν κι’ αυτές παρουσιαστεί στον πίνακα. Πρωτύτερα όμως είχε δώσει μυστικά την εντολή σε πέντε από τα έξι αυτά πρόσωπα να διαλέξουν όχι τη σωστή, αλλά μια ψεύτικη γραμμή. Το πρόσωπο που δεν μετείχε στη συνωμοσία, θα απαντούσε τελευταίο και είχε τοποθετηθεί έτσι ώστε να ακούσει και να ιδεί τα άλλα που θα μιλούσαν πρώτα.

Το πείραμα έγινε πολλές φορές με πολλά και διάφορα πρόσωπα και είχε τούτο το παράδοξο αποτέλεσμα : με συχνότητα εκπληκτική, το αμύητο στη συνωμοσία πρόσωπο δεν εμπιστευόταν στη μαρτυρία των δικών του ματιών, αλλά συντασσόταν με την ομόφωνη απάντηση, την εσφαλμένη, των άλλων μελών της ομάδας.

Και μια λεπτομέρεια ακόμη, πολύ χαρακτηριστική. Στα πειράματα του Asch τα πρόσωπα που έπεφταν στην παγίδα, όταν μάθαιναν το τέχνασμα, δεν παραδέχονταν οτι είχαν υποχωρήσει στην «πίεση» της ομάδας, αλλά υποστήριζαν ότι το λάθος ήταν δικό τους απροσεξία, βιασύνη, κακή εκτίμηση των περιστατικών κτλ.

Ώστε όχι μόνο δεχόμαστε, χωρίς να καταλαβαίνομε, την επιρροή των άλλων (όταν ιδίως αυτοί αποτελούν συντεταγμένο σύνολο, ομάδα κοινωνικού τύπου), αλλά και στην περίπτωση που η αφανής αυτή αλλά έντονη επιρροή μας παρασύρει σε εσφαλμένες αντιλήψεις ή κακές εκτιμήσεις, την πλάνη συνηθίζομε να την προσγράφομε σε μια δική μας αστοχία ή ανεπάρκεια, όχι στους άλλους που μας παρέσυραν στον εκτροχιασμό. Από φιλοτιμία βέβαια, για να δείξομε ότι στεκόμαστε στα δικά μας πόδια, αλλά και για έναν άλλο ακόμη λόγο : για να αντισταθούμε (ηθικά τουλάχιστο) σε μια πανίσχυρη έλξη που ασκεί απάνω μας το κοινοτικό πλαίσιο. Η άρνηση της παραδοχής είναι εδώ (όπως και σε πολλές άλλες καταστάσεις της προσωπικής μας ζωής) ένα είδος διαμαρτυρίας — δεν θέλομε να αναγνωρίσομε τη δουλεία μας . . .

«Κοινωνικού κομφορμισμού» περιπτώσεις μπορεί ο καθένας μας να αναφέρει πάμπολλες από την προσωπική του πείρα. Από την εκούσια αλλά και ακούσια υποταγή στο συρμό έως τις ομαδικές ιδεοληψίες (ακόμα και παραισθήσεις) που παρουσιάζονται σε ώρες πολεμικής αναταραχής και θρησκευτικής έξαρσης, η πανικού από θεομηνίες και επιδημίες. Το «πλήθος» τότε γίνεται μια συμπαγής μάζα που αισθάνεται, σκέπτεται και δρα με τον ίδιο τρόπο- οι ατομικές αποκλείσει εξαφανίζονται, διαλύονται μέσα στην κοινή, την απρόσωπη συμπεριφορά.

Είναι απίστευτο το πόσο εύκολα, ακόμα και σε ομαλές περιστάσεις, διαδίδονται οι ομαδικές πλάνες, όπως λ.χ. ή πίστη στη θεραπευτική δύναμη ενός κοινού βοτάνου, ή η υπόθεση ότι αυτή ή εκείνη ή σύμπτωση αποτελεί κακόν οιωνό ,ή η βεβαιότητα ότι οι «μάγισσες» είναι όργανα του Σατανά και πρέπει να καίγονται κ.τ.λ. κ.τ.λ. Άλλωστε θα έχομε όλοι παρατηρήσει ότι αρκεί μια είδηση, έστω και εξωφρενική, να δημοσιευτεί σ’ ένα έντυπο μεγάλης κυκλοφορίας ή να μεταδοθεί από το ραδιόφωνο με έμφαση, για να γίνει πιστευτή.

