Χριστούγεννα, αλήθειες έναντι εικονικών πρόσκαιρων πραγματικοτήτων

 Γράφει ο Δρ. Ανδρέας Σοφόκλης 

Όταν οι Πρωτόπλαστοι, Αδάμ και Εύα, παράκουσαν την του Θεού μοναδική εντολή-απαγόρευση νουθεσίας, έθεσαν τους εαυτούς τους εκτός Παραδείσου. Ο Θεός, όμως, ως ο Πλάστης του ανθρώπου και ο Μόνος Φιλάνθρωπος, τους υποσχέθηκε ότι θα στείλει στους ανθρώπους τον Υιό Του.

Όταν το πλήρωμα του χρόνου έφτασε, στην κατάλληλη χρονική στιγμή, ο Ιησούς Χριστός, Κύριος και Θεός, γεννήθηκε σε μια φάτνη, σ` ένα σπήλαιο, ως το πιο φτωχό, κατά τα ανθρώπινα παιδί, βέβαια τα θεάρεστα συνέβαιναν, όπως το αστέρι, οι τρεις μάγοι με τα αντίστοιχα δηλωτικά δώρα, οι Άγγελοι που υμνούσαν το Θείο Γεγονός.

Φυσικά και τότε τα ανθρώπινα πάθη δεν έλειπαν, όπως ο Ηρώδης, με τις διαταγές του οποίου σφαγιάσθηκαν όλα τα βρέφη κάτω από δύο ετών, ώστε να αφανίσει, όπως πίστευε τον αντίπαλό του, πάμφτωχο μυαλό, όπως εκατομμύρια άλλα, με μηδέν νόηση.

Ο Ιησούς Χριστός γεννήθηκε ταπεινά, θα μπορούσε ως Θεός να γεννηθεί μέσα στο χρυσάφι, να εμφανιστεί μέσα στο πανίσχυρο φως, οπότε όλοι θα Τον προσκυνούσαν. Τότε, όμως, δε θα ήταν ο Θεός όλων των ανθρώπων, θα ήταν ο ηγέτης ενός μικρού αριθμού, που ανά τους αιώνες και πρόσκαιρα, έχει τεράστιους κατά τις ανθρώπινες μετρήσεις, αριθμούς πλούτου, χρυσού, χρημάτων, περιουσιών, δύναμης από θέσεις ισχύος.

Γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα, κάθε χρόνο, ως και να είναι η Γέννηση του Ιησού Χριστού, μόνο για τον κάθε άνθρωπο ως άτομο, για την κάθε οικογένεια ως μοναδική οντότητα, για την κάθε κοινωνική ομάδα ως Κράτος.

«Εμείς φτιάχνουμε το τεράστιο χριστουγεννιάτικο δέντρο». «Εμείς φτιάχνουμε Χριστούγεννα». «Εμείς φωταγωγούμε, το πλέον πολυτελές χριστουγεννιάτικο δέντρο». «Εμείς κάνουμε-πηγαίνουμε-πήγαμε ρεβεγιόν με όλα τα εδέσματα».

Το πνευματικό μέρος ας το έχουν άλλοι.

Ο Οδυσσέας δήλωσε στους συντρόφους του: «Μη σκοτώσετε και μη φάτε κρέας από τα βόδια του Ήλιου». Δεν τον υπάκουσαν, εκμεταλλεύτηκαν την κούραση του Ηγέτη τους, τα έσφαξαν, τα έφαγαν, χάθηκαν.

Ο Ιησούς Χριστός, ακριβώς, γι` αυτό ήρθε βρέφος ταπεινό, για να δηλώσει τη φτώχεια του κάθε ανθρώπου, που αρχίζει από τη γέννησή του. Πίσω από τα έντονα φώτα, πίσω από όλων των ειδών τις επιδείξεις, κρύβεται προσωπική φτώχεια.

Ο κάθε άνθρωπος έχει μέσα του τουλάχιστο μία φτώχεια, ευτυχής είναι αυτός που το συνειδητοποιεί, ανεξαρτήτως από ηλικία, δύναμη, αδυναμία, επειδή μόνο η συνειδητοποίηση οδηγεί στην ορθοδρόμηση που οδηγεί τουλάχιστο στο Καβαφικό: «Πρώτο σκαλί».

Για όλους, ισχυρούς, ανίσχυρους, κάποια στιγμή τα φώτα σβήνουν είτε κατά την πορεία της ζωής είτε στο τέλος της, που οδηγεί στο πέρασμα προς την άλλη την πραγματική, την αιώνια. Τότε έρχεται μπροστά στον άνθρωπο η ατόφια εικόνα του Θείου Βρέφους, όπου του θυμίζει είτε τη δική του φτώχεια είτε τον δικό του πνευματικό πλούτο που συγκέντρωσε στο πέρασμά του από αυτή την δοκιμασία που ονομάζεται επί της Γης ζωή.

Συχνά ακούμε-διαβάζουμε ότι κάποιοι γνωστοί, κατά τα ανθρώπινα, επιτυχημένοι, τα εγκαταλείπουν όλα, δόξες, τιμές, κοσμική πολύφωτη-πολύβουη ζωή, επιδείξεις, μόδες, πλούσια ζωή και αποσύρονται σε μέρη ησυχίας, γαλήνης, φυσικού περιβάλλοντος, πνευματικού αναστοχασμού,  επισκέπτονται και συχνά μένουν σε Μοναστήρια. Αυτό είναι ένα παράδειγμα, που πρέπει να μας προσγειώνει.

Οι ημέρες που διανύουμε, για τα Χριστούγεννα, δεν προσφέρονται για πολύφωτες και για πολύβουες κοινωνικές δραστηριότητες, επιδείξεις μόδας και για πολυτελή ρεβεγιόν, ας θυμόμαστε που γεννήθηκε, που και πως μεγάλωσε ο Ιησούς Χριστός, γιατί και για ποιους το έκανε.

Τα Χριστούγεννα είναι ημέρες ταπεινής ευγνωμοσύνης για ΑΥΤΟΝ  που άσημος Γεννήθηκε αλλά άσημους μετέτρεψε σε διάσημους τους έκανε Σοφούς, Αποστόλους, Ήρωες, Αγίους. Τους γνωρίζουν και τους σέβονται άνθρωποι κάθε εποχής, της όποιας οικονομικής τάξεως, του όποιου γνωσιολογικού επιπέδου.

Δρ. Ανδρέας Σοφόκλης

Ερευνητής, Αρθρογράφος, Δοκιμιογράφος

Το ήθος στους αρχαίους Έλληνες

Για ν’ αρχίσουμε με το σημαντικότερο, το ήθος, οι αρχαίοι Έλληνες ήταν ηθικοί όσο ήταν και ανήθικοι. Αυτοί ουσιαστικά πρωτοδίδαξαν στον κόσμο τι είναι ελευθερία και υπευθυνότητα, πατριωτισμός και ευσέβεια. Οι ανατολικοί λαοί δεν γνώριζαν αυτές τις ηθικές αξίες στην αμιγέστερη έκφρασή τους.

Ωστόσο, μάταια θ’ αναζητήσει κανείς στους αρχαίους Έλληνες το σημερινό αίσθημα του δικαίου. Μ’ εξαίρεση μερικούς ποιητές και φιλόσοφους, τους έλειπε η συναίσθηση ότι το έγκλημα είναι απορριπτέο για λόγους αρχών. Σύμφωνα με μια γενική αντίληψη, που ο απόηχός της ήταν αισθητός και σε πολύ μεταγενέστερες εποχές, το έγκλημα είναι μια ιδιωτική υπόθεση που αφορά τον θύτη και το θύμα.

Ακόμα και ο φόνος μπορούσε να μείνει ατιμώρητος: αν το θύμα συγχωρούσε πριν πεθάνει τον φονιά του, οι συγγενείς δεν δεσμεύονταν πια από το χρέος της κατηγορίας (που την απάγγελλαν αυτοί, όχι το κράτος).
Εκείνο που είχε σημασία ήταν να πάρει εκδίκηση η ψυχή: αν η ψυχή παραιτούνταν εθελούσια απ’ αυτή, τότε ούτε στην κοινή ηθική ούτε στη θρησκεία έπεφτε λόγος.

