16 χρόνια από το Δημοψήφισμα του Σχεδίου Ανάν

Του Ορέστη Νικολάου

Η πραγματική λαϊκή ετυμηγορία που κρύβεται πίσω από την απόφαση

Βρισκόμαστε λοιπόν, 16 χρόνια μετά το μεγάλο ΟΧΙ του Κυπριακού Ελληνισμού, ο οποίος ερωτηθείς για το αν εγκρίνει την πέμπτη και τελευταία μορφή το διζωνικού, δικοινοτικού σχεδίου επίλυσης του κυπριακού προβλήματος, αποκρίθηκε αρνητικά στο δημοψήφισμα που διεξήχθη τον Απρίλιο του 2004.

Οι Έλληνες της Κύπρου, αδιαφορώντας για τον διεθνή αντίκτυπο, πήγαν αντίθετα στο κλίμα της εποχής, απέρριψαν το σχέδιο Ανάν και αρνήθηκαν να συμβιβαστούν με μια λύση η οποία όδευε προς έναν αργό αλλά μεθοδικό αφελληνισμό του νησιού. Αντιτάχθηκαν στην οριστική απώλεια των περιουσίων τους και στη δικαίωση των τετελεσμένων της τουρκικής εισβολής, πόσο μάλλον, στη νέα σημαία και τον νέο Εθνικό Ύμνο που θα εγκαθιδρύετο με την δημιουργία του ομόσπονδου κράτους. Αρνήθηκαν την άδικη διαμοίραση και κατανομή στα θέματα εδαφικού και εξουσιών του κράτους.

 Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι, παρόλο που οι καταγόμενοι από την περιοχή της Μόρφου (Μορφίτες), οι οποίοι, είτε με τον πρώτο χάρτη του σχεδίου (εφαρμογής λύσης), είτε με τον δεύτερο, έπαιρναν πίσω τις περιουσίες τους, εντούτοις, οι περισσότεροι από αυτούς, ψήφισαν ΟΧΙ στο σχέδιο, κατευθυνόμενοι από αίσθημα εθνικό αλλά και αλληλέγγυο, προς τους υπόλοιπους πρόσφυγες συμπατριώτες τους οι οποίοι δεν θα είχαν αυτήν την “τύχη”.

Το βράδυ του Σαββάτου εκείνου, το 76% του Κυπριακού Ελληνισμού, πορευόμενο με το σύνθημα που αντηχούσε σε όλες τις γειτονιές της Κύπρου- ‘’το σχέδιο Αναν είναι προδοσία, είναι το ξεπούλημα της Κύπρου στην Τουρκία’’ και με  αλώβητη αντίληψη του βάρους της ιστορίας και της εθνικής συνέχειας, έδωσε μια βροντερή απάντηση στο αποτρόπαιο σχέδιο του τότε ΓΓ του ΟΗΕ Κόφι Ανάν.

 Η απόφαση αυτή, δυσαρέστησε τη διεθνή κοινότητα, αφού, χάλασε τα όποια σχέδια υπήρχαν στο τραπέζι με την επαύριον της λύσης του Κυπριακού ζητήματος (ΝΑΤΟ, ένταξη Τουρκίας στην ΕΕ κ.α.). Αυτό που πρέπει να εξάρουμε και να κρατήσουμε σήμερα, σκεπτόμενοι το ιστορικό ΟΧΙ, είναι πως η απόφασης των Ελλήνων της Κύπρου ήταν και είναι ενάντια σε μία μορφή λύσης τύπου διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, κάτι που καμία κυβέρνηση σε Κύπρο & Ελλάδα δεν σεβάστηκε και σήμερα συνεχίζουν την διαπραγματευτική τους πολιτική πορεία μέχρι την επόμενη αδιέξοδο. Τα ‘’μεγάλα’’ κόμματα της Κύπρου, διατηρούν δυστυχώς επίσης την εθελοτυφλία τους από τότε μέχρι και σήμερα, πεπεισμένοι ότι ο λαός τότε, πλανήθηκε. Σε αυτό απαντάμε με στίχο ενός ποιητή, ο οποίος υπέγραψε μανιφέστο κατά του σχεδίου Ανάν μεταξύ άλλων προσωπικοτήτων από τον πνευματικό και καλλιτεχνικό χώρο, Κώστα Μόντη: “Θέλετε να μιλήσουμε ειλικρινά; Ἔ, λοιπὸν ΟΧΙ καὶ σ’ αὐτὸ καὶ σ’ ἐκεῖνο. Καὶ σ’ ὅλα σας, σ’ ὅλα σας.”

Οφείλουμε να αναβιώσουμε την πραγματική επιθυμία του λαού της Κύπρου, την γνήσια λύση χωρίς ενδοιασμούς  και φοβικά σύνδρομα. Αυτήν που δεν πηγάζει παρά μόνο από τον πόθο της απελευθέρωσης των κατοχικών γαιών μας και όχι από ξένα συμφέροντα και λησμονιές. 

Το χρωστάμε στους προγόνους μας, μα πιο πολύ, το χρωστάμε στα παιδιά μας. Ζήτω το ΟΧΙ της διασπασμένης, σιωπηρής πλειοψηφίας του αντί-ομοσπονδιακού χώρου.

Ορέστης Νικολάου

Facebook

Info@onisilos.gr 

Η συγκλονιστική στιγμή του δημοψηφίσματος

Του Αλέκου Μιχαηλίδη

«Μεγάλη αναταραχή, θαυμάσια κατάσταση» - ΜΑΟ  

Δεν το χώνεψαν ποτέ. Πώς ένας λαός, που στην πλειοψηφία του δεν ανέλαβε ποτέ την ευθύνη, μετέβη στην κάλπη και έσωσε το παρόν, το παρελθόν και το μέλλον του. Ήταν Σάββατο 24 Απριλίου 2004. Το 75,83% του κυπριακού Ελληνισμού, δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι, δεν τρόμαξαν από τις απειλές για διεθνή απομόνωση, δεν επηρεάστηκαν από τα περί τελευταίας ευκαιρίας και ψήφισαν –ίσως για πρώτη φορά στη ζωή τους– εναντίον του θανάτου και υπέρ της ζωής. Εναντίον της μιζέριας και της μετριότητας, εναντίον του θανατόπνοου τουρκικού επεκτατισμού και της νέας αποικιοκρατίας. Εναντίον της αβεβαιότητας και της ανασφάλειας. Υπέρ των παιδιών και των εγγονιών τους, υπέρ της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της δικαιοσύνης. Υπέρ της ιστορικής συνέχειας του κυπριακού Ελληνισμού. Υπέρ της αλήθειας.

Για όλα αυτά, οι ηγετίσκοι του 24,17%, που ψήφισε υπέρ του ανυπόφορα τουρκικού και ρατσιστικού σχεδίου Ανάν, προσπάθησαν ρεβανσιστικά να «λερώσουν» τη συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων του τόπου. Με αλαζονεία χιλίων καρδιναλίων, αφομοίωσαν τον φασισμό που κυοφορούσε το σχέδιο που υποστήριξαν, και άρχισαν να εστιάζουν σε κάποιον εθνικισμό, κάποια αδιαλλαξία, κάποιον ρατσισμό, μέχρι και ψυχολογικά τραύματα ανακάλυψαν, ανήμποροι να εξηγήσουν το… κακό που τους βρήκε. Δεν χώνεψαν ποτέ ότι οι υποσχέσεις του Κόφι Ανάν και του Άλβαρο ντε Σότο ήταν λόγια βαριά για ανθρώπους που γεννήθηκαν στη σκλαβιά και δεν θέλουν να πεθάνουν στον «νέο κόσμο» που έκτιζε το σχέδιο Ανάν του λόρδου Χάνεϊ, των πρεσβειών και των εδώ εκπροσώπων του. Δεν κατάλαβαν ποτέ πώς ένας λαός, ως επί το πλείστον μουδιασμένος από τα χίλια κακά της μοίρας του, αναστήθηκε και απέρριψε τον οδυνηρό συμβιβασμό, τη Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία, την ήττα.

