Ο «μικρός Μόλτκε» της Ελλάδας και το Έπος του ’40

Γράφει ο Γιάννος Χαραλαμπίδης*

Η 28η Οκτωβρίου του 1940 σηματοδοτεί ένα ακόμη Έπος των Ελλήνων, το οποίο είναι διδακτικό και πάντα επίκαιρο για λόγους αρχών, στρατηγικής, διπλωματίας και ηγεσίας. Η 28η Οκτωβρίου θα ήταν δυνατό να ίσχυε και σήμερα. Υπάρχουν, μάλιστα, παραλληλισμοί. Και τότε και σήμερα το έθνος ήταν κάτω από απειλή. Τότε, κάτω από την απειλή της φασιστικής Ιταλίας και σήμερα, κάτω από την κατοχή και την απειλή της φασιστικής Τουρκίας.

Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου

Ερώτημα: Ήταν το Έπος του ’40 τυχαίο; Όχι, βέβαια. Και εξηγούμε. Η Ελλάς διέθετε μεν έναν δικτάτορα, τον Ιωάννη Μεταξά, οποίος, όμως, ήταν ευφυής ηγέτης και άριστος στρατιωτικός. Ενδεχομένως, να ήταν ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη ιστορική στιγμή. Αποδείχθηκε, δε, πατριώτης. Ο Μεταξάς ανήλθε στην εξουσία όταν αυτή τού εδόθη αρχικώς από τον Βασιλιά Γεώργιο Β΄ με τη σύμφωνο γνώμη των Βενιζελικών και των Βασιλικών, στις 27 Απριλίου του 1936, μετά τον θάνατο του Πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Δεμερτζή στις 13 Απριλίου του ίδιου έτους. Στις 4 Αυγούστου, με τη σύμφωνο γνώμη του Βασιλιά και με πρόσχημα την επιβολή της τάξεως, κατήργησε σημαντικά άρθρα του Συντάγματος και εφάρμοσε δικτατορία. Για χάρη της ιστορίας, θα πρέπει να επισημανθούν τα εξής:

Πρώτον, μόνο οι κομμουνιστές και ο Γ. Παπανδρέου διαφώνησαν εντός της Βουλής για την παραχώρηση της Πρωθυπουργίας στον Ι. Μεταξά (241ψήφοι υπέρ, 16 εναντίον και 4 αποχές). Η ίδια η Βουλή στις 17 Απριλίου διέκοψε τις εργασίες της και εξουσιοδότησε τον Μεταξά να κυβερνά με νομοθετικά διατάγματα. Ο γράφων είναι αντίθετος με οποιαδήποτε μορφή ολοκληρωτισμού. Πρέπει, συνεπώς, να τονίσουμε τα ακόλουθα για προβληματισμό: Πρώτον, η 4η Αυγούστου δεν ήρθε από το πουθενά. Ήταν αποτέλεσμα της κακής λειτουργίας της δημοκρατίας, η οποία απειλείτο την εποχή εκείνη με δυο ολοκληρωτικά μοντέλα. Αυτό του κομμουνισμού και εκείνο του Εθνικοσοσιαλισμού (Ναζισμού). Διαφθορά, σκάνδαλα, ανικανότητα, ανευθυνότητα και άλλα, καθώς και η αδυναμία να εξευρεθούν αποτελεσματικές λύσεις στα προβλήματα του λαού, οδηγούσαν, όπως και σήμερα, κακώς λέμε εμείς, στην αμφισβήτηση της δημοκρατίας και σε ακραία ρεύματα. Για ό,τι συνέβαινε και για ό,τι συμβαίνει, δεν ευθύνεται η δημοκρατία, αλλά αυτοί που αναλαμβάνουν να την υπηρετήσουν και τελικά την στρεβλώνουν και την ευτελίζουν.

