Φιλομήλα Λαπατά: «Γνώρισα τον εαυτό μου μέσα από τα βιβλία»

Συνέντευξη της συγγραφέας Φιλομήλα Λαπατά

«Η λογοτεχνία χρειάζεται βιώματα. Και μην λησμονούμε πως πίσω από κάθε βιβλίο που διαβάζουμε, υπάρχει η συναισθηματική ζωή του συγγραφέα κατά την περίοδο της συγγραφής του. Έχω κι εγώ, λοιπόν, κάποια θέματα στα οποία επανέρχομαι και τα φωτίζω κάθε φορά διαφορετικά. Το θέμα που με απασχολεί περισσότερο στα βιβλία μου είναι οι ΕΠΙΛΟΓΕΣ και οι ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ τους. Όλη μας η ζωή είναι επιλογές από τα πιο απλά θέματα της καθημερινότητάς μας, πχ. το τι θα μαγειρέψουμε, πιο πρόγραμμα θα παρακολουθήσουμε στην τηλεόραση, μέχρι τα πιο πολύπλοκα πχ. ποιον θα ερωτευθούμε, ή πώς θα επιλέξουμε να κρίνουμε τους άλλους. Και κατόπιν μας γονατίζουν οι συνέπειες…»

Η Φιλομήλα Λαπατά, συγγραφέας κατ’ εξοχήν ιστορικών μυθιστορημάτων, γνωρίζει καλά και τις αναδεικνύει ακόμα καλύτερα αυτές τις συνέπειες, στα επιτυχημένα μυθιστορήματα που ήδη έχει γράψει: «Επικίνδυνες Λέξεις», «Η ξυπόλυτη των Αθηνών», «Η χήρα του Πειραιά», «Οι κόρες της Ελλάδας», «ΟΙ κόρες του νερού», «Το δάκρυ του Χριστού», «Εις το όνομα της μητρός»… αυτό είναι, επιλογές και συνέπειες.

Μιλώντας στο Liberal.gr μάς αποκαλύπτει και όλα τ’ άλλα: ιστορίες και ήρωες, συνθήκες και απρόσμενες εκπλήξεις. Λογοτεχνία που διάβασε και την διαμόρφωσε, καινούργιο βιβλίο που ετοιμάζει πυρετωδώς και θα είναι στα «προσεχώς» μας:

«Βρίσκομαι σε περίοδο συγγραφής του τρίτου μέρους της ιστορικής σειράς ΟΙ ΚΟΡΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ – Η Επιστροφή, Ο Διχασμός (όλα από τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ) για τα μετεπαναστατικά χρόνια της πατρίδας μας», μας λέει: «Σκοπός μου η ανασύσταση της αστικής ατμόσφαιρας της Αθήνας. Επίσης φιλοδοξία μου ήταν και είναι να καταγράψω την πολιτειακή και κοινωνική εξέλιξη μέσα σε 130 χρόνια ζωής της Αθήνας, τα ήθη και τα έθιμα της Ελλάδας, και τις λεπτομέρειες της ελληνικής ζωής, όπως τα μελέτησα σε πολύχρονη κοπιαστική ιστορική έρευνα, και συνεντεύξεις από παλαιές αθηναϊκές οικογένειες με αρχεία-θησαυρούς.» Κι εμείς διαβάζουμε την συνέντευξη κι αναμένουμε.

Συνέντευξη στην Αγγελική Κώττη 

-Κυρία Λαπατά, υπάρχει τελετουργία γραφής [συγκεκριμένος χώρος, χρόνος, συνήθειες] ή παντού μπορείτε να γράψετε εσείς;

Θαυμάζω τους συγγραφείς που μπορούν να γράψουν όπου και αν βρίσκονται. Με εμένα δε συμβαίνει το ίδιο. Όταν είμαι σε περίοδο συγγραφής, -όπως τώρα παραδείγματος χάρη-, μπαίνω σε εσωστρέφεια. Θέλω τον προσωπικό μου χώρο, το σπίτι μου, το γραφείο μου, τα συγκεκριμένα σημειωματάριά μου όπου έχω καταγράψει ιδέες, φράσεις, τον σκελετό του εκάστοτε μυθιστορήματός μου, ημερομηνίες γεννήσεως και θανάτου των ηρώων μου, ημερομηνίες ιστορικών γεγονότων. Επίσης έχω και διάφορες άλλες συγγραφικές… τελετουργίες, όπως το να γράφω πρώτα χειρόγραφο το κείμενό μου σε συγκεκριμένο μπλοκ και κατόπιν να το περνάω στον υπολογιστή.