Ακόμα και η βάση κάθε ανώτερης μορφής χρηστοήθειας, η φιλαλήθεια, ήταν υπανάπτυκτη στους αρχαίους Έλληνες· ή μάλλον, για να το πούμε απερίφραστα, οι αρχαίοι Έλληνες ήταν ο κλασικός λαός του ψέματος και της λοβιτούρας, και μάλιστα, πράγμα, που μάλλον τους επιβαρύνει παρά τους δικαιολογεί, χωρίς να έχουν συνείδηση ότι αυτό είναι κακό. Ο Οδυσσέας, που περισσότερο από κάθε άλλη μορφή της παγκόσμιας λογοτεχνίας μπορεί να διεκδικήσει τον τίτλο του εθνικού ήρωα, είναι πρωταθλητής σ’ όλα τα είδη κατεργαριάς, από την αθώα καυχησιολογία ώς την εξοργιστικότερη απάτη. Αλλά το πιο συγκλονιστικό είναι ότι η Αθηνά τον θαυμάζει απεριόριστα γι’ αυτές του τις ικανότητες, κι όχι μόνον αυτό, αλλά και προσθέτει ότι στις ψευτιές μόνον οι θεοί τον ξεπερνούν! Και πράγματι, ήδη στους Ρωμαίους η έκφραση graeca fides (= ελληνική πίστη) ήταν παροιμιώδης, ενώ ακόμα και σήμερα στα γαλλικά η λέξη Grec (= Έλληνας) σημαίνει ούτε λίγο ούτε πολύ απατεώνας!

Η ψευδορκία φαίνεται ότι ήταν σωστό εθνικό σπορ. Πάντως, πολλοί πίστευαν ότι η ψευδορκία προκαλεί τον όλεθρο του ψεύδορκου και ολόκληρου του γένους του, και γι’ αυτόν το λόγο ο Ησίοδος συμβουλεύει τους αναγνώστες του να την αποφεύγουν. Αλλά ούτε που περνάει απ’ το μυαλό του ότι πρέπει να την αποφεύγει κανείς για λόγους αρχών. Άλλωστε, σε ολόκληρη την αρχαιότητα η ψευδορκία έμενε ατιμώρητη, γιατί η τιμωρία της ήταν δουλειά των θεών. Οι θεοί όμως δεν την κόλαζαν για ηθικούς λόγους παρά επειδή ο ψεύδορκος επέσυρε μόνος του την κατάρα, στο όνομα της οποίας ορκίστηκε. Ο ψεύδορκος πέφτει στα χέρια των δαιμόνων της κόλασης, τους οποίους επικαλέστηκε: πρόκειται δηλαδή για μια διαδικασία νομική, όχι ηθική.

Βέβαια, οι ποιητές και οι φιλόσοφοι παρέπεμπαν ολοένα στη Δίκη, την τρανή θεά της δικαιοσύνης, που καθόταν στο πλευρό του Δία, αλλ’ αυτό ακριβώς μας κάνει να υποθέσουμε ότι στη ζωή οι άνθρωποι δεν την υπολόγιζαν και τόσο.
Από την άλλη πλευρά, όμως, πρέπει να επαινέσουμε τους αρχαίους Έλληνες γιατί είχαν μια ειλικρίνεια που η δική μας κοινωνία έχει χάσει σε μεγάλο βαθμό: τους έλειπε κάθε είδος ταρτουφισμού και σεμνοτυφίας, που διαποτίζουν όλες τις πλευρές της ζωής από τότε που η αστική τάξη ανέβηκε στην εξουσία, καθώς και κάθε υποκριτική διακριτικότητα, που σήμερα επιδεικνύεται παντού για «επαγγελματικούς λόγους». Μιλούσαν με αξιοθαύμαστη παρρησία για τις ιδιωτικές τους υποθέσεις, τόσο τις δικές τους όσο και των άλλων συμπολιτών τους.

Επίσης, τουλάχιστο τα σώματά τους ήταν απόλυτα ειλικρινή, κινούνταν με φυσική χάρη κι ελευθερία, που σήμερα μας φαίνεται σαν χαμένος παράδεισος. Και τέλος, δύσκολα μπορεί κανείς ν’ αρνηθεί μια βαθιά, εσώτερη αίσθηση της αλήθειας σ’ έναν λαό που γέννησε τέτοια τέχνη.

Αν η ηθική τους μας φαίνεται κάπως ελαττωματική, αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι το σημερινό αίσθημα της τιμής, που είναι από τους κύριους ρυθμιστές της ηθικής συμπεριφοράς μας, τους ήταν ολότελα άγνωστο. Το ξυλοφόρτωμα ξεχνιόταν με μια απλή χρηματική αποζημίωση και η έννοια «προσβολή της τιμής» δεν υπήρχε. Μία και μόνη παράσταση αρχαίας κωμωδίας θα προκαλούσε σήμερα βροχή από μηνύσεις, αντιμηνύσεις, απαγορεύσεις και τα τέτοια.
Είναι γνωστό πόσο αισχρές συκοφαντίες εκτόξευαν οι ρήτορες ακόμα και στις πιο ασήμαντες αστικές δίκες εναντίον της αντίπαλης πλευράς. Και δεν μείωνε ούτε την αξιοπρέπεια ούτε τη φήμη του Σωκράτη το ότι μερικοί ακροατές του απαντούσαν στις κάπως στρεψόδικες αποδεικτικές μεθόδους του με καρπαζιές.

Ο Σοπενχάουερ ανέλυσε απολαυστικά στα Πάρεργα του την ανεμελιά με την οποία αντιμετώπιζε ολόκληρη η αρχαιότητα τέτοια ζητήματα. Αλλά αυτή η στάση των αρχαίων Ελλήνων έρχεται σε ζωηρή όσο και αλλόκοτη αντίθεση με την κυριολεκτικά νοσηρή φιλοπρωτία, από την οποία διακατέχονταν πάντα. Δεν είχαν άλλο στο μυαλό τους έξω από νίκες και βραβεία, και όλες τις δραστηριότητες της ζωής δεν μπορούσαν να τις φανταστούν αλλιώς παρά με τη μορφή του άγώνος, στο τέρμα του οποίου περίμενε κάποιο έπαθλο.

Πολιτιστική ιστορία της αρχαίας Ελλάδας – Έγκον Φρίντελ (μετάφραση: Δημοσθένης Κούρτοβικ)

O Έγκον Φρίντελ (γερμανικά: Egon Friedell, Βιέννη, 21 Ιανουαρίου 1878 – 16 Μαρτίου 1938) ήταν επιφανής Αυστριακός λόγιος. Σπούδασε φιλοσοφία και γερμανική φιλολογία αλλά υπήρξε μία πολύπλευρη προσωπικότητα: εργάστηκε ως ηθοποιός, θεατρικός κριτικός, συγγραφέας, καμπαρεττίστας και επιφυλλιδογράφος. Το έργο του «Πολιτιστική ιστορία της αρχαίας Ελλάδας» αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα συγγράμματα πάνω στο ήθος και την ψυχολογία των αρχαίων Ελλήνων. Αυτοκτόνησε το 1938, αμέσως μετά την κατάληψη της χώρας του από τα χιτλερικά στρατεύματα.

Πηγή: Αντικλείδι, https://antikleidi.com 

Ακριτικά Δημοτικά Τραγούδια και οι ευεργετικές τους επιδράσεις

Γράφει ο Δρ Ανδρέας Σοφόκλης 

Οι Ακρίτες, ως γνωστό, στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, ήταν οι φρουροί, όπως τους αποκαλούμε απλοϊκά, των άκρων, δηλαδή των συνόρων της Αυτοκρατορίας. Βέβαια, δεν ήταν απλά φρουροί, υπηρετούσαν ουσιαστικώς την πατρίδα τους, τα ιερά και τα όσια, με καθημερινό κίνδυνο, την ίδια τη ζωή τους.

Για τους Ακρίτες, πάνω από την ίδια τη ζωή τους ήταν η προστασία των συνόρων της πατρίδας, των Εκκλησιών, των οικογενειών τους, της ίδιας της ύπαρξης των αρχών και των αξιών, από τους εχθρούς, απίστους.

