Ένας περίπατος στη φυσική ομορφιά της Καρπασίας Myrtus Communis – Μύρτος η κοινή

Συνεχίζουμε το ταξίδι μας αυτόν τον μήνα με μία στάση μπροστά από την πανέμορφη και αρωματική μυρτιά!

Η Μυρτιά είναι φυτό που ευδοκιμεί σε τροπικές κι υποτροπικές περιοχές. Αναπτύσσεται σε ηλιόλουστες, προστατευμένες από τους πολύ δυνατούς παγετούς θέσεις, σε άγονα και ξηρά εδάφη. Στην Κύπρο και στην Ελλάδα απαντάται ως αυτοφυής ή διακοσμητική και καλλιεργείται στην ύπαιθρο, σε γλάστρες αλλά και σε θερμοκήπια. Φυτεύεται σε ομάδες και φράχτες. Ευδοκιμεί κατά μήκος ποταμών, κοντά σε πηγές και άλλους υγρότοπους και είναι κατάλληλη και για παραθαλάσσιες φυτεύσεις. Είναι ανθεκτική στην ξηρασία, την αλατότητα, τα άγονα εδάφη και προτιμά θέσεις ηλιόλουστες και απάνεμες. Πολλαπλασιάζεται με σπορά ή ημιξυλώδη μοσχεύματα. Την συναντούμε σχεδόν σε όλη την Κύπρο όπως στην Καρπασία, στον Ακάμα, στο Ακρωτήρι, στην οροσειρά του Τροόδους, στην οροσειρά του Πενταδακτύλου και στην Λάρνακα.

Ανήκει στην οικογένεια των Μυρτοειδών, η οποία απαρτίζεται από περίπου 75 είδη και είναι ιθαγενής της Μεσογείου και της Βόρειας Αφρικής. Πρόκειται για αειθαλή, πυκνό θάμνο μέτριου μεγέθους και ύψους μέχρι και 3 μέτρα. Ο φλοιός του είναι χρώματος τεφροκάστανου ή κοκκινοκάστανου. Τα φύλλα του είναι γυαλιστερά, λογχοειδή ή οβάλ, κατ’ εναλλαγή ή αντίθετα, απλά, αδενώδη, πτερόνευρα, οξύληκτα, αρωματικά όταν συνθλιβούν, με χρώμα βαθύ πράσινο στην πάνω επιφάνεια, πιο ανοιχτό στην κάτω και μήκους 2 – 5 εκ. Τα φύλλα της μυρτιάς είναι γεμάτα από αδένες με αιθέριο έλαιο που δίνει και τη μυρωδιά στο φυτό. Οι αδένες αυτοί φαίνονται κόντρα στο φως σαν τρύπες. Κατά τη μυθολογία, τις τρύπες αυτές τις είχε κάνει η Φαίδρα, η σύζυγος του Θησέα, που από τη στεναχώρια της για την περιφρόνηση του πρόγονού της, Ιππόλυτου, που είχε ερωτευθεί, τρύπησε τα φύλλα της μυρτιάς πριν κρεμαστεί στα κλαδιά της.

Τα άνθη του είναι ερμαφρόδιτα, μασχαλιαία, συνήθως μονήρη, χρώματος λευκού, τα οποία αποτελούνται από 5 πέταλα και πολλαπλούς, μακριοί στήμονες. Φέρει λευκά άνθη, 1 -2 εκατοστών, που αποτελούνται από 5 πέταλα και πολλαπλούς στήμονες. Ανθίζει κατά τους μήνες Μάιο-Αύγουστο. Τον χειμώνα τα άνθη του γίνονται μαύροι καρποί και οι βλαστοί του χρησιμοποιούνται στα ανθοδοχεία μαζί με θρεπτά άνθη. Η μυρτιά έχει ένα χαρακτηριστικό, απαλό άρωμα.

Ο καρπός της είναι ωοειδής, σχεδόν σφαιρικός, σε σχήμα ράγας που μοιάζει με μικρή ελιά. Είναι μελανός ή λευκός, διαμέτρου περίπου ενός εκατοστού και περιέχει πολλά σπέρματα. Τα μερσινόκοκκα είναι ελαφρώς στυφά, αλλά όχι δυσάρεστα. Τρώγονται άνετα και ωμοί, με έντονη την αίσθηση της φρεσκάδας και μεθυστικό άρωμα. Θρεπτικοί και τονωτικοί, πιστεύεται από κάποιους ότι χαρίζουν μακροζωία. Συλλέγονται το φθινόπωρο και τον χειμώνα. Τα μερσίνια συνήθως συγχέονται με τα Μύρτιλλα, τα οποία, αν κι ως καρποί μοιάζουν κάπως εξωτερικά, ανήκουν στην οικογένεια των Βακκινίων Vaccinium, όπως τα Bilberry: Μύρτιλλο (Vaccinium Myrtillus) Cranberry: Οξύκοκκος Μύρτιλλoς) και δεν έχουν πραγματική συγγένεια με την Μυρτιά.