Εκείνο που δεν κατάλαβαν ποτέ, οι κάθε λογής ρεβανσιστές, αγνοώντας την κορυφαία μορφή δημοκρατίας, το δημοψήφισμα, είναι πως το 75.83% θα συνοδεύει πάντα την εξέλιξη της ιστορίας. Θα αποτελεί μια ολοζώντανη και έντονη υπογραφή ότι οι άνθρωποι αυτού του τόπου δεν θα υποταχθούν στον θάνατο. Θα ’ναι –ως την όμορφη ώρα της λευτεριάς– η κραυγή των προσφύγων, των εκτοπισμένων, των ξεχασμένων ότι δεν θα υποκύψουν στη μοίρα τους. 

Θα ’ναι πάντα ο επιθανάτιος ρόγχος όσων χάθηκαν στους αγώνες της Κύπρου για αξιοπρέπεια. Θα ’ναι –ξανά– η νίκη της ζωής επί του θανάτου. Η νίκη της δημοκρατίας επί του φασισμού.

Αλέκος Μιχαηλίδης

Δημοσιογράφος

Facebook 

Χιλιάδες αγγλικές λέξεις με ελληνική ρίζα

Περισσότερες από 150.000 αγγλικές λέξεις με ελληνική ρίζα

Γίνεται αρκετή συζήτηση για την «εισβολή» ξένων λέξεων στο λεξιλόγιό μας. Παρόλο που εν μέρει αυτό είναι σωστό, έχετε προσέξει ποτέ πόσες ξένες λέξεις έχουν ελληνικές ρίζες;

Είναι (όσο κι αν ακούγονται πολλές), περισσότερες από 150.000 αγγλικές, 180.000 γαλλικές και αρκετές δεκάδες χιλιάδες σε άλλες γλώσσες.- Διαμαρτύρονται πολλοί για τη χρήση της λέξης «στυλό». Κι όμως είναι γαλλική λέξη με ελληνική ρίζα. στυλογράφος = stylographe στα Γαλλικά, που συντομεύτηκε σε stylo και επέστρεψε έτσι στην Ελλάδα.

Άλλη μια περίπτωση αντιδανεισμού λέξεων, από τις δεκάδες που έχουν γίνει

ανάμεσα στις δύο χώρες.

– paper = χαρτί…. αλλά προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «πάπυρος» όπως και το γαλλικό papier

– message = το μεσάζον (κάτι που μεσολαβεί κατά την επικοινωνία και τη συνδιαλλαγή μεταξύ δύο ατόμων) messenger = ο μεσάζων

Κανονικά παλιά αναφερόταν σαν «message text» (δηλαδή μεσάζον κείμενο)

αλλά η λέξη text παραλείπεται πια.

– η γαλλική λέξη προφίλ (profil) προέρχεται από το πρόθεμα προ- και τη λέξη φίλιος, δηλαδή «δικός μου, φιλικός προς εμένα» και σε ελεύθερη μετάφραση θα σήμαινε «πρόλογος για μένα, δηλαδή πριν με γνωρίσεις κατ’ ιδίαν»

– Όλες σχεδόν οι ελληνικές προθέσεις (εν-, εξ-, από-, επί-, προ-, παρά-, μετά-, ομο-) έχουν περάσει αυτούσιες στις περισσότερες ξένες γλώσσες, σχηματίζοντας χιλιάδες λέξεις

π.χ. en στα Γαλλικά, in στα Αγγλικά = εν (Ελληνικά)

pro, apo κ.ά.

– το Αγγλικό «is» αποτελεί συντομογραφία του «ίστημι», όπως και το γερμανικό «ist»

– night… προέλευση από τη «νύχτα»

– eglise (Γαλλικά) = εκκλησία

αλλά ακόμα και το – φαινομενικά άσχετο – αγγλικό church προέρχεται από τα Ελληνικά ξεκίνησε από τα Αρχαία Ελληνικά σαν κυριακόν (ο οίκος του Κυρίου) έγινε στα Αρχαία Αγγλικά «cirice», στα Μεσαιωνικά Αγγλικά «chirche» και στα Νέα Αγγλικά «church»

– venir (Γαλλικά) = βαίνω, πηγαίνω (βλ. επίσης και το «vamos»)

– ecouter (Γαλλικά) = ακούω  ecoutez = ακούτε και προφέρεται σχεδόν το ίδιο…

– pain -> πόνος

– super = υπέρ

(λέξεις που με το πολυτονικό σύστημα το πρώτο φωνήεν έπαιρνε δασεία, έχουν μεταφερθεί στις ξένες γλώσσες με -s-, -h- ή -w- στην αρχή… π.χ. ύδωρ -> water)

Το ίδιο και με το sub = υπό

– Η αντωνυμία «με» πέρασε όπως είναι σαν «me» στα Αγγλικά και στα Γαλλικά

– το heart προέρχεται από το αρχαίο κέαρ (καρδιά), από όπου έχει επίσης προέλθει το αγγλικό core, το γαλλικό coeur, το ισπανικό corazon, το ιταλικό cuore κ.ά.

– το ελληνικό «εστί (αυτός/αυτή)» το βλέπουμε σαν «est (il/elle)» στα Γαλλικά

– escalier (Γαλλικά) = σκάλα ή scale στα Αγγλικά

– Το σενάριο το θεωρούμε ξένη λέξη

Προήλθε όμως από το scene (Ελληνικά: σκηνή) -> scenario -> σενάριο

– exist (Αγγλικά) ή exister (Γαλλικά) = εξίστημι

– miel (Γαλλικά) = μέλι

– το ελληνικό και το γαλλικό πολυτονικό σύστημα με τις οξείες, βαρείες, περισπωμένες κλπ. έχουν πολύ παρεμφερείς κανόνες και δεν είναι λίγοι αυτοί που πιστεύουν ότι τους δανείστηκε από τα Αρχαία Ελληνικά (μήπως από εκεί προέρχεται και η αδυναμία των Γάλλων γι’ αυτά;)

– crisis/critical = κρίση/κρίσιμος 

– sketch = σχέδιο 

– all = όλα 

– anchor = άγκυρα

– η λέξη turbo προέρχεται από την τύρβη (ταραχώδης και ταχύτατη περιστροφή) 

Η ομιλία του Νίκου Καζαντζάκη κατά την απονομή του Διεθνούς Βραβείου Ειρήνης

Βιέννη 28/6/1956

Αγαπητοί φίλοι,

Δέχομαι την υψηλή αυτή αμοιβή, το παγκόσμιο βραβείο της Ειρήνης, όπως ένας γέρος εργάτης το μεροκάματό του, άμα πια βραδιάσει. Είμαι βαθιά συγκινημένος συνάμα και ντρέπουμαι και δεν ξέρω τι να κάμω. Είμαι άξιος να δεχτώ ένα τέτοιο μεροκάματο;
Τις πρώτες στιγμές δίστασα και τέλος εξ ονόματος της Κρήτης, της πατρίδας μου, θεώρησα πως μπορώ να δεχτώ μιαν τέτοια τιμή. Αυτή μονάχα, η Κρήτη, το τραγικό νησί, που τόσο ακριβά κατάχτησε την ειρήνη, είναι άξια για μιαν τέτοια αμοιβή.

Αιώνες πολλούς η Κρήτη αγωνιζόταν για την ειρήνη μα δε μπορούσε να τη φτάσει παρά διαβαίνοντας ποτάμια αίματα και δάκρυα. Να, γιατί, από την παιδική μου ηλικία, έζησα με πολλήν ένταση το τραγικό νόημα της ζωής και την πικρή γεύση του αγώνα. Με συνεπήρε η πνοή της Κρήτης και προσπάθησα, ως άνθρωπος κι ως συγγραφέας, να πολεμώ για την ελευθερία, την ειρήνη και την αξιοπρέπεια του ανθρώπου.
Η σημερινή, όμως, ετούτη τελετή παίρνει για μένα μια σημασία που βαθιά αγγίζει την καρδιά μου: Η «Επιτροπή των διεθνών βραβείων της ειρήνης» προσφέρει σ’ έναν Έλληνα ποιητή το κλαδί της ελιάς. Να δώσει ο Θεός η χειρονομία αυτή να ‘ναι το προδρομικό μήνυμα της ειρήνης σε αλάκαιρη την ελληνική γη.