Το σύστημα αυτό προστασίας, το ίδρυσε ο Μέγας αυτός Έλληνας Αυτοκράτορας Ηράκλειος. Οι Ακρίτες είχαν τη δική τους γη. Από το σύστημα αυτό, διεφθαρμένα αργότερα οι Δυτικοί, δημιούργησαν τα φέουδα και το φεουδαρχικό σύστημα διοίκησης, που καμία σχέση δεν έχουν η κατάκτηση, οι δολοφονίες, η καταπίεση με την αρχή της προστασίας της πατρίδας.

Οι Ακρίτες, εκτός από τη δική τους γη, συνήθως έπαιρναν και οικονομική ενίσχυση από την Αυτοκρατορία, είδος μισθού, τη «Ρόγα». Είχαν, φυσικά, την υποχρέωση να έχουν δικό τους στρατιωτικό σώμα άμυνας.

Το σύστημα αυτό άμυνας, λειτούργησε κυρίως στα Ανατολικά σύνορα της Αυτοκρατορίας, λόγω των Σαρακηνών αλλά και λόγω του κινδύνου από τους «Απελάτες». Οι «απελάτες» ήταν ληστές που ορμούσαν για να «απελάσουν» τα κοπάδια των Ακριτών στα δικά τους λημέρια.

Ο θεσμός των Ακριτών άκμασε κυρίως στους Θ`, Ι`, ΙΑ`, αιώνες. Αρχικά αναπτύχθηκε στην Καππαδοκία (εδώ έχουμε τη γέννηση της ακριτικής δημοτικής ποίησης), φυσικά σταδιακά εξαπλώθηκε στην Αρμενία, στην Κιλικία, στη Μεσοποταμία, στον Ελληνικό Εύξεινο Πόντο, στην Κύπρο, στην Κρήτη.

Οι Ακρίτες, ήταν το σημείο αναφοράς του ηρωισμού, του αγέρωχου ήρωα, του υπερασπιστή, του φυσικού ηγέτη. Έγιναν θρύλος, μεταποιήθηκαν σε ιστορία. Πέρασαν, μέσα από τα τραγούδια, μέσα από τις ποιητικές αφηγήσεις, από στόμα σε στόμα, στα χείλη των Ελλήνων. Γράφτηκαν ως κτήμα ες αεί. Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης (29 Μαΐου 1453), ενέπνευσαν τη Μαγιά της Ελληνικής Λεβεντιάς, τους Κλέφτες, τους Αρματολούς, τα Σφακιά, το Σούλι, τη Μάνη, το Μεσολόγγι.

Αυτά τα Ακριτικά Δημοτικά Τραγούδια ηχούσαν στους Έλληνες Λεβέντες του αδικαίωτου Μακεδονικού Αγώνα, των Βαλκανικών Πολέμων. Αυτά ακούγονταν για τους Έλληνες, για  τις Ελληνίδες με παλληκαριά περίσσια, της Ηπείρου, της Πίνδου, σε χωριά, σε πόλεις, διά της Σοφίας Βέμπο, λόγω του μυθικού ηρωισμού, οι «ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες». Αυτά τραγουδάμε μέχρι σήμερα, μέσα από τη λεβέντικη ελληνική παραδοσιακή μουσική όλων των περιοχών μας, μέσα από τις δικές τους επιδράσεις, Ήπειρο, Κρήτη, Θράκη, Κύπρο, Μακεδονία και παντού.

Τα παλληκάρια της ΕΟΚΑ, άξιοι συνεχιστές των ακριτών, πριν και μετά τις συγκρούσεις με τους Άγγλους κατακτητές, όσοι σώζονταν. Μέσα στα κρατητήρια, μέσα στην κόλαση των απερίγραπτων βασανιστηρίων, υμνούσαν την παλληκαριά, την αντρειοσύνη, όσων ξεχώριζαν, ως δικά τους ατόφια ινδάλματα δράσεων ηρωισμού.

Διαχρονικώς, οι ύμνοι στην παλληκαριά, αυτών που θαυμάζουν, που σέβονται, που μελετούν οι λάτρεις της Ελευθερίας, έχουν τον τίτλο: Ηρωικά Τραγούδια Λευτεριάς, Παλληκαριάς, με πηγή τους Ακρίτες.

Τα Επικά αυτά τραγούδια, ως άλλη Ιλιάδα, υμνούσαν και υμνούν την αυτοθυσία, την ανδρεία, την παλληκαριά, που μεταβαλλόταν σε ζωντανό μύθο. Τέτοια τρανά παραδείγματα παλληκαριάς, που υμνήθηκαν και υμνούνται είναι: ο Ανδρόνικος, ο Αρμούρης, ο Κωνσταντής, ο Μηνάς, ο Μαυριαλής, ο Πορφύρης, με ηγετική διαχρονική φυσιογνωμία, που εκφράζει τους πόθους των Ελλήνων, τον Βασίλειο Διγενή Ακρίτα.

Για να αναλύσουμε ορθά την Ακριτική Δημοτική Ποίηση, όπως και κάθε ιστορικό γεγονός, επιβάλλεται τα πάντα να τα εντάσσουμε στην εποχή που αναφέρονται, όπου η Ιστορία των Ελλήνων γραφόταν ως γεγονότα επιβίωσης από τους βαρβάρους εισβολείς ή/και κατακτητές, όπου η οικογένεια, η μάνα, η/οι αδελφή/αδελφές, έπρεπε να προστατευθούν από τις αρπαγές των Σαρακηνών, των Οθωμανών, που το είχαν ως παράδοση, γι` αυτό στη νύκτα και στα άφεγγα έλουζαν τα κορίτσια, όπου ούτε οι σκιές τους να μη φαίνονται, μη τυχόν και σιωπηλά καραδοκούσαν οι άρπαγες ή/και πληροφοριοδότες των Σαρακηνών.

Οι μητέρες έμεναν κλειστές στα σπίτια, κανείς δεν τις έβλεπε μέχρι να γεννήσουν και να μεγαλώσουν με ασφάλεια τα παιδιά τους. Ο ρόλος της νύκτας ήταν καθοριστικός ως χρόνος προστασίας. Η ημέρα ήταν χρόνος ελέγχου και προστασίας από τα βουνά, από τα περάσματα των παραλιακών περιοχών προς τα επικίνδυνα σημεία εισβολών, τον ρόλο αυτό τον αναλάμβαναν οι φύλακες στις κορυφές των βουνών, οι βιγλάτορες. Τέτοια εισβολή και όχι πόλεμο έκανε η Τουρκία κατά της τότε ανοχύρωτης Κύπρου, ως το κατατρυπημένο σφουγγάρι, το Καλοκαίρι του 1974, με όλες τις έως τώρα τραγικές συνέπειες.

Οι Ακρίτες έμειναν στην Ιστορία. Τα εξαίρετα Επικά Ποιήματα είναι πολύτιμα τιμαλφή για τη γνήσια Ελληνική Γλώσσα, για τα ιστορικά γεγονότα.

Το σημαντικό, όμως, σ` αυτούς τους δύσκολους καιρούς, είναι οι Ακρίτες ν` αποτελέσουν έμπρακτο παράδειγμα γύμνασης, άσκησης ψυχολογικής, ψυχικής, σωματικής, πνευματικής, ώστε όντως ν` αποκτήσουμε τις πρέπουσες εσωτερικές δυνάμεις ανδρείας, λεβεντιάς, φιλοπατρίας. Ταυτόχρονα οφείλουμε να τους μελετούμε ως μεθοδολογία οργανώσεως και δράσεως της αμυντικής θωράκισης, για να μην επιτρέψουμε επανάληψη τραγικών σφαλμάτων του παρελθόντος. Να μη ξεχνάμε ότι οι κουλτούρες δεν αλλάζουν, η Ιστορία επαναλαμβάνεται με διαφορετικά γεγονότα και με διαφορετικούς πρωταγωνιστές, ως πρόσωπα αλλά είναι η ίδια, αυτό δεν πρέπει να μας διαφεύγει, αν θέλουμε να μη σφάλλουμε.

Σημειώνω ότι για να κατανοούμε τα ιστορικά γεγονότα είναι απαραίτητο, όπως τα διαβάζουμε να βλέπουμε ιστορικούς χάρτες της κάθε εποχής, συγκρινόμενους με το σήμερα, οπότε εξάγουμε χρήσιμα συμπεράσματα. 

Αυτή πρέπει να είναι η εφαρμογή και όταν αναλύουμε ιστορικά γεγονότα, σε όποια κείμενα: ποιητικά, πεζά, σε παιδιά, ως γονείς, ως παιδαγωγοί, ως ηγέτες.

