Ο πληθυσμός της Κύπρου (Αγγλοκρατία)

Αλέξανδρος-Μιχαήλ Χατζηλύρας 

Γράφει από τη Λευκωσία ο

katoomba@cytanet.com.cy

Οι απογραφές πληθυσμού είναι ένα πολύτιμο εργαλείο στα χέρια του κάθε ερευνητή, αφού αποκαλύπτουν πολύτιμες πληροφορίες για το γεωγραφικό χώρο που καλύπτουν. Πριν από την άφιξη των Βρετανών (1878), οι Οθωμανοί διενεργούσαν απλώς περιοδικές καταγραφές των φορολογούμενων και γενικές εκτιμήσεις του πληθυσμού: η τελευταία καταγραφή έγινε το 1841 από το μουχασίλη Ταλάτ Εφέντη και έδειξε 108.600 άτομα σε 603 χωριά και τις 6 πόλεις, 73.200 Ελληνορθόδοξους, 33.300 Μουσουλμάνους, 1.400 Μαρωνίτες, 200 Αρμένιους και 500 Λατίνους. Στο σημερινό άρθρο θα ασχοληθούμε με τις απογραφές πληθυσμού επί Αγγλοκρατίας, ενώ στο επόμενο από το 1960 μέχρι σήμερα.

Η πρώτη επίσημη απογραφή του πληθυσμού της νήσου διεξάχθηκε στις 4 Απριλίου 1881 με φροντίδα του Υγειονομικού Επιθεωρητή Frederick W. Barry. Καταγράφηκαν 186.173 άτομα (95.015 άνδρες, 91.158 γυναίκες), που ζούσαν σε 714 γεωγραφικές μονάδες (πόλεις, χωριά, τσιφλίκια, μάντρες, μοναστήρια, τεμένη κτλ) και 43.893 σπίτια. Οι μεγαλύτερες πόλεις ήταν οι Λευκωσία (11.536 άτομα), Λάρνακα (7.833), Λεμεσός (6.131), Αμμόχωστος (2.564), Πάφος (2.204) και Κερύνεια (1.192). Τα Λατσιά είχαν 17 κατοίκους (11 άνδρες, 6 γυναίκες). Η απογραφή αυτή κάλυψε τη γεωγραφική κατανομή του πληθυσμού (ανά φύλο), την ηλικιακή διαστρωμάτωση, την οικογενειακή κατάσταση, το θρήσκευμα, τη μητρική γλώσσα, τους χώρους γέννησης και τους τυφλούς/κωφούς/
βωβούς/φρενοβλαβείς/λεπρούς.

Η επόμενη απογραφή πληθυσμού πραγματοποιήθηκε στις 6 Απριλίου 1891, υπό την επίβλεψη του Αρχιταμία Frank G. Glossop. Ο πληθυσμός της Κύπρου ανήλθε στα 209.286 άτομα (106.838 άνδρες, 102.448 γυναίκες), που ζούσαν σε 793 γεωγραφικές μονάδες και 50.449 σπίτια. Οι μεγαλύτερες πόλεις ήσαν οι Λευκωσία (12.515 άτομα), Λάρνακα (7.593), Λεμεσός (7.388), Αμμόχωστος (3.367), Πάφος (2.801) και Κερύνεια (1.322). Στα Λατσιά κατοικούσαν 40 άτομα (25 άνδρες, 15 γυναίκες). Τα θέματα που κάλυψε η απογραφή αυτή ήταν η γεωγραφική κατανομή του πληθυσμού (ανά φύλο και θρήσκευμα), η ηλικιακή κατανομή, η οικογενειακή κατάσταση, το θρήσκευμα, τα επαγγέλματα, οι χώροι γέννησης, οι τυφλοί/φρενοβλαβείς και η μητρική γλώσσα.