Υποτίθεται ότι για να φτάσει έως εκεί την εγγυάται ένας οπωσδήποτε σημαντικός αριθμός μαρτύρων και για τούτο, με όλο που δεν υπάρχουν θετικές αποδείξεις, ούτε καν σοβαρές ενδείξεις, για την αλήθεια της, δεν αποφασίζομε να την αμφισβητήσομε «αφού λέγεται, έτσι θα είναι»

Προσέξετε στη φράση αυτό τον απρόσωπο «λέγεται»- είναι η φωνή της “ομάδας που ακούγεται και ενεργεί απάνω στον καθένα μας με δύναμη που δύσκολα μπορούμε να της αντισταθούμε. «Για να το λένε, θα είναι αλήθεια». Να το λένε ποιοι, όλοι και κανείς συγκεκριμένα. «Λέγεται» όμως και επαναλαμβάνεται, τούτο και μόνο φτάνει να ανατρέψει τη δυσπιστία μας. Έτσι σχηματίζεται και κρυσταλλώνεται τόσο σκληρά η «κοινή γνώμη», ώστε δύσκολα μπορεί το παγιδευμένο άτομο να σπάσει την κρούστα της και να λευτερωθεί.

Οι ομαδικές πλάνες είναι προικισμένες με εκπληκτική δύναμη αντίστασης στις επιθέσεις της κριτικής σκέψης· και όταν ακόμη φαίνονται ότι υποχωρούν, κλονισμένες από τη βάσανο της εμπειρίας, ξαναγυρίζουν πιο επικίνδυνες με τη μορφή της «φημολογίας» που «Θάχει κάποια βάση αφού ακούγεται». Στο τέλος εκείνος που νικάει είναι το ανώνυμο πλήθος, όχι οι λίγες επώνυμες μονάδες που αποχωρούν από τη φάλαγγα.

Οι ψυχολόγοι και οι κοινωνιολόγοι που έχουν μελετήσει το φαινόμενο, καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι ο κομφορμισμός αυτός, τάση ισχυρή και επίμονη, πηγή του έχει την κοινωνική φύση του ανθρώπου. Ζώο κατ’ εξοχήν κοινωνικό (ο Αριστοτέλης το ονομάζει στη γλώσσα του «πολιτικόν») ο άνθρωπος, όταν έρχεται αντιμέτωπος προς σημαντικές για τη συλλογική ζωή «δοξασίες της μάζας», αισθάνεται ζωηρότερο ενδιαφέρον για τη συντήρηση των λαϊκών εξηγήσεων που κρατούν συμπαγή την ομάδα, παρά για τις κριτικές αναλύσεις που μπορούν να τη διαιρέσουν και να τη διαλύσουν.

Συμφέρει την κοινωνία να δίνεται απεριόριστη πίστωση στις παρατηρήσεις (τεκμήρια, ενδείξεις, μαρτυρίες) που επιβεβαιώνουν τις «τρέχουσες» ιδέες και αποκλείουν τις αντίθετές τους (Thomas Szasz). Η εξήγηση είναι χωρίς αμφιβολία πειστική. Άλλωστε επαληθεύεται στην καθημερινή ζωή από πλήθος ομόλογων φαινομένων που ανάγονται στον ίδιο κανόνα.

Όσο και αν υπερβάλλουν εκείνοι που μέσα στο ψυχοφυσιολογικό μας σύστημα δίνουν την πρώτη θέση στο «ένστικτο της αγέλης» (instinct gregaire), θα ήταν παράλογο να αρνηθούμε ότι και το κορυφαίο ζώο της κλίμακας, τον άνθρωπο, μια ακαταγώνιστη ορμή το σπρώχνει να συνδέεται με τους όμοιους του και να επιζητεί την παρουσία τους όχι μόνο όταν έχει ανάγκη από τη σύμπραξή τους για να αντιμετωπίσει έναν κίνδυνο, αλλ’ ακόμα και στις ώρες της σχολής, τότε που διψάει για ψυχαγωγία «Χρειάζεται» τους άλλους, τον αριθμό, το πλήθος : στο πανηγύρι, στο θέαμα, στον περίπατο — και στο καφενείο ή στο εστιατόριο. Δεν «χαίρεται» τις ανέσεις της ζωής, και τις πιο στοιχειώδεις, παρά συντροφεμένος. Πρέπει να τις μοιραστεί, κατά κάποιο τρόπο, με άλλους, για να τις απολαύσει. Και για να τους κρατήσει κοντά του αυτούς τους άλλους, είναι έτοιμος να κάνει πολλές παραχωρήσεις στις κρίσεις και στο γούστο τους : να μπει στο δικό τους διανοητικό ορίζοντα, να συμμεριστεί τα συναισθήματά τους, να παραδεχτεί τις προτιμήσεις τους.