Προσπαθώ να συγκρατήσω τον πόνο μου, μα δε μπορώ. Στην αποψινή γιορτή της ειρήνης το πρόσωπο της Κύπρου υψώνεται μπροστά μου γεμάτο αίματα. Τη στιγμή που μιλούμε, οι σκοτεινές δυνάμεις χυμούν εκεί πέρα και θέλουν να πνίξουν την ελευθερία. Ας ενωθούμε όλοι, ας προσπαθήσουμε όλοι, στο ηρωικό τούτο και μαρτυρικό νησί να θριαμβεύσει η ελευθερία. Αυτή μονάχα μπορεί να φέρει στον άνθρωπο το ανώτατο αγαθό, την ειρήνη.
Ποτέ το ιδανικό της ειρήνης δε στάθηκε τόσο απαραίτητο όσο στην εποχή μας. 

Για πρώτη φορά ο άνθρωπος βρίσκεται συνειδητά ομπρός από την άβυσσο. Γι’ αυτό το σάστισμα, η ηττοπάθεια κι η προδοσία τόσων ψυχών γύρα μας. Για πρώτη φορά συνάμα και τα μέσα της εξόντωσης στάθηκαν τόσο τρομαχτικά. Η επιστήμη, το δίστομο αυτό μαχαίρι, έθεσε διαβολική δύναμη στα χέρια του πιθηκανθρώπου. Του κάκου, από χιλιάδες χρόνια, ο πιθηκάνθρωπος αυτός κίνησε να φτάσει στην ανώτατη αποκορύφωση του, στον άνθρωπο. Δεν έφτασε ακόμα σε αλάκερη την επιφάνεια της γης. Οι σκοτεινές δυνάμεις λυσσούν ακόμα εντός του, απειλητικές κι αποφασισμένες.

Οπλισμένοι με τη διαβολική αυτή δύναμη μπήκαμε στην άγρια ζούγκλα που τη λέμε: ατομική εποχή. Κρίσιμη στιγμή: Ανάμεσα στην πρόοδο της διάνοιας και στο ηθικό επίπεδο του σημερινού ανθρώπου υπάρχει μεγάλη απόκλιση, εξαιρετικά επικίντυνη. Ο γορίλας ανακάλυψε υπερβολικά ενωρίς τη φωτιά.

Αν δε θέλουμε ν’ αφήσουμε τον κόσμο να βουλιάξει στο χάος, πρέπει, όπως λευτερώσαμε τις δυνάμεις που είναι κρυμμένες μέσα στην ύλη, να λευτερώσουμε και την αγάπη που είναι φυλακισμένη στην καρδιά του κάθε ανθρώπου. Πρέπει η ατομική δύναμη να μπει στην υπηρεσία της ατομικής καρδιάς.
Η ελευθερία και η ειρήνη είναι, δεν πρέπει ποτέ να το ξεχνούμε, έξω από τα πλαίσια του υλικού κόσμου. Είναι θυγατέρες κι οι δυο του ανθρώπου, που τις γέννησε με ιδρώτα και με δάκρυα. Όσο θ’ αναπνέουν οι άνθρωποι απάνω στη γης ετούτη, θάναι κι οι δυο πάντα μπροστά του, πρωτοπορία, συντρόφισσες πιστές. Μα κάθε στιγμή κινδυνέυουν. Χρέος έχουμε κάθε στιγμή να επιστρατεύουμε όλες μας τις δυνάμεις. Για να τις υπερασπίζουμε, πρέπει να στεκόμαστε πλάι τους μερόνυχτα όρθιοι.

Αγαπητοί φίλοι,
Οι δυνάμεις του Κακού επιστρατεύτηκαν, ας επιστρατέψουμε κι εμείς τις δυνάμεις του Καλού. Ας καλέσουμε σε συναγερμό ότι ανθρώπινο επιζεί ακόμα μέσα μας και γύρα μας. Ας πολεμούμε με όλες μας τις δυνάμεις για την ειρήνη και την αδελφοσύνη των ανθρώπων.
Οι Κινέζοι έχουν μια κατάρα που φαινομενικά είναι παράξενη: «Την κατάρα μου νάχεις και να γεννηθείς σε μιαν ενδιαφέρουσα εποχή». Γεννηθήκαμε σε μιαν ενδιαφέρουσα εποχή. Ένας κόσμος τρεκλίζει να πέσει, ένας άλλος ανυψώνεται. Οι μορφές της καταστροφής και της ανοικοδόμησης ρέουν γύρα μας αναρίθμητες. Να γιατί η ευθύνη του ανθρώπου σήμερα είναι μεγάλη. Ξέρει τώρα πια πως κάθε του πράξη μπορεί νάχει αντίκτυπο στην ανθρώπινη μοίρα. Ξέρει πως οι άνθρωποι, όλοι οι άνθρωποι, άσπροι, μαύροι, είναι ένα. Στην άκρα του κόσμου ένας να πεινάει, εμείς φταίμε. Δεν μπορούμε νάμαστε λεύτεροι αν ένας στην άκρα του κόσμου παραμένει ακόμα σκλάβος.

Η αγωνία,όμως, που πνίγει σήμερα τον κάθε άνθρωπο που αξίζει, συνοδεύεται από μια μεγάλη ελπίδα, όχι ελπίδα, βεβαιότητα: το Κακό στο τέλος νικιέται πάντα από την παντοδυναμία, την αργή μα σίγουρη, του Καλού. Αν ο μυστηριώδης αυτός νόμος δεν κυβερνούσε την ανθρώπινη μοίρα, το πνέμα θάχε από χιλιάδες χρόνια συντριβεί από την ύλη. Η ελευθερία κι η ειρήνη θα καταπνίγονταν από το Μεγάλο Φόβο.

Ένας παλιός ανατολίτικος θρύλος εκφράζει με καταπληχτική δύναμη τον μυστηριώδη αυτό νόμο:
Ένας άγγελος κατέβηκε στη γης. Ο δαίμονας, ο άρχοντας του κόσμου, έξω φρενών, χύθηκε απάνω του με το σπαθί του τον έκοψε δυο κομμάτια. Ευτύς από τα δυο κομμάτια τινάχτηκαν δυο άγγελοι. Μανιάζει ο άρχοντας του κόσμου, χυμάει και τους μοιράζει σε τέσσερα κι ευτύς τέσσερις άγγελοι τινάχτηκαν. Κατατρομαγμένος τώρα ο άρχοντας του κόσμου χυμάει και τους μοιράζει: οι τέσσερις άγγελοι έγιναν οχτώ, οι οχτώ δεκάξι, οι δεκάξι τριανταδυό … και σε λίγο αναρίθμητος στρατός άγγελοι σκέπασαν τη γης.

Αγαπητοί φίλοι, ο άγγελος αυτός, θα τον αναγνωρίσατε, είναι ο άγγελος της ειρήνης.

Νίκος Καζαντζάκης
Βιέννη 28/6/1956
Από το βιβλίο «Νίκος Καζαντζάκης 1883-1957 Ανθολόγιο»
έκδοση Νομαρχιακή αυτοδιοίκηση Ηρακλείου

Δέκα ελληνικές λέξεις που κάνουν μεγάλη «καριέρα» στο εξωτερικό και δεν το γνωρίζαμε

Η αγγλική λέξη kiss προέρχεται από το αρχαιοελληνικό 

ρηματικό τύπο κυνέω (μέλλον κύσω) που σημαίνει «φιλώ» 

Σαν ήμουν μαθητής της 2ας γυμνασίου, προκειμένου η φιλόλογος να μας πείσει για την σπουδαιότητα της ομηρικής γλώσσας, μάς ανέφερε τρία απλά παραδείγματα αγγλικών λέξεων που είχαν ελληνική ρίζα. Τρείς πασίγνωστες λέξεις, που το απαίδευτο ακόμη μυαλό μας, δεν θα μπορούσε να γνωρίζει.

Οι λέξεις ειπώθηκαν, το μάθημα συνεχίστηκε, το κουδούνι ακούστηκε, πανζουρλισμός για το διάλειμμα και την μπαγιάτικη ξαναζεσταμένη τυρόπιτα του κυλικείου και το πεντάλεπτο που είχε χρειαστεί για να μας κάνει να εκτιμήσουμε λίγο παραπάνω τον Όμηρο, πέρασε στην σχολική λήθη, επιβεβλημένη απ;o τα μαθήματα που ακολουθούσαν στο βασανιστικό επτάωρο σχολικό πρόγραμμα.