-Για να ξεκινήσετε μια ιστορία, χρειάζεστε πλάνο, να ξέρετε και την αρχή και το τέλος της, ή αρκούν μια εικόνα ή η αρχική φράση;

Χρειάζομαι πλάνο και έχω ανάγκη να γνωρίζω την υπόθεση του μυθιστορήματος, παρότι, ορισμένες φορές, οι ήρωές μου αρνούνται να ακολουθήσουν το πεπρωμένο τους όπως τους το σχεδίασα εγώ και αναγκάζομαι να κάνω κάποιες αλλαγές για το καλό της πλοκής. Τα μυθιστορήματά μου έχουν τρία επίπεδα: 1) Το καθαρά ιστορικό όπου καμιά λεπτομέρεια δεν ξεφεύγει από την αλήθεια και την έρευνα που προηγείται της συγγραφής, 2) Η πλοκή του μυθιστορήματος, δηλαδή η ιστορία των ηρώων, και 3) Το ψυχολογικό επίπεδο των χαρακτήρων. Το πιο σημαντικό και απαραίτητο για μένα είναι να έχω τον άξονα του μυθιστορήματος ξεκάθαρο. Και όταν λέω άξονα, εννοώ το θέμα, (πχ. ο θάνατος, ο έρωτας, η μοναξιά, ο θυμός, η χαρά, ο διχασμός, ο γάμος, η ζήλεια, κλπ.) πάνω στο οποίο θα «χτίσω» την ιστορία μου. Θέματα, κυρίως, που απασχολούν την ανθρώπινη ύπαρξη.

-Ποιο βιβλίο σας γράφτηκε με πιο παράξενο και αλλόκοτο τρόπο;

Το μυθιστόρημα LACRYMA CHRISTI-ΤΟ ΔΑΚΡΥ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ (Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ). Έγραψα πρώτα το τελευταίο κεφάλαιο! Και κατόπιν προχώρησα στο υπόλοιπο κείμενο. Ήταν εμπειρία συναρπαστική.

-Υπάρχουν συγγραφικές εμμονές; Θέματα στα οποία επανέρχεστε, τεχνικές που χρησιμοποιείτε και ξαναχρησιμοποιείτε, γρίφους κι αινίγματα που προσπαθείτε μια ζωή γράφοντας να επιλύσετε;

Η λογοτεχνία χρειάζεται βιώματα. Και μην λησμονούμε –το τονίζω πάντα αυτό-, πως πίσω από κάθε βιβλίο που διαβάζουμε, υπάρχει η συναισθηματική ζωή του συγγραφέα κατά την περίοδο της συγγραφής του. Έχω κι εγώ, λοιπόν, κάποια θέματα στα οποία επανέρχομαι και τα φωτίζω κάθε φορά διαφορετικά. Το θέμα που με απασχολεί περισσότερο στα βιβλία μου είναι οι ΕΠΙΛΟΓΕΣ και οι ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ τους. Όλη μας η ζωή είναι επιλογές από τα πιο απλά θέματα της καθημερινότητάς μας, πχ. το τι θα μαγειρέψουμε, πιο πρόγραμμα θα παρακολουθήσουμε στην τηλεόραση, μέχρι τα πιο πολύπλοκα πχ. ποιον θα ερωτευθούμε, ή πώς θα επιλέξουμε να κρίνουμε τους άλλους. Και κατόπιν μας γονατίζουν οι συνέπειες. Επίσης η ανάληψη ευθύνης για τις πράξεις μας.