Δρ. Ανδρέας Σοφόκλης
Ερευνητής, Αρθρογράφος, Δοκιμιογράφος

How Ancient Greeks Shaped the Latin Alphabet

Greek inscription inside Saint Peter’s Basilica in Rome. Credit: Flickr / George Terezakis CC BY 2.0

The Latin alphabet is undoubtedly the world’s most recognizable form of written language, whose history goes back in time to the eras of ancient Greek and Roman dominance of the entire Western world.

In its modern form, with its many variations and alterations, the Latin alphabet is officially used by an astonishing 131 sovereign nations, and it is also a co-official script form in twelve other countries.

Even in the countries which do not use it officially, most of their people not only recognize it, but they can also read it, mainly due to the global influence of the English language in our time.

However, the exact origins of the Latin alphabet now used by billions of people are relatively unknown, and very few people are actually aware that the Latin alphabet itself finds its roots in an older form of Greek writing.

The Origins of the Latin alphabet

It is widely accepted in the linguistic community that the Latin alphabet is a product of a long and complicated journey which ultimately has its roots back in the hieroglyphic tradition of ancient Egypt.

However, its most obvious and prominent influence derived from the Greek alphabet itself.
It was no other than the Euboean variation of the Greek alphabet, used on the island of Euboea (Evia) in Greece, which ultimately created what we now call the ”Western Greek alphabets.”

In turn, the western Greek alphabets shaped the Etruscan alphabet, the direct predecessor of the alphabet used by the Romans to write the Latin language.

The Euboean alphabet was used by Greeks who lived in the cities of Chalkis and Eretria beginning in the early years of Greek antiquity.

The Greek Colony of Cumae and How it Shaped the Latin Alphabet


The Acropolis of Cumae as seen from the lower city. Photo credit: Wikimedia commons / AlexanderVanLoon CC BY-SA 3.0

The ancient Greeks of Chalkis were the first to colonize the mainland of today’s Italy.

As early as the 8th century BC, Chalkideans sailed to Italy and established the first Greek colony on the peninsula, the city of Cumae (Κύμη).

In what is now an ancient site near the town of Cuma (whose name was derived from ancient Cumae) lies the secret of the creation of the alphabet which is currently used by most of humankind.

Cumae was not only the first colony the Greek settlers established, but it also became one of the most vibrant and powerful in the centuries before the Roman conquest.




The boundaries of Etruscan civilization. credit: wikimedia commons / NormanEinstein CC BY-SA 3.0

The Greeks of Cumae spread their Greek culture throughout Italy and introduced the Euboean alphabet, the one their ancestors were using on Euboea, Greece to the local people.

The Etruscans, whose civilization came into direct contact and interrelation with the Greek settlers, were heavily influenced by Cumae and the rest of the nearby Greek settlements.

Thus, from approximately 650 BC up until around 100 BC, the Etruscans adopted and used the Euboean alphabet introduced to Italy by the Cumaean Greeks, to create a written form for their own, Etruscan language.

The meanings of most Etruscan words are still unknown today, comprising one of largest conundrums in the world of linguistics. Perhaps, one day, a Rosetta Stone enabling researchers to decipher the meanings of the Etruscan vocabulary will be found. However, the letters they adopted in recording their language in writing are perfectly recognizable.

The Etruscan Alphabet



Credit: Public Domain

The alphabet adopted by the Etruscans was almost identical to Euboean Greek, which in turn, was very similar to the Greek alphabets used at that time in ancient Greece. However, there were some differences both in terms of phonetics and in the shape of letters.

By simplifying things a bit, we could say that the appearance of the Euboean, and consequently the Etruscan alphabets, could be described as a mixture of what we know today as the Greek and Latin alphabets.

The Etruscans, of course, added their own elements, shaping the Euboean alphabet in a way that would suit their own language and thus creating the precursor of the alphabet the Romans would eventually use.

For example, while most of the Greek alphabets used the letter ”Π” to depict the sound of ”p,” the Etruscans wrote that letter in a way that was closer to today’s shape of ”P,” paving the way for the formation of what we know today as ”P” and ”p” in English.

The same was true of other ancient Greek letters, such as the letter sigma depicted as ”Σ,” which was written by the Etruscans in a way that was closer to today’s ”S” rather than the Greek ”Σ.”

The Latin Alphabet as a Variation of the Etruscan

Following centuries of becoming more and more instrumental in Italy’s cultural development, the Etruscan alphabet became the basis of the Latin alphabet itself.

The Romans, along with their complete conquest of the Italian peninsula, adopted the Etruscan alphabet as a written form of their own Latin language, which soon became the lingua franca of Italy, eclipsing the Etruscan language and other dialects.
These other languages would eventually become completely extinct.

The Romans, of course, shaped the Etruscan alphabet in a way that would suit their own needs. For this reason, they reshaped some of their letters and introduced new ones over the passage of time while abolishing others.

The Romans kept letters which originally belonged to the Greek alphabet but were later abolished by the Greeks, such as the letter ”F,” which was originally known as ”digamma.”

The Romans did not hesitate to introduce new letters to their alphabet, as well, as soon as they were heavily influenced by the rich culture of Greece following the Roman conquest of Greece.

Prominent examples of this influence include the letters ”Y” and ”Z,” which did not exist in the Latin alphabet until the Romans realized that they needed them to transliterate Greek words that their language was adopting.

Not simply a variation of Greek

It is obvious that without the first Greek colonies of Italy and their massive cultural influence in the region, today’s written word might have been completely different.

However, one must never perceive the evolution of languages as a static and unique process.

Linguistic influences, adaptations and alterations take centuries to create a wholly ”new product” in the form of an alphabet or a language; thus, one cannot simply say that the Latin alphabet is simply a variation of the Greek.

We should all bear in mind that the Greek alphabet itself, a form of written text that shaped Latin so profoundly, was itself nothing more than a product of the evolution of the Phoenician alphabet, which in turn, finds its roots in the hieroglyphics of ancient Egypt.

The journey of any alphabet or language is far more complicated than we could ever imagine, leaving us plenty of room for deep scientific research which can unveil the truth behind one of humanity’s most basic needs, namely to speak and write to forge a connection with others.

Source:

By Nick Kampouris

November 19, 2023
Greekreporter.com  

Νεοέλληνες, οι αντίπαλοι της ελληνικής γλώσσας

 Γράφει ο Δρ Ανδρέας Σοφόκλης

Οι πρόγονοί μας, από τα βάθη των αιώνων, συνειδητοποίησαν τα συστατικά στοιχεία της σπονδυλικής στήλης του Ελληνισμού.

Στήριξαν την ύπαρξη και την πορεία τους στην ίδια θρησκεία, στην ίδια καταγωγή, στις ίδιες αξίες, στις ίδιες συνήθειες, στην ίδια γλώσσα την Ελληνική.

Για να υπάρξει ουσιώδης σημασιολογία  των πάρα πάνω συστατικών στοιχείων, είναι απαραίτητη η επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων ενός Έθνους, ενός Κράτους, δηλαδή να μιλούν τον ίδιο Γλωσσικό Κώδικα, στο ίδιο ή έστω περίπου στο ίδιο υψηλό επίπεδο, ανεξαρτήτως επαγγελμάτων, χώρων διαμονής, αλλιώς η επικοινωνία καθίσταται δύσκολη έως αδύνατη, ελάχιστη ή/και μηδενική, με συνέπειες.

Παρ` όλο ότι οι Αρχαίοι ημών πρόγονοι, ως κρατικές δομές είχαν τις Πόλεις-Κράτη και όχι ένα ενιαιοποιημένο κράτος-έθνος, με συνέπειες, με μεταξύ τους συγκρούσεις, με κορυφαίο τον εμφύλιο Πελοποννησιακό Πόλεμο (431-404 π.Χ.), όμως τα πνευματικά επιτεύγματα σηματοδότησαν τη μόρφωση όχι μόνο των Ελλήνων διαχρονικώς αλλά και άλλων Λαών, Κοινωνιών, την ανάπτυξη του πνεύματος και των επιστημών.

Η ελληνική γλώσσα καθόρισε χρονικώς τη διάδοση του Χριστιανισμού με ταχύτατο ρυθμό, έστω και αν υπήρξαν εκατόμβες νεκρών.