Ίσως όχι εντελώς. Κατά καιρούς, η φωνή της καθηγήτριας και οι τρεiς λέξεις της, έκαναν σποραδικές εμφανίσεις, ειδικά την ώρα που ανοίγαμε ένοχα το λυσσάριο, όταν σκοντάφταμε σε ακατανόητες λέξεις μιάς πολύ μακρινής εποχής. Χαμένοι και εκνευρισμένοι μέσα στην δίνη των εξετάσεων, πανελληνίων ή ενδοσχολικών, το διακύβευμα παρέμενε πάντα το ίδιο· αν μια γλώσσα θεωρείται νεκρή, πώς μπορούν οι λέξεις της να είναι τόσο ζωντανές; Και όχι μόνο ζωντανές, αλλά να κάνουν και παγκόσμια καριέρα; Πριν μας απαντήσουν οι πιο ειδικοί επί του θέματος, ας δούμε εμείς δέκα λέξεις που έφυγαν απο την πατρική αγκαλιά και αναζήτησαν αλλού στέγη και θαρρώ πως τα κατάφεραν μια χαρά.

Turbo
Και ποιός δεν την ξέρει αυτήν την μικρή λεξούλα; Από τις ηλεκτρικές σκούπες μέχρι τα αγωνιστικά αυτοκίνητα, το turbo έχει χαρακτηρίσει την απόδοση πληθώρας συσκευών και κινητήρων. Και όμως, προέρχεται απο την αρχαία ελληνική τύρβη που σημαίνει την κυκλική και ταραχώδη κίνηση. Εύκολα μπορεί να καταλάβει κανείς για ποιόν λόγο καθιερώθηκε στα αγγλικά. Επικουρικά, Τύρβη ήταν και μια τοπική θρησκευτική εορτή προς τιμή του Διονύσου που περιελάμβανε έναν διθυραμβικό χορό.

Yes
Και αγγλικά να μην γνωρίζει κάποιος, το “yes” σίγουρα το ξέρει. Αυτό που ίσως δεν γνωρίζει είναι ότι προέρχεται απο αρχαιοελληνικό μόριο γε που έχει μεγάλο σημασιολογικό εύρος, μέσα σε αυτό και το “βεβαίως”. Το γε δίνει έμφαση στην λέξη που συνοδεύει και το συναντάμε συχνότατα στην ελληνιστική περίοδο.

Sponsor
Γνωστότατη σε όλους μας, με μερικούς εξ’ ημών να θεωρούν ότι ο σπόνσορας πρόκειται για ελληνοποιημένη λέξη της αντίστοιχης αγγλικής. Δεν θα είχαν και εντελώς άδικο, αν η λέξη δεν προόερχοταν απο το ρήμα σπένδω και το ομμόριζο σπονδή που σημαίνουν “προσφέρω” και “προσφορά” αντίστοιχα. Αλήθεια, πόσες φορές δεν πέσαμε πάνω στην λέξη σπονδή στα μαθητικά μας χρόνια;

Pause
Λέξη που προέρχεται απο την ελληνική παῦσις και σημαίνει το “σταμάτημα”. Η αγγλική λέξη διατήρησε αρκετά την ηχητική απόδοση της αντίστοιχης ελληνικής.

Carat
Η μονάδα μέτρησης των πολύτιμων λίθων έχει πιθανότατα ελληνική καταγωγή, καθώς προέρχεται απο την λέξη κεράτιον που κυριολεκτικά σημαίνει το μικρό κέρατο παράλληλα όμως ήταν και η μονάδα μέτρησης για αντικείμενα μικρού βάρους (το 1/3 του οβολού). Αληθινό διαμάντι η ανακάλυψή της!

Kiss
Η ετυμολογική της ιστορία είναι μάλλον περιπετειώδης και οι γλωσσολόγοι ερίζουν για το κατά πόσο η αγγλική λέξη kiss προέρχεται από το αρχαιοελληνικό ρηματικό τύπο κυνέω (μελλ. κῦσω) που σημαίνει “φιλώ”. Χωρίς να θέλουμε να μπούμε σε ξένα χωράφια, υπάρχουν μελετητές που υποστηρίζουν ότι υπήρχε η κοινή ινδο-ευρωπαϊκή ρίζα Ku, την οποία οι λατινογενείς γλώσσες – και κατ’ επέταση η αγγλική – χρησιμοποίησαν ως βάση για τις δικές τους λέξεις. Η θεωρία στηρίζεται στο γεγονός ότι η σημασία του φιλιού ήταν πρωτεύουσας θρησκευτικής σημασίας στην λατρεία όλων των λαών, εξ’ ου και η κοινή ρίζα.

Disaster
Aς βάλουμε και την αστρολογία στο παιχνίδι των λέξων. Η αγγλική λέξη για την “καταστροφή” προέρχεται απο τον συνδυασμό των λέξεων dis (λατ.) και ἀστήρ και έχει την έννοια της αναποδιάς που προέρχεται από την δυσμενή θέση ενός πλανήτη.

Ajax
Την ξέρετε, είτε είστε νοικοκύρης, είτε λάτρης του αγγλικού ποδοσφαίρου. Η λέξη προέρχεται απο την ελληνική Αἴᾱς, τον μυθικό ήρωα του Τρωϊκού Πολέμου. Και αν μπορούμε να καταλάβουμε γιατί μια ποδοσφαιρική ομάδα πήρε το όνομά της απο έναν ήρωα, απορία προκαλεί η επιλογή του για να ονομαστεί ένα απορρυπαντικό.

Μarmalade
Με τόσο διάβασμα ίσως και να πεινάσατε οπότε, γιατί να μην βάλουμε στο άρθρο μας μια λαχταριστή λέξη; Η γνωστή σε όλους μας “μαρμελάδα”, έλκει την καταγωγή της απο το λατινικό “melimelum” το οποίο προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις μέλι και μῆλον (δωρ. μᾶλον) που σημαίνει το “μήλο” αν και είχε ευρύτερη σημασία καθώς σήμαινε γενικά τα φρούτα, ειδικά τα εξωτικά. Το οξύ που χρησιμοποιήθηκε για την διατήρηση των φρούτων τον 18ο αιώνα προερχόταν απο άγουρα μήλα. Κάνατε την σύνδεση;

Mentor
Δεν θέλει μετάφραση στα ελληνικά, όλοι γνωρίζουμε την σημασία του μέντορα. Αυτό που ίσως δεν θυμόμαστε είναι ότι ο Μέντωρ ήταν φίλος του Οδυσσέα και σύμβουλος του Τηλέμαχου όπως διαβάζουμε στην “Οδύσσεια” του Ομήρου. Με αυτήν την σημασία, του σοφού ανθρώπου, κάνει πλέον διεθνή καριέρα.

Μπορεί και να τις ξέρατε, μπορεί και όχι. Ίσως διαφωνείτε καθώς τέτοιες λίστες δεν γίνονται αποδεκτές απο όλους, ίσως όμως και να συμφωνείτε. Όποια και να είναι η δική σας θέση, το ταξίδι της γλώσσας μέσα στον χρόνο και γύρω απο τον κόσμο είναι πάντα συναρπαστικό και μας μαθαίνει ότι οι γλώσσες δεν είναι απαραίτητο να… χωρίζουν τους λαούς.

Πηγές:
Οnline Etymology Dictionary
Oxford University Press’s Academic Insights for the Thinking World
Oxford English-Greek Learner’s Dictionary
H.G. Liddell & R. Scott, Λεξικόν της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας
Πηγή: Tilestwra.com

Οι επιπτώσεις στο δέρμα από το συχνό καθαρισμό, αντισηψία και απολύμαση στην εποχή του κορωνοϊού

Της Δρ Σοφίας Γιατράκου

Δρ Σοφία Γιατράκου Facebook

Δερματολόγος - Αφροδισιολόγος

Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνων

Μετεκπεδευθείσα εις ΗΠΑ

Φρανκ Σνόουντεν, Ο κόσμος μετά τον κορωνοϊό, η απειλή του Φρανκενστάιν,

Ο κορυφαίος ιστορικός Φρανκ Σνόουντεν, καθηγητής του πανεπιστημίου Yale των ΗΠΑ, μιλά για τις πανδημίες

Είναι εγκλωβισμένος στη Ρώμη. Ο Φρανκ Σνόουντεν, ο ιστορικός του Yale που θεωρείται ο κορυφαίος παγκοσμίως για τη μελέτη των πανδημιών, μιλά αποκλειστικά στο iefimerida για το πώς θα αλλάξει ο κόσμος μας από τον κορωνοϊό, για τις νέες απειλές και το παράδειγμα του Φρανκενστάιν, τους τσαρλατάνους, τον Τραμπ, και αποκαλύπτει ότι κάποιοι ήξεραν ότι θα χτυπήσει η πανδημία αλλά περιφρόνησαν την επιστήμη.