-Τι πρέπει να έχει μια ιστορία για να γίνει ιστορία σας;

Πρωτοτυπία, εθιστική πλοκή, συναρπαστικούς ήρωες. Και κατόπιν πρέπει να προσφέρει κάτι σημαντικό σε μένα πρώτα, συνήθως ένα θέμα προς ανάλυση (επιλογές και λάθη, κρυφές επιθυμίες, ψέματα, απώλειες, σκέψεις που δεν ειπώθηκαν και κατέστρεψαν ζωές). Να μην υπάρχουν συμβατικοί καλοί και κακοί. Να υπάρχουν χαρισματικοί κακοί και ελαττωματικοί καλοί. Εν ολίγοις, πρέπει το θέμα να έχει κάτι να με συναρπάσει που να μην το συνδέσω με επαγγελματική επιτυχία. Να το γράψω για δική μου ανάγκη και κατόπιν να σκεφτώ τον πιθανό δρόμο του στις καρδιές των αναγνωστών.

-Ένας ήρωας ή μια ηρωίδα για να γίνει ήρωάς σας ή ηρωίδα σας;

Να είναι αφανείς ήρωες και ηρωίδες της ζωής. Κανείς αψεγάδιαστος. Να μην είναι υπερήρωες. Να έχουν ταυτότητα και αυθεντικότητα. Κοινωνικές και πολιτικές ανησυχίες. Να είναι πολυδιάστατοι.

-Ποιος ήρωας ή ποια ηρωίδα σας έφτασαν ως εσάς με τον πιο αλλόκοτο τρόπο;

Η Λάουρα Αλφιέρι από το μυθιστόρημά μου Η ΞΥΠΟΛΥΤΗ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ (Εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ). Το 2008-2009 με απασχολούσε πολύ το θέμα ΘΥΜΟΣ. Παράλληλα σκεπτόμουν να γράψω ένα ιστορικό μυθιστόρημα για την Μπελ Επόκ της Αθήνας (1890 – 1910) με άξονα το συγκεκριμένο θέμα του θυμού. Δεν είχα, όμως, ενδιαφέρουσα ιστορία. Λαμβάνω, λοιπόν, ένα γράμμα από αναγνώστη μου, μέσα στα πολλά εκείνης της εποχής, ο οποίος ούτε λίγο ούτε πολύ μου διηγείται την ιστορία της προγιαγιάς του την οποία πάντρεψαν με το ζόρι και εκείνη για εκδίκηση την ημέρα του γάμου πέταξε τα παπούτσια της και πήγε ξυπόλυτη στην εκκλησία. Αυτό ήταν. Είχα την υπόθεση του μυθιστορήματός μου! Τυχαίο; Σύμπτωση; Ή το χέρι του Θεού, όταν Αυτός θέλει να μείνει ανώνυμος; Επιλέγω την τρίτη εκδοχή. Είναι η πιο συναρπαστική!

-Το πρώτο βιβλίο που διαβάσατε και σας εντυπωσίασε;

Θυμάμαι είχαμε στη βιβλιοθήκη μας όλη τη σειρά των μυθιστορημάτων του Ιουλίου Βερν (έκδοση του 1920) στην καθαρεύουσα και σε δερματόδετους τόμους. Ανήκε στον πατέρα μου. Ανεκτίμητο δώρο από βιβλιόφιλο θείο του. Η σειρά σήμερα θα είχε ιστορική αξία. Δυστυχώς καταστράφηκε στις διάφορες μετακομίσεις. Όταν διάβασα το μυθιστόρημα «ο Δεκαπενταετής Πλοίαρχος» βρήκα έναν κόσμο, θησαυρό λέξεων, να δραπετεύω. Νομίζω πως ήταν η πρώτη σπίθα στη φαιά ουσία του εγκεφάλου μου για ένα συγγραφικό μέλλον.