Δεύτερον, η 4η Αυγούστου επιδίωξε να δώσει όραμα που αποτυπωνόταν στον Τρίτο Ελληνικό Πολιτισμό. Είναι γενικώς παραδεκτό ότι, η δικτατορία του Μεταξά, ήταν διαφορετική από εκείνην του Χίτλερ και του Μουσολίνι. Στεκόμαστε, μεταξύ άλλων, στο εξής: Είχε μεν αντικομμουνιστικό και εθνικιστικό χαρακτήρα, αλλά δεν έπασχε από αντισημιτισμό. Το αντίθετο, σε όλες τις πολιτισμικές εκδηλώσεις οι Εβραίοι συμμετείχαν ελεύθερα. Είχε όμως υιοθετήσει την πλύση εγκεφάλου, από τα σχολεία και δη μέσω της ΕΟΝ, κάτι ανάλογο με εκείνο που γινόταν στα εθνικοσοσιαλιστικά και στα κομμουνιστικά καθεστώτα. Τον δε κομμουνισμό τον είχε κτυπήσει σε τρία επίπεδα: Α. Με τη φιλολαϊκή, φιλεργατική και φιλαγροτική πολιτική του. Μεταξύ άλλων, είχε εφαρμόσει τις συλλογικές συμβάσεις εργασίες, είχε ρυθμίσει τα εργατικά χρέη το 1937 και είχε προχωρήσει στην αγροτική ανάπτυξη, ενώ άνοιξαν επί ημερών του 576 εργοστάσια. Β. Δεν συμμάχησε ποτέ με καμιά εθνικοσοσιαλιστική χώρα και τόσο η ρητορική όσο κι η πολιτική του δεν διαπνέονταν από ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα. Γ. Με τις εξορίες, των οποίων, κατά τραγική σύμπτωση, ήταν και αυτός θύμα των Βενιζελικών, όταν είχε σταλεί στην Κορσική. Δ. Με τις Μυστικές του Υπηρεσίες, τις οποίες χρησιμοποιούσε στη βάση του κομμουνιστικού μοντέλου. Ενεργούσε κατά τρόπο προβοκατόρικο. Δεν γνωρίζουμε ποιανού είναι η πατρότητα μιας τέτοιας μορφής δράσης. Ξέρουμε, όμως, ότι το ΚΚΕ κατήγγειλε τον Άρη Βελουχιώτη για προδοσία και ότι ο Ζαχαριάδης πέθανε αβοήθητος και τιμωρημένος στον «κομμουνιστικό παράδεισο της Σιβηρίας». Ο πρώτος αντικομμουνιστής ήταν ο Ε. Βενιζέλος, ο οποίος εισηγήθηκε και ψήφισε τον νόμο 4229 του 1929 «Περί μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών». Ο νόμος αυτός έμεινε γνωστός ως ιδιώνυμο, που σημαίνει ιδιαίτερες ποινές επί του συγκεκριμένου εγκλήματος σε σχέση με τα γενικά εγκλήματα στα οποία αυτό υπήγετο.

Εθνικοσοσιαλισμός Vs Ελληνισμός
Πάμε λοιπόν στο στρατιωτικό, διπλωματικό και προπαρασκευαστικό σκέλος του έπους. Και επί τούτου τονίζουμε τα εξής:

1. Ο Μεταξάς ήταν άριστος αξιωματικός. Λέγεται ότι ήταν ο καλύτερος ξένος φοιτητής που πέρασε από την Πολεμική Ακαδημία του Βερολίνου, όπου οι συμφοιτητές του τον αποκαλούσαν «μικρό Μόλτκε». Κάτι ήξεραν και τον αποκαλούσαν έτσι. Διότι, ο Μόλτκε ήταν ο πλέον γνωστός Γερμανός στρατάρχης στα τέλη του 19ου αιώνα, δάσκαλος της στρατιωτικής τέχνης, καινοτόμος, μορφή για την εποχή του, ηγέτης και αρχιτέκτονας της νίκης του Γαλλοπρωσικού Πολέμου (1870-71) σε ηλικία 70 ετών. Όπως και ο Μεταξάς στα 69 με 70 του χρόνια νίκησε τους Ιταλούς. Ήταν Βασιλόφρων και μαζί με τον Βίκτωρα Δούσμανη διετέλεσε επιτελής του Βασιλέως Κωνσταντίνου, όταν ο Ελληνικός Στρατός κατήγαγε τις μεγάλες νίκες των Βαλκανικών Πολέμων. Ήταν, μάλιστα, εξ αυτών που είχαν υποστηρίξει προς τον τότε διάδοχο και αρχιστράτηγο Κωνσταντίνο ότι είχε δίκαιο ο Βενιζέλος και ότι θα έπρεπε να κινηθούν ταχέως προς Θεσσαλονίκη και όχι προς Μοναστήρι, λόγω της βουλγαρικής προέλασης. Μαζί με τον Δούσμανη είχαν διαπραγματευτεί την άνευ όρων παράδοση της Θεσσαλονίκης, ενώ θα πρέπει να τονιστεί ότι είχε προβλέψει το μάταιο της εκστρατείας στη Μικρά Ασία και, ως εκ τούτου, είχε αρνηθεί να αναλάβει την αρχιστρατηγία της Στρατιάς Μικράς Ασίας στις 25 Μαρτίου του 1921, όταν του το είχαν προτείνει οι Νικόλαος Θεοτόκης, Υπουργός των Στρατιωτικών, και Δημήτρης Γούναρης, Πρωθυπουργός.