O πατέρας του απήγγειλε Ομηρο στο σπίτι στα ελληνικά και τον δίδαξε ότι μέσα από τις μεγάλες καταστροφές έρχεται η σοφία. «Μεγάλωσα με τον Δία» είπε o Φρανκ Σνόουντεν ο Τρίτος σε μια ομιλία του. Σήμερα, ο ιστορικός του Yale, έχοντας περάσει σαράντα χρόνια μελετώντας τις πανδημίες που άλλαξαν τον κόσμο ως και τις μέρες μας, έγινε απρόσμενα η φωνή που όλοι θέλουν να ακούσουν για να εξηγήσουν τι συμβαίνει με τον κορωνοϊό και πώς θα αλλάξει ο κόσμος μας. Το βιβλίο του «Επιδημίες και Κοινωνία: Aπό τον μαύρο θάνατο ως σήμερα» κυκλοφόρησε μόλις τον Νοέμβριο και είναι το παγκόσμιο sold out με τη μεγαλύτερη λίστα αναμονής. Ολοι θέλουν να τον διαβάσουν. Να τον ακούσουν.

Τον βρήκα στη Ρώμη, εγκλωβισμένο εδώ και έναν μήνα, σε καραντίνα. Εφτασε εκεί πριν από την κρίση, προκειμένου να μελετήσει τα αρχεία του Πάπα του 12ου, που για πρώτη φορά άνοιξαν στο Βατικανό και θα φωτίσουν τη στάση που κράτησε ο Πάπας Πίος για το Ολοκαύτωμα. Μέσω Skype, στο διαμέρισμά του στη Ρώμη, αφού βεβαιωθήκαμε ότι έχουμε γεμάτες κούπες με καφέ μπροστά μας, μιλήσαμε για αυτό που ζούμε, για τον τρόπο που θα αλλάξει ο κόσμος («φυσικά και θα αλλάξει»), για τον κίνδυνο να βυθιστούμε από τσαρλατάνους και κομπογιαννίτες, την περιφρόνηση της επιστήμης από τον Τραμπ που τώρα κοστίζει ζωές στις ΗΠΑ. Αρνείται να δεχθεί ότι η πανδημία είναι πόλεμος («οι στρατιώτες είναι αναλώσιμοι για τους στρατηγούς»), μιλά για ήρωες που δεν κρατούν όπλα αλλά το χέρι μας για να μας παρηγορήσουν καθώς δίνουμε μάχη για τη ζωή μας, προτείνει να συνεργαστούν οι κυβερνήσεις με τους καλλιτέχνες για να τιμηθούν οι νέοι ήρωες της ανθρωπότητας και χτυπά καμπανάκι κινδύνου για τα ολιγαρχικά καθεστώτα, την ακροδεξιά και την αδυναμία της Ευρωπαϊκής Ενωσης να δράσει ως μια οντότητα.

Ο κορωνοϊός θα αλλάξει τον κόσμο μας, τον τρόπο που ζούμε; 

Ω ναι! Αναντίρρητα. Και η αλήθεια είναι ότι πρέπει να αλλάξει ο παλιός τρόπος ζωής που μας έφερε στο σημείο όπου βρισκόμαστε. Για να μην γίνουμε ποτέ ξανά τόσο ευάλωτοι όπως σήμερα πρέπει οπωσδήποτε να αλλάξουμε. Η ερώτηση, όμως, είναι αν θα έχουμε την απαραίτητη σοφία, αν θα συνεργαστούμε όπως πρέπει, προκειμένου οι αλλαγές αυτές να είναι θετικές. Ετοιμαζόμουν να σας μιλήσω και σκεφτόμουν ποιο είναι το πραγματικό νόημα του να βρίσκεσαι σε κρίση…

Μια κρίση πρωτόγνωρη με την επιβίωσή μας στο επίκεντρο. Εννοώ, έχουμε ζήσει πολιτικές και οικονομικές κρίσεις, τίποτα όμως σαν και αυτό... 

Ακριβώς. Κρίση μπορεί να είναι το να συμβεί κάτι φρικτό, ένας κατακλυσμός, συμφωνείτε; Και όμως, η κρίση μπορεί να γίνει πολύ χειρότερη, αν πάρουμε τις κακές αποφάσεις. Η ελπίδα μου είναι ότι υπάρχει η πιθανότητα να κάνουμε θετικές αλλαγές για να διορθώσουμε τις τακτικές της κοινωνίας μας, του κόσμου μας που μας έκαναν τόσο ευάλωτους. Είναι μια καλή αρχή ότι μέσα σε αυτό που ζούμε έχουμε τον απαραίτητο χρόνο για να ακούσουμε όλοι αυτή την ιδέα και να σκεφθούμε με σοβαρότητα και δημιουργικότητα πώς θα δημιουργήσουμε έναν καλύτερο κόσμο για τα εγγόνια μας. Ναι, αυτή είναι μια ιδέα που μου αρέσει, είναι η ελπιδοφόρα πλευρά αυτού που ζούμε. Να κάνουμε τον κόσμο βιώσιμο και πιο ασφαλή.

Είστε αισιόδοξος, λοιπόν... 

Θα σας απαντήσω χρησιμοποιώντας τη φράση ενός θεωρητικού, νομίζω Γάλλου: ο άνθρωπος πρέπει να έχει την απαισιοδοξία της λογικής και την αισιοδοξία της θέλησης. 

Ακόμα και εγώ ήξερα ότι δεν είμαστε έτοιμοι, πώς είναι δυνατόν να μην το ξέρει ο Τραμπ και οι άλλοι μεγάλοι ηγέτες. Με τον Τραμπ είναι ξεκάθαρο: απαρνήθηκε την επιστήμη.

Τα σημάδια αυτού που ζούμε, της πανδημίας, ήταν εκεί αλλά εμείς ήμασταν εντελώς απροετοίμαστοι; 

Είναι απολύτως αλήθεια αυτό που λέτε. Θεωρώ μάλιστα ότι η πιο καταθλιπτική δήλωση που άκουσα ως σήμερα εν μέσω της πανδημίας, ήταν η φράση του Τραμπ «ποιος θα μπορούσε να ξέρει…». Η απάντησή μου είναι ότι όλοι έπρεπε να ξέρουν και έχω λόγο που το λέω αυτό: από το 1997 επιστήμονες -κυρίως γιατροί, ιολόγοι και επιδημιολόγοι- έλεγαν ότι μια τεράστια πανδημία είναι αναπόφευκτη. Το ερώτημα δεν είναι αν, αλλά πότε θα έρθει. Ο διευθυντής του Εθνικού Ινστιτούτου Νοσημάτων των ΗΠΑ Αντονι Φουάτσι που τώρα είναι περισσότερο γνωστός από ποτέ, το 2005 κατέθεσε στο αμερικανικό Κογκρέσο και είπε ότι η κλιματική αλλαγή έχει δραματικά επεκταθεί και μπορούν οι επιστήμονες της κλιματικής αλλαγής να πουν με βεβαιότητα σε κάποιον που ζει στην Καραϊβική ότι στο μέλλον ένας τυφώνας θα χτυπήσει τον τόπο του. Είναι αδύνατο να πεις το πότε και πόσο δυνατός θα είναι, αλλά είναι βέβαιο ότι έρχεται. Αντίστοιχα ένας ιολόγος ή ένας επιδημιολόγος μπορεί να πει ότι είναι αναπόφευκτο να έρθουν μεγάλες επιδημίες. Δεν μπορούν να πουν πότε θα έρθουν και πόσο σοβαρές θα είναι, αν θα είναι σαν την ισπανική γρίπη του 1918 ή ακόμα χειρότερες, όμως ξέρουμε ότι ο κόσμος πρέπει να είναι προετοιμασμένος για αυτή την πρόκληση.