Έχομε λοιπόν καταδικαστεί να είμαστε αιχμάλωτοι της συμβιωτικής ομάδας; Θα παρεξηγούσε τη θέση μας εκείνος που θα την ερμήνευε με αυτό τον τρόπο. Όχι υποχείριος· υποκείμενος στις ιδέες και στις τάσεις του κοινωνικού σώματος είναι ο άνθρωπος.

Ποιος άνθρωπος όμως; (Η διευκρίνιση αυτή είναι απαραίτητη, για να προληφθούν πολλές παρανοήσεις). Εκείνος που οι ανθρωπολόγοι συνηθίζουν να τον ονομάζουν homo sapiens και που κατά την τρέχουσα φάση της ύπαρξης του έχει γράψει την ιστορία του πολιτισμού με τις «πνευματικές» (πως να τις πούμε αλλιώς) κατακτήσεις του.

Ότι χαρακτηρίζει αυτό τον ανθρώπινο τύπο είναι ο δεινός αγώνας να δαμάσει τα ένστικτα του είτε με την απεγνωσμένη αντίσταση στην πίεσή τους, είτε με το πονηρό ξεγέλασμά τους. Φυσικά μια τέτοια νίκη δεν είναι καθόλου εύκολη, ούτε πάντοτε δυνατή· και σχεδόν κατά κανόνα πληρώνεται με αιματηρές θυσίες. Φαίνεται όμως ότι δεν αποκλείεται από το πρόγραμμα της Δημιουργίας, γιατί και αισθητά χαλαρότερες είναι των ένστικτων ο ζυγός στον ψυχοβιολογικά εξελιγμένο άνθρωπο, και με οπλισμό τελειότερο («διάνοια») έχει το θαυμάσιο τούτο ζώο εφοδιαστεί από τη Φύση.

Οπωσδήποτε «παλεύονται», καθώς λέμε, τα ένστικτα μας, και αυτό έχει πελώρια σημασία. Όπως τα άλλα, έτσι και το «ένστικτο της αγέλης» στην περίπτωσή μας. Το οργανωμένο πλήθος, η κοινωνική ομάδα μας στηρίζει, μας προστατεύει, αλλά και θολώνει την δράση, μηχανοποιεί τη συμπεριφορά, δένει τη σκέψη, αποδυναμώνει τη φαντασία μας με τα πολυκαιρισμένα σχήματα των απρόσωπων εννοιών και αξιών της.

Από τη δουλεία αυτή σώζεται μόνο ο επώνυμος άνθρωπος που θα ορθώσει την κεφαλή του πάνω από τον ορίζοντα της μάζας και θα τολμήσει ν’ αντικρίσει με τις δικές του διανοητικές δύναμης τα πράγματα, με τη δική του βούληση τις περιπλοκές της ζωής, με τη δική του ευαισθησία το θέαμα του κόσμου.

Για ένα τέτοιον άθλο όμως χρειάζονται δύο σπάνιες ικανότητες : ανδρεία και εντιμότητα, ηθική ανδρεία και πνευματική εντιμότητα, που δυστυχώς για το γένος μας είναι των λίγων, των πολύ λίγων ο κλήρος. Μόνο έτσι σπάζει ο άνθρωπος τα δεσμά της πλάνης και κατακτά την ελευθερία της αλήθειας. Ας θυμηθούμε εδώ τα βαθυστόχαστα λόγια του Nietzsche:

«Πόσην αλήθεια σηκώνει, πόσην αλήθεια αποτολμάει ένα πνεύμα; Αυτό έγινε για μένα, ολοένα και πιο πολύ, το αληθινό μέτρο των αξιών .Η πλάνη δεν είναι τύφλωση, η πλάνη είναι ανανδρία. Στη γνώση κάθε κατάκτηση, κάθε βήμα εμπρός προέρχεται από το θάρρος, από τη σκληρότητα απέναντι στον εαυτό μας, από την εντιμότητα απέναντι στον εαυτό μας».
Ε. Π.Παπανούτσος
«Το δίκαιο της πυγμής», εκδόσεις Δωδώνη, (1975)
Πηγή: 29/05/2018Αντικλείδι