2. Ο Μεταξάς είχε οπλίσει την κοινωνία με ηθικό και ελληνικές αξίες πηγάζουσες από την ιστορία και τον πολιτισμό. Τα στοιχεία αυτά, ακόμη και αν, κατά κάποιους, που ενδεχομένως έχουν δίκαιο, καλλιεργούνταν κατά τρόπο ακραίο, ήταν στην ουσία χρήσιμα για την αντίσταση και την πολεμική αναμέτρηση που θα επέρχετο. Εδώ είναι που οι αξίες του Ελληνισμού και δη η αγάπη προς την ελευθερία και την αξιοπρέπεια, καθώς και η τιμή, υπερίσχυσαν κάθε άλλης πολιτικής ιδεολογίας. Υπέταξαν τη δικτατορία. Στη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή, ο Μεταξάς, όταν κλήθηκε από την ιστορία να πάρει θέση, είπε όχι στην ατίμωση και στην υποταγή, εκφράζοντας τη γνήσια βούληση του ελληνικού λαού. Δηλαδή, μπροστά στον εθνικοσοσιαλισμό ως ιδεολογία υπερίσχυσε η ιδεολογία του Ελληνισμού.

3. Μεταξύ εθνικοσοσιαλισμού και Ελληνισμού ο Μεταξάς επέλεξε τον Ελληνισμό. Δεν γνωρίζουμε τι θα έπρατταν εκείνη την εποχή οι κομμουνιστές, εάν στη θέση του Μουσολίνι ήταν ο Στάλιν. Ο λαός, δεν αμφιβάλλουμε. Η ηγεσία όμως... Γι’ αυτήν (της τότε εποχής) άλλα έχει δείξει η ιστορία. Άλλωστε, στο ημερολόγιό του, ο Μεταξάς, αναφέρει μωρούς όσους πιστεύουν στον εθνικοσοσιαλισμό του Μουσολίνι και στον Ναζισμό του Χίτλερ. Ο ίδιος πίστευε στο δικό του εθνικιστικό όραμα.

Ο Μεταξάς ήθελε την ουδετερότητα και την αποφυγή εμπλοκής της Ελλάδας στον πόλεμο, διότι γνώριζε τις καταστροφικές συνέπειες. Και είχε δείξει φοβερή διπλωματική ικανότητα. Δεν έδωσε ποτέ αφορμή στην Ιταλία να εισβάλει στην Ελλάδα. Ακόμη και στον τορπιλισμό της Έλλης προσποιήθηκε ότι δεν γνώριζε τον ένοχο. Προφανώς, ήθελε να κερδίσει ακόμη λίγο χρόνο. Είχε, μάλιστα, μυστική συνάντηση με τον Γερμανό πρέσβη στην Αθήνα, για να εξετάσει κατά πόσον ο Χίτλερ θα μπορούσε να παρέμβει. Η απάντηση από το Βερολίνο ήταν ότι η Ελλάδα στη νέα τάξη πραγμάτων θα έπρεπε να αποδεχθεί την απώλεια της Θεσπρωτίας, την οποία οι Αλβανοί ως σήμερα ονομάζουν Τσαμουριά, καθώς και κομμάτι της Μακεδονίας, για να έχουν πρόσβαση οι Βούλγαροι στη θάλασσα.