Η τρίτη απογραφή πληθυσμού της Κύπρου έλαβε χώρα στις 31 Μαρτίου 1901, με επικεφαλής τον Οικονομικό Βοηθό στο Τμήμα Δημοσίων Έργων Αλέξανδρο Σ. Μαυροκορδάτο. Καταμετρήθηκαν 237.022 άτομα (121.066 άνδρες, 115.956 γυναίκες), που ζούσαν σε 820 γεωγραφικές μονάδες και 58.130 σπίτια. Οι μεγαλύτερες πόλεις ήταν οι Λευκωσία (14.781 άτομα), Λεμεσός (8.298), Λάρνακα (7.964), Αμμόχωστος (3.825), Πάφος (3.134) και Κερύνεια (1.336). Στα Λατσιά καταγράφηκαν 47 άτομα (28 άνδρες, 19 γυναίκες). Η απογραφή αυτή κάλυψε τα συνδυαζόμενα θέματα του 1881 και 1891.

Στην απογραφή της 2ας Απριλίου 1911, επόπτης ήταν και πάλιν ο Αλέξανδρος Σ. Μαυροκορδάτος. Οι καταγραμμένοι αριθμούσαν 274.108 άτομα (139.383 άνδρες, 134.725 γυναίκες), που ζούσαν σε 810 γεωγραφικές μονάδες και 67.046 σπίτια. Οι μεγαλύτερες πόλεις ήσαν οι Λευκωσία (16.052 άτομα), Λεμεσός (10.302), Λάρνακα (9.262), Αμμόχωστος (5.327), Πάφος (3.435) και Κερύνεια (1.726). Οι κάτοικοι των Λατσιών αριθμούσαν 48 άτομα (31 άνδρες, 17 γυναίκες). Καλύφθηκαν τα ίδια θέματα με την απογραφή του 1901 συν η εγγραμματοσύνη.

Η πέμπτη απογραφή πληθυσμού διεξάχθηκε στις 24 Απριλίου 1921, με τους καταμετρημένους να αριθμούν 310.715 άτομα (155.965 άνδρες, 154.750 γυναίκες), που ζούσαν σε 810 γεωγραφικές μονάδες και 75.109 σπίτια. Επόπτης της απογραφής ήταν ο Βοηθός Αρχιγραμματέας Charles H. Hart-Davis. Οι μεγαλύτερες πόλεις ήταν οι Λευκωσία (18.579 άτομα), Λεμεσός (13.302), Λάρνακα (9.765), Αμμόχωστος (6.980), Πάφος (4.117) και Κερύνεια (1.910). Στα Λατσιά καταμετρήθηκαν 53 άτομα (41 άνδρες, 12 γυναίκες). Καλύφθηκαν τα ίδια θέματα με την προηγούμενη απογραφή.

Επόμενη απογραφή είχαμε ξανά στις 27 Απριλίου 1931, υπό την εποπτεία του Επάρχου Λευκωσίας, Charles H. Hart-Davis. Καταγράφηκαν 347.959 άτομα (172.754 άνδρες, 175.205 γυναίκες), που ζούσαν σε 860 γεωγραφικά κέντρα και 84.239 σπίτια. Οι μεγαλύτερες πόλεις ήσαν οι Λευκωσία (23.677 άτομα), Λεμεσός (15.349), Λάρνακα (11.872), Αμμόχωστος (8.979), Πάφος (4.517) και Κερύνεια (2.137). Στα Λατσιά καταμετρήθηκαν 330 άτομα (159 άνδρες, 171 γυναίκες). Η απογραφή αυτή κάλυψε τα ίδια θέματα με την προηγούμενη, συν την ιδιοκτησία γης, δένδρων και ζώων.

Η έβδομη απογραφή πληθυσμού διεξάχθηκε στις 10 Νοεμβρίου 1946, με φροντίδα του Διοικητικού Λειτουργού David A. Percival. Σε σύνολο πληθυσμού 450.114 άτομα (222.510 άνδρες, 227.604 γυναίκες), αυτά ζούσαν σε 632 χωριά και πόλεις και 113.521 νοικοκυριά. Οι μεγαλύτερες πόλεις ήταν οι Λευκωσία (34.485 άτομα, 53.324 μαζί με τα προάστεια), Λεμεσός (22.799), Αμμόχωστος (16.194), Λάρνακα (14.772), Πάφος (5.803) και Κερύνεια (2.916). Στα Λατσιά καταμετρήθηκαν 179 άτομα. 