Η Μερσινιά ήταν γνωστή από την αρχαιότητα με διάφορες ονομασίες όπως μυρρίνη-μύρρινος (Θεόφραστος), μυρσίνη (Διοσκουρίδης) και μυρτίνη (Πίνδαρος). Αναφορές σε αυτήν έχουμε ακόμα από τον Πλίνιο, τον Ιπποκράτη καθώς και Άραβες συγγραφείς. Στις μέρες μας είναι γνωστή ως μερσινιά, μερτιά, μυρσίνη, μυρτιά και σμυρτιά.

Η αρχαία Μύρτος ήταν αφιερωμένη στην θεά Αφροδίτη μιας και ο μύθος θέλεις την θεά να κρύβει την γύμνια της με αυτήν καθώς αναδύεται από την θάλασσα κι αποτελούσε σύμβολο του έρωτα και της γονιμότητας. Αργότερα όμως συμβόλιζε την παρθενία και χρησιμοποιήθηκε στο στολισμό της νύφης.

Ένας δεύτερος μύθος θέλει την βασιλοπούλα της Συρίας, την Μύρρα, να καυχιέται ότι ήταν πιο όμορφη από την Αφροδίτη. Η θεά οργισμένη της προκάλεσε έναν ανόσιο έρωτα για τον πατέρα της, κατάφερε να τον ξεγελάσει και ενώθηκε μαζί του για δώδεκα νύχτες. Όταν συνήλθε από την παροδική τρέλα που της είχε στείλει η Αφροδίτη, κατάλαβε το θανάσιμο αμάρτημά της και έτρεξε στο δάσος να κρυφτεί. Η θεά τελικά τη λυπήθηκε και τη μεταμόρφωσε σε δέντρο, τη γνωστή Μυρσίνη. Αργότερα ο φλοιός του δέντρου έσκασε και βγήκε ένα παιδί που πήρε το όνομα Άδωνης.

Οι χρήσεις της ποικίλουν. Η μυρτιά ήταν ανέκαθεν γνωστή για τις θεραπευτικές της ιδιότητες. Τα δερματώδη φύλλα και οι σκούροι καρποί της περιέχουν αιθέρια έλαια και χρησιμοποιούνται επίσης για την παραγωγή ηδύποτων. Το ανθεκτικό της ξύλο χρησιμοποιείται στη λεπτοξυλουργική και τα κλαδιά της στην καλαθοπλεκτική.

Στην αρχαιότητα παρασκεύαζαν με μυρτιά ένα αρωματικό κρασί, τον "μυρτινίτη οίνο", καθώς και αρωματικό λάδι (μύρτινον έλαιον). Τα μύρτα τρώγονται ωμά και γίνονται μ' αυτά εξαιρετικές μαρμελάδες. Με φύλλα μυρτιάς ή μύρτα αρωματίζονται κρέατα, λουκάνικα, κυνήγι, ψάρι, τυριά, τυρόπιτες, λικέρ, κρασιά και ξερά σύκα. Μπορούμε να ψήσουμε κρέας ή ψάρι στο φούρνο πάνω σε στρώμα από φύλλα μυρτιάς. Οι κάτοικοι της Σαρδηνίας χρησιμοποιούν τους ώριμους καρπούς της για να παρασκευάσουν ένα εύγευστο και αρωματικό λικέρ (δείτε την συνταγή παρακάτω). Μπορούμε επίσης να το χρησιμοποιήσουμε για το υπέροχο μοβ χρώμα του. Το διατηρούμε σαν σιρόπι ή λικέρ και το χρησιμοποιούμε στα γλυκά μας.

Οι περίφημοι κοσμηματοποιοί της αρχαιότητας έφτιαχναν εξαιρετικά κοσμήματα σε σχήμα φύλλων και καρπών μυρτιάς. Ένα υπέροχο χρυσό στεφάνι από μυρτιά βρέθηκε στους μακεδονικούς βασιλικούς τάφους της Βεργίνας στη Βόρεια Ελλάδα. Επίσης, οι νικητές των Ολυμπιακών Αγώνων, πριν το στεφάνι κότινου (ελιάς), στεφανώνονταν με μυρτιές. Στην Κύπρο μας χρησιμοποιείται για το στεφάνωμα ηρώων και σημαντικών προσώπων της χώρας ενώ παλιότερα κλαδιά μυρτιάς τοποθετούνταν στο πάτωμα των εκκλησιών το Μεγάλο Σάββατο.

Στη Ρόδο, μια παλιά συνταγή για αποξηραμένα σύκα θέλει εκείνα που έχουν πέσει στο έδαφος, τα λεγόμενα ασκάδια, αφού ξεραθούν, να ζεματιστούν σε νερό αρωματισμένο με μούρα μυρτιάς (μυρσινόκοκκους), φασκόμηλο, σχίνο και φύλλα δάφνης. Στη συνέχεια αποξηραίνονται πάλι.