(Ερώτημα: Ανάλογα δεν μας λένε σήμερα στο Κυπριακό οι Τούρκοι φασίστες;). Πάντως, ο Βασιλιάς Γεώργιος Β΄ ήταν φίλαγγλος. Συνεπώς, η στροφή προς τον Άξονα, ακόμη και αν την ήθελε ο Μεταξάς, δεν θα ήταν εύκολη υπόθεση. Βεβαίως, ο Μεταξάς, ως στρατηγιστής, γνώριζε καλά ότι η θάλασσα ήταν ένα από τα κύρια κλειδιά της νίκης. Και εκεί υπερείχε η Βρετανία. Άρα, ήξερε να διαβάζει ορθά το γεωπολιτικό παιγνίδι. Ακόμη και στην εποχή μας, οι ΗΠΑ παραμένουν κυρίαρχες στο παγκόσμιο σύστημα όχι μόνο λόγω της συμβατικής και της πυρηνικής τους υπεροχής, αλλά γιατί με τους 12 στόλους τους και τους συμμάχους τους ελέγχουν όλες τις θαλάσσιες οδούς και έχουν περικυκλωμένη τη λεγόμενη «καρδιά της Γης» και δη τη Ρωσία.

Προπαρασκευή πολέμου

Ο Μεταξάς όχι μόνο είχε ορθή γεωπολιτική αντίληψη περί του ρόλου της ναυτικής βρετανικής δύναμης στον πόλεμο, αλλά είχε προετοιμάσει την Ελλάδα για τον πόλεμο. Αναφέρουμε ενδεικτικά τα εξής: 

Πρώτον, από το 1938 προχωρούσε σε μεγάλης κλίμακας στρατιωτικές ασκήσεις στην Ήπειρο και στη Μακεδονία. Είχε οργανώσει την περιοχή για αντιμετώπιση εισβολής από το βουλγαρικό έδαφος φτιάχνοντας τη γραμμή Μεταξά, με τα γνωστά οχηρά, όπου τα βρήκαν μπαστούνια οι Γερμανοί κατά την επίθεσή τους σε βάρος της Ελλάδας τον Απρίλιο του ’41. Δεύτερον, είχε ενισχύσει με οχυρώσεις την Ήπειρο και όλες τις πιθανές διαβάσεις.
Για τον σκοπό αυτό και για την κατασκευή των έργων είχε εμπλέξει τον τοπικό πληθυσμό, ο οποίος ήταν έτοιμος για τον πόλεμο, όπως και ολόκληρη η ελληνική κοινωνία. 

Τρίτον, είχε επιλέξει εξαιρετικούς αξιωματικούς, όπως π.χ. τον στρατηγικό Χαράλαμπο Κατσιμήτρο, ο οποίος ήταν εμπειροπόλεμος και διοικητής της 8ης Μεραρχίας, η οποία είχε δεχθεί τον κύριο όγκο της ιταλικής επίθεσης. Η 8η Μεραρχία, όπως και άλλες δυνάμεις στην Ήπειρο, είχαν τις εξής αποστολές: Α) Να αμυνθούν μέχρις εσχάτων. Β) Να καθυστερήσουν τον εχθρό. Γ). 

Να συμπτυχθούν έπειτα από 48 ώρες στην κύρια γραμμή άμυνας, να αποτρέψουν κατάληψη της Ηπείρου και προέλαση του εχθρού προς τη Μακεδονία, διότι, εάν συνέβαινε κάτι τέτοιο, θα απεκόπτετο η Ελλάδα στα δύο. Το επόμενο στάδιο της επιτυχούς άμυνας ήταν η αντεπίθεση, για να εκδιωχθεί ο εχθρός από το ελληνικό έδαφος. 