Αυτή η πορεία ευεργεσίας της ελληνικής γλώσσας και των άξιων χειριστών της, λόγω του γλωσσικού πλούτου, συνεχίστηκε και στην διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Ακόμα και στα χρόνια της φθοράς και της κατάρρευσης της Αυτοκρατορίας, τα Ακριτικά Δημοτικά Τραγούδια, οι Θρήνοι, τα Λόγια Κείμενα, το σύνολο του γραπτού λόγου βρισκόταν σε εξαίρετο επίπεδο.

Αν ελέγξουμε τους ισχνούς τρόπους μόρφωσης στα δύσκολα έως στα τραγικά χρόνια της Οθωμανοκρατίας, με το Κρυφό Σχολείο, με το διάβασμα κάτω από το λιωμένο κερί, τότε γνωρίζουμε τον πνευματικό άθλο της διατήρησης των Ελλήνων και της ιστορικής τους πορείας.

Οι Νεοέλληνες διαθέτουν όλα τα μέσα για μάθηση, για γνώση της γλώσσας. Έχουν δωρεάν παιδεία, δωρεάν βιβλία, βιβλία με οικονομική αξία αγοράς ίσα με δύο καφέδες, ίσα με δύο κουτιά τσιγάρα ή/και λιγότερη τιμή, όμως προτιμούν τα τσιγάρα και τους καφέδες.

Λειτουργούν διά βίου δωρεάν προγράμματα ή με ελάχιστα δίδακτρα το χρόνο, ίσα με μία άντε με δύο βραδινές εξόδους, όμως οι έξοδοι είναι οι πολύτιμοι.

Δυστυχώς, οι Νεοέλληνες, όσο περνούν τα χρόνια τόσο λιγοστεύουν και χρονικώς και ποσοτικώς και ποιοτικώς τη μελέτη, συνεπώς φτωχαίνουν γλωσσικώς. Θεωρούν περιττό και άχρηστο να πάνε στην Εκκλησία, να παρακολουθήσουν τη Θεία Λειτουργία, να συνηθίσουν στην οργανωμένη προσήλωση στην ουσία των Θείων Λόγων. Η Εκκλησία τους κουράζει αφού είναι δυσνόητα αυτά που ακούγονται, όπως πολλοί ισχυρίζονται, χωρίς καν  να τα έχουν διαβάσει αλλά δεν ερωτούν τον εαυτού τους και στη νεοελληνική γλώσσα να είναι πως θα τα κατανοήσουν, αφού ποτέ δε διαβάζουν!

Στις συναντήσεις φίλων και γνωστών, μέχρι να τους σερβιρίσουν τα φαγητά ή/και τα ποτά, στην αρχή κάτι λένε μεταξύ τους, τώρα τι καταλαβαίνουν είναι άλλο θέμα, ιδίως στην αγριάδα της λεγόμενης μουσικής, στην πορεία επικεντρώνονται στα κινητά τους, το ίδιο συμβαίνει με τα μέλη των οικογενειών, συναντιούνται δήθεν για να μιλήσουν και για να διασκεδάσουν, πραγματικά ή εικονικά;

Οι δημοτικές βιβλιοθήκες, μαζί με τα μουσεία, θυμίζουν απλά, μέσα στην απόλυτη σιγή της μοναξιάς τους, λόγω της παντελούς απουσίας ανθρώπων, με ελάχιστες εξαιρέσεις στον κανόνα, το ένδοξο παρελθόν μελέτης, τότε που τα βιβλία ήταν πολυτέλεια ή σχεδόν πολυτέλεια και τα αρχαία μας κειμήλια τα έκλεβαν οι αρχαιοκάπηλοι. Το πιθανώς ανέκδοτο είναι ότι διεκδικούμε ως Εκκλησία, ως Ελληνικά Κράτη δικά μας Ιερά Κειμήλια από ξένους, κάποια τα επαναπατρίσαμε, τα προστατεύουμε, πόσοι τα είδαν στην Ελλάδα και στην Κύπρο;

Οι Νεοέλληνες χάνουν την ικανότητα στον λόγο, γραπτό και προφορικό, ως Κώδικα επικοινωνίας. Δυσκολεύονται να μιλήσουν, χιλιάδες είναι όσοι ολοκληρώνουν τη φοίτησή τους, από τα Λύκεια, από τις Τεχνικές Σχολές, από Πανεπιστήμια, χωρίς να γνωρίζουν να διαβάζουν και να γράφουν, παρά μόνο με φτωχό τρόπο. Δίχως να έχουν βασικές γενικές γνώσεις.

Όλοι απαιτούν από τους εκπαιδευτικούς να μορφώσουν τα παιδιά τους, ορθώς το απαιτούν. Δυστυχώς, όμως, δε συνειδητοποιούν τις προσωπικές τους ευθύνες. Πόσοι γονείς/κηδεμόνες είναι παραδείγματα μελέτης, διαλόγου, επικοινωνίας για τα παιδιά τους; Πόσοι ασχολούνται με τη μελέτη των παιδιών τους, ανταλλάζοντας απόψεις για τα μαθήματα και μέσα από τα μαθήματα που διδάσκονται τα παιδιά τους; Πόσοι γονείς/κηδεμόνες διαβάζουν και είναι σε θέση να διαβάσουν και να γράψουν σωστά με φυσική ροή στον γραπτό και στον προφορικό λόγο, αξιοποιώντας πλούσιο λεξιλόγιο;

Θέτω αυτό τον σοβαρό προβληματισμό, ευελπιστώντας να συνειδητοποιήσουμε, ως Νεοέλληνες, ότι είναι σχήμα οξύμωρο και αντιθετικό, όταν διαπιστώνουμε τον απόλυτο σεβασμό της ελληνικής γλώσσας, από χιλιάδες έως εκατομμύρια ανθρώπους από άλλες χώρες, που επισκέπτονται τα μουσεία, τους αρχαιολογικούς χώρους, τα Μοναστήρια και όχι μόνο έχουν ουσιώδεις γνώσεις αλλά έχουν πλάνο για το τι θέλουν να γνωρίσουν. Το αξιοσημείωτο είναι η γνώση της ελληνικής γλώσσας από χιλιάδες ανθρώπους. Τη μαθαίνουν για να γνωρίσουν τους Έλληνες Μύστες-που είναι και πολλοί και ποιοτικοί δάσκαλοι των ανθρώπων, ανεξαρτήτως χώρας καταγωγής-του πνεύματος, να εμβαθύνουν.

Δε θα αναπτύξω, το θεωρώ περιττό, για τις δεξαμενές σκέψης, Πανεπιστημιακών Ερευνητικών Κέντρων και άλλων, για τη διδασκαλία της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας, φιλοσοφίας, Ιστορίας, Ομήρου, Αισώπου και πολλών άλλων, σε Σχολικές Μονάδες, σε Πανεπιστημιακά Ιδρύματα άλλων Χωρών. Ενώ αυτά και πολλά άλλα συμβαίνουν, οι Νεοέλληνες, δε φτάνει που περνούν εσωστρεφή κρίση σε πολλούς άλλους τομείς, σε επίπεδα της κοινωνίας και  επαγγελμάτων, αδυνατούν να συνεργαστούν, να μιλήσουν, να συμφωνήσουν, από τα πιο απλά έως τα πιο δύσκολα.

Του είπα…μου είπε…, της μιλούσα δεν καταλάβαινε…, εγώ το γνωρίζω αυτό, αυτός ιδέα δεν έχει../ Συζητάμε για καίρια  θέματα μεταξύ μας κι όμως δεν επικοινωνούμε στον ίδιο Γλωσσικό Κώδικα, αν και υποτίθεται μιλούμε στην ελληνική γλώσσα, με συνέπειες, με διαφωνίες, με εντάσεις, με διαξιφισμούς. Όλα αυτά και πολλά άλλα μαρτυρούν τη γλωσσική ημιμάθεια έως και αμάθεια.

Η γλώσσα που μόρφωσε και μορφώνει εκατομμύρια ανθρώπους, βάλλεται και υποσκάπτεται από τους Νεοέλληνες. Αυτοί οι Νεοέλληνες μιλούν φτωχά, κατανοούν λίγα και ρηχά, επαναλαμβάνουν ίδιες λέξεις, όπως: ντα, μαλάκα, μα, πα, βρίζουν τα δικά τους ιερά πρόσωπα.