-Υπάρχει βιβλίο που μπορείτε να πείτε ότι σας άλλαξε τη ζωή ή βιβλίο στο οποίο συχνά επιστρέφετε;

Δύσκολο να ξεχωρίσω ένα συγκεκριμένο. Είναι αρκετά. Υπήρξα από μικρή ακόρεστη αναγνώστρια. Γνώρισα τον εαυτό μου μέσα από τα βιβλία. Την εποχή που μεγάλωνα εγώ, τα βιβλία και η ανάγνωση γενικά, ήταν στις πρωταρχικές μας διασκεδάσεις. Τα βιβλία ήταν για μένα το καλύτερο δώρο. Καμία σχέση με ό,τι επικρατεί σήμερα στα παιδιά. Θυμάμαι, παρότι μικρή, διάβαζα και κατόπιν διαλογιζόμουν τι θα έκανα εγώ αν ήμουν στη θέση των χαρακτήρων του βιβλίου. Το ίδιο ίσχυε και για τα παραμύθια. Έδινα το δικό μου τέλος.

-Αγαπημένοι σας συγγραφείς και ποιητές;

Όλοι οι Έλληνες κλασικοί και νεοκλασικοί συγγραφείς. Το ίδιο και οι ποιητές με ιδιαίτερη αδυναμία στους: Τίτο Πατρίκιο, Κική Δημουλά, Μανώλη Αναγνωστάκη, Νίκο Καρούζο, Τάσο Λειβαδίτη. Από Αμερικανούς συγγραφείς επιλέγω τον Τιμ Ροθ. Έχω διαβάσει όλη τη βιβλιογραφία του. Με μαγεύουν επίσης οι Λατινοαμερικάνοι. Από τους Γάλλους η Μαρί Καρντινάλ. Η λίστα μου είναι ατελείωτη.

-Κατά την διαδικασία της συγγραφής, ακούτε μουσική, έχετε ανάγκη από απόλυτη σιωπή, διαβάζετε άλλα βιβλία ή ποιητές, καταφεύγετε σε εικαστικά έργα;

Έχω ανάγκη τη σιωπή. Την περίοδο της συγγραφής παρακολουθώ ελάχιστα τα κοινωνικά δίκτυα, και δεν διαβάζω άλλα μυθιστορήματα, τα οποία με αποσπούν από τον στόχο μου, παρά μόνο βιβλιογραφία ιστορική (είμαι συγγραφέας ιστορικών μυθιστορημάτων) που αφορά στην εποχή στην οποία αναφέρομαι. Και, ως bonus, -ας μου επιτραπεί η έκφραση-, διαβάζω κάθε βράδυ πριν κοιμηθώ ένα ποίημα από ποιητική συλλογή της εκάστοτε επιλογής μου και διαλογίζομαι πάνω σε αυτό.

-Να αναφερθούμε σε εκείνο που γράφετε σήμερα;

Βρίσκομαι σε περίοδο συγγραφής του τρίτου μέρους της ιστορικής σειράς ΟΙ ΚΟΡΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ – Η Επιστροφή, Ο Διχασμός (όλα από τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ) για τα μετεπαναστατικά χρόνια της πατρίδας μας. Σκοπός μου η ανασύσταση της αστικής ατμόσφαιρας της Αθήνας. Επίσης φιλοδοξία μου ήταν και είναι να καταγράψω την πολιτειακή και κοινωνική εξέλιξη μέσα σε 130 χρόνια ζωής της Αθήνας, τα ήθη και τα έθιμα της Ελλάδας, και τις λεπτομέρειες της ελληνικής ζωής, όπως τα μελέτησα σε πολύχρονη κοπιαστική ιστορική έρευνα, και συνεντεύξεις από παλαιές αθηναϊκές οικογένειες με αρχεία-θησαυρούς.

Μικρό βιογραφικό

Γεννήθηκα στην Αθήνα και είμαι ο καρπός μιας Μακεδόνισσας και ενός Έλληνα πολίτη του κόσμου. Είμαι παντρεμένη με Ιταλό και έχω έναν γιο και δυο εγγόνια. Σπούδασα δημόσιες σχέσεις και εργάστηκα στον ιδιωτικό τομέα. Παραμένω, όμως, μόνιμη μαθήτρια της ζωής. Η πολυπλοκότητα των διαπροσωπικών σχέσεων με απασχολεί από πολύ παλιά και αυτός ο προβληματισμός μου αποτυπώνεται στα βιβλία μου. Καθώς αγαπώ την ποικιλία, ζω μεταξύ δύο κόσμων: της Ελλάδας και της Ιταλίας. 

Πηγή: Liberal.gr