Τέταρτον, είχε προχωρήσει σε μερική μυστική επιστράτευση, που αφορούσε κυρίως την 8η Μεραρχία. Δόθηκαν, δηλαδή, φύλλα πορείας διά χειρός προτού ξεσπάει ο πόλεμος. 

Οι πληροφορίες του Μεταξά από την ελληνική πρεσβεία στη Ρώμη ήταν ότι η επίθεση θα πραγματοποιείτο μεταξύ 25ης και 28ης Οκτωβρίου. Πέμπτον, παρά τα πενιχρά οικονομικά μέσα, ο Μεταξάς είχε εξοπλίσει την Ελλάδα με 128 νέα πολεμικά αεροσκάφη και με δύο νέα πολεμικά πλοία, το «Βασιλιάς Γεώργιος» και το «Βασίλισσα Όλγα». Ατυχώς, μια αγορά τελευταίας γενιάς πολυβόλων και πυρομαχικών, που είχε παραγγελθεί στη Βελγική FN, κατασχέθηκε από τους Γερμανούς, μέσα στα τρένα, όταν έρχονταν στην Ελλάδα. 

Έκτον, είχε προετοιμάσει την κοινωνία για τον πόλεμο και η κοινωνία ήταν έτοιμη να θυσιάσει τα παιδιά της για την πατρίδα και την ελευθερία ως το υπέρτατο αγαθό και αξία του δυτικού πολιτισμού, που γεννήθηκε στην Ελλάδα. Η θυσία ήταν επιβεβλημένη, διότι η αναλογία ήταν 1 προς 5. 

Όμως οι Έλληνες ήταν ενωμένοι και πίστευαν στη νίκη. Και πέτυχαν. Μάλιστα, όταν ο Μουσολίνι τα έκανε θάλασσα ή καλύτερα όταν οι Έλληνες τον κέρδισαν, ο Χίτλερ έγινε έξαλλος, διότι θεωρούσε αχρείαστο τον πόλεμο κατά της Ελλάδας, αφού οι προτεραιότητές του ήταν αλλού. Τον είχε χαρακτηρίσει «ανόητο πόλεμο». Ήταν, πάντως, η πρώτη ήττα του Άξονα που έσπευσε να ξεπλύνει ο Χίτλερ, ο οποίος καθυστέρησε ως προς τα σχέδιά του με τη Σοβιετική Ένωση. Τη θέληση των λαών να πολεμήσουν εναντίον των εισβολέων που ήταν στρατιωτικά υπέρτεροι την είδαμε και στο Βιετνάμ, και το 2006 στον Λίβανο και αλλού. Η ετοιμότητα ενός έθνους να υπερασπιστεί την πατρίδα του με κάθε κόστος είναι βασικός συντελεστής ισχύος. Το έζησαν οι πατεράδες και οι παππούδες μας με την ΕΟΚΑ. Οι απαγχονισμοί και η αφαίρεση της ζωής ως τιμωρητικό κατασταλτικό μέτρο επιβληθέν από τους Βρετανούς, απέτυχε. Διότι, για τους Έλληνες, για την εθνική ιδεολογία του Ελληνισμού και της δημοκρατίας, το ανώτατο αγαθό είναι η ελευθερία.