Ο Ιπποκράτης τη χρησιμοποίησε για πλύσεις των γεννητικών οργάνων και του πρωκτού, την διευκόλυνση του τοκετού και το αφέψημα των καρπών για τους βαριά πάσχοντες. Η σύγχρονη έρευνα αποκαλύπτει ότι τα φύλλα είναι στυπτικά (χάρη στη μυριτόλη), τονωτικά και αντισηπτικά. Το κατάπλασμά τους χρησιμοποιείται για επούλωση πληγών. Η μυρτιά δρα στους μοριακούς μηχανισμούς που έχουν σχέση με την μακροζωία των κυττάρων και των ιστών. Τονώνει την σύνθεση των σιρτουινών στο κύτταρο, που είναι γνωστές ως πρωτεΐνες της μακροζωίας. Έτσι δρα και ως ισχυρό αντιρρυτιδικό.

Το έλαιο της μυρτιάς καταπολεμά τον έντονο βήχα και τα συμπτώματα κρυολογήματος ενώ συχνά αποτελεί βασικό συστατικό καλλυντικών προϊόντων που έχουν να κάνουν με την καταπολέμηση της ακμής και της λιπαρότητας του δέρματος.

Επίσης, το έλαιο είναι γενικό αντισηπτικό (ιδιαίτερα του αναπνευστικού και ουρικού συστήματος), βαλσαμικό, απεκκριτικό, αντισπασμωδικό, υπογλυκαιμικό, αντιπυρετικό, διεγερτικό, επουλωτικό και παρασιτοκτόνο. Χρησιμοποιείται για αναπνευστικές παθήσεις (άσθμα, βρογχίτιδα, φυματίωση, γρίπη, ιγμορίτιδα), ουροποιητικές μολύνσεις, διαβήτη, πυρετό, ρευματισμούς και εντερικά παράσιτα (ακαρίαση, οξυουρία)

Μπορεί να καεί σε δοχείο καύσης ελαίων (αρωματιστής), να χρησιμοποιηθεί σε κεριά, να φορεθεί στο σώμα ή για την παρασκευή μειγμάτων. Προστίθεται πάντα σε έλαιο βάσης (πχ αμυγδαλέλαιο, ελαιόλαδο κτλ.) ή διαλυμένο σε νερό και ποτέ απευθείας πάνω στο σώμα.

Το διάσημο σικελικό λικέρ από μύρτα  - Mirto liqueur

Υλικά: 1 kg καρπούς Μυρτιάς, 1 kg ζάχαρη, 1 lt νερό, 1 lt οινόπνευμα (95%)

Διάσημο λικέρ της Ιταλίας. Πολύ δημοφιλές στην Σαρδηνία και την Κορσική. Το Mirto rosso (κόκκινο) γίνεται από τους καρπούς της Μυρτιάς. Το Mirto bianco (άσπρο) γίνεται από τα φύλα της Μυρτιάς. Ολόκληρη η διαδικασία χρειάζεται 10-12 εβδομάδες. Πλένουμε τα μύρτα και τα αφήνουμε να στεγνώσουν για μερικές μέρες. Όταν στεγνώσουν, τα βάζουμε σε ένα πήλινο δοχείο* και τα καλύπτουμε με το αλκοόλ. Μετά από (τουλάχιστον) ένα μήνα, έχουμε ένα υγρό με μαύρο-μπλε χρώμα, το οποίο και φιλτράρουμε, στύβοντας και τα μύρτα.

Για να φτιάξουμε το σιρόπι από νερό και ζάχαρη, βάζουμε αρχικά το νερό να βράσει. Στη συνέχεια το κατεβάζουμε από τη φωτιά και ρίχνουμε την ζάχαρη, ανακατεύοντας. Όταν κρυώσει το σιρόπι, το προσθέτουμε στο φιλτραρισμένο υγρό που έχουμε πάρει από τα μύρτα και το αλκοόλ. Ρίχνουμε το νέο υγρό σε μπουκάλια, το αφήνουμε 1-2 μήνες και είναι έτοιμο.

*: Εναλλακτικά, μπορούμε να χτυπήσουμε τα μύρτα στο μίξερ πριν τα βάλουμε στο οινόπνευμα και να γλιτώσουμε έτσι κάποιο χρόνο.
Συνταγή για παράτριμμα (σύγκαμα μωρών):
Κονιοποιήστε αποξηραμένα φύλλα μυρτιάς μέχρι να πάρουν την μορφή πούδρας και αλείψτε στις πάσχουσες περιοχές.
Κείμενο – Επιμέλεια: Μαρία Κασιώνη
Επιμέλεια: Δέττη Χριστοφίδου - Βοτανοθεραπεύτρια
Δείτε το ιστολόγιο : Καρπασία