Η θεματολογία της απογραφής αυτής περιλάμβανε τη γεωγραφική κατανομή πληθυσμού (ανά θρήσκευμα), τους χώρους γέννησης, το θρήσκευμα, τις μητρικές και συνήθεις γλώσσες, την ηλικιακή κατανομή πληθυσμού, την οικογενειακή κατάσταση, την εγγραμματοσύνη, τη γνώση της Αγγλικής, τη σχολική κατανομή, τα επαγγέλματα, τις ασθένειες (τυφλοί, κωφάλαλοι, τρελοί), την κατοχή γεωργικής γης, καθώς και συγκριτικά στατιστικά δεδομένα της περιόδου 1881-1946.

Τον Οκτώβριο του 1956 έλαβε χώρα μια καταγραφή πληθυσμού, με σκοπό την έκδοση δελτίων ταυτότητας, υπό την επίβλεψη του Λειτουργού Στατιστικής, Σίμου Γ. Βασιλείου. Καταγράφηκαν όλα τα άτομα στο νησί, εκτός από τα μέλη της αστυνομικής δύναμης, οι προσωρινοί επισκέπτες, οι κρατούμενοι της ΕΟΚΑ και τα άτομα κάτω των 12 ετών. Σε 632 χωριά και πόλεις καταγράφηκαν 360.260 άτομα (521.332 μαζί με αυτούς κάτω των 12), ενώ 5.035 εξαιρέθηκαν (7.286 μαζί με τους κάτω των 12). 

Η απογραφή αυτή κατέγραψε τον πληθυσμό όχι με βάση τη θρησκεία αλλά την κοινότητα. Εκτός από τη γεωγραφική κατανομή, καταγράφηκαν τα επαγγέλματα, η ηλικιακή κατανομή και συγκριτικά στατιστικά δεδομένα της περιόδου 1881-1956. Οι μεγαλύτερες πόλεις ήταν οι Λευκωσία (48.864 άτομα, 81.741 μαζί με τα προάστεια), Λεμεσός (36.536), Αμμόχωστος (26.763), Λάρνακα (17.867), Πάφος (7.283) και Κερύνεια (3.680). Στα Λατσιά κατοικούσαν 350 άτομα.

Αλέξανδρος-Μιχαήλ Χατζηλύρας

katoomba@cytanet.com.cy

 

	Ορθόδοξοι	Μωαμεθανοί	Αρμένιοι	Μαρωνίτες	Λατίνοι	Προτεστάντες	Εβραίοι
1881	137.631	45.458	174	830	1.275	737	68
1891	158.585	47.926	280	1.131	915	322	127
1901	182.739	51.309	517	1.130	824	385	118
1911	214.480	56.428	558	1.073	815	561	193
1921	244.887	61.338	1.197	1.350	952	796	195
1931	276.572	64.238	3.377	1.704	851	1.143	74
1946	361.199	80.548	3.686	2.083	1.014	1.375	209
1956	415.020	88.354	4.549	2.445	10.964

	Λευκωσία	Λεμεσός	Αμμόχωστος	Λάρνακα	Πάφος	Κερύνεια	Σύνολο
1881	56.312	29.248	38.207	20.766	28.424	13.216	186.173
1891	61.695	35.730	41.423	23.760	31.674	15.004	209.286
1901	71.289	39.139	48.508	26.073	35.205	16.808	237.022
1911	81.497	46.084	58.530	29.737	38.508	19.752	274.108
1921	93.765	54.332	63.755	34.918	42.330	21.615	310.715
1931	110.010	57.841	71.472	42.208	43.769	22.659	347.959
1946	145.965	75.421	94.474	52.189	53.891	28.174	450.114
1956	182.260	93.246	104.885	54.535	56.905	29.501	521.332

	Ελληνικά	Τουρκικά	Αρμένικα	Αραβικά	Αγγλικά	Άλλες γλώσσες
1881	140.793	42.638	199	960	790	793
1891	160.541	46.449	216	1.313	273	494
1901	185.796	48.864	505	1.131	292	434
1911	216.310	55.213	551	1.036	490	508
1921	246.498	59.717	1.503	1.105	471	1.421
1931	279.247	62.860	3.307	1.013	926	606
1946	363.820	79.740	3.678	1.182	1.057	637