Και έτσι έγινε... 

Ετσι έγινε… Δεν ήταν τα λόγια κάποιων μελλοντολόγων. Πολλοί επιδημιολόγοι έκαναν ακριβώς την ίδια προειδοποίηση και μάλιστα έπεισαν τότε τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) που συγκάλεσε επειγόντως μια ομάδα επιδημιολόγων προκειμένου να αναθεωρήσει τους κανονισμούς του, ώστε να είναι άμεσα ανιχνεύσιμες αναδυόμενες ασθένειες. Ετσι για παράδειγμα οι ΗΠΑ σχεδίασαν ένα επείγον σχέδιο πανδημιών, ακόμα και μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις κατέστρωσαν αντίστοιχα σχέδια. Αυτό συνέβη ακριβώς μετά τον SARS και ο κόσμος άκουγε. Μετά ήρθε ο Εμπολα και μας βρήκε και πάλι απροετοίμαστους. Ηταν η εποχή που άρχισε να αυξάνεται μάλιστα η χρηματοδότηση προς αυτή την κατεύθυνση. Όμως, και αυτό το ενδιαφέρον πέρασε. Ως άνθρωποι συνηθίζουμε να ζούμε στα άκρα, από το φαγοπότι στην πείνα, και έτσι τα τελευταία χρόνια παγκοσμίως εκδηλώθηκε μια αδιάκοπη μείωση της χρηματοδότησης προς τα υπουργεία Υγείας για την προετοιμασία μας απέναντι στο κακό, λες και ξεχάσαμε τις επιδημίες του παρελθόντος, σαν να μην μάθαμε το παραμικρό από αυτές. Όπως ίσως ξέρετε, ο πρώην Πρωθυπουργός της Νορβηγίας ανέλαβε να ηγηθεί μιας επιτροπής του ΠΟΥ για να εξετάσει την κατάσταση της ετοιμότητας διαφορετικών χωρών. Αρχές του 2019 βγήκε η αναφορά του και είχε τον εύγλωττο τίτλο «Ενας κόσμος σε κίνδυνο». Το συμπέρασμα ήταν ότι είμαστε σημαντικά απροετοίμαστοι και ευάλωτοι, ενώ συμπεριλάμβανε μια σειρά από προτάσεις για το τι πρέπει να πράξουμε

Οσο ο Τραμπ αναρωτιόταν ποιος μπορεί να ξέρει... 

Η απάντησή μου στο ερώτημα του Τραμπ είναι σαφής: όλοι έπρεπε να ξέρουν και κυρίως οι ηγέτες που είχαν την υποχρέωση να γνωρίζουν. Ήμασταν απροετοίμαστοι και αυτό είναι ένα από τα μεγάλα μαθήματα που μας διδάσκει η πανδημία του κορωνοϊού.

Το μαθαίναμε με επώδυνο τρόπο. Εσείς στο βιβλίο που κυκλοφόρησε τον Νοέμβριο προειδοποιούσατε για τον κίνδυνο... 

Ακόμα και εγώ ήξερα ότι δεν είμαστε έτοιμοι, πώς είναι δυνατόν να μην το ξέρει ο Τραμπ και οι άλλοι μεγάλοι ηγέτες. Με τον Τραμπ είναι ξεκάθαρο: απαρνήθηκε την επιστήμη. Πολλοί ρεπουμπλικάνοι δεν πιστεύουν καν στην θεωρία του Δαρβίνου για την εξέλιξη, περιφρονούν την επιστήμη. Οι  οργανισμοί Υγείας λένε ότι πρέπει να αποκαλούμε αυτή την ασθένεια covid-19, τονίζουν ότι δεν αποτελεί στίγμα και αυτοί επιμένουν να μιλάνε για «κινέζικο ιό», τον «ιό του Γιουχάν», τον «ιό των ξένων». Ο ιός ανήκει σε όλο τον πλανήτη, δεν υπάρχει καμία ομάδα ανθρώπων που να συνδέεται ειδικά με τον κορωνοϊό. Ο Τραμπ και οι συνεργάτες του το έκαναν εκ προθέσεως. Ηξεραν τον covid-19 και αρνήθηκαν να χρησιμοποιήσουν την ονομασία του γιατί περιφρονούν την επιστήμη. Και αυτός είναι ένας από τους λόγους που ήταν τόσο απροετοίμαστοι, καθώς ταυτόχρονα διέλυαν τις υποδομές της υγείας που διέθετε η χώρα, πετσόκοβαν τη χρηματοδότηση για την έρευνα. Ο Τραμπ κατήργησε την ομάδα που είχαν δημιουργήσει ο Μπους και ο Ομπάμα για τέτοιες περιπτώσεις. Για αυτό η αντίδραση των ΗΠΑ ήταν τόσο χαοτική. Οι άνθρωποι στις ΗΠΑ πληρώνουν με τη ζωή τους την περιφρόνηση της επιστήμης.

Και ο Μπόρις Τζόνσον στην αρχή της πανδημίας έδειξε τόσο άτολμος, επιφυλακτικός να δράσει άμεσα. Και τώρα βρίσκεται και ο ίδιος στην εντατική -έχει μια διάσταση αυτό που θυμίζει αρχαία ελληνική τραγωδία.

Ξέρετε ο πατέρας μου ήταν κλασικιστής, δίδασκε αρχαία ελληνική γραμματεία και δράμα στο Howard University της Ουάσιγκτον. Διάβαζε Ομηρο στα ελληνικά και με δίδαξε κάτι σημαντικό, ότι ένα από τα σημαντικότερα μαθήματα από την αρχαία ελληνική τραγωδία είναι ότι ο άνθρωπος αποκτά σοφία ως αποτέλεσμα μιας συμφοράς. Aυτό που ζούμε σήμερα είναι ξεκάθαρο παράδειγμα: μπορούμε να βγούμε πιο σοφοί από την πανδημία, από όσα υποφέρουμε. Τώρα όλοι είναι πρόθυμοι, ακόμα και ανυπόμονοι να ακούσουν τι μπορεί και πρέπει να γίνει. Πρέπει να αρπάξουμε την ευκαιρία να κάνουμε θετικές αλλαγές, διότι οπωσδήποτε θα υπάρξουν αλλαγές. Το παλιό σύστημα με το οποίο ζούμε έχει καταρρεύσει. Υπάρχει ο κίνδυνος βέβαια οι αλλαγές να είναι χαοτικές, να κάνουν τον κόσμο χειρότερο. Για αυτό επιμένω ότι πρέπει να βγούμε πιο σοφοί από την περιπέτειά μας. Δεν μπορώ να το προβλέψω, αλλά μπορώ να ελπίζω ότι θα δουλέψουμε προς αυτή την κατεύθυνση.

Πρέπει να περιμένουμε την περίοδο της ανάρρωσης, της άρσης των περιορισμών, για να προχωρήσουμε σε αυτές τις αποφάσεις, τις αλλαγές που περιγράφετε;

Δεν πρέπει να περιμένουμε την ανάρρωση. Πρέπει να αρχίσουμε τώρα. Τώρα ηγέτες και λαοί είναι σε επαγρύπνιση και πρόθυμοι να ακούσουν, να δράσουν.

Το βιβλίο σας είναι ίσως το μεγαλύτερο sold out παγκοσμίως αυτή τη στιγμή. Ηγέτες ανά τον κόσμο σάς διαβάζουν. Ο πρωθυπουργός και ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης στην Ελλάδα επίσης…

 Αλήθεια; Με συγκινεί αυτό. Με τιμά.