Αδυνατούν να μιλήσουν με εναλλαγή λέξεων, φράσεων, μιλούν είτε ελάχιστα λόγω λεξιπενίας συνεπώς ελάχιστα κατανοούν, μιλούν συνεχώς χωρίς να έχουν γνώση στόχων στον λόγο και γνώση της οικονομικότητας του λόγου, πλατειάζουν άνευ περιεχομένου και ουσίας. Αγνοούν την ακρίβεια, ευκρίνεια, συγκεκριμενικότητα, οικονομικότητα, του χρόνου ομιλίας.

Είναι καιρός, αυτό το ουσιώδες της ίδιας της ύπαρξής μας, που είναι η γνώση της ελληνικής γλώσσας, ως ο νευραλγικός Κώδικας Επικοινωνίας, να επανέλθει στην καθημερινή μας ρουτίνα, μέσα από μελέτες γνωσιολογικής ουσίας.

Το χαμηλό μας γλωσσικό και γνωσιολογικό επίπεδο το συνειδητοποιούμε όταν συναντούμε ανθρώπους από άλλες χώρες που έχουν περισσότερες γνώσεις από εμάς, στη γλώσσα, στην ιστορία, στον πολιτισμό, στις επιστήμες.

Εδώ και κάποιες δεκαετίες η Ελληνική Γλώσσα θρηνεί για τους Νεοέλληνες. Άραγε θα έρθει η ημέρα της ευτυχίας της; Από τους Νεοέλληνες εξαρτάται.

Σίγουρα νιώθει την αγάπη των άλλων που την τιμούν όπως της αξίζει!

Δρ Ανδρέας Σοφόκλης
Ερευνητής, Αρθρογράφος, Δοκιμιογράφος 

Μουσείο Γλαύκου Κληρίδη

Αίθουσα κειμηλίων Γλαύκος Κληρίδης

Οι επισκέπτες στην προσωπική έκθεση αντικειμένων του Γλαύκου Κληρίδη, μπορούν να δουν αντικείμενα που ανήκαν στον διακεκριμένο πολιτικό και την οικογένειά του και τα οποία βοηθούν στην αφήγηση της ιστορίας, της εκπληκτικής ζωής του.

Όλοι θυμούνται τον Γλαύκο Κληρίδη, τον πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας στη δεκαετή θητεία του (1993-2003), να καπνίζει την πίπα του, ή να φυσά απαλά τα τεράστια πούρα του, φορώντας μερικές φορές το χαρακτηριστικό του καπέλο. Αλλά φυσικά διέθετε πολύ περισσότερα από αυτά. Τώρα υπάρχει μια έκθεση με μερικά από τα πιο προσωπικά του αντικείμενα.

Ένα μεγάλο πορτρέτο του διαπρεπούς πολιτικού, «υποδέχεται» τους επισκέπτες. Τα προσωπικά αντικείμενα που ανήκουν στον πρώην Πρόεδρο Κληρίδη βρήκαν το δρόμο τους σε μια διαφορετική και μόνιμη έκθεση.

Το μουσείο Γλαύκου Κληρίδη στεγάζεται στο κτίριο της Ιερά Μητρόπολης Ταμασού και Ορεινής στην επαρχία Λευκωσίας.

Την προσωπική συλλογή του Γλαύκου Κληρίδη παραχώρησε στην Ιερά Μητρόπολη Ταμασού και Ορεινής η κόρη του Καίτη Κληρίδη το 2015. 

Ένας χώρος που συνδέει την πολιτική με τις ιστορικές μνήμες και φορτίζει συναισθηματικά κάθε επισκέπτη.

Στη συλλογή υπάρχουν σπαθιά, κριτικά μαχαίρια, ιαπωνικά σπαθιά, μαχαίρια αφρικανικά, αραβικά σπαθιά και μαχαίρια, μοντέρνα στιλέτα και ξιφολόγχες.

Μεγάλος αριθμός εικόνων, κυρίως ασημένιες και αγιογραφίες που παρουσιάζουν κυρίως την Παναγία, διάφορους αγίους αποτελούν τη συλλογή.

Κάποια από αυτά δόθηκαν στον Γλαύκο Κληρίδη από εκκλησιαστικούς, πολιτικούς και άλλους φορείς της Κύπρου και του εξωτερικού.

Ο Δημήτρης Δημητρίου εντυπωσιασμένος από τα εκθέματα και τις σπάνιες συλλογές όλων των ειδών.

Η συλλογή της έκθεση περιλαμβάνει δεκάδες αντικείμενα και έργα τέχνης. Μέσα από πρωτότυπα προσωπικά αντικείμενα και τεχνουργήματα της εποχής, μαθαίνετε για την αξιοσημείωτη 94χρονη ζωή του Κληρίδη (24 Απριλίου 1919 - 15 Νοεμβρίου 2013), από τη στρατιωτική του καριέρα, τις δύο περιόδους ως προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας και μετά, σε αυτή την έκθεση.

Η συλλογή αποτελείται από δώρα στον Πρόεδρο Κληρίδη και την οικογένειά του, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που δόθηκαν στον Πρόεδρο Κληρίδη από ξένους αρχηγούς κρατών και δώρα που έλαβε από απλούς πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας και σε όλο τον κόσμο.

Ο Φοίβος Νικολαΐδης με περίσκεψη και πολλή ενδιαφέρον θαυμάζει τα διάφορα αντικείμενα που εκτίθενται και απολαμβάνει τη σύντομη περιήγηση στην πολιτική και στην ιστορία...

Σημαντικό μέρος της συλλογής είναι πανοπλίες του 19ου αιώνα ως καριοφιλιά, τρομπόνια, πιστόλια, σπαθιά, σκίμιταρ και ζώνες.

Στη συλλογή υπάρχουν πολλά αντικείμενα λαϊκής τέχνης, όπως σκαλιστά ξύλινα σεντούκια, ξύλινη σουβάντζα, γυάλινα μπουκάλια αρωμάτων, γυάλινες λάμπες λαδιού καθώς και αρκετά άλλα διακοσμητικά ασημένια αντικείμενα.

Είδη λαϊκής τέχνης, όπως ξύλινα σκαλιστά σεντούκια, γυάλινα μπουκάλια αρωμάτων, γυάλινες λάμπες λαδιού αποτελούν μέρος της συλλογής.

Αποτελεί συλλογή προσωπικών αντικειμένων του Προέδρου της Δημοκρατίας Γλαύκου Κληρίδη την περίοδο 1993 – 2003.

Η συλλογή περιλαμβάνει επίσης διάφορα ασημένια διακοσμητικά αντικείμενα καθώς και ασημένιους δίσκους, που δόθηκαν στον πρώην πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, ως διπλωματικά δώρα ξένων κυβερνήσεων, εκκλησιαστικών, πολιτιστικών και άλλων φορέων.

Περιλαμβάνει επίσης αντικείμενα που συλλέγηκαν από τον ίδιο, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που σχετίζονται με τη ζωή και την προεδρία του.

Σημαντικό κειμήλιο είναι ο πρώτος τόμος από την αγγλική έκδοση του τετράτομου έργου του «Η ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΜΟΥ». Στο έργο «Η ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΜΟΥ, που εκδόθηκε πρώτα στα ελληνικά το 1988  από τις εκδόσεις «ΑΛΗΘΕΙΑ», ο Γλαύκος Κληρίδης καταθέτει την προσωπική του μαρτυρία για την πορεία του Κυπριακού από την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα του 1955 κατά της Βρετανικής αποικιοκρατίας μέχρι και τον θάνατο του πρώτου Κυπρίου προέδρου, Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ', το 1977.

Το Μουσείο που αποτελείται από δυο δωμάτια είναι μικρό, αλλά, σε συνδυασμό με τις απίθανες συλλογές και τα πολύτιμα κειμήλια που φυλάσσονται στους χώρους του, έχει μια ακαταμάχητη γοητεία.