Το πολιτικό μπόι και ο… Κανελλόπουλος
Οι σημερινές ηγεσίες τίποτε δεν έχουν πράξει από αυτά τα οποία έχει πράξει ο δικτάτορας Ι. Μεταξάς, για να αντιμετωπιστεί ο τουρκικός φασισμός. Εμείς δεν λέμε να εφαρμόσουν δικτατορία. Για όνομα του Θεού! Εμείς λέμε να υιοθετήσουν τους κανόνες της αποτροπής και να σταματήσουν να υποσκάπτουν τη δημοκρατία με τη διαφθορά, τις κλεψιές, τα ρουσφέτια, τους τυφλούς κομματικούς στρατούς και τις ανοχύρωτες πολιτείες με την ψευδαίσθηση ότι θα γλιτώσουμε, έτσι, από την τουρκική απειλή. Στο τέλος, βέβαια, βλέπουμε καθημερινά σε τι αδιέξοδα μάς οδηγούν. Στον αυξημένο κίνδυνο θερμού επεισοδίου και σε έγγραφα, όπως αυτά που δόθηκαν την περασμένη Τρίτη στο Εθνικό, τα οποία δημιουργούν συνθήκες νομιμοποίησης των τετελεσμένων της εισβολής μέσα από τον διοικητικό, γεωγραφικό και πληθυσμιακό διαχωρισμό της Κύπρου, που έχει πηγή του την εισβολή και την κατοχή. Τι τιμούμε, λοιπόν, σήμερα; Το Όχι στον φασισμό αλλά και το Έπος της Αλβανίας, που δεν ήταν τυχαίο. Είχε και λαό και ιδεολογία και ηγέτη. Πόσο πολιτικό και ιστορικό μπόι έχουν οι σημερινοί ηγέτες για να αρνούνται, κάποιοι, τιμή στον βραχύσωμο μεν, αλλά υψηλής στρατηγικής αντίληψης και αξιοπρέπειας, Ι. Μεταξά; Πώς να τιμήσουν το Έπος του ’40 αυτοί, οι οποίοι υπέστειλαν τη σημαία από τα Ίμια, αυτοί που εγκαταλείπουν την Κύπρο, που παραδίδουν τη Μακεδονία και υποχωρούν ασύντακτα στις συνομιλίες για το Κυπριακό προσφέροντας εδάφη, εξουσίες, κυριαρχίες και, φυσικά, αέρα; 

Πώς να τιμήσουν το Όχι αυτοί που χλευάζουν τις αξίες, που εμφανίζονται δήθεν ρεαλιστές ξερόλες, αλλά δεν έχουν διαβάσει Θουκυδίδη, και ονοματίζουν την υποταγή ως εθνικό συμφέρον, το οποίο, όμως, για να περάσει από την ουτοπία στον ρεαλισμό, πρέπει να προσκυνήσουν τον τουρκικό φασισμό και ρατσισμό; Με τι θράσος θα τιμήσουν σήμερα το Έπος του ’40 και την αξιοπρέπεια που έδωσε ο Μεταξάς με το Όχι και την οποία υπέγραψε με το αίμα του το έθνος των Ελλήνων στο όνομα μιας και μόνο ιδεολογίας, που έχει ως λάβαρά της τις αρχές της δημοκρατίας, της αξιοπρέπειας, της τιμής, της φιλοπατρίας, του φιλότιμου, της αυταπάρνησης, της λεβεντιάς και της θυσίας; Αυτή η ιδεολογία είναι η ιδεολογία του Ελληνισμού. Την οποία ο Μεταξάς, παρότι δικτάτορας, σεβάστηκε και τίμησε. Και δεν εξευτελίστηκε όπως ο στρατάρχης Πετέν με την Κυβέρνηση του Βισύ. 

Δεν προχώρησε σε κανένα συμβιβασμό. Όταν διάβασε το ιταλικό τελεσίγραφο, είπε κοφτά: «Λοιπόν, έχουμε πόλεμο»! Και ο Εμανουέλε Κράτσι ψέλλισε: «Μα, εξοχότατε... Είναι απαραίτητο;». Επειδή ο Μεταξάς διάβασε Θουκυδίδη, δεν είχε τα διλήμματα των Μηλίων, και, ως εκ τούτου, απάντησε: «Είναι απαραίτητο!». 

Όπως είπε ο πολιτικός και φιλόσοφος, Παναγιώτης Κανελλόπουλος, τον οποίο είχε εξορίσει ο Μεταξάς και είχε συλλάβει η Χούντα, καθότι Πρωθυπουργός την 21η Απριλίου του ’67: Κανείς δεν μπορεί να αφαιρέσει από τον Μεταξά το Όχι. 
Και αν, πρόσθεσε, έλεγε ναι και περνούσαν οι Ιταλοί, ο λαός θα άρχιζε αντίσταση. 
Όμως, τόνισε, εάν δεν έλεγε ο Μεταξάς το Όχι, δεν θα είχαμε το Έπος του ’40...


Γιάννος Χαραλαμπίδης*

Δρ Διεθνών Σχέσεων

Πηγή: www.sigmalive.com