Είστε ένας ιστορικός που μας λέει τι συνέβη και τι πρέπει να συμβεί μέσα σε μια κρίση που δεν έχουμε ξαναζήσει και μας έχει εγκλωβίσει. Σας πολιορκούν για συνεντεύξεις σε ολόκληρο τον κόσμο, πρόσφατα διάβασα την τελευταία σας στον New Yorker. Νιώθετε βαριά την ευθύνη που έχετε; 

Η απάντηση είναι εμφατικά ναι. Μελετώ την ιστορία των πανδημιών εδώ και σαράντα χρόνια, άρα προφανώς είναι κάτι εξαιρετικά σημαντικό για εμένα. Τυχαία, αυτό που ήταν αναπόφευκτο να συμβεί στο μέλλον συμβαίνει τώρα. Γράφω αυτές τις μέρες, μιλώ όσο μπορώ. Με λίγη τύχη, ίσως είμαι χρήσιμος. Χθες μιλούσα με έναν δημοσιογράφο στη Χιλή και μου είπε ότι ήθελε να ξέρει σε τι μπορούν να ελπίζουν οι Χιλιανοί. Ποια είναι τα θετικά που μπορεί να προκύψουν τώρα, σε αυτή τη φάση που οι Χιλιανοί είναι δυστυχείς και σε απόγνωση. Με συγκίνησε βαθιά το ερώτημά του. Δεν είναι εύκολο να απαντήσει κάποιος σε τέτοια ερώτηση, ξέρω ότι δεν μπορώ να τους πω ότι όλα θα πάνε καλά. Όμως πιστέψτε με, δεν είναι η Αποκάλυψη, δεν είναι το τέλος του κόσμου. Θα υπάρξει μια μετά-κορωνοϊού εποχή και θέλω οι άνθρωποι να σκεφτούν πώς θα είναι αυτός ο κόσμος, πώς θα τον κάνουμε ασφαλή για τα παιδιά μας. Αυτός είναι ο ρόλος μου.

Κάποιοι χρησιμοποιούν τη λέξη «πόλεμος» για να περιγράψουν αυτό που ζούμε. Διάβαζα στην Washington Post τη συνέντευξη ενός γιατρού σε νοσοκομείο αναφοράς που έλεγε ότι αισθάνεται ότι δουλεύει δίπλα σε έναν πυρηνικό αντιδραστήρα. Είναι πόλεμος αυτό που ζούμε, κ. Σνόουντεν;  

Η χρήση αυτής της λέξης για να περιγράψει κανείς όσα ζούμε δείχνει την φτώχεια του λεξιλογίου μας. Δεν είμαστε σε πόλεμο κυρία Ανέστη, ο πόλεμος δεν διεξάγεται πάνω στη βάση της επιστήμης και της αλληλεγγύης. Τώρα είναι η ώρα που οι αρετές, οι ποιότητες των ανθρώπων ενεργοποιούνται και σίγουρα δεν είναι ίδιες με τις αξίες του πολέμου και του θανάτου. Τώρα είμαστε στη φάση που σώζουμε τις ζωές, δεν τις αφαιρούμε. Η διαφορά είναι προφανής.

Βλέπω από την αντίδρασή σας ότι είναι κάτι που σας ενοχλεί αυτό... 

Στεναχωριέμαι όταν ακούω να λένε ότι είμαστε σε πόλεμο. Διότι αν όντως συμβαίνει, τότε αυτό σημαίνει ότι οι στρατιώτες είναι αναλώσιμοι για τους στρατηγούς. Οι ζωές των γιατρών, των νοσηλευτών, των εργαζόμενων στα σούπερ μάρκετ, δεν είναι αναλώσιμες. Δεν είναι στρατιώτες που έχουν δεσμευθεί να πεθάνουν, είναι συνάνθρωποι μας που έχουν δεσμευθεί να προσπαθήσουν να σώσουν τους άλλους. Η διαφορά είναι κεφαλαιώδης. Αρνούμαι την αναλογία με τον πόλεμο ως πολύ παραπλανητική.

 

Φρανκ Σνόουντεν, ο πιο επιδραστικός ιστορικός για τις πανδημίες

Για τους πολίτες, η ιατρική, η επιστήμη, γίνονται η νέα θρησκεία μας, οι γιατροί και οι ερευνητές είναι μικροί θεοί. Μια νέα πίστη αναδύεται, άραγε; 

Αυτό είναι υπέροχο, για πολλούς λόγους. Ας δούμε την περίπτωση της ισπανικής γρίπης στο Ηνωμένο Βασίλειο. Μια χώρα γεμάτη με ατελείωτα μνημεία για τους στρατιώτες που έπεσαν στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, κάθε χρονιά γίνονται τελετές με πλήθος κόσμου, ακόμα και σήμερα. Η μνήμη είναι βαθιά, ισχυρή και σημαντική για τον πόλεμο αυτό. Υπάρχουν όμως άλλοι ήρωες που έχουν εντελώς ξεχαστεί. Σε ολόκληρο το Ηνωμένο Βασίλειο υπάρχει μόνο ένα μνημείο για όσους έδωσαν μάχη με την ισπανική γρίπη, γιατρούς και νοσοκόμες. Βρίσκεται στο Λονδίνο. Ελπίζω να μην κάνουμε το ίδιο λάθος αυτή τη φορά. Ελπίζω ότι κυβερνήσεις και καλλιτέχνες θα συνεργαστούν για να βρουν νέους τρόπους να τιμήσουν τις θυσίες αυτών των νέων ηρώων. Και πόσο σημαντικό θα είναι να έχουμε ήρωες που δεν κρατούν όπλα, αλλά που χρησιμοποιούν την ιατρική και κρατούν το χέρι μας για να υποφέρουμε λιγότερο. Θα ήταν μια συγκινητική αλλαγή.

Τελικά η λέξη αλλαγή είναι η λέξη-κλειδί, είναι το μεγάλο ζητούμενο. Γράφετε στο βιβλίο σας ότι οι πανδημίες είναι ένας καθρέπτης που ξαφνικά μπαίνει μπροστά στο ανθρώπινο είδος. Τι δείχνει αυτός ο καθρέπτης σήμερα, άνοιξη του 2020; Ποια είναι η αντανάκλασή του; 

Μια αντανάκλαση τόσο των θετικών όσο και των αρνητικών μας πλευρών. Οι πανδημίες το κάνουν αυτό με έναν αναπάντεχο τρόπο επειδή θέτουν εμφατικά τα βαθύτερα ζητήματα που απασχολούν τον ανθρώπινο νου. Θέτουν το ζήτημα του θανάτου, τη σχέση μας με τη θνητότητα, τον πραγματικό σκοπό της ζωής μας, τη σχέση μας με την ηθική, με τους ανθρώπους που αγαπούμε. Τι κάνουμε για να βελτιώσουμε τη ζωή των επόμενων γενιών, τη σχέση μας με το κράτος και τις αρχές, ποιες αξίες έχουμε, ποιον ψηφίζουμε και γιατί, πόσο υπεύθυνοι είμαστε για τις αποφάσεις μας, πόσο λογικοί έχουμε υπάρξει; Εχουμε ζήσει τη ζωή μας με οδηγό την ευφυία ή όχι; Οι πανδημίες εγείρουν τέτοια ερωτήματα.

Το ζητούμενο είναι πώς θα αντιδράσουμε... 

Το μεγάλο ερώτημα. Θα βρούμε λύσεις που αντανακλούν τις φοβίες και την παράνοιά μας με αποτέλεσμα να ζήσουμε ένα κυνήγι μαγισσών, να βλέπουμε ανθρώπους να στιγματίζονται, να βιώσουμε βία και διχόνοια; Αν συμβούν αυτά θα οδηγήσουν τις επόμενες γενιές να ονομάσουν την εποχή μας «Τhe Trumpian War». Ελπίζω να μην είναι αυτό το μέλλον μας, να μας θυμούνται με έναν διαφορετικό τρόπο. Ελπίζω να λένε ότι οι ιατρικές μέθοδοι και δομές που θα απολαμβάνουν τότε θα οφείλονται στις αποφάσεις και τις αλλαγές που έγιναν τώρα μετά την πανδημία του κορωνοϊού. Ότι η ασφάλειά τους θα είναι αποτέλεσμα της θυσίας όσων υποφέρουν σήμερα. Oπως τώρα οι μάσκες, το social distancing που εφαρμόζουμε, είναι κληρονομιά που κερδίσαμε από ισπανική γρίπη. Όπως σήμερα ήρωες είναι ο Παστέρ και ο Κοχ που μας έδωσαν τη βάση για τα εμβόλια και για αποτελεσματικές θεραπείες. Οφείλουμε στη φυματίωση την καμπάνια για την ίση πρόσβαση όλων μας στο σύστημα υγείας -κάτι που δυστυχώς δεν ισχύει για τις ΗΠΑ. Ας μην είμαστε απεγνωσμένοι, είμαστε ευάλωτοι και η επιβίωσή μας εξαρτάται από όσα μάθαμε από το παρελθόν και από το πώς θα λάβουμε αποφάσεις για το μέλλον με βάση τη σημερινή εμπειρία. Όλα επηρεάζονται από την πανδημία σήμερα, η πολιτική, η οικονομία, η κοινωνία, οι ιδέες. Δεν πρόκειται να σκεφτούμε ποτέ ξανά με τον ίδιο τρόπο για την παγκοσμιοποίηση και την παγκόσμια οικονομία, δεν θα αδιαφορούμε για το περιβάλλον. Υποφέρουμε και όπως μας μάθατε οι Ελληνες τώρα είναι ώρα για αφύπνιση, τη στιγμή που μας χτυπά η συμφορά.