Τρεις Έλληνες φωτογράφοι εκθέτουν στη Λευκωσία

Φωτογραφική Έκθεση Ανδρέα Καραγιάν

ΑΝΔΡΕΑ ΚΑΡΑΓΙΑΝ 

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

ICH WAR AUCH DA, ΗΜΟΥΝ ΚΑΙ ΕΓΩ ΕΚΕΙ

Με την ευκαιρία των 34 χρόνων από την Πτώση του Τείχους του Βερολίνου και της Ένωσης των Γερμανιών και στα πλαίσια των εορτασμών για τα 80 χρόνια του καλλιτέχνη, ο Ανδρέας Καραγιάν παρουσιάζει στις 9 Νοέμβριου 2023 στις 19:00 στο οίκημα του ΕΚΑΤΕ (Παίωνος 11, 1016 Παλιά Λευκωσία) Φωτογραφική Έκθεση, Ντοκουμέντο.

O κ. Κωνσταντίνος Χαραλάμπους, Προέδρος της Φωτογραφικής Εταιρείας Κύπρου, θα μιλήσει για το φωτογραφικό έργο του καλλιτέχνη. Επιμέλεια έκθεσης: Γεωργία Σολομώντος, Αθηνά Αντωνιάδη. Curator, Financial adviser: Mohamed El Saadani

Η έκθεση έχει δυο άξονες:

Α) Πορτρέτα : Διάσημοι ηθοποιοί και σκηνοθέτες από το κινηματογραφικό Φεστιβάλ Βερολίνου ( BERLINALE)

Β) Ich bin ein Berliner : Περιλαμβάνει σκηνές από την Πτώση του Τείχους, την επανένωση των Γερμανίων και την καθημερινή ζωή , όπως και από το St Christopher Day.

Ο Ανδρέας Καραγιάν έζησε στο Βερολίνο από το 1989 έως τα 1995. Έκανε δυο σημαντικές εκθέσεις ζωγραφικής στην Galerie Am Savignyplatz το 1992 και το 1995 την έκθεση «Καβάφης». Στο ενεργητικό του έχει τρεις εκθέσεις φωτογραφίας στην Κύπρο.

Οι θρυλικοί «Isadoras» και η νυχτερινή ζωή του ΄70, από το Βαρώσι στη Λευκωσία

Οι θρυλικοί «Isadoras»

Οι τουρίστες έκαναν ουρές για να τους ακούσουν, οι χορευτικές φιγούρες έδιναν και έπαιρναν στην πίστα και η μουσική τους ξεπέρασε τα σύνορα της Κύπρου. Αναμφίβολα οι «Isadoras» θα παραμείνουν στην ιστορία ως το πρώτο συγκρότημα του νησιού, που γνώρισε μεγάλη επιτυχία, με το κοινό τους να παραμένει φανατικό μέχρι και σήμερα.

Ήταν λίγο πριν το 1970, όταν οι τέσσερίς τους συναντήθηκαν για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια της θητείας του στον στρατό. Εκεί ένωσαν το ταλέντο τους για να τραγουδούν στη Λέσχη Αξιωματικών. Όταν ολοκλήρωσαν τη θητεία τους πήραν τη μεγάλη απόφαση να ανοίξουν στο Βαρώσι το δικό τους μαγαζί. Ήταν ήδη γνωστοί και το μαγαζί, όπως ήταν αναμενόμενο, έσφυζε από ζωή, μέσα και έξω, κυρίως από τουρίστες.

Μετά ήρθε ο πόλεμος… Κατατάγηκαν για να υπερασπιστούν την πατρίδα. Όταν όλα τελείωσαν, έμαθαν ότι το Βαρώσι δεν υπήρχε. Τα όνειρά τους χάθηκαν και αντικαταστάθηκαν με τον πόνο της προσφυγιάς και την αβεβαιότητα, όπως για όλους τους πρόσφυγες που αναγκάστηκαν να αφήσουν τα σπίτια τους.

Δεν το έβαλαν όμως κάτω. Έβαλαν στις βαλίτσες τις κιθάρες και το ταλέντο τους και ταξίδεψαν στη Σουηδία και τη Φιλανδία, όπου ήταν ήδη γνωστοί. Στη συνέχεια βρέθηκαν στην Αγγλία. Πέρασαν έξι μήνες μακριά από την Κύπρο, όταν κτύπησε το τηλέφωνο από τον ιδιοκτήτη του πιο γνωστού κέντρου διασκέδασης στη Λευκωσία, του «Cosmopolitan». Όταν επέστρεψαν το 1975 πίσω, απέκτησαν ξανά το δικό τους μαγαζί. Το «Isadoras night spot», που για 20 χρόνια έγραψε τη δική του ιστορία στη νυχτερινή ζωή της πρωτεύουσας. Κόσμος από όλες τις επαρχίες του νησιού περιμένε για ώρες για να βρει τραπέζι, χόρευαν και τραγουδούσαν μέχρι το πρωί. 

Η μεγάλη επιτυχία των «Isadoras» γράφτηκε στην ιστορία και θα παραμείνει άσβεστη στο μυαλό όσων έζησαν τις θρυλικές εποχές αλλά και στο μυαλό του Θέμη Θεμιστοκλέους, κιθαρίστα και τραγουδιστή του συγκροτήματος.

Συναντήθηκα μαζί του στο μαγαζάκι με μουσικά όργανα που διαθέτει, δίπλα ακριβώς από την πλατεία Φανερωμένης στη Λευκωσία και μιλήσαμε για όλα. Τη δεκαετία του΄70, την μεγάλη επιτυχία, τα ασφυκτικά γεμάτα μαγαζιά και τις μεγάλες αποφάσεις.

Η επιστροφή από τη Μελβούρνη και ο στρατός

Η οικογένεια του κ. Θέμη έφυγε από την Κάτω Ζώδια για τη Μελβούρνη της Αυστραλίας, όταν αυτός ήταν τεσσάρων ετών. Με τα λίγα ελληνικά που γνώριζε, επέστρεψαν στην Κύπρο το 1967. Ο ίδιος πίστευε πως δεν θα άντεχε περισσότερο από έξι μήνες στο νησί. Οι φίλοι και η ζωή του βρισκόταν πλέον στην Αυστραλία. Η μοίρα όμως έχει άλλα, καλύτερα, σχέδια για τον ίδιο.

Όταν αναγκάστηκε να υπηρετήσει για ένα χρόνο στον στρατό γνώρισε τον Κόκο Νικολάου και τον Αντώνη Δημητριάδη, τους αργότερα συνέταιρους και μέλη των «Isadoras». Ήταν οι μουσικοί του στρατού και κάθε Σάββατο τραγουδούσαν στη Λέσχη Αξιωματικών, στη Λευκωσία.

Θυμάται και την παρουσία του Γεώργιου Γρίβα στη Λέσχη, εκεί όπου μαζί με τον Κόκο έστησαν ολόκληρο τέχνασμα ώστε να μην επιστρέψουν την επόμενη μέρα στο στρατόπεδο. «Ένα Σάββατο βράδυ, ήταν ο διοικητής στη Λέσχη και σε άλλο τραπέζι ο Γρίβας. Μας είπε ο διοικητής ότι την επόμενη μέρα το πρωί μας ήθελε μέσα στο στρατόπεδο. Εμείς δεν ήμασταν συνηθισμένοι ειδικά μετά από την μουσική βραδιά του Σαββάτου να επιστρέφουμε στο στρατόπεδο. Πήγα πάνω από το τραπέζι του Γρίβα και μιλούσαμε μεγαλοφώνως. “Μα Κόκο μου, ερχόμαστε εδώ, δίνουμε την ψυχή μας, κουραζόμαστε να διασκεδάσουμε τον κόσμο και ο διοικητής μας θέλει αύριο πρωί πρωί μέσα;”, “τι είναι ρε παιδιά;” είπε ο Γρίβας και έδωσε διαταγή να μην πάμε», μου εξιστορεί ο κ. Θέμης.

Οι «Isadoras» παίρνουν σάρκα και οστά 

Μετά τον στρατό, στο Hilton, πάρθηκε η μεγάλη απόφαση…. Η δημιουργία του συγκροτήματος, με τη βοήθεια του Άγγλου μάνατζερ, του Τόνυ. «Είχαμε γράψει όλοι σε μια κόλλα ονόματα για να αποφασίσουμε την ονομασία του συγκροτήματος. Ο Τόνυ, έγραψε το “Isadoras”. Συμφωνήσαμε ότι ακούγεται και γράφεται εύκολα. Δεν ξέραμε τι σημαίνει. Μετά από αρκετά χρόνια μάθαμε πως σε μια λατινοαμερικάνικη διάλεκτο σημαίνει αξιαγάπητος και προέρχεται από την λέξη adorable. Φυσικά, θα μπορούσε να σημαίνει και κάτι κακό αλλά με αυτό πορευτήκαμε. Ήταν σύμπτωση ότι σήμαινε αξιαγάπητος», είπε ο κος Θέμης.