Πόσο μεγάλες θα είναι οι προκλήσεις για τη Δημοκρατία; 

Σκέφτομαι τους θεμελιωτές του φιλελευθερισμού ως φιλοσοφίας, τον Λοκ, τον Χομπς που είπε ότι η ζωή πριν την ίδρυση του κράτους ήταν απαίσια, κτηνώδης και σύντομη. Η ανάγκη της ίδρυσης μιας κεντρικής εξουσίας ήταν για να μην έχει η ζωή αυτά τα χαρακτηριστικά, κάτι που σε σημαντικό βαθμό επιτεύχθηκε και από τη δημιουργία του συστήματος δημόσιας υγείας. Το κράτος σήμερα, στον κόσμο που ζούμε, είναι μέρος του μηχανισμού επιβίωσης, δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς κράτος και το σύστημα Υγείας είναι ένα θαυμαστό παράδειγμα αυτού. Όμως η κρατική εξουσία είναι διφορούμενη, όπως και η εξουσία, η τεχνολογία και η επιστήμη. Μας το θυμίζει αυτό η ιστορία του Φρανκεστάιν! Είναι πιθανό να γίνει κακή χρήση της εξουσίας. Θεωρώ χρέος μου να δώσω ελπίδα αλλά και να προειδοποιήσω, να χτυπήσω όλα τα καμπανάκια κινδύνου για το γεγονός ότι τώρα είναι μια εποχή όπου τσαρλατάνοι και απατεώνες δρουν για να μας πάρουν χρήματα και δικαιώματα, να εκμεταλλευτούν τους φόβους μας για το προσωπικό τους όφελος, σε βάρος της κοινωνίας. Αυτό συμβαίνει ήδη στην Ουγγαρία και σε άλλα αυταρχικά καθεστώτα που σκοπίμως χρησιμοποιούν τον κορωνοϊό ως πρόσχημα για να εξασφαλίσουν μεγαλύτερες εξουσίες.  Οποιος μέσα στο τόσο σύνθετο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε προσφέρει απλές θεραπείες είναι τσαρλατάνος. Αν ακούσετε να λένε «έχω σχέδιο, είμαι ηγέτης και ξέρω πώς να ξεπεράσουμε την κρίση» τρέξτε όσο πιο μακριά μπορείτε. Χρειαζόμαστε μια συλλογική δημοκρατική διαδικασία, κανένας ηγέτης μόνος του δεν είναι αρκετά ενημερωμένος και ικανός να αντιμετωπίσει μία κρίση τέτοιων διαστάσεων. Μόνο η μεγάλη κινητοποίηση της συλλογικής μας σοφίας, γνώσης και εξουσίας θα λύσει την κρίση.

«Σε αυτές τις τραγικές στιγμές που βρισκόμαστε υπό μια κοινή απειλή, τώρα περισσότερο από ποτέ πριν χρειαζόμαστε την ενότητα της Ευρώπης. Και όμως δεν υπάρχει. Αυτό υποβιβάζει την αξιοπιστία της ΕΕ».

Καθώς είστε εγκλωβισμένος στην Ιταλία για τουλάχιστον ως τα τέλη Ιουνίου, σίγουρα βιώνετε αυτού του είδους τους τσαρλατανισμούς και τις φωνές της ακροδεξιάς... 

Απολύτως. Η ακροδεξιά ζητά να κλείσουμε τα σύνορα, λέει ότι οι μετανάστες είναι υπεύθυνοι. Είναι τσαρλατάνοι και κομπογιαννίτες, δεν τον έφεραν οι μετανάστες τον ιό στην Ιταλία. Είναι ψέμα. Η ιδέα του κινεζικού ιού είναι επίσης ψέμα. Εχουμε ξαναδεί τέτοιο κυνήγι μαγισσών με τη βουβωνική πανώλη, δεν είναι κάτι νέο.

Σε αυτή την κρίσιμη στιγμή η Ευρωπαϊκή Ενωση εμφανίζεται διχασμένη, αδυνατεί να καταλήξει σε κοινή γραμμή για καθοριστικά ζητήματα αντιμετώπισης της πανδημίας και των συνεπειών της... 

Η Ευρώπη δεν ήταν προετοιμασμένη ως μία οντότητα για αυτό που συμβαίνει. Αντί να υπάρχει μια κοινή προσέγγιση, κάθε έθνος υιοθέτησε τη δική του στρατηγική και αυτό καθυστερεί τη συνολική αντιμετώπιση της πανδημίας. Σε αυτές τις τραγικές στιγμές που βρισκόμαστε υπό μια κοινή απειλή, τώρα περισσότερο από ποτέ πριν χρειαζόμαστε την ενότητα της Ευρώπης. Και όμως δεν υπάρχει. Αυτό υποβιβάζει την αξιοπιστία της ΕΕ. Είναι κρίμα, διότι θεσμοί όπως η Ε.Ε. που μπορούν να μας κάνουν πολύ ασφαλέστερους, που μπορούν να κάνουν σαφώς περισσότερα απ’ ό,τι οποιαδήποτε χώρα όσον αφορά στην έρευνα, στην αξιοποίηση εμπειρίας,  δεν τα καταφέρνουν και βλέπουμε αυτά τα εφόδια να κατακερματίζονται σε μικρά εθνικά πακέτα. Απαιτείται μια διεθνής ανταπόκριση που να είναι παγκόσμια. Χρειαζόμαστε έναν δυνατό χρηματοδοτούμενο ΠΟΥ, εξοπλισμένο, χρειαζόμαστε επαγγελματικό προσανατολισμό που να ωθεί τα λαμπρά μυαλά προς την έρευνα για την αντιμετώπιση των πανδημιών. Δεν έχει συμβεί ακόμα αυτό. Ελπίζω να διδαχθούμε και αυτά τα μαθήματα από την κρίση. Μιλάμε για παγκοσμιοποίηση… Ξέρω ότι η ακροδεξιά υιοθετεί τον όρο ως σλόγκαν μίσους και θέλει να τον καταλύσει, αλλά αυτό είναι για μένα οικονομικός κομπογιαννιτισμός. Δεν είναι επιλογή αυτή. Θα είμαστε παγκόσμιοι και αύριο. Ας εκμεταλλευτούμε αυτό το γεγονός για να κάνουμε τις σωστές αλλαγές, να αντιμετωπίσουμε ανισότητες, να δώσουμε πρόσβαση στο σύστημα υγείας σε κάθε πολίτη αυτού του πλανήτη.

Προ ημερών ο Κυριάκος Μητσοτάκης εισηγήθηκε στην ΕΕ να αγοράσει τις πατέντες για τα εμβόλια και τα τεστ του κορωνοϊού για την ταχύτερη και ευρύτερη δυνατή διάδοση των μέσων καταπολέμησής του…

(σ.σ.: σκύβει προς την οθόνη του υπολογιστή του και χειροκροτά.) Δεν χρειάζομαι λόγια για να το σχολιάσω. Αρκεί ο ήχος των χεριών μου καθώς χειροκροτώ. Τον συγχαίρω.

Μια ευχή, για το τέλος; 

Ας ευχηθούμε για ένα μέλλον χτισμένο στις αρχές της αλληλεγγύης, των επιστημών, της συνεργασίας και της μη βίας.

Κατερίνα Ι. Ανέστη

Πηγή: iefimerida.gr