Η πορεία τους ως «Isadoras» ξεκίνησε το 1970 σε ένα κέντρο στην Αμμόχωστο. Όταν το συμβόλαιο τους θα έληγε, ο Άγγλος ιδιοκτήτης τους πρότεινε να παραμείνουν με περισσότερα χρήματα. Ήταν τότε που πήραν την απόφαση να πορευτούν μόνοι και να ανοίξουν το δικό τους μαγαζί, το «Isadoras night spot». 

Το μαγαζί γέμιζε καθημερινά, ειδικά κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, κυρίως από τουρίστες. Σουηδοί, Φιλανδοί και Άγγλοι έκαναν ουρές για να τους ακούσουν. Απέκτησαν φήμη που πέρασε τα σύνορα του νησιού και γ΄αυτό έκαναν πολύ συχνά περιοδείες. Η φήμη τους έφτασε μέχρι τη Σαουδική Αραβία.

Ο πόλεμος, η προσφυγιά και το μέλλον των «Isadoras» στη Λευκωσία

Η τουρκική εισβολή άλλαξε τη ζωή όλων στη Κύπρο. Προσφυγιά, πόνος και αβεβαιότητα. Τα μέλη του συγκροτήματος καλέστηκαν να πολεμήσουν. Ο κ. Θέμης πολέμησε στο Τζιάος. Όταν τελείωσε ο πόλεμος, το Βαρώσι δεν υπήρχε. «Δώσαμε σκληρές μάχες στο Τζιάος. Όταν τελείωσε ο πόλεμος, μείναμε με τα ρούχα που φορούσαμε. Είχαμε φύγει άρον-άρον για να πολεμήσουμε και δεν επιστρέψαμε ποτέ. Χάσαμε τα πάντα», θυμάται.

Τα μέλη του συγκροτήματος αποφάσισαν να εργαστούν και να τραγουδήσουν στις σκανδιναβικές χώρες, όπου ήταν ήδη δημοφιλείς. Πέρασαν ανά διαστήματα από τη Σουηδία, τη Φιλανδία και κατέληξαν στην Αγγλία. Εκεί δέχτηκαν το σημαντικό τηλεφώνημα για την επιστροφή τους στη νυχτερινή ζωή της Κύπρου.

Ο κος Θέμης μου εξιστορεί πως όταν έφτασαν στη Σουηδία, ενώ περπατούσαν σε δρόμο του Ελσίνκι συνάντησαν δύο άτομα που φορούσαν φανέλες του συγκροτήματος. «Τις κράτησαν από την επίσκεψή τους στο μαγαζί μας στην Αμμόχωστο, όπου τις δίναμε δώρο». Τόσο γνωστοί έγιναν… 

Καθώς βρίσκονταν στο Λονδίνο, τους κάλεσε ο ιδιοκτήτης του πιο γνωστού νυχτερινού μαγαζιού της Λευκωσίας, το «Cosmopolitan» για να επιστρέψουν στην Κύπρο και να τραγουδούν εκεί. Όταν αντιλήφθηκαν πως η επιστροφή τους σήμαινε και απόλυση των μουσικών και φίλων τους που τραγουδούσαν ήδη εκεί, δεν δέχτηκαν, μέχρι που ο ιδιοκτήτης τους παραχώρησε ένα υπόγειο μαγαζί στη γωνία της λεωφόρου Γρίβα Διγενή. Εκεί, από το 1975 μέχρι το 1995 έζησαν ξανά τις ένδοξες εποχές τους. «Μετά από ένα μήνα συνεργασίας είχαμε κάποιες διαφωνίες για τα λεφτά και τον τρόπο που πουλούσαμε τα ποτά, το μαγαζί κατέληξε σε μας, αφού πληρώσαμε έξι χιλιάδες ευρώ στον ιδιοκτήτη. Το «Isadoras night spot» βρίσκει στέγη στο κέντρο της Λευκωσίας», είπε ο κος Θέμης. Η επιτυχία ήταν αναμενόμενη. Η ιστορία επαναλήφθηκε. Το μαγαζί τους ήταν γεμάτο καθημερινά. 

Isadoras New Years 1984

Τουρίστες μεθυσμένοι ξεχασμένοι και ο τρόπος διασκέδασης 

Πολλά ήταν τα ευτράπελα και τα περίεργα γεγονότα που έζησε ο κος Θέμης ως ιδιοκτήτης και μουσικός. Οι πιο πολλές αναμνήσεις έρχονται από το κατάμεστο από τουρίστες μαγαζί στην Αμμόχωστο. 

Ένας Γερμανός, μεγάλος σε ηλικία άνδρας, ξεχνιέται στο μαγαζί. «Όταν πήγα να ανοίξω το πρωί στις καθαρίστριες, είδα αυτόν τον άνδρα να κοιμάται με το χέρι ακουμπισμένο στο κεφάλι του στο μπαρ του μαγαζιού. Η γυναίκα του είχε ήδη προχωρήσει σε καταγγελία στην Αστυνομία για την εξαφάνισή του. Άλλες δύο φορές βρήκα  Σουηδέζες τουρίστριες να κοιμούνται στο μαγαζί, μια στο καναπέ και μια στην τουαλέτα. Έπιναν πολύ, μεθούσαν και κοιμόντουσαν όπου έβρισκαν», εξιστορεί.

Θυμάται, μάλιστα, πως τους στρατιώτες των Ηνωμένων Εθνών τους είχε για ένα χρονικό διάστημα στη «μαύρη λίστα». «Πήγα στον διοικητή τους και τον προειδοποίησα. Είχα βάλει μια ταμπέλα έξω από το μαγαζί για ένα διάστημα, ότι απαγορεύεται η είσοδός τους στο μαγαζί. Δεν ήταν όπως τους Κυπρίους που όταν μεθούσαν τραγουδούσαν και γελούσαν, εκείνοι έκαναν καυγάδες μεταξύ τους».

Isadoras Porpouri

Σύμφωνα με τον ίδιο, η μουσική τότε είχε άλλο προορισμό. «Τώρα παίζει από τα μεγάφωνα έτοιμη μουσική που δεν αναγκάζει τον κόσμο να έρθει σε επαφή μεταξύ του. Να χορέψει, να μιλήσει. Είναι σαν μαριονέτες. Με ζωντανή μουσική, ο κόσμος χορεύει, έχει επαφή με την ορχήστρα κάνει παραγγελίες για τραγούδια. Διασκέδαζε περισσότερο».

Το τέλος του μπαρ

Μετά από κάποια χρόνια στον χώρο στάθμευσης του «Isadoras night spot» χτίστηκε το κτήριο της ΠΑΣΥΔΥ και στη συνέχεια φτιάχτηκε νησίδα στον δρόμο. Αυτοί ήταν οι δύο σημαντικοί λόγοι που στάθηκαν αιτία για να αποχωρήσουν από το μαγαζί , σύμφωνα με τον κ. Θέμη. 

«Ο κόσμος δεν έβρισκε πού να σταθμεύσει για να έρθει στο μαγαζί. Έπεσε η δουλειά και δεν έβγαιναν τα έξοδα. Έπρεπε να συναντηθούμε με τον ιδιοκτήτη, τον Κόκο Παρασκευαΐδη, για να του πούμε ότι θα φύγουμε. Του είπαμε ότι χρωστάμε και προσφέρθηκε να μας δώσει τα χρήματα για να ξεχρεώσουμε και να μείνουμε. Δεν δεχτήκαμε γιατί γνωρίζαμε ότι δεν θα βγάζαμε ποτέ τα χρήματα του χρέους μας ακόμα και εάν μέναμε».

Έκτοτε, οι «Isadoras» έμειναν χωρίς στέγη και προχωρούσαν μόνο σε περιοδείες, ενώ αραιά και που παίζουν μουσική στο Αντωνάκης μπαρ στην παλιά πόλη της Λευκωσίας. Εκεί φυσικά έρχονται οι μέχρι και σήμερα θαυμαστές τους και διασκεδάζουν με το ίδιο πάθος όπως τη δεκαετία του ΄70.

Πηγή: Reporter